-кесте.  Пайдалану нұсқасының сценарий үлгісі

107 
Пайдалану (uses/include) әзірленетін БҚ бірнеше рет пайдаланылу 
нұсқасында кейбір әрекеттерінің үзіндісін білдіреді. Бұл үзіндіні жеке 
пайдалану нұсқасы ретінде рәсімдейді және онымен «пайдалану» 
типімен байланысын көрсетеді. 
Ұлғайту (extends) қолданылады, егер екі ұқсас пайдалану нұсқасы 
болса, олардың бірінде кейбір қосымша әрекеттердің болуымен 
ерекшеленеді. Бұл жағдайда қосымша әрекеттер «ұлғайту» типті 
байланысу нұсқасымен байланысқан жеке қолдану нұсқасы ретінде 
анықтайды.
Пайдалану нұсқалары диаграммасының басты мақсаты жобалаудың 
алғашқы сатыларында алынған модельді тапсырыс берушімен келісу 
мүмкіндігі және жүйеге қойылатын функционалдық талаптарды 
нысандандыруда болады. Пайдалану нұсқаларының кез келгені алғашқы 
мәнін түзетін жеке элементтерге пайдаланудың көптеген қосалқы 
нұсқаларына бұдан әрі декомпозияцияға жатуы мүмкін.
Функционалдық талаптардың сипаттамасының ерекшеліктерін 
көрсету үшін пайдалану нұсқалары диаграммасында «Көтерме сауда 
қоймасы» ақпараттық жүйесін бағдарламалық қамсыздандырудың 
моделін қарастыруға болады.
Бағдарламалық жүйенің құрылымын бастапқыдан түсіну үшін 
әрекет етуші тұлғалар (адамдар немесе олардың арасында өзара 
байланыс болатын жүйелер) анықталады. Қарастырылып отырған 
жүйенің бес актері бар, олардың екеуі контрагенттер, ал басқалары 
барлық операциялардың орындалуын жүзеге асыратын қойма 
менеджерлері болып табылады. Осы актерлардың әрқайсысы жүйемен 
өзара байланысты, әйтсе де басты актерлар жеткізушілер мен сатып 
алушылар (контрагенттер) болып табылады, себебі олар жүйенің 
функционалдылығына бастама болады. Бұдан әрі пайдалану нұсқалары 
қалыптасады, яғни әрекет ететін тұлғалардың (актерлардың) қарым-
қатынасын жүзеге асыру үшін жүйе орындайтын әрекеттер.
Актерлардың (әрекет етуші тұлғалардың) әрқайсысы жүйеге 
қатысты белгілі бір тізбекпен жүреді: жеткізуші - тауарды қоймаға 
5.1-сурет. Пайдалану нұсқалары диаграммасының негізгі шартты 
белгілері
а- әрекет етуші тұлға; б- пайдалану нұсқасы; в- байланыс

108 
тапсырады, сатып алушы - тауарды сатып алады, қойма менеджері - 
тауарды қабылдап алады және жібереді, есепке алу бөлімінің менеджері 
- келіп түсу және сату көлемін анықтайды және тауар қорына талдау 
жүргізеді. Осы мақсаттардың негізінде негізгі пайдалану нұсқаларын 
қалыптастыруға және олардың арасындағы өзара байланысты талдауға 
болады (5.2-сурет).
Шын мәнінде пайдалану нұсқалары бұдан да үлкен болуы мүмкін. 
Мысалы, клиенттің төлем қабілеттілігін тексеру, тауар туралы ақпарат 
алу, қоймадағы тауар қорларын бағалау, төлем алу, ақпаратты экранға 
шығару және т.б. Алайда, бұл диаграмма жалпы жүйенің қалай жұмыс 
істейтіндігін түсіндіреді.
Қарастырылып отырған жүйенің пайдалану нұсқаларының модельдерін 
әзірлеудің келесі сатысында бұл диаграмманы мәтіндік сценариймен 
толықтыруға болады, ол бұрын ұсынылған үлгі негізінде жазылған. Бұл
5.2-сурет. 
«Көтерме 
сауда 
қоймасы» 
ААЖ 
бағдарламалық 
қамсыздандыруды 
жобалау 
үшін 
пайдалану 
нұсқаларының 
диаграммасы

109 
сценарий тауар келіп түсетін және сату процесінде жүйе мен 
актерлардың орындайтын жеке әрекеттерінің мазмұны мен логикалық 
бірізділігін аша отырып, диаграмманы толықтыратын болады. Бұл 
жағдайда сценарийді кесте түрінде көрсету ыңғайлы, олардың 
әрқайсысы шаблонның жеке тарауын сипаттайды.
Сценарийдің 
басты 
тарауында 
(5.2-кесте) 
пайдаланудың 
қарастырылатын нұсқасының аты, олармен байланысты актерлардың 
аттары, нұсқаларды орындау мақсаты, өзге пайдалану нұсқалары 
шартты типі мен сілтемелері көрсетіледі.
Сценарийдің келесі тарауында (5.3-кесте) қарастырылып отырған 
пайдалану нұсқасын сәтті орындауға әкелетін әрекеттердің бірізділігі 
сипатталады. Бұл ретте әрекеттердің бастамашасы болып Сатып алушы 
актер шығуы тиіс. Келесі сілтемелердің ыңғайлы болуы үшін әрбір 
әрекет жүйелілікпен реттік нөмірмен белгіленеді.
Сценарийдің үшінші тарауында (5.4-кесте) ерекше жағдайларда 
немесе ерекшеліктер пайда болғанда орындалатын әрекеттердің 
жүйелілігі сипатталады.
Берілген сценарийді толықтыруға болады, ұқсас тәсілмен 
«Тапсырыстарды рәсімдеу» және «Тауарлардың бар екендігін анықтау» 
пайдалану нұсқаларын сипаттап қана қоймай, сонымен бірге басқа 
ерекшеліктерді қарастырамыз, мысалы тұрақты сатып алушыларға 
жеңілдіктерді рәсімдеу және т.с.с. 

жүктеу/скачать 4,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: