Қaзaқ Тiлiнiң Өзектi Мәселелерi және Тәуелсiздiк Тaғылымы
164
2)
Сөзжасамдық тип болу үшін негіз сөз бір сөз табынан
болады, негіз сөзбен туынды сөздің мағыналық қатысты болады,
сөзжасам тәсілі бір болу керек,
синтетикалық тәсіл болса, бір
жұрнақ арқылы жасалады деп санаған;
3)
Сөзжасамдық мағына бір тип арқылы жасаған туындыларға
ортақ /24, -56 -58/.
Монографияда сөзжасамдық мағына туралы мағлұмат берілген
Сөзжасамдық мағына сөзжасамдық ұядағы туындыларға қатысты
болып табылады. Сөзжасамдық мағына түсіндіріле келе, еңбекте
сөзжасамдық мағынаның екі түрі көрсетілген, олар:
лексикалық
деривацаия және синтаксистік деривация.
Лексикалық деривациядан түп негіздің мағынасы мен туындының
мағынасында үлкен айырма болады, олар бірімен – бір тең бола
алмайды.
Синтаксистік деривацияда түп негіз бен туындының лексикалық
мағынасы бірдей болады, тек туынды түп негізден басқа сөз
табына жатады.
Синтаксистік деривацияда синтагматикалық
деривацияны бөліп
қарап, оған бірнеше түп негіз арқылы жасалған сөздерді
жатқызған, олардың мағынасын қосынды мағына деп тапқан.
Аналитикалық тәсілге жататын туындылардың мағынасын күрделі
ұғымды білдіреді деп бағалаған, синтетикалық тәсіл арқылы
жасалған туындылар дара ұғымды білдіреді деп санаған /24, -59 -
62/.
Бұл айтылғандардан монографияда
сөзжасамдық ұяға қатысты
алғашқы мағлұматтар қысқаша берілгені анықталды. Бұл еңбекте
сөзжасамдық ұя басқа да көптеген мәселелер тобында қаралған, ол
сөзжасамдық ұяны арнайы зерттеген еңбек емес, сондықтан
сөзжасамдық ұя мәселесін толық қамтымаған деген талап қоюға
болмайды. Монографияның бұл мәселедегі маңызы оның
сөзжасамдық ұя мәселесін алғаш көтеруінде, ғылыми айналымға
түсіріп, оған ғалымдар назар аударуында. Осы мәселенің ғылыми
айналымға қосылуы оның зерттелуіне жол ашты.
1996 жылы ғалым О.Тоққожаева «Қазақ
тіліндегі сөзжасамдық
ұялар сөздігін» баспадан шығарды /44/. Бұл сөздікте бір буынды