ҰЛПАЛАРДЫҢ СЕКРЕТОРЛЫҚ ЖӘНЕ
БЕЛГІЛЕГІШ ЖҮЙЕЛЕРІ
43
3.10. сур. Безді түктер (А. С. Родионова и др., 2010):
А-В - лаванда парағы түктері (Lavandula Вера), эфир майлары жасушаларды (A
секреция кутикуланы астында жиналып - қалдықтардың болмауына байланысты
жасуша мембраналарының секрециялық жасушалар үшін тығыз кутикула; Б, B -
кутикула экскреторлық жасуша мембранасының жинақтау құпияны итеріп); Г - безді
түк жапырақ мақта (Gossypium); Д - бір бөлінгіш терминал, бағаналы жасуша
пеларгонии (Pelargonium) бар безді түк; E - алмұрттың жас жапырағының жабысқақ
түгі (Pyrus); F - жүзім жапырағының седеп безі (Vitis vinifera); З – иіржапырақтың
күйдіргіш түгі (Urtica dioica)
Безді түктер эфир майларын, терпендерді және флавоноидтарды
жинайды (3.10-сурет).
Тұз топырақтарында өсетін көптеген өсімдіктердің тұз беткейлері
ксилемалық ыдыстарда топырақтан шыққан минералды заттардың
артықшылығын жоғалтады.
Шықшөп тәрізді жәндіктермен немесе жыртқыш өсімдіктеріндегі
шырынды, шырышты, ас қорыту шырындарын сындыратын бездері
үлкен қызығушылық тудырады (3с-сурет). Непентес тропикалық
өсімдікте ас қорыту шырынын шығаратын бездер жабысқақ құмыраның
ішкі жағында орналасқан (4-сур. түс. қос.).
Өсімдіктер корпусында жасушааралық каналдар, қуыстармен
ұсынылған көп жасушалық секреторлық құрылымдар да бар. Олар
шайырларды, сілті, дәмдеуіштерді, сүтті шырынды жинайды
(млечнахта).
БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ ЖӘНЕ ТАПСЫРМАЛАР
1. Меристермалар дегеніміз не?
2. Қандай меристемалардың жұмыс істеуіне байланысты
өсімдіктердің вегетативті көбейуі мүмкін?
3. Эпидерманы неліктен күрделі ұлпаларға жатқызады?
4. Трахеилердің трахеидтерден айырмашылығы неде?
5. Веламен дегеніміз не? Қандай өсімдіктерде көрсетілген?
6. Өсімдіктердегі безді түктердің рөлі қандай?
7. Гуттация дегеніміз не?
|
