Ә с I гі т I к б I л I m г. А. Кактаева философия



Pdf көрінісі
бет14/96
Дата04.12.2022
өлшемі12,84 Mb.
#54707
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   96
Байланысты:
httpkmib.netuchebnikifilosofija.g.kaktaeva-2.pdf

А т ом ист ер іл ім і. Бүл бағытңа еж елгі грек ойшыл- 
дары Левкипп, Д ем окрит , Эпикур және еж елгі Рим өкілі 
Л укрец и й К ар, т.б. жатады .
Б үл ойш ылдардың ш ы ғармалары нда, кейін материа- 
листік бағыт деп аталы п кеткен дүниетанымдың көзқа- 
рас толығымен ңалы птасы п, өзіндік ерекш еліктері бар 
философияльщ ілімге айналды . А томистік бағы тты ң қа- 
лы птасуы на үлкен үлес ңосңан ойш ыл Л евкипп (шама- 
мен б.д.д. V ғ.) болды. Ол әлем бөлінбейтін үсақ бөлшек- 
терден, "атомдардан" түрады ж әне олар бос кеңістікте 
алақүйы н қозғалы ста болады да, бір-бірімен байланысңа 
түсіп, ж еке денелерді қүрайды . Л евкиптің бүл пікірлері 
Демокрит ілім ін ің қалы птасуы на зор эсер етті. Демок-
рит ( ш амамен б.д.д. 460-371 ж ж .) 70-тен астам шығар- 
м аларж азған : "П ифагор", "П лан етал артуралы ", "Таби- 
ғат туралы ", "Адам табиғаты туралы ", "Аңыл-ой тура-
лы ", "Ү лкенәлемқүры лы сы ", "К іш іәлемңүры лы сы ",т.б.
Д ем окриттің ілім інш е, дүниенің бастамасы - атомдар 
(ш ын болмыс) және бос кеңістік (бейболмыс). Болмыс пен 
бейболмыс бір-біріне қарам а-қарсы қүбы лы стар. Атом-
31


дар бос кеңістікте соқтығысып, бір-бірімен бірігіп ж әне 
байланысып, заттар әлемін құрайды .
П латон ( б.д.д. 427-347 ж ж .) Сократтан дәріс алған, 
оның ілім ін әрі ңарай ж алғасты руш ы , өзінің терең де 
мағыналы философиялық ойларымен ж алпы философия 
ғылымының дамуына үлкен эсер еткен ғүлама-ойш ы л. 
Платон оның лақап аты (ж алпаң, кең деген м ағына бере- 
ді), шын аты - А ристокл. Н егізгі ш ы ғарм алары : "Аполо-
гия" (Сократты ңорғау), "Критон" (заңды сыйлау туралы), 
"К рати л"(тілтуралы"), "Заңдар", т.б. П латон пікірінш е, 
шын болмыс-ақылмен ғана білуге болатын денесіз идея- 
лар өлемі.
Оның ілімі бойынша идея мен материядан басқа үш ін- 
ш і бастама - әлемдік рух, немесе космос рухы ш ығарма- 
ш ы лы қ күш тің, қозғалы сты ң, тір ш іл іктің , ж анны ң, са- 
наның және таным процесінің қай н ар көзі ретінде идея- 
лар әлемі мен заттар өлем ін қосы п, байланы сты рады . 
Платон мөдениет тарихы нда өш пес із қалды рған үлы ой- 
шыл.
Е ж елгі Греция философ ияеы ны ң биік ш ы ңдары ны ң 
бірі үлы ғүлам а Арист от ель (б.д.д. 384-322ж ж .)болды . 
Ол философияның өз алды на ғы лы м ретінде ңалыптасу- 
ы ны ң негізін қалап, өз еңбектерінде басқа ғылы мдарды ң 
мәселелерін философия түрғы сы нан ңараған алғаш ңы
ойш ыл-философ. А ристотель сол кездегі ғы лы мдарды ң 
барлың саласында ат салысып, көптеген еңбектер ж азы п 
ңалдырған: "К атегориялар", "А налитика" (І-ІІ томдар), 
Топика , Ф изика", "М етафизика", "Э тикалы ңтрактат- 
тар", "Саясат", "Риторика", "П оэтика” , т.б.
Өзінің ілімін Аристотель мәнділікті болмыс деп ңарас- 
тырудан бастайды да, оны сол болмыстың өзіне тэн кате- 
гориялары аркы лы түсіндіруге тырысады, (түр-форма, 
мэн, сапа, сан, м атерия, ңозғалы с, уаңы т, т.б.). Арис- 
тотельдің пікірінш е, адамдар "ңоғамдьщ ж ан уарлар". 
Отбасының, ңоғамның табиғи дамуы ны ң арқасы нда мем- 
лекет дайда болады. М емлекеттің табиғаттан айырмашы- 
лығы, онда көптеген өлеуметтік, т.б. ңатынастардың өріс 
алғандығы.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   96




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет