126ЖМ Назарқұл Еркебұлан
тіндік аймақта пайда болатын әрекет потенциалы оның басқа бөліктерін тітіркендіреді.
Қозу процесі шектеулі және шектеусіз болып бөлінеді. Қозудың табиғатын түсіндіретін
мембраналық иондар теориясы бойынша абстрактілі рефрактерлік кезең натрий
иондарының жасушаға өтуінің тоқтауымен және калий иондарының мембрана арқылы
өтуінің жоғарылауымен байланысты. Ингибирлеу - бұл қозуды басудың тағы бір белсенді
процесі, ол тітіркендіргіш теріге тіндерде функционалдық өзгеріссіз әсер еткенде
байқалады. Тежеудің екі түрі бар: 1) негізгі. Оны қалыптастыру үшін арнайы тежегіш
нейрондар қажет; тежегіш медиатордың әсерінен алдын-ала қоздырусыз жедел тежелу
пайда болады. Бастапқы тежелудің екі түрі бар: пресинапстық - аксо-аксондардың түйіскен
жерінде; постсинаптикалық - аксо-соматикалық, аксо-дендриттік байланыстарда. 2) екінші
реттік. Бұл әрдайым қозу процесімен байланысты болатын арнайы тежегіш нейрондарды
қажет етпейтін қалыпты қозғыш құрылымдардың белсенділігінің өзгеруінен туындайды.
Екінші тежелудің түрлері: шамадан тыс, нейрондар тым көп ақпарат алған кезде пайда
болады. Бұл тежеу сақтық шарасы болып табылады. Себебі бұл жүйкенің тітіркенуінің
шамадан тыс немесе ұзаққа созылуының әлсірететін әсеріне қарсы тұрады. Ақпарат ағыны
нейрондардың жұмыс қабілеттілігінен асып түседі; пессимистік, өте күшті тітіркенудің
арқасында дамиды; парабиоз кезінде пайда болады, өте күшті және ұзаққа созылған
тітіркену; қозудан кейінгі ингибирлеу қозудан кейінгі күйдің төмендеуіне байланысты
болады; теріс индукция принципі бойынша тежеу; шартты рефлекстердің тежелуі. Қозу
және тежелу процестері бір-бірімен өте тығыз байланысты, бір уақытта жүреді және сол
процестің әр түрлі көріністері болып табылады. Қозу және тежелу ошақтары қозғалмалы,
сондықтан олар үлкен немесе кіші нейрондардың аймақтарын жауып, азды-көпті
байқалады. Қозу әрдайым тежелумен жүреді және керісінше, т.а. олардың арасында
индуктивті байланыс бар. Тежелу қозғалыстарды үйлестіруге қатысады, орталық
нейрондарды шексіз қозудан сақтайды. ОЖЖ депрессиясы бірнеше тітіркендіргіштерден,
әртүрлі күштегі жүйке импульстарынан туындауы мүмкін, бір уақытта жұлынға жетеді.
Әлсіз тітіркендіргішке жауап ретінде пайда болуы мүмкін рефлекстер күшті
тітіркендіргішпен басылады. 1862 жылы И.М.Сеченов орталық баяулау құбылысын ашты.
Достарыңызбен бөлісу: