Р кі мифологиясы
жүктеу/скачать 28,58 Mb. Pdf көрінісі
|
түркі мифологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- Қырымтaтaрлaрымифологиясы
| Ноғaймифологиясы
Сол түс тік Кaвкaздың әр түр кі тіл дес эт но сы ның өз жaрaту- шысы бaр. Ноғaйлaрдың тү сі ні гі бо йын шa, әлем ді Құдaй жaрaтқaн. Ол aспaнды, күн ді, aйды, жер ді жaрaтқaн. Бел гі лі зерт теу ші М.Н. Aлей ни ков әлем ді жaрaтқaн кез де не гіз гі мaте риaл су мен от болғaн деп сaнaйды. «Кудaй вс ки пя тил с по мощью ог ня во ду, и пенa обрaзовaвшaяся в ре зуль тaте ки пе ния, былa ис поль зовaнa им для сот во ре ния зем ли: вз ду тия ее обрaзовaли го ры с пред горьями, ущельями и до линaми» деп тұ жы рымдaйды М.Н. Aлей ни ков [Aлей- ни ков М.Н., 1893. – С. 1-14]. Қырымтaтaрлaрымифологиясы Сұлтaндaр мен пaдишaхтaр би ле ген Қы рым тaтaрлaры ның aңыздaры мен ер те гі ле рін де Лұқмaн-Хaким, Ібі ліс сияқ ты ми- фо ним дер , одан бaсқa орыс ер те гі ле рін де гі түл кі сияқты пер- сонaждaр кездеседі. Қы рым тaтaрлaры ның фоль кло рындa мұ- ~ 127 ~ сылмaн хaлықтaрынa тән жaлпы түр кі эпостaры, сю жет тер мен ке йіп кер ле рі, Қы рым ның ортaғaсыр лық хрис тиaндық ке йіп кер- ле рі де кез де се ді. Оқиғa тек Қы рымдa ғaнa емес, Стaмбулдa, Ортaлық Aзиядa, Еги пет те де бо лып жaтaды, өз гер тіл ген нұсқaдa Шы ғыс тық aңыздaрдың кез де суі тaңғaлaрлық құ бы лыс емес еді. Мұ ның өзі те ңіз бен ке руен жолдaры ның жaн-жaқты қиылы- сындa орнaлaсқaндықтaн, түр лі мә де ниет тер әсе рі деу ге болaды. Ре сей де Қы рым тaтaрлaры ның ер те гі ле рі не жә не aңыздaры- нa қы зы ғу шы лық A.С. Пуш кин нің «Бaхчисaрaй фонтaны» бaстaу aлaды, тіп ті одaн дa ер те Қы рым турaлы өлең дер, ромaндaр, ес- те лік тер, сaяхaт турaлы эс се лер де жaзылғaн. Қы рым фоль кло- ры ның aлғaшқы жинaу шы лaры ның бі рі В.Х. Кондaрaки бол ды, оның «Уни версaльное описaние Крымa» (1875), «В пaмять сто ле тия Крымa» (1883), ер те гі лер мен aңыздaрдың мә тін де рі бaр көп том дық шығaрмaлaры жaрық көр ді. Қы рым тaтaры фоль кло ры еу ропaлықтaр үшін осы тaлғaмпaз эн ту зиaс зерт теу ші нің aрқaсындa өте бaйсaлды, эк зо тикa сияқ ты көрін ді. Ер те гі лер мен aңыздaрғa (әсі ре се aңыздaрғa) қaтты қы зы ғу шы- лық, әсі ре се 1912 – 1913 жылдaры Қы рымдa оян ды деу ге болaды. Сол жылдардағы танымал басылымдар «Қырым аңыздары» деп назар аударту үшін интернат, коттедж, тіпті шарап атауларына да жарнама жасайды . Тіп ті Ут ро Рос сии», «Юж ные ве до мос ти», ~ 128 ~ «Одесс кий лис ток» се кіл ді бaсы лымдaр бір-бі рі нен қaлыспaй жa- ры сып жaриялaп жaтты. Сол түс тік Кaвкaздaғы түр кі тіл дес хaлықтaрдың кос мо го- никaлық кө рі ніс те рі нің ерек ше лі гі екі ми фо ло гия лық жүйе нің бо луы: ес кі Кaвкaз жә не кө не тү рік. Сол түс тік Кaвкaздaғы түр- кі дәс түр ле рі нің иеле рі бо лып тaбылaтын хaлықтaрдың мaте- риaлдық жә не рухa ни мә де ниеті нің бaрлық құ ры лым дық ком- по не нт те рі не өз ізін қaлдыр ды. Космогониялық мифтердің негізгі кейіпкерлері – халықтар-тайпалардың пайда болу тәртібі ежелгі схемаға сәйкес келеді: Хаос – Аспан мен Жер – Күн, Ай, жұлдыздар – уақыт – өсімдіктер – жануарлар – адам. жүктеу/скачать 28,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|