Ш. Х. Курманалина, С. М. Бахишева

85
1 - кезең 
2- кезең 
3- 
кезең 
4
кезең 
5 кез
өзін – өзі дамыту көзқарастары өзгеріп, жаңа құндылықтар қалыптаса 
бастайды. Бұлар өзара қарым – қатынастың жаңа түрлерін тудырып, 
басшылардың өз əрекеттерін ұйымдастырудағы мақсаттарын өзгерте 
бастайды.
Екінші кезең – білім беру процесінде, басқаруда қалыптасқан іс – 
əрекеттерді, қарым-қатынастардың өзгеруі, дамуы. Бұл кезеңде іс- əрекеттер 
мазмұнында, құрылымында өзгерістер пайда болды Бұл жағдайда негізінен 
қалыптасқан əрекет түрлерін өзгерту жүзеге асырылып, топтар мен адамдар 
көзқарастары өзгере бастайды. 
5- кезең - КН -
R
5 
4 - кезең - КН -
R
4 
3- кезең - КН -
R
3 
2 – кезең - КН -
R
2 
1 - кезең - КН -
R
1 
Сурет-6. Көшбасшылықты дамыту кезеңдері. 
Үшінші кезеңде – ұйымдағы педагогтар, білім алушылар, ата - аналар 
бірлестіктері, т.б. ұжымды басқаруға қатыстырылып, түрлі деңгейлердегі 
ұйымдастырушылық - құрылымдық өзгерістер пайда болады, педагогикалық 
əрекеттердің мазмұны мен əдістері жаңарып, педагогтар тарапынан білім беру 
процесінде, сабақтардың құрылымына өзгерістер енгізіле бастайды.
Төртінші кезеңде – басқарудағы, оқытудағы мақсат қою, міндеттер мен 
күтілетін нəтижелерді жаңаша нақтылау жүзеге асырылады. Түрлі 
деңгейлердегі ішкі құрылымдардың ұйымның мақсатына сай өзгерістері, 
күтілетін 
нəтижелеріне 
сəйкестігі 
қамтамасыз 
етіледі. 
Осылайша, 
көшбасшылық көзқарастар ғана емес, ұйымның даму стратегиясы өзгере 
бастайды.
Бесінші кезеңде – жүйенің жаңа сапаға өтуі, мақсатқа сəйкес даму 
өзгерістері жүзеге асырылады. Осы деңгейде білім беру процесін басқаруда 
жаңа бағыттар, тұжырымдамалық өзгерістер пайда болады. Бұндай түбегейлі 
өзгерістер біртіндеп дамытуды қажет ететіндіктен, əрқайсысының орындалуы 
өзінің алдындағы деңгейдің орындалуына тікелей байланысты болып келеді. 
Педагогтар мен директорлардың көшбасшылығын дамытудың олардың 
іс -əрекеттерінде шығармашылық жағдайлар туғызады. Соған орай, түрлі 
деңгейдегі көшбасшыларды арнайы дайындау оған қосымша ақпараттар беру, 
тренингтерге қатысуы маңызды. Өз тəжірибесі арқылы оқып – үйрену, өзін - 

86
өзі дамыту – адамның өмір бойы оқуы болып табылады. Мақсат қою арқылы 
адам ресурстарын дамыту əдетте белгілі бір деңгейде ықпал ету əрекеттерін 
қажет етеді. Ұйымның өзгерістерін қамтамасыз ете алатын ресурстар жəне оны 
пайдалану мүмкіндіктері: 
– педагогикалық ұжымның кəсібилігін дамыту, оның ұйымішілік 
түрлерін жаңарту, педагогтардың шығармашылық белсенділігін арттыру 
ресурстары, немесе педагогтарды негізгі адам ресурстары ретінде басқару 
ресурсы;
– білім беру жүйесін пайдалана отырып жеке білім алу 
бағдарламаларын құрастыру жəне жүзеге асыру ресурстары, немесе 
ұйымдастырушылық–педагогикалық ресурстар;
– білім беру мақсаттары мен педагогтар сұраныстарына сай келетін 
білім беру технологияларыды игеру, пайдалану ресурстары, немесе ғылыми–
əдістемелік ресурстар;
– педагогикалық жетістіктер мониторингін жасау жəне пайдалану 
негізінде білім беру үдерісін жетілдіру ресурстары, немесе ақпарттық 
ресурстар;
– əлеуметтік ортаның ерекшеліктерін ескере отырып ұйының білім беру 
бағдарламасын жетілдіру, немесе əлеуметтік–педагогикалық ресурстар;
Білім беру ұйымын дамытудағы өзгерістер неден көрінетіні жəне қалай 
өлшенетіні қарастырылып, оның тиімді жолдары анықталады. Мақсатқа сəйкес 
даму өзгерістерінің деңгейін, динамикасын, жалпы нəтижелерін бағалау үшін 
«Білім беру ұжымының даму деңгейін бағалау əдістемесі» жасалады. Оның 
өлшемдері мен көрсеткіштері төмендегідей белгіленді:
– мектептің мақсатына сай барлық құрылымының білім берудің 
нəтижелеріне, ұжымды дамытуға бағдарлылығы;
– мектептің қызметтік (талдау, жоспарлау, ұйымдастыру, бақылау, 
бағалау) жəне құрылымдық (басқару субъектілері, құралдары, мазмұны) 
компоненттердің инновациялық өзгерістерге икемділігі, өзін - өзі дамытудың 
тиімді ұйымдастырылуы;
– мектеп құрылымдарында жобалар түріндегі бірлескен əрекеттердің, 
өзара қолдаушылық қарым қатынастың, тұрақты шығармашылық ахуалдың 
қалыптасуы.
Осылайша, басқару негізінде педагогтарды ұжымның басты ресурстары 
ретінде дамытудың өлшемдері мен көрсеткіштері төмендегідей айқындалды:
А. Барлық құрылымының білім берудің нəтижелеріне, ұжымды дамытуға 
бағдарлылығы. Көрсеткіштері:
– педагогтарға ұйымның даму стратегиясын, құндылықтық бағыттарын, 
мақсаты мен жоспарларын, күтілетін нəтижелерін хабардар етуі;
– педагогтардың мақсат- міндеттері белгіленуі;
– кері байланыс ұйымдастырылуы;
– педагогтардың даму жоспары болуы, оның мектепті дамыту 
мақсатымен сəйкес болуы; 
– педагогтар мен кіші жүйе нəтижелерінің жалпы жүйе мақсатына 

87
сəйкестігі;
– білім беру нəтижелерінің педагогтардың əдіс - тəсілдерін анықтаудағы 
басым бағыттар ретінде пайдаланылуы; 
– нəтижелерді бағалау өлшемдері мен көрсеткіштерін бірлесе 
құрастырылған əдістемелері болуы, ішкі жəне сыртқы бағалау жүйелері 
жасалуы.
– білім алушылар мен педагогар нəтижелерінің мониторингі 
В. Қызметтік жəне құрылымдық компоненттердің инновациялық 
өзгерістерге икемділігі, өзін- өзі дамытудың тиімді ұйымдастырылуы; 
Көрсеткіштері:
– Ұйымға қойылатын жаңа талаптарға сай педагогтар əлеуетін анықтау, 
жүйелеу жəне дамытуды жоспарлау;
– ұйымның 
күнделікті 
жəне 
болашақ 
қажеттіктеріне 
орай 
педагогтардың əлеуетін дамытуды жүзеге асыру;
– педагогтардың мақсат- міндеттерінің орындалуына, бастамаларын 
қолдауға, иновациялық қызметтерін жүзеге асыруға қолдау жасауы; 
– педагогтардың өзіндік анықталуына, өз бетімен білім алуына жəне 
өзін-өзі дамытуына жағдайлардың болуы;
– жеке педагогтардың жəне топтардың танымдық əрекеттерін қолдау, 
оған мүмкіндіктер туғызу; 
– қосымша білім алу құрылымдары, зертханалар, мүдделі топтар болуы 
жəне адамдардаң қанағаттанғандық бағасы;
С. Бірлескен əрекеттердің, өзара қолдаушылық қарым қатынастың, 
тұрақты шығармашылық ахуалдың қалыптасуы.
– Шығармашылық бірлестіктердің, оған қатысушылардың саны өсуі;
– Жалпы жүйені мен кіші жүйелерді дамытуда педагогтардың, білім 
алушылардың, ата- аналардың бастамалары туындауына, олардың жүзеге 
асырылуына мүмкіндіктер жасалуы;
– Ұжым мүшелерінің жобалық өзгерістерді қолдауы; 
– Бірлескен ғылыми-əдістемелік, технологиялық жобалар ұсынылуы, 
ендірілуі;
– Жаңа ізденістік жобалар нəтижелерін ендіру əдістемелері қалыптасуы; 
– Педагогтар мен білім алушылардың түрлі қауымдастықтары пайда 
болуы 
– Жобалар сайыстарына қатысушы педагогтар мен білім алушылардың 
көбеюі, нəтижелері 
– Ұжым мүшелерінің түрлі деңгейлердегі жетістіктері, жүлделі 
орындары.
– Сонымен қатар, аталған өлшемдердің деңгейлері белгіленді.
Қорыта келе, мектеп жағдайында педагогтарды адам ресурстары ретінде 
оқытуды жүзеге асыру олардың жаңа құзіреттілік сапалары пайда болуына, 
дамуына ықпал етіп, нəтижесінде білім беру ұйымының жаңғыруына негіз 
болады. 

жүктеу/скачать 1,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: