Биология сабағында оқушыларды сыни ойлауға үйрету
Ныгызбаева Г.Ж.
Өскемен қаласы, Қ. Нұрғалиев атындағы № 43
мектеп-лицейі, химия және биология пәндерінің
мұғалімі, жоғарғы санатты,III деңгейлі
Ақпараттық кеңістікті кеңейту және әлемдік қоғамдастыққакіру жағдайында адамзат
ресурстарының қалыптасуындағы білім беру рөлінің өсуі еліміздің әлеуметтік-экономикалық
даму деңгейінің өлшемдеріретінде мектептің білім беру жүйесін жаңа талаптар бойынша
жоспарлауыүшін маңызды.Бүгінгі күні білім беру саласы «Қазақстан-2050» ұзақмерзімді
Стратегиясының маңызды басым бағыттарының бірі болып танылды.Қазақстан
Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев республиканы әлемдегібәсекеге қабілетті 30
елдің қатарына кіргізу туралы міндет қойған болатын. Бұлмәселені жүзеге асыруда білім
беру жүйесін жетілдіру айтарлықтай рөлатқарады. Қазақстандықтардың әлеуетін ашу үшін
жаңа мүмкіндіктер жасау саясатында, ерекше сапалы білім беру жүйесі бағытында жалпы
білім беретін мектептерді Назарбаев зияткерлік мектептеріндегі сабақ беру деңгейіне тарту
міндетін қойған [1].
Оқыту сапасын арттыруда білім беру үдерісінің барлыққатысушыларының ең үздік
білім ресурстары мен технологияларына теңқолжетімділікті қамтамасыз ету; оқушылардың
алған білімдері тез өзгеретін әлемдетабысқа жеткізетіндігінен қанағаттану; жалпы білім
беретін мектептердеҚазақстан Республикасының зияткерлік, дене бітімі және рухани
89
дамығаназаматын қалыптастыруқажет [2].
Оқу мақсаты басымдылығының өзгеруі білім мен тәрбие мазмұнына елеулі түрде
ықпал етіп, оны жаңартудың ең басты бағытттарын айқындауға және нақтылы міндеттер
белгілеуге мүмкіндік береді. Жаңа мазмұнды оқытудың нәтижелілігі мұғалімнің шеберлігі
мен ізденісіне көп байланысты.
Адамзатты өркениетке жеткізетін құрал-білім. Осы құралды жеткіншектер бойына
дарытушы ұстаздар қауымы. Сондықтан ұстаз жан-жақты тұлға болу керек. Ұстаздық жолда
жай ұстаз емес, бала жанын түсінетін, өз пәніне қызықтыра білетін ұстаз,болу
керек.Бүгінгідей керемет технологиялар мен ақпарат заманында білім беру өмірдің басты
талабы. Бүгінгі жастарымыз білімді,әрі тәрбиелі келешек өркениетті Қазақстанның білімді
азаматы.
Сыни ойлауды дамыту технологиясының дәстүрлі оқытудан басты айырмашылығы –
білімнің дайын күйінде берілмеуі екенін ұқтым. Оқушы — ізденуші, ойланушы, өз ойын
дәлелдеуші, мұғалім — әрекетке бағыттаушы, ұйымдастырушы екенін түсіндім. Сын
тұрғысынан ойлау дегеніміз — шыңдалған ой, ой қозғай отырып, оқушының өз ойымен
өзгелердің ойына сыни қарап, естіген, білгенін талдап, салыстырып, реттеп, сұрыптап,
жүйелеп, білмегенін өзі зерттеп, дәлелдеп, тұжырым жасауға бағыттау өз бетімен және
бірлесіп шығармашылық жұмыс жасау
Мұнда әр сабақ үш кезеңнен тұрады: қызығушылықты ояту, мағынаны ашу, ой
толғаныс. Оқытуда жақсы нәтижеге жету үшін сабақтың әр кезеңінде стратегияларды
сабақтың мазмұнына қарай ұтымды пайдаланған жөн. Мысалы қызығушылықты ояту
кезеңінде ассоцациялық карта, кілтті сөздер, кішігірім дөңгелек стол, араласқан оқиғалар тб,
ал мағынаны ашу кезеңінде БББ, инсерт, екі жақты күнделік, джиксо, оқытуға басшылық, ой
толғаныс кезеңінде екі жақты күнделік, сементикалық карта, эссе, кроссенс стратегияларын
қолдану өте тиімді.
Оқyшылapғa caпaлы бiлiм беpy үшiн бaғдapлaмaның жетi мoдyлiн ықпaлдacтыpып
жүйелібағытта жұмысымды жалғастырудамын.Осындағы жеті модульдің бірі сыни тұрғыдан
ойлау. Мұнда сыни тұрғыдан ойлау «ойлау туралы ойлану» деп сипатталған.Cыни тұpғыдaн
oйлay деген бaқылayдың, тәжipибенiң, oйлay мен тaлқылayдың нәтижеciнде aлынғaн
aқпapaтты oйлayғa, жинaқтayғa, aнaлиз жacayғa, бaғaлayғa бaғыттaлғaн пәндiк шешiм бoлып
тaбылaды. Coнымен қaтap cыни тұpғыдaн oйлay көбiнеcе бaлaмaлы шешiмдеpдi қaбылдayғa,
бip нәpcенi елеcтетyге, oйлay және ic-әpекеттiң жaңa немеcе түpлендipiлген тәciлдеpiн
енгiзyге дaйын бoлyды көздейдi. Cын тұpғыcынaн oйлay дaғдылapының негiзгi тiзбеciне
тaлдay, пaйымдay, қaдaғaлay, түciндipy, метaтaнy, қopытынды жacay, бaғaлay енедi
(Мұғaлiмге apнaлғaн нұcқayлық 49).
Сыни тұрғыдан ойлаудың негізгі идеясы:
-
Баланың сыни ойлауын бағалау(ұтқырлық,сынаржақтылықтың болмауы,пайым,
тәртіп, өзіндік сана-сезім);
-
Сыни ойлауды дамыту – зерттеушілік үшін сапалы және мазмұнды әңгімеге көңіл
бөлу;
-
Диалог арқылы сыни ойлау;
-
Ойлау туралы ойлану;
-
Рефлексивті практик;
Сын тұрғысынан ойлауды дамытуда сұрақтардың маңызы ерекше. Сыныптa осындай
әртүрлі сипаттағы сұрақтaр қойылу үшін оқушыны оған үйретiп қана қоймай, сонымен бірге
сол ортaны жасау қажет. Сондықтaн мұғалімдер үшін берілген төмендегі стратегияларды
басшылыққа алдым.
-
Жaн-жақты жауаптарды талап ететін сұрaқтар қою;
-
Сұрaқ қойылған соң, оқушылaр жауаптарын ойланып алу үшін уақыт беру;
-
Сiз не қоса алар едіңіз деген сұрaқтар қою;
90
-
«қызық екен, мен ол туралы ойлaмаппын» деген түсiнікті пайдаланып, естігендерін
сынамай және қарсыласпай, өз пікірін айта алу;
-
Сұрақты басқа оқушыларға бағыттауға мүмкіндік берy.
