Квалиметрия

35
жартылай фабрикаттардың сапасыз өнімнің аспазын өңдеу өндірістің 
технологиялық параметрлер əсерін қарастыру үшін модельдік жүйені алуға 
мүмкіндік береді. Жалпы айтқанда, бұл көрсеткіш шығарылған өнімдердің 
стандартталған жəне сəйкестендірілген бөліктерінен тұрады.  
Эргономикалық көрсеткіштер. Адамдар мен заттардың арасындағы 
арақатынастар, 
адамдардың 
заттарды 
қолданудағы 
психологиялық, 
физиологиялық, гигиеналық қасиеттерін көрсетеді (температураның, шудың, 
вибрацияның, газдың, будың жəне т.б. ылғалдылықтың əсерлері). Гигиеналық 
өнім зиянсыз болуы керек. Мұнда ауыр металдар, микротоксиндер, 
консерогендер (консервілерде, кепкен өнімдерде), сонымен қатар адамға қауіпті 
мирооргонизмдер де (ішек таяқшасының тобы, бактериялар жəне т.б.) болуы 
мүмкін.
Эргономикалық көрсеткіштерге жатады: 
Гигиеналығы – тауарды пайдалануда адамдық ағзаны функционирлеу үшін 
қолайлы жағдайды қамтамасыз ету; 
Антропометриялығы – тауардың адам денесі мен оның жеке бөліктеріне 
кеткен формасына, өлшеміне сəйкестігін сипаттайды. 
Психологиялық – тауардың адам ойлауына, қабылдау есіне, біліміне, 
əдеттеріне сəйкестігін сипаттайды. 
Психофизиологиялық – тауардың адамның сезу мүшесінің ерекшеліктеріне 
сəйкестігін қамтамасыз етеді. 
Эргономикалық көрсеткіш адам-өнім-орта жүйесін жəне өндірістік-
тұрмыстық 
процестерде 
туындалатын 
адамның 
антропометриялық, 
психологиялық, физиологиялық, гигиеналық қасиеттерінің жиынтығын есептей 
отырып сипаттайды. Физиологиялық жəне психофизиологиялық талаптарға 
сəйкестігін анықтауда қолданылады. Мысалы, адамның жылдамдық, күштік 
мүмкіндіктері: есту, көру, сезу жəне т.б. есептеледі. 
Эстетикалық көрсеткіштер өнімнің сыртқы орындалуын, формасын, 
тауарлық түрінің тұрақтылығын қамтамасыз етеді, рационалды қалпын, 
композиция бүтіндігін, оригиналдылығын, сыртқы түрін сипаттайды. Рецептура 
жиынтығында жəне жалпы тамақтанудағы өнімнің жеке түрінің сыртқы түріне, 
түсіне қалпына, мөлдірлігіне қойылатын талаптар нормативті-техникалық 
құжатта айтылған. Бұдан басқа өнім сапасын көрсететін қалыптастыру 
ережелеріне де сипаттама берілген. өнім сапасының эстетикалық көрсеткіші 
ақпараттылығын, қалпын, өндірістік орындауды, тауарлық түрін сипаттайды.
Ақпараттық-хабарлау - өнімнің қоғамдағы құрастырылған эстетикалық 
көрінісін сипаттайды. Ол суретті, ақпараттық болады. 
Рационалдық қалпын өнімнің тұтыну жəне дайындаудың объективті 
жағдайларының формаларына өнімнің функционалды құрылымдық негізіне 
сəйкес сипатталады.
Композиция бүтіндігі - өнім формасы элементтерінің органолептикалық 
болмысын, бүтіндігін, бөліктердің бірлігін сипаттайды. Ол толық құнды 
композициондық шешімді жасау үшін профессионалдық суреттік құралдарды 
қолдану тиімділігін анықтайды. Композиция бүтіндігі – форманың кеңістігін 
құруды 
масштабты-пропорционалды 
ұйымдарда, 
материалдар 
мен 

36
консистенциясының 
нақты 
жұмыстарын 
суреттеуде, 
модельдеуде, 
материалдардың декоративтік қасиеттерін пайдалануда айқындалады. Мысалы, 
металдық банкінің бетінде немесе этикеткада қойылған суреттер мен жазбалар 
консерві құрамын көрсете білуі керек. 

жүктеу/скачать 0,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: