Бярпа, эенезис
126
эютцрцлцр. Бундан сонра ися арзуланан эяляъяйя чатма йол-
лары ахтарылыр.
2)
Мяканла заманын вящдяти есхатолоэизмя ясасланыр.
Заманла-мякан вящдятинин мифоложи дяркинин бу формасын-
да эяляъяк ишыглы дейил, щяр шейин сона чатмасы, мящви
шяклиндя тясяввцря эятирилир. М.М.Бахтин йазырды ки, «бу
мцнасибятдя дцнйанын сонунун фялакятля вя тямиз даьыл-
магла,
йа йени хаос, йа да Илащи щакимликля нятиъялянмяси-
нин щеч бир ящямиййяти йохдур, - ясас одур ки, бцтцн
мювъудатын сону вардыр вя бу сон чох йахындыр» [142,77].
Беляликля, инсанын мякан вя заман щаггында мифик
эюрцшляри иля баьлы
проблемляр мцхтялиф аспектли олдуьу
цчцн арашдырылмасында чятинликляр мейдана чыхыр. Лакин ха-
рактерик вя типик ъящятлярини цмуми шякилдя эюстярмякля дя
олса, дцнйанын мянзярясини ъанландыран категорийалардан
икисинин (мякан вя заман) юзцнямяхсуслуьуну вя
мцщцмлцйцнц нязяря чатдырмаг мцмкцндцр.
Тцрк-оьуз епосунда заман вя мякан.
В.М.Жирмунискийя ясаслансаг, сюйляйиъи тяряфиндян епосда
Байындыр хан, Салур Газан вя Горгудун чаьы Оьуз тайфала-
рынын тюрядиъиси Оьуз ханын
мифик заманы иля мцгайисядя
эуйа тарихи ясасларла чатдырылыр. Лакин «Дядя Горгуд»да
эюстярилян «оьуз ясри» оьузларын щеч бир мящдуд тарихи иля
уйьун эялмир: «бурада бцтюв халгын тарихи кечмиши мону-
ментал юлчцдя, епик идеаллашдырылма формасында якс олунур»
[194, 526].
Заман вя мяканын тясвири мясялясиня тохунанда ай-
дынлашыр ки, епосда конкрет вахт вя йер айдын, анлашыглы ол-
магла бярабяр, щям дя (чох щалларда) мцъярряд вя га-
ранлыгдыр. Шцбщясиз, бойларын щяр биринин бцнювряси
мцяййян бюлэядя вя бир халг чярчивясиндя гойулмушдур,
сонра башга тцрк елляри йашайан эениш яразилярдя йайылараг,
демяк олар ки, бяшяр оьлуну цмцммядяни дяйярляр
сявиййясиня йцксялмишдир. Юзцл кюкдя олдуьундан епосун