Ә с I гі т I к б I л I m г. А. Кактаева философия

П иф агор (б.д.д. 580-500 ж ж .) Б .д .д . VI ғасы р д ы қ
аяғында философиялық ілімдер К іш і А зиядан Үлы Эл- 
ладаға" ауыса бастады. Осы кезеқде оқтүстік И тали я мен 
Сицилияда "пифагоршылар мектебі" деп аталған одақ қү- 
рылып, онда қоғамдық өмірді діни-әдептілік түрғы дан 
реформалау қаж еттігі туралы ілім кең өріс алады . П иф а-
горш ылар қоғамда анархияны ң етек алуы на қарсы бо-
лып, қүдайдың айтуымен ж асалған м ем лекеттік заңдар- 
ды сақтау керектігін уағыздады. Пифагордын, пікірінш е, 
сандар - барлың заттарды ң, ғары ш ты ң негізі. Оның ға- 
ры ш ты ң бастамасы, негізі деп отырған сандары ж ай күн- 
делікті өмірде ңолданып ж үрген сандар емес, олар - ға- 
рыш тың реттілігін, үйлесімділігін көрсететін сандар.
К лассикалы ц философ ия - ан ти ка ф илософ ияны ң 
екінш і кезеңі. Ол Сократтың есімімен (б.д.д 469-399 ж ж .) 
тығыз байланысты болғандықтан, "Сократтан кейінгі" 
немесе "классикалы қ кезең" деп аталады . Сократ жазба- 
ш а еңбектер ңалды рмаған, оның философиялы ң көзқа- 
растары бізге П латон, А ристотельдің еңбектері арқы лы
ж етті. Сократ ауы зш а пікірталасты ры п, диалог арқы лы
өзінің қарсыластарын ңарасты ры лы п отырған мөселе ту-
ралы ж аңа, ты ң білімге сендіруге тыры сты . Оның қағи- 
далары:" Мен өзім н іңтүк білмейтіндігімді білемін" және 
" Өзіңді өзің танып-біл ”.
Киниктер философиясының("Киносарг" деп аталған 
гимназияның атымен аталып кеткен, аудармасы - "көре- 
генит")негізінк,алауш ы.А нтисфенні^(б.д.д444-368 ж ж .) 
пікірінш е, нақты өмір сүретін тек ж еке заттар ғана, ал 
ж алпы үғымдар заттарды ң қандай зат екенін аны қтай- 
тын сөз ғана. Антисфен өзінің үстазы Сократтың рақым- 
ш ылың, ізгілік, басқа туралы ілімін ілгері қарай жалғас- 
тырып, түкке түрмайтын қүнды лы ғы ж оқ байлы ң, ден- 
саульщ, т.б. сияңты игіліктермен салыстырғанда, рақым- 
ш ы лы ң — ең ңүнды және ж алғы з ғана игілік деп уағыз- 
даған. Себебі, адам өзінің негізгі мақсаты баңы тқа тек ра- 
қы м ш ы лы ң арңы лы ж етуге болады. Р аңы м ш ы л болу 
үш ін ол туралы көп сөздің, немесе көп білім нің қаж еті 
ж оқ, ол - тек іс-өрекет арңы лы ғана көрінеді.
30

М атериалдық тұрмыс қасиеттерін елемей, ңоғамда қа- 
лы птасңан әдет-дөстүрлерді мы сқы лдай отырып, нағыз 
даны ш панды қ, рақы м ш ы лы ң, баңы тты іздеген Антис- 
феннің ізбасары Д иоген Синопский ( б.д.д. 412-323 ж ж .) 
киниктердің этикалы қ ілім ін өз өмірінің негізгі қағида- 
сы етіп қабы лдаған, осыған байланысты өзінің артынан 
көптеген анекдотңа үңсас әңгімелер ңалды рған ойш ыл. 
М ысалы, ол туралы замандастары былай дейді. Бірде, ба-
зар алаңы нда, бөш кеде отырған Диогеннен Ү лы А лек-
сандр сіздің қандай өтініш іңіз болса да орындауға әзірмін 
деп сүрағанда, ол - күнді қалқалам аң ы з деп ж ауап бе- 
ріпті. Ол өте кедей түрғаны на ңарамастан, киниктердің 
түсінігінш е рақы м ш ы лы қңа, бақы тқа, ш ы найы бостан- 
ды қңа ж еткізбейтін адамдардың кем ш іліктерін сынал, 
ләззатңа деген ңүмарльщ ты ж ек көрудің өзі - ләззат деп 
уағы здаған. Тал түсте фонарь үстап базар алаңы нда "ха- 
лық-көп, адам аз екен" деген сөзі осы пікірді наңтылайтын 
сияқты .

жүктеу/скачать 12,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: