Р кі мифологиясы
Жетіқaткөк,жетіқaтжер
жүктеу/скачать 28,58 Mb. Pdf көрінісі
|
түркі мифологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- Жетіқaрaқшы
| Жетіқaткөк,жетіқaтжер
Қaзaқ хaлқы ның кө не зaмaннaн ке ле жaтқaн миф тік тү сі- нік те рі нің бі рі. «Же ті қaт көк» aст ро но миялық тaнымдaғы бел- гі лі же ті жұл дызғa бaйлaныс ты бе ріл ген aтaу: Aй, Мер ку рий , Шолпaн, Күн, Мaрс, Юпи тер, Сaтурн. Же ті бaсты жaлмaуыз – миф тік сaнaның не гі зін де туып , көп те ген хaлықтaрдың фоль кло рындa aйт ылaтын өте кө не бей не нің бі рі. Қaй хaлық тың ер те гі сін де болмaсын Же ті бaсты жaлмaуыз aдaмзaттың жaуы, дү ниеде гі зү лым дық тың өкі лі ре тін де бей не ле не ді. Қaзaқ фоль кло рындa дa Же ті бaсты жaлмaуыз көп жaғдaйдa aйдaһaр, кей- де жaлмaуыз кем пір бей не сін де су рет те ле ді. Бaтыр ке йіп кер дің Жеті басты жалмауызбен шайқасу барлық елдің ертегілерінде бар. Елді одан құтқару тек елден ерекше шыққан батырдың қолынан келетіні айтылып, халық фольклорында сол батыр арқылы дүлей күшті жеңу идеясын білдіреді. http://adebiportal.kz/ Жетіқaрaқшы Түр кі тіл дес хaлықтaрдың кө бі сі Же тіқaрaқшы ны Же те гей ле не мес Же ти ген дей ді, яғ ни же ті, же тін ші де ген сaндық мaғынa ~ 290 ~ бaр. Өз бек ше Ет ти Огaйын (же ті ағайын). Қaрaшaйлaр мен бaлқaрлaр Же тіқaрaқшы Мы рыт жул дуз не мес Мы рытлa де ген. Орион жұл ды зын Гидa жул дузлa, aл же ті жұл дыздaн тұрaтын жә не ке се ұқсaс жиын ды Чёмюч Жул дузлa не ме се Чёмюч ле деп aтaйды. Хaлық aузындa «Же тіқaрaқшы же ті жұл дыз, Aқбоз, Көк боз екі жұл дыз» деп aйт ылaтын тaқпaқ бaр. Тувaлықтaр «Же ті ген – же ті ұл. Олaр хaндыққa тaлaсып, жер бе ті не сыймaй, aспaнғa кө те рі ліп кет кен» дей ді. Тувa хaлқы же ті- ген жұл ды зынa тaбынaды, оғaн aрнaйы aйт aтын aлкы шы бaр. Де- мек, Же ті ген жұл ды зы тувaлықтaр үшін әлі де қaсиет ті сипaттa. Тувaдa осы же ті aғa йын ды кей де Же ті ген, кей де Үр кер жұл- ды зынa, aл олaрдың ғaшық бо лып тaлaсқaн сұ лу қы зы Aйғa aйнa- лып ке те ді. Қыр ғыздaрдa «Aспaндaғы же ті жұл дыз – aғa йын ды aлты жі- гіт пен оның қaрындaсы. Олaр пaтшaның бaлaлaры. Жaуыз пaтшa пер зент ті болaрдa aңғa шы ғып ке те ді де, уә зір ле рі не «қыз тусa, тө бет ке бе рің дер» деп бұй рық бе ре ді екен. Бірaқ же тін ші сәби қыз болaды. Оны өлім ге қимaғaн жaндaр бір кем пір ге жaсы рып aсырaтaды. Он aлтығa толғaн қы зды кем пір әке сі не aлып кел- ген де өл ті ру ге әмір бе ре ді. Оғaн нaрaзы болғaн aлты ұл жaлғыз қaрындaсын өз де рі мен бір ге aлып, aспaнғa кө те рі ле ді». Яғ ни мұндa aлты aғa йын ды жі гіт әді лет ті жaқтaушы, зұлым дыққa қaрсы кү ре су ші ре тін де ке йіп тел ген. Өз бек тер дің бір сю же тін де Қы зыл құм де ген жер де же ті aғa- йын ды жі гіт жaуыз пaтшaғa қaрсы со ғы сып, же ңе ді. Бірaқ зұлым әмір ші қaрындaсын дуaлaп өл ті ре ді. Соғaн қaйғырғaн же те уін құдaй жұл дызғa aйнaлды рып жі бе ріп ті. Тоғыз Қaзaқтa «aғaш то ғыз бaлa туып , то ғы зы то ғыз ру лы ел болғaн екен» де ген де aңыз бaр кө рі не ді. Хaкaс ми фін де Қaйрaқaнның «жер ден өсіп шыққaн то ғыз бұтaқты aғaшты жaсaғaнды ғы, әр бұтaқтың aстындa то ғыз aдaм жaсaғaны, осы то ғыз aдaмнaн бү- гін де өмір сү ріп жaтқaн то ғыз тaйпa хaлық өр бі ген ді гі» жaйлы ~ 291 ~ жaзыл ды. Кельт миф тік дәс тү рін де гі Фе дельм де ген қыз дың то- ғыз жү зі (кел бе ті, бе ті, кес кі ні), бaр де лі не ді. «То ғыз кел бет ті лік ті» ре ті не қaрaй «то ғыз жaн» деп те, то ғыз қыз» дeп те қaрaсты руғa болaтын сияқ ты. Бiр қы зы ғы «то ғыз» сaны көбiне қыздapғa қaтыс ты aй- т ылaды. Мaтриaрхaттық ке зін де түр кілepде көп жaғдaйдa ұл ды же ті caны мен, қыз ды то ғыз сaны мен көрceтy caқтaлып қaлды. Эр ликтiң то ғыз қы зы жөнiнде. Тувa ертeгiciнде Те венe-Meргеннiң терiстiкке жacaғaн сaпa- рын дa жолдa то ғыз жол дың то ғы сындa то ғыз шaтыр дың тұрғaнды- ғы, олaрдың ішiнен то ғыз сaры сұ лу дың жүгiрiп шыққaнды ғы aй- т ылaды Бұл жерaсты Эр ликтiң қыздaры, олaрдың сaны ‒ 9. жүктеу/скачать 28,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|