себебі деп есептеуте бола ма, әлде онан басқа тағы бір бас-
тапқы себеп" бар ма, материялы ң объектілердін, тоқтау-
сыз қозғалыста болатын себебі нө және қозғалы сты ң шы-
ғатын көзі неде, материя бір түрлі болып табыла ма ж әне
сезім арқылы аңғарылатын нақты заттардан өзгеше мате-
рияны дәл сол өзіндей деп ойлауға бола ма деген мәселе-
лер жөнінде болды. Бүл ретте м атерияны барлы қ заттар-
дың алғаш қы негізі деп танып білу үш ін атомдар қозға-
лысының заңдарын ашса болғаны деп есептелді. Соны-
мен ңатар көптеген ғалымдар физикалык, және хим ия-
лык; процестерді атом дарды ң м ех ан и кал ы ң ж ы л ж ы п
ауысуына апарып саюға тырысты.
Алайда, XX ғасырдың бас кезінде ғы лы м ш еш ілмес-
тей болып көрінген қиы нш ы льщ тарға кездесті. Атомдар-
дың бөлінбейтіндігі ж өніндегі, м атериялы қ бәлш ектер-
ціқ кейбір басқа да ңасиеттері ж өніндегі, энергия ж өнін-
дегі сол кезде үстем болып ж үрген түсініктерді ж оқң а
ш ығарған ірі-ірі ж аңалы ңтар аш ылды. Ф изика микро-
дүниеге, яғни атом қүбылыстарының дүниесіне тереңдей
еніп, материялы қ бөлш ектерің таңғаж айы п ңасиеттері
мен энергиянын, ж аңа түрлеріне тап болды.
Ғы лымда ж аңадан аш ы лған табы стар м атерия мен
оның қасиеттері жайы ндағы ескі м етаф изикалы ң түсі-
ніктерге мүлде қайш ы келді. Ф изикада дағдарыс туды .
В .И .Ленин "М атериализм ж әне эмпириокритицизм" де-
ген кітабында ғылымда туып отырған ж ағдайды талдай
келіп, физикадағы дағдарыстық себептерін аш ып берді,
идеализм қалы птасы п ңалған үғы мдарды ң күйреуінен
туған ғылымдағы қиы нш ы лы ңтарды пайдаланы п, сол
ғылы мны ң ж етістіктерін бүрмалап отыр деп көрсетті.
1909 ж ы лы В.И. Лениннің м атерияға берген аны қта-
масы:
Достарыңызбен бөлісу: