Алматы мектегь 1989

ғ а н қ ұ м а й м ы н  б о л у ы к е ре к , ө йт ке ні с ү н қ а р Д а н қ у  ( а қ к у ) тумаи* 
д ы ж ә н е ж о ғ а р ы д а к е л т і р і л г е н М е н қустан туган қ ү м а й м ы н  де- 
генімсп с а л ы с т ы р у ғ а б о л а д ы . Н е м е с е т а г ы бір м ы и а д а й ж о р а -
м а л а й т у ғ а б о л а д ы . Е г е р М е н а қ с ұ ң қ а р д а н туган қ у д а й м ы н  
д еге н тексті д ү р ы с ж а з ы л ғ а н д еп с а н а с а қ , қ у  сөзі « а л ғ ы р күс,
қ ы р а н » м а ғ ы н а с ы н д а д а қ о л д а н ы л ғ а н б о л у к е р е к ; ө й т ке н і М а -
х а м б е т т е : Қ а н а т ы н а н қ а й р ы л ы п , И т а л ғ а н қ у д а  с ын д а ж о қ
( «Б і т к е н істің міні ж о к » д ег е н ө л с ц Т е кс ін д е ) , Қ ү е ілген қ у д а  
сын ж о қ ( « Қ ү м і с т і м ы л т ы қ
қ о л г а а л ы п » ) д ег е н ж о л д а р б а р ; 
Орипе, д ә л ос ы к о н т е к с т е р г е қ а р а п , б үл сөзді қ а й т к е н д е де «ал -
ғ ыр қ ы р а н » м ә ні н д е д е у г е б о л м а й д ы , ө з і н і ң т у р а м а г ы н а с ы н д а
( « а қ қ у » ) д еп те т а н у ғ а б о л а д ы . Тегі, а л д ы ц ғ ы б с л ж а у . ы м ы з
д ү р ы с б о л а р .
А қ ы н т е к с т е р і н д е а ң - қ ұ с а т а у л а р ы н а н б а с қ а д а , т ү с і н і кт і к е ­
р е к ететін бір а л у а н с ө з д е р б а р , о л а р д ы ц і ші нд е а л и у л а у , б ү л у ,  
қ ы р қ а р л а н у  с и я қ т ы е т і ст і к те р де, ал а і и , байтақ, толаг ай, а л а  тә- 
рі зді з а т е с і м д е р де, е р е у і л , а у ы р  с н я қ т ы сын е с і м д е р д е б а р .
С о л а р д ы ң бір қ а т а р ы н а т і л д і к т а л д а у ж а с а л ы қ .
]<<Шегініс» леп< а т а л а т ы н ө л е ң і н д е
М а х а м б е т : А л т ы к ү н д е й
а л а у л а п ,  Он екі к ү н де й ой ойлагі — д е п т о л ғ а й д ы . М ү п д а г ы а л а у -  
аау сөзі к ө п ш і л і к о қ ы р м а н г а т ү с і н і к с і з д е у , өй т к е н і а қ ы н к і та н-
т а р ы н д а (1962 ж ы л г ы б а с ы л ы м ы н д а ) к ө р с е т і л г е н і н д е й , ол сөз 
« ж а л ы н д а п , к ү й і п - ж а н ы п » д е г с н м а г ы н а п ы б і л д і р м е й д і . Б ү л —- 
« ш а б у ы л д а у , с о ғ ыс у» д ег е н д і б і лд і р е т і н , б үл к ү н де к ө н е рг ен пе- 
месе с нр е к қ о л д а п ы л а т ы н сөз. Л л а у л а у  сә з і осы м а ғ ы н а д а қа -
з а қ т ы ц б а т ы р л а р ж ы р л а р ы н д а д а с а қ т а л г а н . « Қ о б ы л а и д ы б а ­
т ыр » ж ы р ы н д а : А л а у л а г а н  қ а л м а қ т а н , Қ е г і м д і б а р ы п а л а м ы п — 
дег ен ж о л д а р б ар . Б ұ л с ө з д і ц т ү б і р і а л а ( у )  қ а з а қ т і л і нд е г і а л а -  
ман, алапат, а л а ш , а л а қ ы р ғ ы н , а л а топалаң, а л а балта с и я қ т ы
с өз д ер і мен т і р к е с т е р і н е н т а б ы л а д ы . Б ү л а р д ы ң б а р л ы ^ ы н д а д а
«сог ысу, ш а б у ы л д а с у » , о д а н б а р ы п « т а л а у , б ү л і к с а л у , д ү р л і к -
т і ру» мә нд е р і б а р . К ө не т ү р к і е с к е р т к і ш т е р і п д е а л а қ у , а л а ң м а қ  
етістігі « д ү р л і к т і р у ( п р и в е с т и в с м я т е н и е ) » д е і е н д і
б і л д і р г е н .
Ө т к е н г а с ы р д а т ү р к і т і л д е р і н з е р т т е г е н ғ а л ы м д а р д ы ң бірі Л . Б \ - 
д а г о в а л а у  сөзі ш а г а т а й т і лі н д е « т а л а у , т а л а н - т а р а ж г а с а л у , б үл-
ді ру» д ег ен м а ғ ы п а н ы б і л д і р г е н д ейді . Д е м е к , алсіу с ө з і ні ц түбі - 
рі нде с о ң ғ ы к ө р с е т і л г е н с е м а н т и к а б о л г а н ы л ^ у с ы з . С о п д ы қ т а и

жүктеу/скачать 4,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: