Бярпа, эенезис
128
ашыг сянятляриня баьлылыг бу сапынмалардан
щяр ики гардаш
халгы хилас етмишдир. Бу мясялядя тарих мейданында кечмиш
нцфузуну итирмиш фарслар, ярябляр вя христиан дцнйасы од ро-
луну ойнаса да, гопуза, саза сыьынан оьуз няслини кюкцн-
дян, сойундан айыра билмямиш, гардашын бири «щяпимиз»,
диэяри «щамымыз», бири «султаным», «пашам», диэяри «ха-
ным», «бяйим» деся дя, тцрклцйцня гайытмышдыр. Чцнки
байатлы Дядя Горгудун сюйлядийи кими, «эялимли-эедимли
дцнйада гары дцшмяндян дост олмаз». Вя
дар эцнлярдя
йеня улу озанын сюзлярини йада салыб бир-бириляриня баьлы-
лыгларыны нцмайиш етдирмишляр:
Аьзын цчцн юлцм гардаш!
Дилин цчцн юлцм, гардаш! [58, 211]
Архаик гящряманлыг вя тарихи гящряманлыг дастанларын
заманын ясас чыхыш фяргляри, тядгигатчылар тяряфиндян ашаьы-
дакы шякилдя мцяййянляшдирилмишдир:
1.Епосларда заманын илкин
мцщцм яламяти ондан иба-
рятдир ки, тясвир «башланьыъ»ла – «дцнйанын ушаглыг» чаьла-
рыйла вя щяр щансы бир етносун ясасыны гойан илк нцмайян-
дя иля ялагяли шякилдя –сонракы инкишаф мярщяляляриндя тя-
бягяляшяркян йаранан бцтцн мцхтялифликляр нязяря алын-
магла верилир (Пропп В.Й., Неклйудов С.Ю., Короьлы Х.Г.,
Шаракшинова Н.О., Кудийайаров А.В.). Бу дюврц цмуми-
ляшмиш щалда «мифик заман» кими ишлятмяк даща
дцзэцндцр. «Оьуз каьан» дастанында заманын чыхышы мящз
бу шякилдядир:
У
ЙЬУР ОЬУЗНАМЯСИНИН
ТРАНСКРИПСИЙАСЫ
А
ЗЯРБАЙЪАН ТЦРКЪЯСИНЯ
ЧЕВРИЛМИШ ГАРШЫЛЫЬЫ
«Болсуньыл деб дедиляр.
Анун анаьусу ошбу турур.
Такы мундан
сон севинъ
«Гой олсун дедиляр. Онун
эюрцнцшц, бах будур...
Бундан сонра севинъ тапды-