1. Физиология пәні, басқа ғылымдармен байланысы, медицинадағы маңызы. Уник 100%
Орталық жүйке жүйесінің рефлекстерді үйлестіруі
жүктеу/скачать 0,93 Mb. Pdf көрінісі
|
физиология сессия Nazarkul E.S. 2021surak
- Бұл бет үшін навигация:
- Доминаттык козу
| Орталық жүйке жүйесінің рефлекстерді үйлестіруі
Орталық жүйке жүйесінің ең көрнекті және маңызды қызметiнiң бірі рефлекстерді келістіру, үйлестіру, координациялау. Мысалы, он аякты бүгетін еттердің орталығы козып тонусы көтерілсе, дәл сол сәтте бүгілген аякты жазатын еттердің орталығы тежеледі және жұлын нын екiншi жартысындағы аталган орталықтарда қарама-қарсы үрдістер туады, яғни буту орталығы тежеледі, ал жазу орталығы козады. Сондыктан он аяк бүгілгенде сол аяк жазылады. Осының арқа сында адам жүре алады. Адам бір сәтте тамакты шайнап жэне жута алмайды, өйткені шайнау мен жуту орталықтары бiр мезгiлде козбай ды. Біреуі қозғанда, екiншiсi тежеледі. Сондай-ақ дем алу орталығы қозса, дем шығару орталығы тежеледі. Осының арқасында тыныстың екi кезенi емiр бойы бiрiн-бiрi алмастырып отырады. Орталық жүйке жүйесі де козу мен тежелу үрдістерінің тууы мен сенуін, орталыктар дың қарым-қатынасын үздіксіз жөнге келтіріп үйлестіріп отырады. Рефлекстерді келістіріп үйлестіруде орталық жүйке жүйесіндегі су бординация құбылысы мен қозуды өткізу ерекшелiктерi әсіресе жинакы козу, конвергенция мен окклюзиянын маңызы өте зор. Бұлар мен қатар орталық жүйке жүйесіндегі кездесетiн бiрнеше құбылыстар (принциптер) рефлекстерді үйлестіру негiзiн курады: козу мен теже лудің жайылысы (иррадиациясы ), бір жерге шоғырлануы (концентра циясы), үрдістердiн индукциясы мен реципроктык тежелу, доминаттык козу, кері байланыс, сонгы жалпы жол. Орталыктагы козу сол жерде калмай, кызметі байланысты баска орталыктарга жайыла бастайды. Қозудың жайылуын козу жайылысы дейді. Қозу мен катар оның айналасындағы орталыктарда тежелу туып, қозу үрдісін жан-жағынан коршап, оны керi қарай алгашкыда пайда болған жеріне шоғырланады ( концентрация) . Қозу сиякты тежелу де орталыкта жайылады, одан соң жиналады. Жүйке үрдістерінің бұл касиеті ми сыңарлары қыртысында да кездесетінін И.П. Павлов әдейi койылған тәжірибеде дәлелдеген. Қозу мен тежелудiн жайылысы мен шоғырланысы тітіркендіргіштің күшiне байланысты. Торлы құры лым жүйке үрдістерінің жайылысы мен шоғырлануын реттейтін орта лык болып саналады. Жүйке орталығында пайда болған бір үрдіс екінші қарама-қарсы үрдістің тууына себепкер болады. Бул индукция кубылысы. Жүйке жүйесiнде козу тежелуді, тежелу қозуды тудырады. Мәселен, жұлын нын бір сегментiнiн жартысында бугу орталыгы козады. Мунымен бірге екінші жартысындагы жазу орталыгы козып, бұту орталығы те желедi. Келесіде осы орталықтағы үрдістер бірін-бірі алмастырады. Осыган орай индукция бiр мезгiлдi және бір дәйекті кезекті болып скi түрге бөлінеді. Индукция себебінен пайда болған тежелуді Ч. Шерингтон репрок циялык (жегілген немесе косарланыс) тежелу деп атаган. Репрокциялык тежелудiн аркасында бір сәтте орталыкта карама-карсы козғалта тын кимыл рефлекстері тумайды. Бұл кубылыс рефлекстердін бір бiрiмен үйлесуін камтамасыз етеді. Осыган орай дем алган согте дем шыгарылмайды, ауыздагы ас шайналып турганда жұтылмайды, бүгілген аяк дәл сол арада жазылмайды т.т. Көпке дейiн репрокциялык (жегілген) тежелудiн пайда болу меха низмi белгісіз еді. Д.Ж. Эккле жұлын орталықтарында кездесетін бір мезгiлдi индукциянын Реншоу жасушалары тәрiздi аралык тежелу жа сушалардын катысымен туатынын аныктады. Мысалы, бугу орталы гына арналган серпініс сол орталыкты коздырумен катар кызметі карама-карсы орталыкты, аралык тежеуші нейрондарды да сол сотте коздыру аркылы тежейтінін көрсетті. Доминаттык козу (лат. - dominantus - үстемдiк, үстем). Белгілі бір жағдайда уақытша бір орталык үстемдік ететін билеуші орталык бола алады ( жүктеу/скачать 0,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|