геосинклинальдік жүйелерге топтауға болатынын кӛрсетті
(1947).М.В. Муратов пен В.Е. Хаингеосинклинальдік қатардағы
құрылымдардың жіктелімін ұсынып, олардың даму сатыларын
белгіледі. Белгілі бір бағытта созылып
жататын жер қыртысының
бӛлігінде пайда болатын геосинклинальдік ойыстар біртіндеп даму
нәтижесінде аса күрделі қатпарлы тау жүйесіне айналады. Ол
дамудың екі сатысынан ӛтеді. Бастапқы кезде теңіздегі ойыстың
түбі күрт тӛмендегенде, шӛгінді жыныстардың қалың қат-қабаты
ӛте мол жиылады. Осы кезде пайда болған жарылымдардан
жанартау лавасы тӛгіледі. Келесі
сатыда жер қыртысының
кӛтерілуіне байланысты теңіз шегінеді де, геосинклинальдік ойыс
біртіндеп тау жүйесіне айналады. Геосинклинальды құрайтын
жыныстар қатпарланып жиырылғанда
ірі гранит интрузиялары
енеді, ал қатпарлану процестері күшейгенде терең жарылымдар
пайда болады, олар арқылы жоғары кӛтерілген магма жер бетіне
тӛгіледі. Геосинклинальдар геосинклинальдік белдеулерден,
геосинклинальдік облыс және геосинклинальдік жүйелерге
жіктеледі. Геосинклинальдік белдеулер —
ұзындығы ондаған мың
км ӛлшенетін платформалар арасында немесе оның шетін жағалай
дамып ӛзіндік тектоник. режимімен сипатталатын енсіз аймақ.
Жердің жаңа тарихында (неогенде), яғни кейінгі 1,6 млрд. жылда 5
Геосинклинальдік белдеу құрылған:
Тынық мұхиттық белдеу, ол шеңбермен тынық мұхитын қоршай
орналасқан;
Жерорта теңіздік белдеу, ол
Малай топаралдарымен қосылып,
Еуразияның оңт. арқылы Африканың солт. батысынан Гибралтарға
дейін созылып жатыр;
Орал — Моңғол — Охота белдеуі, ол сібір платформасын батысы
мен
оңтүстікті
айналып
ӛтіп,
батыс Еуропа мен Қытай —
Корейплатформаларын бӛліп жатыр;
Атланттық белдеу, ол Атлант мұхитының солтүстік құрлық
жағалауларын қамтиды;
Арктикалық
белдеу,
ол Солтүстік
мұзды
мұхитты айнала
орналасқан. Геосинклинальдік облыстар —
Геосинклинальдың
белдеулердегі созылмалы бағытта бӛлінетін ӛзіндік құрылысы мен
дамуы бар бӛлігі. Геосинклинальдік жүйелер — аса қозғалмалы
ұзынынан созылған, дамуының басында пәрменді тӛмендеген, ал
соңғы сатысында күшті қатпарлану мен тау кӛтерілуіне шалынған
жер қыртысы. Геосинклинальдар аймағында кӛптеген кен
байлықтар шоғырланатындықтан оны зерттеудің мәні зор
Достарыңызбен бөлісу: