Алматы мектегь 1989
жүктеу/скачать 4,18 Mb. Pdf көрінісі
|
syzdykova rabiga shalabaev belgibai korkem mtindi lingvistik
| М. Ө Т Е М І С О В
Поэзиллык, шығ а рм а ла ры К ө т е р і л і с б а с ш ы с ы И с а т а й д ы ң а т ы н а н ж ы р л а ғ а н бір «л еңі н- де М а х а м б е т а қ ы н : Еңбек етіп ел үиіін Арманда өтіп кетті деп... Соңымда бір қалған хал қыма Артымда бір атақ, д а ң қ қа л д ы -а у — д ейді . Б у л — өзі т у р а л ы д а а й т қ а н ы . М а х а м б е т Ө т е м і с ү л ы н ы ң х а л ь і қ к е т е р і л і с і н б ас қ а рь г с ып , ел ү ш і н ет ке н ең!бегі ж а й ы н д а а р т ы н д а д а ң қ қ а н а қ а л ғ а н ж о қ , сол елін, 'Сол к ө т е р і л і с т і жь і р- л а ғ а н а қ ы н д ы қ сөзі д е қ а л д ы . Қ а з і р г і ұ р п а қ қ а И с а т а й — М а х а м б е т б а с т а ғ а н а з а г т ы қ к ө т е р і л і с і н і ң өзі қ а н д а й м ә н д і б о лс а , Ма ха і мбе т а қ ы н н ы ң п о э з и я с ы д а с о н д а й б а ғ а л ы болытт о т ыр. Сондьпқтан а қ ы н н ы ң т ұ т а с е л е ң і н ғ а н а емес, сол ө л е ң н і ң ә р б і р т а р м а ғ ы н , ә р б і р се з і н д ұ р ы с түсіінгп о қ у — ә р қ а й с ы . м ы з д ы ң п а р ы з ы м ы з . А т а п а й т қ а н д а ұ л ы а қ ы н ө л е ң д е р і н і ң т е к с і н е ү н і л і п , о н ы ң п о з т и к а л ы қ о б р а з д а р ы н т а ну , сол о б р а з д а р ү ш і н п а й д а л а н ғ а і н т і лд і к қ ү р а л д а р д ы (ісөздерді, м о р ф о л о г и я л ы қ т ү л ғ а л а р д ы , син- т а к с и с т і к а м а л д а р д ы т. б.) бі лу, я ғ н и М а х а м б е т т е к с т е р і н е линг - в и с т и к а л ы қ т а л д а у ж а с а у қ а ж е т т і г і д а у с ы з . Ө й т к е н і М а х а м бет — қ а з а қ т ы ц б ел г і л і бір п ю э т и к а л ы қ м е к т е б і н і ң ү л к е н бір е кі лі . Ол , бір ж а ғ ы н а н , ө з і ні ң а л д ы н д а ғ ы қ а з а қ к ө р к е м сөз дәс- т үрі н ж а л ғ а с т ы р у ш ы б о л с а , е к і н ш і ж а ғ ы н а н , о н ы т ү й і н д е п , әрі к а р а й д а м ы т у ш ы . О н ы ң ү с т і н е а қ ы н б ү д а н бір ж а р ы м ғаісыр бұ- рын ж ы р л а п өтті. О с ы у а қ ы т т а н берг і т і л д е г і бюлған ө з г е р і с т е р, я ғ ни сөз м а ғ ы н а с ы н ы ң қ ұ б ы л у ы , к ә мө о к і л ен у і , к е й бі р с ө з д е р д і ң көнеруі н е ме с е қ о л д а н ы с т а н м ү л д е м ш ы ғ ы п қ а л у ы сияіқты құ- б ы л ы с т а р д а т а л д а л - т а н у д ы , т ү с і н д і р у д і қ а ж е т етеді. М а х а м б е т — өз і нен б ү р ы н ғ ы с а н ғ а о ы р л ь г қ т а р и х ы б а р к а з а к п о э з и я с ы н ы ң ө кі л і деп ж о ғ а р ы д а а й т т ы к . С о н д ы к т а н а к ы н Кол'данған о б р а з д а р д ы ң тегі мен с ы р ы н і здеуді а у ы з ш а т а р а ғ а н 13 к а з а қ п о э з и я с ы м е н ұ ш т а с т ы р у ғ а , о ғ а н к ө б і р е к ү ң і л у г е ту{эа Кёл л е д і . М а х а м б е т т і ң «Ме н қ ү с т а н т у ғ а п құмаГі мып» д сг ен ө л е ңі н д е : « Ме н — қ а р а ғ ү с т а н т у г а н қ а л ы қ п с і н » д ег е н ж о л б а р . М ү н д а ғ ы қ а л ы қ п а н — б ү л к ү н д е бізге б е й т а п ы с сөз. Б ү л сөзді а қ ы н « Ж е л - д е н дс ж е л г і р а қ б ө к е п » деп б а с т а л а т ы н ө л е ңі п д е : Қ а л ы қ п а н д а й қ о м д а н ы н , Ж а у т о қ т а т ы п а іі қ а с т а , Қ ұ р б а н б о л с а елі ү ш і н ! — д с п т а ғ ы қ о л д а н а д ы . « Қ а л ы қ п а н д ы » а қ ы н н ы ң 1962 ж ы л ы ба- с ы л г а н к і т а б ы н д а « қ ы р а н құ с » деп т үсі нді рг сн . Е ң а л д ы м с н б үл с ө з д і ң қ ұ с т ы ң а т а у ы еке ні рас, б і р а қ « қ ы р а н құ с » д е г е н н і ц көне а т а у ы ма, ә л д е ә у е л е п ұ ш а т ы н өзг с бір қ ұ с т ы ң а т а у ы м а ? Му н - д а ғ ы с ө з д і ң т үб і рі — қ а л ы қ . Қ сі л ық көпс т ү р к і т і л д с рі мен шы- ғыс т ү р к і т і л д е р і н д е « а с и а п » д ег е н ді б і л д і ре ді . Қ а з а қ т і лі н д е б ү л т ү бі р қ а л ы қ т а у ет і ст і г і нд е с а қ т а л ғ а н : ол « қ ұ с т ы ң қ а н а т ы н қ а қ п а й бір қ а л ы п т ы ұ ш у ы » д ег с н м а г ы н а н ы б і лд і р е д і . Б ұ л — осы с ө з д і ң қ а з і р г і м а ғ ы н а с ы , ал о б а с т а қ а л ы қ т а у « ә уе ле у, ас- п а н д а у » д е г е н монді б ерг ен б о л у керек, -пан — сөз т у д ы р а т ы н қ о с ы м ш а . М а х а м б е т т е к с і н д е ә ңг і м е бұл с ө з д і ң д ә л м а ғ ы н а с ы н б і л у д е д е емес, ә ң г і м е « қ а л ы қ п а н » с ө з і н і ң м ү н д а б иі к к е с а м ғ а й т ы н , е р к і н ді к т і , к е ң д ү н и е ні көк с е йт і н о б р а з ү ш і н қ о л д а н ы л ғ а н д ы - г ы н д а . Д е м е к , а қ ы н к е к к е с а м ғ а у д ы еркіндііктің с и м в о л ы деп т а н и д ы д а , сол е р к і н д і к пен биһ< м у р а т песіп қ а л ы қ п а н қ ү с т ы ң о б р а з ы м е н береді . Қ а з а қ тілі ү ш і н м а ғ ы н а с ы к ү ц г і р тт е н г е н ке н е сөзді қ о л д а н ы п , а қ ы н екі т ү р лі м а қ с а т қ а ж е т к е н : б і р і н ш і д е н, ұ с ы н б а қ о б р а з ы н ө зг е л е р көп қ о л д а ні б а ға н т ың м е т а ф о р а м е н берг ен, ек і ыші д е н — б е й т а н ы с т а у , көне с ө з д і ң т ы ң д а у ш ы ғ а э се р ететін э к с п р ес с и в т і к . қ а і с и е ті н ж а қ с ы с езі нг ен. М а х а м б е т т е эр а л у а н о б р а з үіпін б үл к ү н де п о э т и з м г е ай- н а л ғ а н а ң - қ ұ с а т а у л а р ы н ж ү м с а у — ж н і қ о л д а н ы л ғ а н әді ст і ң бірі. П о э т и з м д е г е н і м і з к ө р к е м д е у үші н, о б р а з ж а с а у үші н қ ол - д а н ы л а т ы н с ө з д е р 'мен т ұ р а қ т ы т і р к е с т е р (^,зраЗ' еолопизім д е р ) , о л а р ө з д е р і н і ң т у р а л е кс и к а л ыі қ м а ғ ы н а с ы н ц а к е лм е йд і , көбі несе к ө р к е м ш ы ғ а р м а д а , п о э з и я д а қ о л д а н ы л а д ы . О с ы н д а й қ ы з м е т т е а қ ы н тарлан, тарпаң, қ ұ л а н , б ү л а н , к е р іс ке н, қазанат, қсі былан, жүктеу/скачать 4,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|