Мұғалім ретінде, жаңа стратегияларды биология сабағында қолдану барысында
оқушының өз бетімен білім алып, алған білімді іс жүзінде дәлелдей алатын және
«үндемейтін», «енжар» оқушының қызығушылығын оятып, оны «сөйлетуге» болатындығын
өз тәжірибемнен байқадым. 9-сыныпта биология пәнінен СТО технологиясының әдістерін
қолданып , бірнеше сабақтар өткіздім. Онда ЖИГСО, белгілер әдісі, венн диаграммасы, бес
жолды өлең, топтастыру әдістерін қолдандым және жеке, топтық, рольдік ойын жұмыстар
жүргізілді. Үй тапсырмасын «6 неге сұрақ» ойыны түрінде ұйымдастырып, қай топта сұраққа
айтпаған оқушы саны көп, сол жеңіледі. Сабақты жарыс түрінде ұйымдастырып жауап
бермей қалған оқушыны қалдырмай, қайта оның есебін алып, оны сол бала үшін топтың
артта қалғанын түйсігіне жаймен жеткізсе, ол оқушы да басқа оқушылардан қалмай жауап
беруге тырысатынын және оған топтағы басқа оқушылар міндетті түрде көмектесетініне көз
жеткіздім.
Мысалы, 10 сыныпта биология пәнінен «Вирустар құрылысымен ерекшелігі»
тақырыбында«Қызығушылықты ояту» бөлімінде үй тапсырмасын сызықтық диктант, құпия
сан бойынша тексеруім қызықты ғана емес жеңіл болып көрінуі, олардың жақсы баға алуға
құлшыныстарын оята түсті. «Мағнаны ажырату» кезеңінде жаңа тақырыпты сыни тұрғыдан
ойлау «ойлау туралы ойлану» деп сипатталған. Меңгеруде БББ стратегиясы қолайлы екенін
байқаған соң, балаларға вирустардың түрлері мен ерекшеліктер туралы не білетіндерін
жұптарымен бірлесе отырып жазуға тапсырма бердім. Себебі басқа оқушылармен әңгімелесу
–оқушының қызмет белсенділігін қамтамасыз ететін және түсінігін дамытатын маңызды
құрал(МАН,29-бет).
Тақырыптасабақтың негізгібөлімінде ЖИГСО тәсілдерін қолдануды ұйғардым.
Өйткені оқытудың бұл тәсілінде уақыт үнемделеді және тақырыпты бөлімдерге бөле
отырып, шапалақ белгісі кезінде алмасып отыратын топ ішінде өз беттерінше білімді
меңгеру кейін топтық жұмысқа ұласады. ЖИГСО -2 тәсілімен сабақты меңгерту басталған
сәтте әр топ белсенді жұмыс жүргізді. Бұл тапсырмада әр топқа қызыл, сары, көк түсті
қағаздарға жазылған сұрақтар таратылып алдымен жеке жұмыс жүргізілді. Оқушыларға
шапалақ белгісімен бірдей түсті дискі иелері бірге топтасып отырып, ортақ тақырыпты
талқылау, өз топтарына оралып тапсырманы түсіндіруі біраз жауапкершілікті талап етті.
Мәтіннің келесі бөлімдерін меңгерту мақсатында ЖИГСО-1 тәсілімен жұмыс істетуді
жалғастырдым. Мұнда тақырыптың бөлімдері әр топқа бөлініп беріліп, түсініп оқу, түртіп
алу тәсілі бойынша жеке жұмыс жүргізуді тапсырдым. Шапалақ белгісімен жеке жұмыс
топтық жұмысқа ұштастырылды. Оқушыларды сергітіп алу үшін жас ерекшеліктерін,
сыныптың кеңдігін ескере және тақырыппен үйлестігін туындата отырып, «Менің мекенім»
сергіту сәтін өткіздім.Сабақтың «Ой толғау» кезінде әр топ тұжырым карта жасау арқылы
жаңа тақырып бойынша не ұққандарын бейнеледі. Келесіде оқушылардың білімдерін бекіте
түсу мақсатында вирустар суреті таратылып оларды елімізде вирустық аурулар және
таралуы,пішіндерінің алуан түрлі болуын ескере отырып, постер сызу тапсырылды.
Тапсырманың мерзімінде сәтті орындауы олардың ұйымшылдығын байқатты. Сағат тілінің
бағытымен «Галлереяға»саяхат кезінде сынып бөлмесінің кеңдігі оқушылардың еркін
қозғалуына, постерге өз ұсыныс пікірлерін жазуға жақсы мүмкіндік берді. Сабақ соңында
оқушылар қолдарындағы дискіні айналдыра өз-өзіне және әр топтың бір мүшесіне бағалауды
жазды және сабақтағы өз көңіл күйін ортасындағы шеңберге смайлік түрінде белгіледі.
Көңілді смайликтерді көріп, әрине, менің де көңіл-күйім көтерілді. Балалар тарапынан алған
бағалауларын және сабақ кезеңдері бойынша жинаған ұпайларының жиынтығын шығарып
бағалау жүргіздім.
Сонымен, сын тұрғысынан ойлаудың әдістемелік тәсілдерін оқу үрдісінде
қолданғандағы маңыздылығы мынада:
91
-
мотивацияның артуы;
-
дербес іс-әрекеттің артуы;
-
ойлаудың белсенді болуы;
-
оқушылардың білігі мен біліктілігінің жан-жақты дамуы;
-
логикалық ойлаудың жүйелілігін меңгеру.
Сын тұрғысынан ойлау технологиясын қолдану нәтижесінде жеке тұлғаның
қабілеттері жандана түседі және білім прагдимасы қалыптасады.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Мұғалімге арналған нұсқаулық.Үшінші базалық деңгей.
2. Қазақстан Республикасы педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарының
бағдарламасы.
3. Асхат Әлімов. Интербелсенді әдістемені ЖОО-да қолдану мәселелері. Оқу құралы.
Алматы, 2013
4. С. Мерсейтова. Исследование процесса обучения// Лучший опыт учителей, Алматы, 2009
5. Жақсылықова Г. Интербелсенді әдіс-тәсілдер//Әдістемелік құрал, Өскемен, 2014
Инновационный менеджмент
в реализации программы развития школы-гимназии
Ивонина И. Е.
директор КГУ «Школа-гимназия №35 отдела образования
акимата г. Экибастуза» Павлодарской области
Современная школа должна удовлетворить заказ государства и выйти на новое
качество образования. Под новым качеством образования понимается достижение
обучающимися таких образовательных результатов, которые позволят им быть успешными в
получении современного образования и, в дальнейшем, востребованными на рынке труда,
умеющими решать моральные проблемы межличностного и социального общения. Задачи и
ориентиры обновления образования обозначены следующим образом: ориентация на
качественное обучение, воспитание и развитие всех без исключения учащихся;
формирование функциональной грамотности; приоритет личностного развития обучаемых
перед всеми формами их информирования; максимальное развитие способностей каждого
учащегося.
В школе-гимназии разработан проект для эффективной реализации программы
развития школы по теме:«Управление процессом достижения нового качества образования
как условие формирования успешной, функционально грамотной личности».
Школа-гимназия, разработавшая программу развития, встала на путь системного
инновирования, реализации приоритетных направлений развития государства, области и
города в соответствии с социальным заказом государства, родителей и социума, поэтому
единственно возможной формой управления становится инновационный менеджмент.
В современной литературе данное понятие рассматривается в трех аспектах. Это, во-
первых, управление инновациями, во-вторых, одно из направлений стратегического
менеджмента, осуществляемого на высшем уровне руководства организации, в-
третьих,менеджмент,
базирующийся
на
новейших
разработках
в
сфере
управления.Инновационный менеджмент – с одной стороны, это управление, нацеленное на
повышение конкурентоспособности организациис помощью внедрения инновационных
технологий в совокупности с изменением мировоззрения педагогов. С другой стороны, это
управление инновациями.
Инновационный менеджмент включат в себя следующие значения:
92
управление не только процессами, но и людьми, непосредственно
осуществляющими процессы или иным образом влияющими на процессы;
управление, осуществляемое в социально-педагогической среде;
управление, при котором осуществляется педагогическое воздействие на людей.
Менеджмент, направленный на инновации, обладает рядом особенностей, по
сравнению с менеджментом, целью которого является обеспечение
стабильного функционирования. К особенностям инновационного менеджмента,
осуществляемого в общеобразовательной школе, относятся следующие:
•
возможность достижения школой значительно более высоких результатов, чем
при стабильном функционировании;
•
позитивное отношение к новому;
•
новизна выполняемых работ;
•
постоянное ожидание чего-то нового (новых идей, результатов, проблем,
конкурентов и т.д.);
•
возможность реализации участниками инновационного процесса личностных
потребностей
высшего
уровня
(социальных
потребностей, потребностей
в
самоактуализации, самовыражении, высоких творческих результатов);
•
необходимость постоянного повышения профессиональной компетентности
участников инновационного процесса;
•
расширение диапазона требований к личностным качествам участников
инновационного процесса;
Управление
инновационной
деятельностью
-
процесс
сложный,
многофункциональный, включающий разнообразную совокупность действий, среди
которых: постановка стратегических и тактических целей, анализ внешней среды с учетом
неопределенности и риска, анализ инфраструктуры и возможностей организации,
диагностика реально сложившейся ситуации, прогнозирование будущего состояния
организации, поиск источников творческих идей и их финансирования, формирование
инновационного портфеля, стратегическое и оперативное планирование, управление
научными и методическими разработками, совершенствование организационных структур,
анализ и оценка эффективности инноваций, разработка стратегии и тактики инновационного
маркетинга, диверсификации и управление рисками и др.
Но главными направлениями и задачами инновационного менеджмента, на наш
взгляд, следует считать разработку и осуществление единой инновационной политики;
определение системы стратегий, проектов, программ; ресурсное обеспечение и контроль за
ходом инновационной деятельности; подготовку и обучение персонала; формирование
целевых коллективов, групп, осуществляющих решение инновационных проектов, создание
инновационной среды. Управление инновационными процессами многовариантно,
предполагает сочетание стандартов и неординарности комбинаций, гибкость и
неповторимость способов действия, исходя из конкретной ситуации. В инновационном
менеджменте готовых рецептов нет и быть не может. Но он учит тому, как, зная приемы,
методы, способы решения тех или иных задач, добиться ощутимого успеха в развитии
организации.
Развитие школы на основе инноваций представляет собой сложный и длительный
процесс, конструирование которого неизбежно приобретает стратегический характер и
требует разработки соответствующей стратегии управления.
Выбор инновационной стратегии — одна из важнейших проблем управления
нововведениями. Результаты деятельности коллектива подтверждают, что стратегии
нововведений лежат в основе успеха ее деятельности.
В процессе перевода образовательной организации в режим развития мы выделяем
следующие этапы:
93
1.
Осознание важности, необходимости и неизбежности будущих преобразований
одним из членов административной команды школы-гимназии, т.е. наличие своего рода
«идейного вдохновителя» и «генератора» будущих идей.
2.
Формирование команды, подразумевающей не столько административную
(менеджерскую) команду, что само по себе является непременным и необходимым условием,
сколько идейных сторонников из педагогического коллектива, методически и
технологически подготовленных к осуществлению инновации.
3.
Мотивация членов педагогического коллектива и формирование готовности
учителей к инновационной деятельности.
4.
Проблемный анализ школы-гимназии, построение "проблемного поля" и
определение главной (ключевой), на сегодняшний день, проблемы.
5.
Выработка проектной идеи развития школы. Так на сегодняшний день нами
разработано 6 проектов в рамках реализации программы развития школы. Это выбор объекта
нововведений, который исходит из жизненной необходимости школы-гимназии и
однозначно понимаемый большинством участников образовательного процесса.
6.
Определение конкретных управленческих действий по реализации выработанной
идеи, т.е. составление плана или программы ее реализации.
7.
Отслеживание первых шагов по реализации проектной идеи с целью коррекции
последующих управленческих действий.
В рамках управления инновационными процессами необходима следующая
совокупность управленческих действий:
• разработка нормативно-правовой базы управления инновационным процессом,
включающей описание функциональных обязанностей и механизмов взаимодействия
структурных подразделений управляющей системы;
• определение содержания инноваций, обеспечивающих целостное развитие школы-
гимназии на основе интеграции инновационных потенциалов школы, семьи и социальной
среды;
• разработка научно-методического обеспечения инновационного процесса;
• подготовка подразделений структуры управления инновационным процессом к
выполнению их функциональных обязанностей, педагогических кадров к инновационной
деятельности, учащихся и их родителей к участию в инновационном процессе;
• обновление структуры внутришкольного управления; создание инновационного
совета школы, инновационных и экспертных групп, творческих объединений педагогов,
учащихся, родителей;
• обновление и реконструкция материально-технического оснащения учебно-
воспитательного процесса;
• внедрение системы непрерывного образования и самообразования педагогических
работников, направленной на повышение профессионально-педагогической компетентности
в освоении инноваций;
• реализация системы организационно-процедурных механизмов выдвижения,
экспертизы и реализации инновационных идей;
• осуществление системы управленческой поддержки образовательных инициатив и
педагогического творчества;
• внедрение методики экспертизы инноваций;
• разработка и введение нормативов оценивания инновационно-педагогической
деятельности;
• внедрение технологии определения эффективности управления инновационным
процессом в школе;
• введение дополнительных образовательных услуг.
В управленческой практике нами практикуются различные формы интеграции
инновационных усилий, повышения инновационного потенциала организации, вовлечения
94
учителей в инновационную деятельность. Это постоянно действующий семинар по
актуальным проблемам, над которыми работает школа-гимназия; стажировка, повышение
квалификации; педагогические, методические советы, круглые столы, дискуссии; деловые,
ролевые, эвристические, организационно-деятельностные игры по генерированию новых
педагогических идей; творческая работа учителей в фокус-группах; самообразование, работа
с научно-методической литературой; самостоятельная исследовательская, творческая
деятельность над темой, участие в коллективной экспериментально-исследовательской
деятельности в рамках общей проблемы; практикумы, тренинги; инновационные технологии
обучения, интерактивные методы научно-методической работы; описание инновации как
опыта работы, выступления на научно-практических конференциях, семинарах; творческие
отчеты учителей по обобщению опыта и др.
Управление в инновационном менеджменте осуществляется с помощью различных
методов, которые представляют собой систему правил и процедур выполнения различных
задач управления инновациями. Используются как общие методы менеджмента,
применяемые во всех сферах управленческой деятельности, так и специальные, характерные
для инновационного менеджмента. К специальным методам относятся: методы выявления
мнений (интервью, анкетирование мнений, выборочные опросы, экспертиза); аналитические
методы (системный анализ, написание сценариев, сетевое планирование; методы оценки
(риска, шансов, эффективности инноваций и др.); методы генерирования идей (мозговая
атака, морфологический анализ, деловые игры и ситуации); принятия решений (таблицы
решений, построение деревьев решений, сравнение альтернатив);методы прогнозирования
(экспертные, экстраполяции, аналогии, имитационные модели), наглядного представления
(графические модели, должностные описания и инструкции); методы аргументации
(презентации, ведение переговоров).
В управлении инновационными процессами в школе-гимназии свою эффективность
доказали следующее методы руководства инновационной деятельностью: методы создания
эффективно работающих творческих, исследовательских групп, эффективной системы
коммуникаций; методы мотивации (стимулирование, создание креативного поля,
мотивирующий контроль); методы создания условий для профессионального роста членов
педколлектива; методы регулирования социально-психологического климата в коллективе,
формирования
внутришкольной
культуры,
интегрирующие
усилия
субъектов
инновационного процесса в достижении целей развития школы.
Результат инновационной деятельности – конкретные изменения в объекте
преобразований, качестве образовательной, педагогической и управленческой деятельности.
Педагогический мониторинг позволяет осуществить непрерывное научно обоснованное
диагностико-прогностическое наблюдение за состоянием, развитием инновационного
процесса, качеством его управления.
Качество инновационной деятельности школы-гимназии оценивается на основе трех
групп критериев:
• критерия качества преобразований, выражающемся в соотношении реальных
результатов деятельности школы-гимназии с поставленными целями инновационной
деятельности, моделью выпускника школы, государственными образовательными
стандартами и т.д.;
• критерия эффективности, отражающего отношение достигнутых результатов к
затратам времени, усилий, других ресурсов;
• критерия мотивации, так называемого критерия школьного самочувствия учащихся
и учителей.
Для измерения эффективности управления развитием школы мы предлагаем
следующие критерии оценки:
1.Уровень информированности членов педколлектива о новшествах, которые
потенциально могут быть освоены школой-гимназией,
95
2.Полнота выделения актуальных проблем школы-гимназии (понимание членами
коллектива проблем школы, а также их причинно-следственных связей).
3.Рациональность выбора общей и частных целей инновационной деятельности в
школе-гимназии: поставленные цели максимально соответствуют возможностям решения
актуальных проблем школы-гимназии.
4.
Интегрированность целей развития школы-гимназии: цели отдельных
нововведений согласованы с общей целью и между собой.
5. Реалистичность планов.
6. Заинтересованность педколлектива школы-гимназии в освоении нового.
7. Контролируемость инновационных процессов в школе-гимназии.
Инновационные процессы, происходящие сегодня в образовании, безусловно, ведут к
позитивным изменениям. Благодаря инновациям появляются авторские концепции, новые
модели школ; разрабатываются программы развития школ; активно обновляется содержание
образования на основе идей гуманизации и гуманитаризации; происходит перестройка форм,
методов, процесса обучения и воспитания с учетом личностно-ориентированного подхода,
компетентностного подхода; создаются системы мониторинга, диагностического
сопровождения образовательного процесса, осуществляется переход школ из режима
функционирования в режим развития и саморазвития.
Литература.
1. Инновационные модели школы: учеб.-метод. Пособие: В 3-х кн..- СПб., 2003
2. Котлярова И. О., Кутан Б. А., Сериков Г. Н. Модернизация образования на селе:
инновационный проект: Научно-методическое пособие / Под науч. ред. Г. Н. Серикова. - Курган -
Челябинск: ГлавУО, 2001.
3. Лазарев B.C. Системное развитие школы. - М.: Педагогическое общество России, 2002 4.
Мазур З.Ф. Управление инновациями: социально-образовательный аспект.- М., 2001
5. Поташник М. М., Лоренсов А. В., Хомерики О. Т. Управление инновационными
процессами в образовании. - М., 2004.
6. Программно-целевое управление развитием образования / Под ред. А. М. Моисеева. - М.:
Педагогическое общество России, 2001.
7. Розов Н.Х. Теория и практика инновационной деятельности в образовании.- М., 2007
8.Сидоров В.С. Инновации в сельской школе: теория и практика управления: монография.-
Шадр, 2006
9. Тодосийчук А.В. Теоретико-методологические проблемы развития инновационных
процессов в образовании.- М., 2005
10.Управление развитием инновационных процессов в школе / Науч. ред. Т. И. Шамова, П. И.
Третьяков. - М., 2005.
11.Шамова Т. И., Третьяков П. И., Капустин Н. П. Управление образовательными системами:
Учеб. пособие для студ. высш. пед. учеб. заведений / Под ред. Т. И. Шамовой. - М.: Гум. изд. центр
ВЛАДОС, 2001.
12. Юсуфбекова Н.Р. Общие основы педагогических инноваций: Опыт разработки теории
инновационного процесса в школе. - М: Педагогика, 2001.
Достарыңызбен бөлісу: |