Респубдикасының білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 3,49 Mb. Pdf көрінісі
|
| 6 74 Ш50 РЕСПУБДИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ С. ТОРАЙҒЫЮВ АТЫНДАҒЫ ПАВЛОДАР МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Г9Н 1М50 Қазақстан Республикасының Білім және гылым мииистрлігі СЛорайгыров атындагы Павлодар мемлекеттік университеті Гуманитарлық-педагогикалык факультеті Шетел филология кафедрасы
5В011900 «Шетел тілі: екі шетел тілі», 5В021000 «Шетел филология» мамандықтарының студенттеріне арналған оқу-әдістемелік құралы Павлодар Кереку
2013 ӘОЖ 372.881.1(07) КБЖ 74.268.1-7 *—■шзо с .
Торайгы ров атындагы Павлодар мемлекеттік университетінін гуманитарлы к-педагогикалы к факультетінің оку-әдістемелік кенесімен баспага ұсынылды П ікірсарапш ы лар: Б. Қ. Жұмабекова - филология гылымдарының кандидаты. С. Торайгыров атындагы ПМУ-дің шет тілі практикалық курсы кафедрасының доценті; Ж. М. Байгожина - педагогика гылымдарының кандидаты, ПМПИ шет тілдер кафедрасының профессоры; Қ ұрасты руш ы лар: А. Қ. Қайырбаева, Р. Ғ. Дуненкулова Ш50 Шетел тілдерін оқытудың әдістем есі: 5В 011900 «Шетел тілі: екі шетел тілі», 5В02Ю 00 «Шетел филология» мамандықтарының студенттеріне арналған оку-әдістемелік құралы / құраст. А. Қ. Қайырбаева, Р. Ғ. Дуненкулова. - Павлодар : Кереку, 2013. - 7 0 б. О қу-әдістемелік құралында шетел тілін ерте жастан оқытатын, шетел тілінде кәсіптік білім беретін жэне арнайы мектептерде шетел тілін оқыту РАаэліұны мен оқыту процесінің ерекшеліктерін,' шетел тілін т е р е ң ж т а і эді^ітатын және шетел тілінде бірқатар пәндерді оқыту а ы
Тілірпллык-негіздер тұргыдан сиппаталган. С.Торайғыров атындағы ПМУ-дің академик С .Вейсембае атындағы ғылыми ӘОЖ 372.881.1(07) КІТАПХАНАСЬ к б ж 74.268.1-7 ТУ 5 Қайырбаева А. Қ , Дуненк>лова Р. Ғ . 2013 С. Торайгыров атындагы ПМУ, 2013 Материалдың дұрыс болуына, грамматикалык және орфографиялык кателерге авторлар мен кұрастырушылар жауапты
Алгы сөз 5В0П 900, 5В021000 «Шетел тілі: екі шетел тілі». Шетел филологиясы мамандықтарды даярлау жүйесінде «Шетел тілдеріп окытудың әдістемесі» курсы профильдік пәндердің бірі болып табылады. Осы курстың мақсаты: студенттерде ұлттық тіл білімінің даму перспективасы мен қазіргі жағдайы, казіргі жалпы орта мектептердің оқушыларына шетел тілдерін окыту процесін ұйымдастыру заңдылықтары туралы көзқарас қалыптастыру. Еліміз жылдар бойы аңсаган тәуелсіздікке қол жегкізісімен, шет тілі де мемлекетаралык тіл мәртебесіне ие болды. Ендігі кезекте шет тілінің қолданылуы аясын кеңейту кезек күттірмес мәселенің бірі болды.Қазіргі таңда шет тілін оқытуды жаңа сатыга көтеру отапдық педагогикадагы іргелі міндеттердін біріне айналып отыр. Өйткені, елімізде Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың бастамасымен «Үштұғырлы тіл» мәдени жобасын дамыту басымдыққа айналып, соның ішінде жаһандану жағдайында әлемдік интеграцияга кірігу тілі ретінде шет тіліне мән берілуде. Қазақстан Республикасының үлттық білім беру жүйесінің стратегиялық курсы шетел тілін оқытудагы тиімді деңгейде ұйымдастыруга қабілетті мамандарды даярлауга багьпталган. 3
1 Ш е т е л тілдерін оқыту әдістемесінін теорнялық негіздері 1.1 Әдістеме гылым ретінде. Әдістеме ләні Әдіс грек тілінен еңген сөз. Оның бастапкы ұғымы «зерттеу» деген магынаны берген, яғни «белгілі бір пәнді окытудың әдісі» легенді білдіреді. Сонымен қатар әдіс дегеніміз - алдына койган м ак сат к а ж е т у үшін мұғалімнің және оқушының жүйеленген іс- әр екеті. Әдістеме - мұғалім тәрбиесінің педагогикалық шеберлігінің негізі. Шет тілдіріне оқыту эдістемесінде «әдіс» сөзі мынандай ұғьімда қолданыладыгбіріншіден, ол оқытудың белгілі бір мақсатына. мазмұнына және қағидаттарына негізделген тұтас бір бағыт. Екіншіден, «әдіс» сөзі белгілі бір автордың ұсынған окыту ж ү й е сін д е гі бағытын білдіреді. Үшіншіден, әдіс дегеніміз - окушы мен оқытушынын арасындагы белгілі бір тәртіпке байланысты процесс. Бұл ретте әдіс окытудың қағидаттарымен айқындалатын іс-әрекет арқылы
аныкталады. Шет тілін окыту әдістемесі - шет тілін оқу орындарында окыту үшін қолданылатын, ғылыми негізделген теория.
Әдістеменің негізгі мәселелері мыналар: 1) шет тілін окытудың максаттары; 2) шет тілін окытудың мазмұны; 3) шет тілін оқытудың әдістері мен тәсілдері; 4) әдістеменің баска ғылым салаларымен байланысьі; 5) окыту құралдары; 6) әдістеменің негізгі қағидалары. Әдістеме педагогика ғылымымен, психология, лингвистика гылымдарымен тығыз байланысты. Педагогика - жас ұрпакты окыту және тәрбиелеу жөніндегі ғьіііым. Педагогика ғылымында окыту және оның әдістері негізгі кағида болып табылады. Шет тілін окытудағы үйрену үшін педагогиканы білу шарт. Педагогиканың бір саласы дидактика деп аталады. Дидактика мектепте окытудың негізгі жолдарын зерттейді. Әдістер
- дидактиктердің айтуы бойынша, белгілі бір
такырыпты окытудың жолдары. Шет тілін окыту дегеніміз - окушыда тыңдау, сөйлеу, оку және жазу дагдысымен біліктілік калыптастыру. Егер біз дагды мен 4
біліктіліктің психологиялық мэнін түсінбесек, онда біз оларды қальштастыра алмаймыз. Ш ет тілін оқытуда психологияның негізгі қагидаларын сеіілеу әрекетіне байланыстыра отырып пайдалану кажег. Көрнекті психолог Н.И.Жинкин сөйлеу әрекегіи зерггей келіп, сөздер мен оларды пайдалану мидың кинетикалык орталыгы аркылы жүзеге асатынын айтты. Психология ғылымы жүйке жүйесі физиологиясы гылымымен де байланысты. Атақты орыс ғалымы Павловтың айтуынша адамның жоғары жүйке жүйесінің қызметі - сөйлеу жэне ойлау, жүйке жүйесінің ерекше қызметі.Бұл қызмет түрі тек адамда гана дамыпиі. Павловтың теориясы бойынша, дабылдар адамның сезіну мүшелері арқыльі келіп түседі. Адамның әрекетіиің бір түрі - сөйлеу әрекеті. Ә дістеме ғылымы лингвистика ғылымымен тыгыз байланысгы, себебі лингвистиканың негізгі мәселелері тіл мен ойлау, грамматика мен сөздік, т.б. әдістемеге де қатысы бар. Ә дістем еде лингвистика ғылымының оқу материалын іріктеудегі зерттеулері негізге апынады. Көптеген атақты лингистер лингвистика теориясын ғана зертгеп қоймай, оларды тілді оқытуда қалай пайдалану керек екендігін де зертгеген. Ш ет тілін оқыту әдістемесінің басқа гылымдар сияқты зерттеу мэселелері бар: 1) шет тілін өз елімізде, шет елдерде оқыту жолдары 2) әр түрлі мектепгерде алдыңғы қатарлы мүғалімдердің тәжірибесін зертгеу және қолдану. 3) тәжірибелер арқылы жаңа әдістемелік тақырыптар еңгізу Соңғы кезде тәжірибе жасау әдіскерлер арасында кең тараған. Шет тілін окыту әдістемесінде зерттеу қажет ететГн мэселелср баршылық. Жаңа окыту материалдары мен технолдогиясы жана идеяларды,шешімдерді. эдіс-тәсілдерді қажет етеді. Білім берудегі негізгі мақсат жан-жақгы білімді, омір суруге бейім, іскер, өзіндік ой-толғауы бар, адамгершілігі жогары, қабілегті жанды қалыптастыру болып табылады. Әр тілді оқытудың жүйелеу, жинактау, танымдық қарым-қатынас жасау сиякты үш түрлі қызметі болады. Осындай функциялар негізінде оқу процесіндс білім мазмұнының тұжырымдамасы жасаланады. Тұжырымдамада торбне процесін байыта түсінудің, жаңартудың, жетілдірудің мақсаты мен келешектегі даму жолдары анықталып, болжамдар жасаланады. Атап айтқанда, оқу лроцесін жаңартудын негізгі ұстаңымдарын ламыту. демократияландыру, реалистік шектеу саясаты. интеграциялау жатады. Оку-тәрбие ісін жетілдіре түсінудің максаты мен келешегін гылыми аныктайтын, болжайтын идеялар мен кагиданың гылыми негізі жинактапады. Бұл
тркы ры м дарды жалпы
лингвистика, психология, лингводилактика, педагогика, әдістемелік зерттеу жұмыстары, жалпы білім беретін мектептегі баска да тіл пәнінін идеялары басшылыкка алынады. М аксаты - шет тілін окыту аркылы өнегелік және эстетикалык жагынан жан-жакты дамыган, саяси-идеялық жагынан сенімді еңбексүйгіііітікке тәрбиелеу. Бүгінгі оқыту процесінде қатынастық багыт беру арқылы жалпы дүниеге деген көзқарасын қалыптастыру бірінші орында түр. Осындай максаттармен қатар казіргі кезде шет тілін жаңа әдістемелермен, ұстанымдармен окыту кажеттілігі туып отыр.
1. Ш ет тілін оқытудагы әдіс дегеніміз не? 2. Ш ет тілін окыту әдістемесінің баска гылым салаларымен байланысы бар ма? 3. Әдістеменің лингвистика гылымымен байланыстары туралы не айтасыз? 4. Әдістеменін психология гылымымен байланысы кандай? 5. Әдістеменін педагогика гылымымен байланысы кандай? 6. Әдістеменің негізгі кағидаларын анықтаныз. 7. Әдістеменің басқа гылымдармен байланысу жолдарын аныктаңыз.
Окытудын максаты оку багдарламасымен айкындалады. Оку багдарл ам ас ы н да пән атаулары мен такырыптары, сагаі саны
белгіленеді, бұл окытудын негізгі құжаты болып табылады. Бұд кұжат окулыкпен салыстыру барысындагы өзгерістердін, толыктырулардын көрінісі. Сондықтан мұгалім өзінін окыту-тәрбие жүмысын осы багдарламага сүйене отырып жоспарлап, жүзеге асыруы тиіс. Багдарламаның түпкі және косалкы мақсаттарын ажырата білу керек, себебі әр сабактың негізгі және қосалқы мақсаттары болады. Негізгі және
косалкы мақсаттардын катынасы, кезектері. байланысы мұгалім үшін айкын болуы керек. Окытудың негізгі үш түрі бар: 6
1 )тәрбиелеу; 2) агарту; 3) дамыту. Оқыту максатының төрт түрі бар: 1) тәрбиелік; 2)дамыту; ,
озара
тыгыз байланысты. Демек, карастырып жатқан максаггардың барлыгы кез келген тілді үйрену үшін өте маңызды. Ссндықтан осы мақсагтарды алга қою арқылы қалаган тілді меңгеруге болатынын көреміз. Оқытудын агаргушылык м аксаиары . Кез келген уіцідің агартушылык кызметі өте зор. Әрбір тіл сол тілде сойлейтін халықтын мәдениетінін тікелей көрсеткіші. Оқушылар жаңа тілді окыгі үйрену үшін сол тілде сөйлейтін хапык туралы хабардар болады, өз ойын дүрыс жеткізе алуды үйренеді, осының бәрі - тілді оқытудың агартушылық мақсаты 7 Оқытудың тэжіріібелік мақсаты. Окытулың гәжірибелік максатын түсіну үшін шет тілі пәнінің ерекшелігімен танысуымыз кажет. Тіл - сыртқы дүние мен қоршаған орта туралы білім алу көзі. Бұл
пәнді оқытуда
оқушылар шет
тіліндегі атаулармен,кұбылыстармен танысады. Танысу ауызша және жазбаша түрде жүреді. Осы екі түрде меңгеру шет тілін игерудің тәжірибелік максаты болып табылады. Ягни, оқушы шет тілін ауызша және жазбаша түрде пайдалана білуі тиіс. Тыңдау, сөйлеу, жазу және оқу дағдыларын калыптастыру окушынын тілді ауызша да, жазбаша да жаксы меңгеруіне тікелей әсер етеді. Окытудың мазмұны
әдістеменің негізгі
мәселесі болып
табылады. Окытудың мазмұны негізгі 3 компоненттен тұрады: 1) лингвистикалык; 2) психологиялық; 3) әдістемелік.
Лингвистика ғылымынсыз окытудың мазмұнын анықтау мүмкін емес. Лингвистика гылымы - тілді белгілі бір таңбалар жүйесі ретінде зерттейді. Адамдар бұл таңбалар жүйесін өзара түсінісу үшін қолданады. Ал әдістеме осы белгілерді оқыту жолдарын іздейді. Лингвистика тілдің нормаларын, оның дыбыстық, морфологиялык-синтаксистік, лексикалык жактарын, онын ауызша және жвазбаша түрлерін зерттейді. Сонымен бірге тілдің белгілі бір белгілер жүйесі мен кызметін карастырады. Ал сөйлеу дегеніміз - осы белгілер жүйесін карым- катынас барысында қолдану. Тіл мен сөйлеу бір кұбылыстың екі кұрамдас бөлігі, олар бір-бірін толыктырады. Тілдің және сөйлеудің өзіне тән бірліктері бар. Тілдін бірліктеріне: фонема, морфема, сөз, фразеологиялык бірлік, микро жэне макромәтіндер жатады. Тілді лингвистикалық феномен ретінде окытса, ол тәжірибелік карым-катынас құралы ретінде колданылмайды. Егер грамматиканы, лексиканы, фонетиканы карым-катынас кұралы регінде қолдануда бір- бірінен бөлек оқытса, ол ешқандай коммуникативтік міндеттерді шеше алмайды. Окыту мазмұнына тіл білімінің әлеуметтік лингвистика бөлімі ле әсер етеді. Бұл бөлімде тілдің мәдениетпен, коғаммен карым- катынасы зерттеледі. 8
Лингвистика әдістеме мем окытудын лингвистикалык компонентке тілдік және сөйлеу материалдары кіреді. Тіл - ұлгтың негізгі белгілерінін бірі. Сондыктан ш ег
тіліне үйрету белгілі бір жүйеге үйрету гана емес, сонымен катар сол тілле сөйлейтін халыктың мәдениетіне үйрету. П сихологиялы к компоігент. Психология ГЫ.ІЫМЫІІСЬГі окытыдын мазмұнын аныктау мүмкін емес. Психология адамның іс- әрекеті мен онын калыптасуын зерттейді. Шст тілінде сойлеу де адамның іс-әрекетінің түріне жатады. Сойлеу әрекетінің қүрылысын зерттейтін гылым саласын - психолигвистика деп атайды. Мұнда адамның сейлеу әрекеті, тыңдаганда және сөйлегенде жүретін іс- кимылды, әрекетті ойлау моделі ретінде зерттейді. Психолигвистер сөйлеу және тыңдау процесінде қандай тілдік бірлікгер кандан тәртіппен қатысады, тілдік жүйе кандай тәртіппен оқытылагыньш зерттейді. Сөйлеу процесінде сөйлеу механизмі қалыптасады; тыңдау мен окуда тілдік материал қабылданады; сейлеу мен ж а зу д а т іл д ік қор
пайдалынады. Дағды
дегеніміз -
жаттығу мен
қайталау арқылы
автоматтандырылган іс-әрекеттін бөлігі. Шет тілін меңгеру ~ гілдік дагдылар жүйесін үйрену, ол үшін тілдік біліктілік керек. Тілдік біліктілік шыгармашылық іс-әрекетпен байланысты. Ол ойлаумен, эмоциямен, елестетумен байланысты. Сонымен қатар, психологиялык компонентке коммуиикативтілік максат үшін тілдің дагдысын және біліктілігін пайдалана білу жолы жатады. Әдістемелік компонент. Қазіргі
дидактика гылыми-оқу процесінде оқушының белсенділігін арттыруга, әдістерді жоспар- лауга, ұйымдастыру мен бақылауды пайдалануга көп коңіл боледі. Бұл жагдайда мұғалім оқу процесін ұйымдастырушы болыгі табылады. Окушының белсенділігіне басгы назар а у д а р ы л а д ы . Әдісгемелік компонент - оқудын тәсілдерін үйрену, кары м - қатынас жасау үшін тілдік дагдыны және біліктілікті к а л ыптастыру. Сонымен 3 компонентті атайық: 1) лингвистикалық компонент: тілдік және сөйлеу материалы; 2) психологиялық компонент: дагды
мен біліктілікті капыптастыру; 3) әдістемелік компонент: окыту тәсілдерін игеру одістері. 9 Ағылшын тіліне оқыту мазмұнының компоненттері Лингвистикалық - Окушыларды сөйлеуден тілге карай үйрету - Сөйлеу Бірліктері - Тілдік бірліктерін түсіну - тілдік дағды - тілдік біліктілік қапыптастыру - окушыларды окытудың тиімді әдістері мен тәсілдеріне үйрету 1 -сурет Сүракгар 1. Шет тіліне оқытудын үш мақсатының негізгі мәні неде? 2. Неліктен эрбір мүғалім оқыту бағдарламасын толык білуі тиіс? 3. Шетел тілін оқытудың мазмұны дегеніміз не? 4. Окытудың мазмұнының кандай түрлерін білесіз? 5. Окыту мазмүнынын негізгі 3 компонентінін айырмашылыгы жүктеу/скачать 3,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|