Қазақстан республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
СӨЖ№19-20 
 
Жүзімнің құрылысы мен химиялық құрамы 
 
 
Жүзім - көне заманнан бері өсіріліп келе жатқан дақыл. Ол көпжылдық өсімдік, оның 
бұталары 50-60 жыл және одан да көп тіршілік етіп өнім береді.

Жүзімнің мүшелерін атқаратын қызметіне қарай вегетативті (тамырлар, өркендер және 
жапырақтар) және генеративті мүшелерге (гүл шоғырлары, жеміс шоқтары, жидектер мен 
тұқымдар) бөледі.
Тамыр жүйесі тұқым арқылы көбейтілген өсімдікте кіндік тамырлы, ал вегатитвті 
жолмен көбейтілгенде біркелкі дамыған бірнеше шашақты тамырлы болады. 
Жүзімнің тамыр жүйесінің таралу аумағы оның жер бетіндегі бөлігімен салыстырғанда 
анағұрлым көлемді болады. Тамыр жүйесінің таралу радиусы 4-5 м және одан да көп 
болады. Жүзімнің тамырлары топырақтың температурасы +10
0
С болғанда өсе бастайды, ал 
температруа 6
0
С болғанда үсиді.
Жүзім -тез бұзылатын және алысқа апаруға келмейтін жеміс. Сондықтан жүзім өнімін 
жинауға мұқият әзірлену керек. Жүзімнің тағамдық сорттарды жеуге толық жараған, жүзім 
ішіндегі қант 15 процентке жеткен кезде жиналады. 
Жүзім сабағының өсіп – өну дәуірі 6 кезеңге (фазаға) бөлінеді: 
1 – кезеңі (фаза) – сөл жүру. Бұл фазаның ұзақтығы сөл жүруден бастап бүршіктердің 
жарылып ашылуына дейін созылады.
2 – кезеңі – бүршіктердің ашылуынан гүлденгенге дейін (бүршіктердің ашылуы және 
өркендердің өсуі) созылады, оның ұзақтығы 40-45 күн. 
3 – кезеңі – гүлдеу, оның ұзақтығы -8-15 күн. Бұл кезең ауаның температурасы +15
0
С 
кем болмағанда басталады.
4 – кезең – жидектердің өсуінің басталуынан пісіп-жетіле бастағанға дейін созылады, 
ұзақтығы ауа райына байланысты, 1 айдан 3 айға дейін ауытқиды.
5 – кезең –жидектердің пісіп-жетілуі. Бұл кезең жидектердің пісіп жетілуі басталғаннан 
толық физиологиялық пісіп-жетілгенге дейін созылады. Бұл кезде жидектерге қант 
барынша тез жинақталып, органикалық қышқылдардың мөлшері азаяды. Жидектің еті өте 
нәрлі болып балбырап жұмсарады, ал қабығы тиісті сортына тән түрге ие болады, яғни 
жүзім ағашының жетілу процесі өтеді. 
6 – кезең – өркендердің пісіп-жетілуі және жапырақтардың түсуі. Жемістердің толық 
физиологиялық пісуінен жапырақ түскенге дейінгі уақытты қамтиды.Бұл кезеңде 
бүршіктердің қалыптасуы аяқталады, өркендер пісіп-жетіледі, жапырақтар түсе бастайды.
Осы кезеңде жүзім сабақтары күзгі күздеуден өткізіледі және түптері көміледі. 
Тынығу кезеңі жапырақтар түсуінен бастап сөл жүру басталғанша жалғасады. Бұл кезең 
көптеген жүзім өсірілетін аудандарды бірінші күзгі суықтан кейін басталады. Тынығу 
кезеңі екіге бөлінеді: органикалық (терең) тынығу және еріксіз тынығу.
Органикалық (ұзақ уақыт бойы) тынығу кезінде өсімдік қолайлы температура мен 
қолайлы топырақ ылғалдылығы болған жағдайда өсу процесін бастай алмайды. 
Органикалық тынығу кезеңі аяқталған соң еріксіз тынығу басталады. Бұл кезеңде 
бүршіктер жарылып өсуге қабілетті болады.
Жүзімнің сыртқы орта факторларын қажетсінуі. Жүзім өсіру үшін климат пен 
топырақтың шешуші маңызы бар.
Жүзімнің шаруашылығын өркендету үшін жүзімнің сорттары дұрыс пісіп-жетілуіне 
қажетті белсенді температуралар жиынтығы және жүзім бұталарын қыстыгүні аяздан 
қорғау үшін қолайлы температура болуы тиіс. Қазақстан жағдайында жүзім барлық аймақта 
қыстыгүні көмуды қажет етеді. Жүзімнің өніп-өсу кезеңінің әр фазасында ауа 
температурасын қажетсінуі әрқилы болып келеді.
Бүршіктердің ашылуы 10-12
0
С температурада басталады, ал генеративті мүшелердің 
қалыптасуы 25-30
0
С температурада өтеді.

жүктеу/скачать 4,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: