Барлық формулалар «=» тең белгісімен басталады

 

37

нөміріне сəйкес ұяшық адресін қоятын арифметикалық прогрес-

сияның  бірінші  мүшелерінің n суммасын  есептеу  үшін 

=(С$4+С4)*/2  формуласын енгізу керек.  

•  D4 ұяшығын белгілеп, төменгі ұяшықтарын толтыру мар-

керін жылжытумен толтыру; 

•  Мəліметтермен барлық ұяшықтар толтырылды, енді олар-

ды безендіру керек.  

Барлық  бағандар  əртүрлі  көлемдегі  ақпаратты  құрағанмен 

олардың ені бірдей. Бағандардың енін тышқанды пайдаланумен 

немесе  автоматты  түрде  келтіруге  болады. “Арифметикалық 

прогрессияның n-ші  мүшесі  мен  суммасын  анықтау”  тақыры-

бынан  басқа  толтырылған  ұяшықтарды  белгілеп,  Формат — 

Баған — Енін келтіру...  командасын орындау керек.  

Кестенің  тақырыбы  “арифметикалық  прогрессияның n-ші 

мүшесі  мен  суммасын 

анықтау”  1.5.-сурет.  

 

1.5.-сурет 

 

А1  ұяшығын  белгі-

леп,  ұяшықтың  құра-

мына  жартылай  қа-

райтылған  сызылым-

ды  пайдалану.  Тақы-

рып  кестенің  шегінен 

оңға  қарай  шығып  тұ-

рады.  

А1-ден D1-ге дейін 

төрт  ұяшықты  белгі-

леп, Формат-Ұяшықтар...  командасын орындап, Туралаудың іш-

кі  бетін  таңдап, “Центировать  по  выделению” (Горизанталды 

туралау)  жəне  “Сөздерді  бөлу”  қалпында  қосқыштарды 

орналастыру (1.5.-сурет). Бұл тақырыпты бірнеше қатарға жəне 

белгіленген ұяшық блогының ортасы бойынша орналастырады.  

•  кесте  үлгі  түріне  келтірілді.  Егер  Файл-Алдын  ала  көру 

командасын  орындаса,  онда  кестені  жиектеу  ғана  қалады.  Ол 

үшін  кестені  белгілеп,  Формат-Ұяшықтар...  командасын 

орындау қажет, Шекара ішкі бетін, стилін анықтап, Жоғарыдан, 

 

38

Төменнен,  Солдан,  Оңнан  қосқыштарын  екпіндіру  керек (1.6.-

сурет).  

 

1.6.-сурет 

 

Бұл  жағдай  əрбір 

ұяшыққа  қолданы-

лады.  Содан  соң, 

тақырып  ұяшығын 

А1-ден D2-ге  дейін 

белгілеп,  сол  опера-

цияларды  орындау 

жəне  Контур  қосқы-

шын  қондыру.  Бұл 

жағдайда ұяшықтар-

дың  сыртын  ғана 

жиектейді.  

 

•  көруді орындау. 

 

2.2. № 2 өзіндік жұмыс  

 

1-жаттығу 

Электрондық кестемен жұмыстың негізгі қабілеттерін бе-

кіту,  мəліметтерді  сұрыптау,  ұяшықтағы  мəтінді  туралау 

түрлері, сандар форматы ұғымдарымен танысу.  

 

Мемлекеттік емтиханды қабылдау хаттамасы 

 

Факультет, мамандық, курс 

 

Оқытушы, кафедра, пəн 

 

Емтихан, күні «___»________200_ж. 

Студент Ф. И. О. 

 

Комиссия төрағасы: 

Комиссия мүшелері: 

 

39

Жаттығу  хаттама  бланкін  құру  жəне  толтырудан  тұрады. 

Жаттығуды орындауды 3 кезеңге бөлген жөн: 

  1-кезең. Хаттама бланкінің кестесін құру.  

  2-кезең. Кестені толтыру.  

  3-кезең. Бланкіні безендіру.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  1-кезең 

Кесте  құрудан  тұрады.  Негізгі  мақсат:  кестені  беттің  ені 

бойынша сыйдыру.  

Ол үшін: 

•   алдын ала өрістерді, өлшемдерді жəне қағаз түрін орнық-

тыру (файл-бет параметрі); 

•  Сервис-Параметрлер...  командасын  орындап,  Терезе 

параметрлері қосқыштар тобынан Беттерге автобөлу қосқышын 

екпіндету (2.1.-сурет).  

Беттерге  автобөлу  мəліметтерді  теру  үрдісінде  жəне  кестені 

өңдеу  кезінде  қандай  бағандар  бетке  сыйады,  ал  қайсысы  сый-

майтынын бақылайды.  

 

2.1.-сурет 

 

40

 

Сұрақтар аттары  Максимум 

ұпай 

1-ші 

ұпай 

2-ші 

ұпай 

3-ші 

ұпай 

Орта 

ұпай 

1 

 

 

 

 

 

 

2 

 

 

 

 

 

 

3 

 

 

 

 

 

 

4 

 

 

 

 

 

 

5 

 

 

 

 

 

 

6 

Ұпайлардың 

қосындысы 

 

 

 

 

 

Қорытынды баға 

 

•  үлгідегідей бағандар жəне қатарлар санымен кесте құру;  

•  тақырып  ұяшықтарының  қаріпін  туралау  жəне  өңдеу, 

тышқанның көмегімен бағандар енін таңдау;  

•  толтыру  маркерін  пайдаланып,  кестені  бірінші  бағанды 

нөмірлеуді енгізу;  

•  сызықтың  əртүрлі  қалыңдығын  пайдаланып,  кестенің  сы-

зығын  өзгерту.  Соңғы  қатардағы  алты  көрші  ұяшықтар  жиек-

телмегенін көруге болады. Бұны қарапайым жолмен жасауға бо-

лады;  

•  барлық кестені белгілеп, Контур қарайтылған жиекті қон-

дыру;  

•  содан соң, соңғы қатардан басқа қатарларды белгілеп, жі-

ңішке  сызықты  жиектеуді  қондыру — “Оңнан”, “Cолдан”, 

“Жоғарыдан”, “Төменнен”;  

•  содан  соң,  соңғы  қатардағы  оң  ұяшығын  жеке  белгілеп, 

“Солдан” жіңішке сызықпен жиектеу;  

•  кестенің  бірінші  қатарын  белгілеп  жəне  қарайтылған 

сызықпен “Төменнен” деген жиекті қондыру. Керісінше де əре-

кет жасауға болады. Басында барлық кестені жиектеп алып, со-

дан кейін жиектеудің артық сызықтарын алып тастауға болады;  

•  бұл  бөлімде  кесте  бетке  ені  бойынша  толығымен  сый-

ғанын жəне жиектеудің барлық сызықтары өз орнында тұрғанын 

көру үшін, Файл-Алдын ала көру командасын орындаған жөн.  

2-кезең 

Кестені толтырудан, мəліметтерді сұрыптаудан жəне əртүрлі 

сандар форматын пайдаланудан тұрады.  

 

41

•  келісім  бойынша 

бағандарды  “Сұрақтар”, 

“Максимум ұпай”, “1-ші 

ұпай”, “2-ші  ұпай”,  “3-

ші 

ұпай”, “Орташа 

ұпай” деп толтыру;  

•  ұпайлар  орналаса-

тын ұяшықтарда, қажет-

ті  жағдайда  сандардың 

сандық  форматын  көр-

сету  қажет.  Бұл  жағ-

дайда  бағандардың  бос 

ұяшықтарын  белгілеп, 

Формат-Ұяшықтар... 

командасын орындап, Сан ішкі бетінен  

Сандық категориясын таңдау керек (2.2.-сурет).  

•  ұпай  қосындысын  есептеу  үшін  формуланы  енгізіп,  сол 

формуланы төменгі қатардағы ұяшықтарға толтыру;  

•  нəтижені  кірістіріп,  саймандар  қатарындағы  батырмасын 

басып,  ашылған  терезеде СРЗНАЧ  функциясын таңдап, орташа 

мəнді  табу  керек,  содан  соң  ұяшықтарды  белгілеп, ”ОК”  ба-

тырмасына басу керек;  

•  жеке  ұяшықтардың  мəндерін  өзгертіп,  анықталған  нəти-

женің қалай өзгеретінін байқау;  

•  жазбаны алфавит бойынша сұрыптау.  

Ол  үшін  кестенің  бірінші 

(тақырып)  жəне  соңғы  (Қоры-

тынды  баға)  қатарынан  басқа 

қатарларын  белгілеп,  Дерек-

тер-Сұрыптау... 

командасын 

орындап (2.3.-сурет), 

мəлі-

меттерді  сұрыптайтын  бағанды 

таңдап (бұл  жағдайда  В  бағаны 

болып табылады, өйткені ол сұ-

рыптауға  қажетті  сұрақтар  тіз-

бегін құрайды), ”Өсу бойынша” 

қалпында қосқышты қондыру.  

 

 

2.2.-сурет 

2.2.-сурет 

 

42

3-кезең 

•  бланкті  безендіру  үшін  кестенің  алдына  қосымша  қатар 

қою  керек.  Ол  үшін  кестенің  бірнеше  бірінші  қатарларын  бел-

гілеп, Қою-Қатарлар командасын орындау керек. Қанша қатар 

белгіленсе, сонша қойылады;  

•  кестенің басы мен соңына қажетті мəтінді теру. Туралауға 

мəн беру. “Емтихан күні”  “200  ж.” жəне комиссия мүшелерінің 

фамилиялары кестенің “Қорытынды баға” жазу бағанында енгі-

зілу керек екенін байқау (кестенің оң жақ бағаны), бұл жағдайда 

туралау оң жақтан болу керек;  

•  “Мемлекеттік емтихан қабылдау хаттамасы” мәтіні сол 

жағынан  ең  соңғы  бағананың  ұяшығына  енгізілген  және  орта-

сынан  т‰зету  қолданылды.  Осы  ұяшықтарға  жоғарғы  және  тө-

менгі жағынан жиектеу қолданылды;  

•  қалған мәтіндік ақпарат кестенің алдындағы және соңында-

ғы, сол жағынан ең соңғы бағанаға енгізілген, т‰зету сол жағынан;  

•  алдын ала көруді орындау.  

 

2-жаттығу  

“Абсолюттік сілтеме” ұғымын енгізу, горизонталь мәзір ко-

мандаларының көмегімен бағанның енінің нақты мәнін орнату. 

Функция шеберінің көмегімен функцияны қою.  

“Абсолюттік  сілтеме”  жаңа  ұғымын  нақты  мысалмен  қа-

растыруға болады. Алгебра курсынан жақсы таныс, дәст‰рлі екі 

таңбалы сандардың квадратының кестесін дайындау қажет.  

 

ТАБЛИЦА КВАДРАТОВ 

 

0 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

1 

100 121 144 169 196 225 256 289 324 361 

2 

400 441 484 529 576 625 676 729 784 841 

3 

900  961  1024 1089 1156 1225 1296 1369 1444 1521 

4 

1600 1681 1764 1849 1936 2025 2116 2209 2304 2401 

5 

2500 2601 2704 2809 2916 3025 3136 3249 3364 3481 

6 

3600 3721 3844 3969 4096 4225 4356 4489 4624 4761 

7 

4900 5041 5184 5329 5476 5625 5776 5929 6084 6241 

8 

6400 6561 6724 6889 7056 7225 7396 7569 7744 7921 

9 

8100 8281 8464 8649 8836 9025 9216 9409 9604 9801 

 

2.4.-сурет 

 

43

•  А3 ұяшығына 1 санын енгізіп, А4 ұяшығына 2 санын, екі 

ұяшықты  белгілеп, 1-ден 9-ға  дейінгі  сандармен  бағанды 

толтыру ‰шін белгілеу маркерін төмен қарай тарту керек;  

•  осыған  ұқсас  В2-К2  ұяшықтарын 0-ден 9-ға  дейінгі  сан-

дармен толтыру қажет

; 

•  жолдарды 0-ден 9-ға  дейінгі  сандармен  толтырғанда  жұ-

мысқа  қажетті  барлық  ұяшықтар  бір  уақытта  экранда  көрін-

бейді.  Барлық  бағандардың  ені  бірдей  болу  ‰шін  барлығын 

қысқарту  керек  (бұл  өзгерісті  тышқанның  көмегімен  өзгерту 

м‰мкін емес). Ол ‰шін А-дан К-ға дейінгі бағандарды белгілеп, 

Формат

→Баған→Ені командасын орындап, Бағана ені аумағына 

мәнді енгізу керек. Мысалы, 5 санын.  

•  В3  ұяшығына  А  бағанындағы  көрсетілген  ондықтарынан 

және 2 жолда орналасқан сәйкес мәнділік бөліктерімен құралған 

сандарын  квадраттайтын  формуланы  орналастыру  керек. 

Сонымен,  В3  ұяшығында  квадратталатын  санды  =А3*10+В2 

формуласымен  беруге  болады.  Енді  осы  санды  квадраттау  ғана 

қалады; 

•  Функциялар шеберін пайдаланып көруге болады. Бұл ‰шін 

есептеулер  нәтижесін  орналастыру  ‰шін  бір  ұяшықты  белгілеу 

керек  және  Вставка

→Функция  командасын  орындау  қажет. 

(2.5.-сурет); 

 

2.5.-сурет 

 

•  Ұсынылған  функ-

циялар  категориялары-

ның ішінен “Мат. и три-

гонометрия” таңдап, “Дә-

реже” 

функциясынан, 

“Қадам” 

батырмасын 

басу  керек.  Келесі  сұх-

бат  терезесінде  (дәреже 

негізі) –А3*10+В2  са-

нын және –2 дәрежесі көрсеткенін енгізу керек. Сондай-ақ, элек-

трондық  кесте  ұяшығында  формула  тергенде,  формулаға  сілте-

ме  жасаса,  әрбір  ұяшықтың  адресін  пернетақтадан  терудің  қа-

 

44

жеті жоқ. Функциялар шеберімен жұмыс істегенде электрондық 

кестедегі сәйкес ұяшықты тышқанмен көрсету жеткілікті, оның 

адресі сұхбат терезесіндегі “Сан” енгізу өрісінде пайда болады. 

Бұдан  тек 10 санын  және  арифметикалық  белгілерді  енгізу 

қажеттілігі  қалады.  Егер  сұхбат  терезесі  электрондық  кестенің 

керекті  ұяшықтарын  жауып  тұрса,  онда  тышқанмен,  жанынан 

деген  белгіні  қыстырып,  орнынан  жылжыту  керек.  Осы  сұхбат 

терезесінде (10) санның мәнін және (100-дің) дәрежесін есептеу 

нәтижесін  көруге  болады.  Осыдан  соң,  тек  “Закончить” 

батырмасын  басу  керек.  В3  ұяшығында  есептеулер  нәтижесі 

шығады; 

•  осы  формуланы  кестенің  қалған  ұяшықтарына  тарату  ке-

рек  болсын.  В3  ұяшығын  белгілеп,  белгілеу  маркерін  көрші 

ұяшықтарына тартып, толтыру. Қандай өзгеріс болғанын көруге 

болады (2.6.-сурет);  

 

2.6.-сурет 

                          

 

 

Неге нәтиже ойлағандай болмады? С3 ұяшығында сан көрін-

бейді, өйткені ол ұяшыққа сыймайды. С бағанасын тышқанмен 

кеңейту.  Экранда  сан  пайда  болды,  бірақ  ол 11 санының  квад-

ратына сәйкес келмейді (2.7.-сурет).  

 

2.7.-сурет 

                     

 

 

Неге?  Өйткені  формуланы  оңға  көшіргенде  формулаға  сіл-

теме жасайтын ұяшықтардың адресін көшіру нәтижесінде Excel 

автоматты т‰рде ұяшық адрестерін өзгертті және С3 ұяшығында 

11  саны  квадрат  дәрежеленбейді,  онда  келесі    формула 

=B3*10+C2 орындалады.  

Алдыңғы  жаттығуларда  тек  салыстырмалы  сілтеме  (относи-

тельная  ссылка)  қолданылса,  бұл  жағдайда  абсолюттік  сілтеме 

қолданылады.  

 

45

Ұяшықтың  адресінің  позициясын  фиксациялау  ‰шін  оның 

алдына $ белгісі  қойылады.  Сонымен  С  бағанының  енін  қал-

пына келтіріп, келесі әрекеттерді орындау керек.  

•  В3 ұяшығын белгілеп және формулалар қатарына мәтіндік 

курсорды орнатып, =СТЕПЕНЬ(A3*10+B2;2) формуласын оның 

дұрыс =СТЕПЕНЬ ($A3*10+B$2, 2) формуласымен т‰зету қажет.  

•  толтыру  маркерін  пайдаланып,  кестенің  барлық  бос 

ұяшықтарын  осы  формуламен  толтыруға  болады  (толтыру 

маркерін  оңға  қарай  тартып,  содан  кейін  белгілеуді  алынған 

ұяшықтар блогынан алмай төмен тарту керек);  

•  кестені  толтыру  қалды:  А1  ұяшығына  тақырыптың  атын 

енгізіп,  оны  форматтап,  белгілеу  бойынша,  кестені  жиектеп 

және жеке ұяшықтарды фон т‰сімен толтыру керек.  

 

3-жаттығу 

“Ұяшық атауы” ұғымын енгізу 

Доллар  курсына  байланысты  тауардың  бағанасының  прайс-

қағаздарын баспадан шығару керек.  

•  “Тауар атауы”, “$ US эквиваленті”, “Рубль бағасы” баған-

дарынан  тұратын  кесте  дайындау  керек. “Рубль  бағасы”  баға-

нынан  басқа  бағандардың  барлығын  толтыру  керек. “Тауар 

атауы” бағанын мәтіндік мәліметтермен, ал “$ US эквиваленті” 

бағанын сандармен толтыру керек (баға доллармен белгіленген);  

•  “Рубль  бағасы”  бағанында “$ US эквиваленті” * “доллар 

курсы” формуласы орналасуы керек.  

Неге  бұл  формулада  курстың  нақты  мәнін  көбейту  ың-

ғайсыз? Өйткені курс әрбір өзгергенде, әр ұяшықтағы формула 

өзгеру керек болады.  

Ең  тиімдісі,  доллар  курсына  жеке  ұяшық  бөліп,  формулада 

соған сілтеме жасау керек. Анығы, сілтеме абсолютті болуы ке-

рек,  яғни  доллар  курсының  көрсеткішін  белгіленген  адресі  бар 

нақты ұяшықтан алуға болады.  

Абсолютті  сілтеме  жасаудың,  бірақ  тағы  тәсіл-сілтемені 

ұяшық  адресіне  емес,  ұяшыққа  меншіктеуге  болатын  оның 

атауына меншіктеу арқылы;  

• 

Доллар көрсеткіші енгізілетін ұяшықты белгілеп, б‰гінгі 

к‰нгі 

доллар 

курсының 

көрсеткішін 

енгізіп, 

 

46

Вставка→Имя→Присвоить  командасын  орындау  керек (2.8.-

сурет).  

 

2.8.-сурет 

 

Ескерту: 

Атау 

ұзындығы 255 сим-

волдан  және  құра-

мында  әріп,  сан, 

сызба, 

символдар: 

кері  қисық,  сызық, 

сызба,  н‰ктелер  не-

месе сұрақ белгісі болады. Бірақ, біріншісі символ міндетті т‰р-

де: әріп, сызба немесе кері қисық сызық болуы керек. Сан неме-

се ұяшықтарға сілтеме ретінде қабылданатын атауларды қолда-

нуға болмайды.  

Пайда  болған  сұхбат  терезесінде  ұяшық  адресін  енгізіп,  ОК 

батырмасын  басу  керек.  Бұл  жағдайда,  атау  өрісінде  ұяшық 

адресінің орнына оның атауы орналасқан. 

•  «Доллар  курсы»  ұяшығының  сол  жағында  орналасқан 

ұяшыққа «Доллар курсы» мәтінін енгізуге болады;  

•  енді  соммен  тауар  бағасын  есептейтін  формуланы  енгізу 

ғана қалды.  

Бұл  ‰шін  «Соммен  тауар  бағасы»  бағанасының  жоғарғы  бос 

ұяшығын белгілеп, «=» белгісін енгізіп, содан кейін сол жағын-

дағы  ұяшыққа  тышқан  бағыттауышын  апарып,  бір  шертіп, 

осыдан  соң  ұяшыққа «*» белгісін  енгізіп  және  ашылған  атау 

өрісінің тізімінде «Доллар курсы» ұяшығының атауын тышқан-

мен  таңдау  керек.  Сонда  формула  келесі  т‰рде  көрінуі  м‰мкін: 

=В7* доллар курсы; 

•  осы  фомуланы  төменге  қарай  маркердің  көмегімен  тол-

тыру керек;  

•  сәйкес  ұяшықтарды  белгілеп,  оларға  санның  ақша  фор-

матын қолдану керек;  

•  кестенің тақырыбын жөндеу: ортаға т‰зету, жартылай қа-

райтылған  сызылымды  таңдау,  жолды  кеңейтіп,  тік  баған 

бойынша дәл ортаға т‰зету. Ол ‰шін: Формат-Ұяшық... коман-

дасын таңдап, ондағы Выравниваниедан, Вертикальное тобынан 

 

47

По  центруді  таңдау  қажет.  Осы  сұхбаттасу  терезесінде,  егер 

тақырып бір жолға сыймай қалса, Переносить по словам ауысқы-

шын таңдау қажет;  

•  бағанның кеңдігін өзгерту; 

•  кестені  бөліп  көрсетіп,  оған  сыртының  әшекейлерін  жа-

сауға болады.  

 

2.3. № 3 өзіндік жұмыс  

 

Кестелермен жұмыс істеу біліктілігін бекіту. ‡лгерім жур-

налында с‰згімен жұмыс істеу (работа с фильтром).  

Excel-ді  іске  қосу.  Жаңа  кітаптағы  беттерді 3—4 пәндер 

атауымен атау.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бетті келесі белгі бойынша толтыру: 

студенттер  тізімін  пән  атауы,  сабақ  тақырыбы,  бағаларды 

қалау  бойынша  толтыру.  Барлық  сабақтар  аптаның  бір  к‰нінде 

өтетінін ескеру керек.  

Орта балды есептеу ‰шін арналған сәйкес формуланы енгізу 

керек.  

=СРЗНАЧ(С3:N3)  или AVERAGE (С3:N3)  ағылшын  нұсқа-

сында және сабаққа бармаған к‰нделікті санын.  

 

48

=СРЗНАЧ(С3:N3; “н”)  немесе COUNTIF (С3:N3; “н”)  ағыл-

шын нұсқауында.  

Орта  балл  ‰шін  бағандағы  көрсеткіштерді  б‰тін  санға  дейін 

немесе  ‰тірден  кейін  бір  орынға  дейін  дөңгелектеп  көрсетіл-

гендей етіп форматтау қажет.  

‡лгерім және сабаққа қатысу мәліметтерін толтырмас бұрын 

келесі әрекеттерді орындау керек:  

1.  Студенттердің  тізімін  тергеннен  кейін,  оны  алфавит 

бойынша сұрыптау керек;  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.  Экранды суретте көрсетілгендей бөліктерге бөлу керек; 

3.  Окно-Закрепить  области  (Терезе-Аймақты  бекіту)  коман-

даларын  орындау  керек.  Бұл  орындау  мәліметтерді  жылжыту 

кезінде  мерзімі  және  фамилиялар  тізімінің  орнында  қалуын 

қамтамасыз етеді;  

4.  Мерзім, баға, орта балл  және сабаққа қатысу диапозонын 

белгілеп, қалау бойынша атау қою, мысалы «Балдар»;  

5.  «Балл» диапазон статусының өрісінде Данные→ Фильтр→ 

Автофильтр командасын таңдап, орындау керек;  

6.  Баға және сабаққа қатысу мәліметтерін с‰згіден өткізудің 

әрт‰рлі шартын қолдану керек: 

1.  Тек  өте  жақсы  бағаларды  көрсетіп,  олардың  санын  анық-

тау керек. Мұны басқа бағаларымен жасау;  

2.  Жақсы және нашар баға алған 5 (бес) студентті таңдау; 

3.  Ең көп сабаққа қатыспағандарды таңдап көрсету.  

 

49

жүктеу/скачать 1,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: