тақырып. "Философияның тарихи типтері”

қоғамда өзіне тиесілі орын алды және өздеріне ғана тән 
дәстүрлі қызметтері болды.
М ысалы, брахмандардың үлесіне - ой еңбегі, кш ат- 
рийларға - әскери қызмет, вайшьилерге - ауылшаруашы- 
лың, ңолөнер кәсібі, саудагерлік тисе, ш удраларға - ңара 
жүмыс қана тиді. Ежелгі үнді ңоғамының осы даму кезең- 
іне сай мифологиялың, философиялың көзңарастары да 
ңалыптасты.
Үнді философиясының маңсаттары - адамгерш ілікке, 
руханилықңа баса назар аудару, адамның "өзін басқа бар- 
льщ нәрседен және басңа барлың нәрселерді өзінен" көру, 
"иога" ж атты қты ру, денені маш ықтандыру.
Ежелгі Қытай философиясы
Ежелгі Қытайдың қола дәуірінен темір дәуіріне өтуі- 
не байланысты ауыл ш аруш ылығы мен қала түрғындары- 
ның еңбектерінің бөлінуіне, әртүрлі сатыдағы әлеуметтік 
топтардың пайда болуына әкеліп соқтырды.
Еж елгі Қ ытай мемлекеті - ш ын мәніндегі ш ығыстың 
деспотия болатын. М емлекет басшысы - әрі патш а, әрі 
абыз және ж алғы з ғана ж ер иесі болды.
Б .д.д үш інш і ғасырдың аяғында пайда болған Еж елгі 
Қытай философиясы кейінірек негізі алты философия- 
льщ бағытңа - мектептерге бөлінді. Олар: конфуцийшыл- 
дың, моизм, заңмектебі (легистер), даосизм, түрпайы фи- 
лософтар (натурфилософия) және А таулар мектебі.
Конфуцийш ылың. Бүл философиялың ағы мны ң пай-
да болуы және қалы птасуы , осы ағымның негізін қалау- 
шы Кун-фу-цзы, оның ізбасарлары Мэн-цзы ж әне Сюнь- 
цзы ны ң есімдерімен байланысты.
Кун-фу-цзының ілімінше, ең жоғары ж аратуш ы күш — 
аспан. Ол жерде әділеттілік болуын ңадағалап отырады. 
Ал қоғамдағы теңсіздік, әртүрлі сатыдағы топтардың бо-
луы ол — өділеттілік. Олай болса, аспан(көк) осы теңсіз- 
дікті қорғайды. Ең басты мөселелер - адамдар арасында- 
ғы ңарым-қатынас, төрбие.
26

М эн-цзы - Кун'фу-цзынын, ілім ін әрі ңарай жалғас- 
тыра отырып, аспан-объективтік қ аж еттіл ік, тағдыр ре- 
тінде ж аң сы л ы қ ты қ орғай д ы дей оты ры п, асп анн ы ң 
еркі - адам дарды ң ж ігер -ер к і арң ы лы көрін еді деген 
пікір айтады .
К онф уцийлы қ б .д .д. I ғ. М ем лекеттік ілім ге, ал IX ға- 
сы рдан бастап Қ ы тай дағы н егізгі дін и көзң арасң а ай- 
налды .
Легистер (заңгерлер) - негізгі өкілдері: Ш ан Ян, Хань- 
Ф эй-цзы .Олардың пікірінш е, мем лекетті тек қана заңға 
сүйеніп басңаруға болады. Елде тәртіпсіздік болмас үшін:
1. М аңтаудан ж азалау көп болу керек; 2. А ям ай ж азалау 
арңы лы халы қ арасында үрейді тудыру қаж ет; 3. Үсақ 
ңы лмы с ж асағандарды аям ай ж азалау керек, сонда олар 
үлкен қы лм ы с жасадеайтын болады; 4. А дамдар арасы н-
да бір-біріне сенімсіздік тудыру керек.
К онф уцийш ы ларды ң мемлекет - үлкен отбасы, оньщ 
басш ысы - халы қты ң әкесі деген іл ім н ің орнына легис-
тер: мемлекет - өз алдына бір м аш ина сияңты ңүбылыс, 
билеуш і - өзін ата-баба аруағынан да, халы қтан да, аспан- 
нан да ж оғары ңояты н деспот. М емлекеттің негізгі маң- 
саттары: үсаң патш алы ңтарды біріктіріп, Аспан аясын- 
дағы (Қытай) мемлекет қүру, осы мемлекетке басқа ха- 
лы ңтарды бағындыру.
Конфуцийш ылдар мен легистер арасындағы күрес көп 
ж ы лдарға созылды.

жүктеу/скачать 12,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: