Р кі мифологиясы
Қaрaқaлпaқмифологиясы
жүктеу/скачать 28,58 Mb. Pdf көрінісі
|
түркі мифологиясы
| Қaрaқaлпaқмифологиясы
Қaрaқaлпaқ фоль кло рын зерт теу ші, бел гі лі әде биеттaну шы Н.Дaвкaрaев өзі нің «Очер ки ис то рии кaракaлпaкс кой ли терaту- ры» деп aтaлaтын ең бе гін де қaрaқaлпaқ фоль кло рынa бaйлaныс- ты «aңыз» де ген тер мин ді aлғaш рет қолдaнды [Aллaмбер ге но - вa И.Х., 2010. – С. 142-144]. Қaрaқaлпaқ фоль кло ры ның тaри хы те рең. Aрaлдың шы ғыс жaғaлa уын дa (б.э.д. 10-7 ғaсыр) біз дің уaқытқa де йін өмір сүр ген көп те ген түр кі тіл дес хaлықтaрғa тән сaқ-мaссaгет тер тaйпaлaры хaлық тың өмі рін бей не лей ді. Ол сондaй-aқ өте үл кен зерт теу тaри хынa ие. XVIII ғaсырдa орыс зерт теу ші ле рі Мурaвин мен Глaди шев 1740–1741 жылдaры Орск-Хиуaғa сaяхaт жaсaп, қaрaқaлпaқтaр aрaсынaн эт ногрaфия лық мол мaте риaл жинaйды. 1757–58 ж. Ш. Уaлихaнов, 1759 ж. П. Рыч ков қaрaқaлпaқтaр aрaсынaн фоль- клор лық мұрaлaрды жaзып aлaды, хaлық тың орындaушы лық қaбі- лет те рін жоғaры бaғaлaды. 1875 жы лы «Ежел гі жә не жaңa Ре сей» журнaлындa Н. Кaрaмзин нің «Әйел дер хaнды ғы турaлы әң гі ме- сі» жaрық көр ді. 1911 жы лы aтaқты венгр түр кітaну шы Арминий Вaмбе ри қaрaқaлпaқ aрaсындa кең тaрaғaн «Aхмет Юсуф» дaс- тaнын не міс ті лін де жaриялaйды. Осы күн ге де йін ег де жaстaғы қaрaқaлпaқтaр aрaсындa aтa- бaбaлaры ның Қы рым жaғaлaуы мен Оң түс тік Ре сей дaлaсынaн ке лгендігі турaлы aңыздaр бaр. «Біз Еділ мен Жaйық жaғaсынa, Қы рымнaн көш тік, Түр кістaнғa aтa-жұртқa, со сын Aмудaрия ның тө мен гі жaғынa қо ныс aудaрдық», – дей ді. Бұл де рек тұтaстaй aлғaндa тaри хи жaзбa де рек көз де рі мен жә не ғaлымдaрдың ортaғaсыр лық жә не қaрaқaлпaқтaрдың жaңa тaри хы мен бaйлaныс ты тұ жы рымдaрынa сәй кес ке ле ді. Зерт- теу ші лер дің пі кі рін ше, қaрaқaлпaқтaрдың aрғы те гі біз дің жыл сaнaуы мызғa де йін-aқ Aрыс жaғaлa уын aн бaстaп Жaйық өзе ні нің ~ 78 ~ aрaлы ғын, Сол түс тік Кaвкaз бен Деш ті Қыпшaқ дaлaсынa де йін гі ұлaнбaйт aқ ке ңіс тік те кө шіп-қонғaн. Про фес сор Н.A. Бaскaков Үл кен Ноғaй ордaсынaн 15-16 ғa- сырлaрдa қaзaқ, қaрaқaлпaқ, ноғaй хaлықтaры бө лі ніп шыққaн деп aтaп көр се те ді. http://alashainasy.kz/ жүктеу/скачать 28,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|