өзара  танымдылык  механизмін  айқындауга  және  эр  түрлі  мәдениет

Ұсынылган 

эдістемеге 

сәйкес 

әлеу меттік-гірагматикал ы қ 

тапсырмалар  мақсатты  түрде  коммуникативті-прагматикапық  жэне 

ингерактивті 

болып 

бөлінеді. 

Коммуникативті-прагматика.іык 

тапсырмалар  -  

контекст  ерекшелігіндегі 

мазмүн, 

белгіленген 

коммуникативті 

мақсаттарга 

сәйкес 

сөйлеу 

мінез-құлқындагы 

әлеуметтік-мәдени 

стратегияның 

қолдануын 

және 

тавдау 

жаттыгуларын 

болжайды. 

Коммуникативті-прагматикалык 

тапсырмаларга мысалдар келтірейік:

-  тіл  үстанушының  сөйлеу  мінез-қүлқындагы  прагматикалык 

мақсаты  айқындау және жүзеге асыру.

5.3 

Окушылардың  элеуметтік-мәдени  біліктілігііі  эндер 

аркылы  қалыптастыру

Қазіргі  таңда  оқушылардың  оқуга  деген  кызыгушылықтары 

кенет  бәсеңсігені  байқалып  отыр.  Осыган  байланысты  оқытудың 

негізгі 

максаттарьіна  жету  үшін 

оқу  үрдісін  оңтайландыруга 

багытталған,  шетел  тілін  оқыту  әдістемесіне  қатысты  көптегеи 

пікірталастар  пайда  болып  жатыр.  Оқушылар  көбінесе  тарихты,  оз 

елінің  салт-дәстүрлерін  білмейді,  кітаптарды  аз  оқиды.  Өкінішке 

қарай  видеофильмдер  мен  интернет  театрлардың,  музейлердіц. 

кітаптардың  орньін  басып,  оларды  шегеріп  тастады.  Нәтижесінде 

көптеген  үстаздардың ойынша оқушылардың  интеллектуалды  денгейі 

күрт  төмендеуде.  Жеткіншектер  көбінесе  ана  тілдерінде  өз  ойларын 

жеткізе  алмайды.  Оз  ойларын  ана  тілдерінде  жеткізе  алмайтындар, 

шетел тілінде дүрыс және жақсы сойпей алмайтыны жалпыға мэлім.

Иіетел 

тілі 

сабактарында 

эндерді 

қолдану 

окушының 

зияткерлігін  дамытатын  және  ой-өрісін  кеңейтетін  бірден-бір  тиімді 

әдіс  болып  саналады.  Бір  жағынан  эн  үлкен  қүлшыныс  тасқынын 

шакырып,  окушыларға  қуаныш  сыйласа,  екінші  жагынан  ән  мэтінінің 

негізінде  әр  түрлі  елдердегі  жеткіншектерді  мазалайтын  мэселслер  - 

сабақтың тақырыбын аша түсуге  көмектеседі.

Оқытылатын 

тілдің 

стихиясына 

ену, 

тек 

қана 

оның 

фонетикасымен,  грамматикасымен  және  лексикасымен  танысуым 

карастырып  қана  қоймайды.  Ол  жеткіліхті  терең  танымсыз  жэно 

сәйкес лингвоелтанулық болмыстарсыз бола алмайды.

Соңғы  кездерде коптеген  әдіскерлер үстаздардың назарын,  орта 

мектепте  шетел  тілі  сабагында  аутентикалық  мәтіндерді  колдануды 

кажет 

еісендеріне 

аударуда. 

Олардын 

ойынша, 

оқушылардың 

әлеуметтік-мәдени  біліктілігін  дамыту  үшін  мэтінде 

келесілей 

мәліметтер болу  керек:

- окытылатын тіл елінің географиясы мен  тарихы;

27

- саяси және әлеуметтік өмірдің фактілері;

- күнделікті өмірдің деректері;

-  тұрмыстық  мәдениет  туралы  ақпараттар,  ауызекі  сөйлеу 

формалары, қарым-қатынастың нормалары мен  құндылықтары.

Осы  фактілердің  барлығы  ән  мәтіндерінде  белгілі  бір  деңгейде 

бейнеленеді.  Жоғары  сынып  окушылары  елтану  материалын  окыган 

кезде әрбір әнмен жұмыс істеу қызықты және танымды болу керек.

Әлеуметтік-мәдени  біліктілікті  дамыту  үшін  шынымен  де 

ақпаратқа  толы  ән  материалдарын  сабақта  қолдануга  болады.  Әннік 

көмегі  аркылы  оқушылардың  шетел  тіліне  деген  қызыгушылықгарын 

оятып,  денгейлерңн  көтеруге  болады.  Бірак  барлық  әндер  бірдей 

мәдени  танымдық бола  алмайды.  Кейбір  әндер  керісінше,  әлеуметтік- 

мәдени  біліктіліктің  деңгейін  төмендетіп  тастауы  мүмкін.  Сол 

себептен бүл жағдайда, үстаздың басты міндеті -  дұрыс, өтіліп жаткан 

материалға  сәйкес  әндерді  таңдай  білу  болып  табылады.  Жоғарыда 

айтылып  кеткендей  сабақта  ән  қолдану  оқушылардың  зияткерлігін, 

танымдылығын,  қызыгушылықтарын  оята  білетін  бірден  бір  көмекші 

күрал.  Оку  жоспарының  қатал  уақыт  талабына  сәйкес  шетел  тілі 

мүгалімі  сабақты  нэтижелі  өткізуі  үшін,  максималды  деңгейде 

тапсырмаларды  үсынуы  керек,  себебі  тапсырмалар  оқушыларлың 

білімдерін бекітеді.

Тек  дүрыс  таңдалған  ән  материалының  көмегі  арқылы, 

үсынылып  отырган  әндерге  дүрыс  күрастырылған  тапсырмалар  және 

әнгімелесуге  арналған  сүрақтар  аркылы,  шетел  тілі  пәнінің  мүгалімі 

окушыларды  англосөйлеуші  мемлекетгердегі  күнделікті  өмірлерінің 

болмыстарымен  таныстыра  алады.  Осы  әңдер  арқылы  балалардың 

тарих,  география  салаларындагы  білімдерін  байытып,  өздері  окып 

жатқан 

тіл 

ұстанушы 

халықтың 

рухани 

және 

адамгершілік 

кұндылықтарын оятуга болады  [9].

Сұрақтар

1.  Коммуникативті  мәдениаралық біліктілік деген  ұгымды 

талдаңыздар.

2.  Әлеуметтік-мәдени  компонентті сиппаттаныздар.

3.  Коммуникативтік  мәдениаралық  біліктіліктің  құрама 

компоненттерінің арасындагы өзара байланысты анықтаңыздар.

4. 

Мәдениаралық 

қарым-қатынас 

мәселелерін 

талдаңыздар.

5.  Шетел  тілі  сабағында  эн  материалдарды  қолданудын 

орны  кандай?

6 Сабакты  жоспарлау

6.1  Сабақ жоспары туралы түсінік

Жоспарлау  кез  келген  мектеп  пәнінде,  соның  ішінде  шетел  тілі 

[ 

пәнінде  мұгалімнің  окыту  әрекетінің  және  оқушылардың  мақсатты

I  ® 

багытталган оқу  іс-әрекетінің маңызды шартгарының бірі.

Әдістемелік  әдебнеттерде  және  тәжірибеде  жоспарлауды н 

келесі  түрлері 

беріледі:күнтізбелік  (тоқсандық, 

жартыжылдық), 

тақырыптық және сабақтық жоспарлау.

Сабақта  оқу  үрдісін  жоспарлаудың  мақсаты  -   шетел  тілін 

I 

окьгтудың  қазіргі  әдістерінің  негізгі  ерекшеліктеріне  сәйкес  мектепте

шетел  тілін  окытудың  тәрбиелік,  білім  беру  және  тәжірибелік 

міндеттерін орындауын  қамтамасыз ету.

Әр  оқытушы  сабақ  бермес  бұрын  сабактың  толық  жоспарын  құруы 

тиіс  және  сол  сабақ жоспарын  сабақтың мақсатына  жету  үшін  бірінші 

көмекшісі  ретінде  қолдану  керек.  Сабақ  жоспарын  құру  барысында 

мұгалім 

әдістемелік 

кітапшаны 

колданады, 

бірақ 

эдістемелік 

кітапшадагы  нұсқауларды  мұгалім  сыныптың  білім  деңгейіне  қарай 

өзгертіп отырады.

Сабақ  жоспары  -   мұғалімге  қажетті  оқыту  құралы.  Жоспар 

арқылы  мұгалім  эр  түрлі  мақсаттарга  жетеді  (тәрбиелік,  білімділік 

және тәжірибелік).

6.2 Сабақтың қүрылымы және оны үйымдастыру

Сабак  жоспарының  көлемі  мұгалімнің  тэжірибелік  дэрежесіне, 

сыныптың білім деңгейіне, оқыту тэсілдеріне байланысты  кұрылады

Сабақ  ұйымдастыру  бірлігі  40-45  минут.  Оның  құрылымын 

анықтайтын  болсақ,  сабақ  белгілі  бір  мақсатты  көздейтін  бірнеиіе 

бөліктерден  тұратын  ұйымдастыру  бірлігі.  Сабактың  құрылымында 

бір  қалыпты  және  өзгертуге  болатын  кездер  болады.  Бір  мақсапы 

көздейтін  болгасын  әрбір  сабақтың  кіріспе  бөлігі,  ңегізгі  жоне 

қорытынды  бөлігі  болады.  Сабақтың  кіріспе  бөлігі  3-5  минуггың 

ішінде  жылдам  қарқынмен  өтуі  керек.  Оның  мазмұны:  мұгапімнін 

амандасуы  ,  ұйымдастыру  бөлігі,  сабақтың  барысымен  таныстыру. 

фонетикалық жаттығ} лардан тұрады.

Үйымдастыру  бөлігі  кезекші  мен  мұгалімнің  алдагы  уақытта 

ететін  байқау,  олимпиада.экскурсия,  кеш  туралы  хабарламасынан 

тұрады.

Сабақтың  міндеттерін,  тапсырмаларын  таныстыру  аркылы 

окушыларды белгілі  бір істерге алдын ала әзірлейді.

29

Шетел 

тілі 

сабактары 

оқу 

жылына 

арналган 

мұгалім 

кітапгарында  берілген  үлгі  жоспары  бойынша  эр  сыныпқа  арналып 

жасалады. 

Үлгі 

жоспарда 

барлық  окылатын 

оқу 

материалы 

токсандарга  бөлініп,  қарым-қатынас  әрекетінің  барлық  түрлеріне 

(сейлеу,  тыңдап-түсіну,  оқу,  жазу)  негізделіп,  сыныпта,  үйде 

орындалатын  жаттыгуларга  бөлініп  беріледі.  Осы  үлгі  бойынша 

мүгалім  өзінің жоспарын жасайды.

Мүгалім  кітабында  сабақгардың  үлгі  жоспары  гана  емес,  сол 

сабактарга  арналган  әдістемелік  нүсқаулар  беріледі.  Сабақ  жоспары 

тек  үлгі  ретінде  берілген,  ол  нақгы  сыныптың  ерекшеліктерін, 

окушыларының  білім  денгейін,  сабақтың  үйымдастыру  жагдайларын 

баска да жагдайларды  қамти алмайды.

Мүгалім  сабак  жоспарына  өзінің  түзетулерін,  толықгыруларын, 

әзгертулерін,  топтагы  сабак  жагдайларын  ескере  отырып  енгізуі 

кажет.

Сабақ  жоспары  -   сабақтың  негізгі  көрсеткіші.  Сондыктан 

мүгалім  үлгі-жоспарды  пайдалана  отырып  қажет  болған  жағдайда 

сабақ жоспарын  өзі  жасауы  керек.  Осы жағдайлардын бәрі  мүгалімнің 

сабақ  үйымдастыруда  жэне  өткізуде  шығармашылықпен  әзірленуін 

тапап  етеді.  Сабак жоспарын  шығармашылықпен  әзірлегенде,  мүгалім 

әдістемелік  кағидаларды  қатаң  сақтайы  керек.  Ол  жоспарға  өзінін 

жаңа  тәсілдерін,  жаттығулардың  түрлерін  қоса  отырып,  негізгі 

қағидалык жүйені  сақтауы керек.

Қорытынды:

1)  шет  тілінің  негізгі  окыту  бірлігі  -   ол  сыныпта  өткізілетін 

сабақ.  Сабақта  мүгалімнің  үйымдастырушылық,  оқыту,  тәрбиелеу 

және  бағалау  қызметі  толық  көрінеді,  әрі  сөйлеу,  оқу,  тыңдау 

әрекеттері табысты, жүйелі т\'рде жүзеге асырылады;

2)  шетел  тілі  сабағы  өзінің  жан-жақтылыгымен  ерекшеленеді, 

бүл  сабакта  сөйлеуге,  тыңдауга,  оқуға,  жазуга,  сондай-ақ  кабылдау 

мен кері  айта білуге үйрету  кызметтері  атқарылады.  Сондықтан  шетел 

тілі сабагы  күрылымды сабақ;

3) шетел тілі сабагы мынандай кезеңдерден түрады:

- ұйымдастыру кезеңі;

- жаңа сабаққа әзірлеу, фонетикалық, сөйлеу жаттыгулары;

- жаңа сабақпен таныстыру;

- өткек сабакты  қайталау, сөйлеу түрлерін жаттықтыру;

- жаңа сабақгы бекіту;

- корытынды кезең, жұмысты қорытындылау, багалау;

30

4) сабақтың негізі -  жаттыгулар, бүкіл сабак тыңдауга, сейлеуге, 

окуға,  жазуға  арналған  жаттыгулар  жүйесінен  тұрады.  Жаттыгулар 

өзара банланысты;

5)  жаттығулардың  жасау  реттілігі  (хормен,  топтык,  жұптык- 

топтық,  жұптык  жеке)  жалпы  ауызша-жазбаша  сойлеу  әрскетін 

ұйымдастыру жағдайымен тікелей байланысты;

6)  оқытудың  әр  кезеңінде  сабак  кұрылымының  өзгерісі 

байқалады;

7) шетел тілі сабагы тұтас бір жүйені  құрайды;

8)  сабақтағы  бақылау  оқушылардың  тыңдау,  сөйлеу,  окытл, 

игеру деңгейін көрсетеді.

Мұгалімнің  сабақ  беру  жұмысы  — күнтізбелік  және  күнделікті 

жоспармен сай жүргізілуі керек.

Сұрақтар

1. Сабақ жоспары не үшін керек?

2. Сабақ жоспарының құрылымы қандай?

3. Сабақ жоспары дегеніміз не?

4. Шетел тілі сабагына қандай талаптар қойылады?

5. Сабақ жоспарының құрылымы қандай?

7  Окытудың педагогикалық технологиялар түсінігі

7.1  Педагогикалық технология  ұғымы

Көптеген 

уақыттар 

желісінде 

«технология» 

түсінігі 

педагогикалық  ұгымдар  қорынан  тыс  қалып  келді.  ЦІынайы  мәні 

(«шеберлік 

жөніндегі 

ілім») 

педагогикалық 

міндеттерге: 

педагогикалық  процесті  сипаттау,  түсіндіру,  болжау,  жобалау  -   сай 

келсе де, ол технократиялық тіл элементі ретінде қарастырылды.

Педагогикалық 

әдебиеттерде 

қандай 

да 

педагогикалық 

технологиялар сипатын  айқындаушы  көптеген терминдер ұшырасады, 

мысалы:  оқу-үйрену,  тәрбиелеу,  окыту  технологиялары,  білімденлір) 

және 

дәстүрлі 

технологиялар, 

бағдарламаластырылған 

және 

проблемді оку технологиялары, авторлық технология және т.б.

Алғашқыда  педагогтар  «педагогикалық  технология»,  «ок> - 

окыту  технологиясы»  және  «тәрбиелеу  технологиясы»  ұғымдарының 

өзіндік  мән-магыналарына  назар  аудармай  келді.  Ал  бүгінде 

педагогикалық 

технология 

оқу 

және 

тәрбие 

аймагындагы 

педагогикалык  міндеттердің  шешілуіне  байланысты  орындалатын 

педагог  іс-әрекеттерінің  бірізді  жүйесі  ретінде  танылуда.  Осыдан

31

«педагогикалык  технология»  мәні  «оку  технологиясы »,  «тәрбие 

технологиясы »  ұғымдары  м әндерім ен  салыстырганда  тереңдеу  де 

ауқымдылау.

Оқу технологиясы  ж өнін дегі  идея  қай зам анда  пайда болган?

М ұндай  гылымдык  мәні  бар  ой   жаналыкты  ем ес.  К езінде  оны 

Я.

  А.  К оменский  д е   дэріптеген.  ¥ л ы   педагог  -   гұлама  16-гасырда-ак 

окудың  «техникалық»  (ягни  «технологиялык»)  болатынын  уагыздап, 

онын  мүлтіксіз  тиім ді  нәтиж е  беретін  жолдарын  іздестіріп  бакты. 

Я. 

А. 

К ом енский 

енбектеріне 

үңіле 

түссек , 

педагогикалық 

технологияға 

бастау 

берген  

даналық 

пікірлерді 

табамыз: 

«Дидактикалык 

машина 

үш ін 

қажет 

нәрсе 

-  

1) 

түбегейлі 

ойластырылған 

мақсаттарды; 

2 ) 

сол 

мақсаттарга 

ж етуге 

дәл 

икемдестірілген 

жабдықтарды; 

3) 

мақсаттың 

орындалмауына 

мүмкіндік  берм ейтін  нақты  жабдықтарды  қолданудың  мызгымас 

ережелерін  табуы мыз  керек».

К оменский  заманынан  бастап,  оқуды  мүлтіксіз  әрекеттегі 

механизмге  сэйкестендіру  үмтылысынын  талайы  күні  бүгінге  дейін 

басылған 

ем ес. 

К ейін 

оку 

технологиясы  

ж өн ін дегі 

көптеген 

түжырымдар толықтырылып,  нактыланып отырды

Осы  заманғы  дидактикада  әрқилы  оқу  технологиялары   көрініс 

беріп  ясүр.  Олардың  көп  түрлі  бол у  себ еб і  -  әр  автор  мен 

орындаушының  педагогикалық  процеске  өзінш е  жаңалық  қосып. 

технологияға езгер іс  ендіріп баруы мен байланысты.

Дидактикада  оқу  технологиялары  төм ен дегідей   сипаттарымен 

жіктеліп, топтастырылады:

-  қолдану  деңгейі:  жалпы  педагогикалық,  пэн  эдістемелік. 

бөлім дік (м одульдік);

I  философиялық  негізі:  ғылыми  ж эне  діни,  гуманистік  жэне 

әмірш іл-  әкімш іл  (авторитарлы);

- 

тәж ір и бе 

м енгерудің  

ғылыми 

н егіздем есі 

(концепция): 

байланыс-жауапты 

(ассоциатив-рефлекторлы ); 

іс-эрекетті 

(бихевиористік),  іштей үғу (интериоризаторлы ), дамытушы;

-  түлғалық  қүрыпымға  бағдарлануы:  акпараттык  (білім ,  ептілік 

Және  дагдылар  қалыптастыру),  накты  қимыл-эрекеттік  (оперативті- 

акыл-ой 

әрекеттері 

әдістерін  

қалыптастыру), 

шыгармашыл 

(эвристикалы-дарын 

кабілеттерін  дамыту), 

қолданбалы  (түрмыс- 

тэжірибелік  эрекеттер қалыптастыру).

-  дәстүрлі  оқу  ж үйесін   жаңалау  бағыты  (модернизация):  оқушы 

іс-эрекетінін  белсенділігін  кетеру  ж эне  ж еделдестіру  технологиясы; 

мұғ&чім  ж эн е  окушы  арасындағы  катынастарды  адамиластыру  мен

32

демократияластыру  н егізінде  жасалган  технология;  оқу  материалып 

дидактикалық қайта түзуге негізделген технология  ж әне т.б.

Оқу  технологиясының  топтастырылуы,  сонымен  бірге,  наісты 

кезеңде басым  болган мақсаттар  мен  міндеттерге,  окуды  ұйымдастыру 

формасының  қолданылуына,  дәл  кезеңде  қажет  болган  әдістерге  жоне 

басқа да  негіздемелерге тэуелді  келеді.

Оқу  технологиясын  оку  әдістем есінен  ажырата  білген  жөн. 

Олардың  бір-бірінен  айырмасы  -   оқу  технологиясын  кайталап, 

көбейте  таратуга  болады.  Қай  жагдайда  да  технология  өзіне  сай 

түзілген  оқу  процесінің  жогары  сапасына  ж әне  педагогикалық 

міндеттердің  табысты  шешілуіне  кепіл  бола  алады.  Ал  әдістеменің 

соңгы  тиімді  нәтижеге  ж ете  алмауы  жиі  к ездеседі.  Сонымен  бірге, 

әдістем е технологиялық деңгейге дейін  көтерілуі  мүмкін.

Мысалы,  жаңа  материалды  түсін дірудің   белгілі  әдістемесі  бар. 

Егер ол әдістем е  шынайылық, сенім ,  сәйкестік талаптарына орайласса, 

оны технология д еп  тануга болады.

Оқудың  дәстүрлі  (қайта  жасау  —  репродуктивті)  технологиясы 

білім,  ептілік  ж әне  дагдыларды  ұсынуга  багытталган.  Ол  отіліи 

жатқан  материалдың  игерілуін,  қайта  жасау  деңгейіндегі  білім 

сапасының  багалануын  қамтамасыз  етеді.  Бұл  технологияның  ежелгі 

түрі.  Ол  бүгінгі  таңда  да  кең  таралган  (әсіресе  орта  мектепте).  Опың 

мэні:  жаңаны  игерту  -   бекіту  -   қадагалау  -   багалау  сұлбасы  (схема) 

бойынша  оку  процесін  жүргізу.  Технология  негізіне  табысты  өмір 

тіршілігін  қамтамасыз  ететіндей  білім  ауқымын  анықтауга  мүмкіндік 

беретін  ж эн е  оны  окушыга  жеткізу  жолын  корсететін  білімдік  бағыт- 

багдарлама  (парадигма)  алынады.  Осыган  орай  оку-  оқытудың  басты 

әдістері  ретінде  1)  көрнекілік  ж әне  онымен  бірге  жүретін  түсіндіру;

2 )  оқушының  жетекші  іс-әрекеттері  түрлеріне  —  тыңдау  мен  есте 

жүктеу/скачать 3,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: