Қалаға қауіп жоқ екенін айтты
жүктеу/скачать 20,3 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Еңбек даңқы» белгісімен марапатталған жан. Қазіргі уақытта ол Ақсу ферроқорытпа зауытының үлгілі жұмысшысы қатарында.
- Нұрбол ЖАЙЫҚБАЕВ ПАВЛОДАР
- Жанғабыл ҚАБАҚБАЕВ, журналист АЛТЫ АЛАШТЫҢ АРДАҒЫ
- Мейрам БАЙҒАЗИН, журналист
АНА ТІЛІ т ыры т ыры
ШАРА
Жуырда Ақтөбе облысына қарасты Әйтеке би ауданының әкімдігі мен аудандық мәслихаттың ұйымдастыруымен «Жақсы өмір сүрудің жаңа формуласы» атты шара өтті. Шараға Қарабұтақ, Ақкөл, Басқұдық, Жабасақ ауылдық округтерінің өкілдері, аудандық мәслихат депутаттары, аудандық мекемелер мен қоғамдық ұйым жетекшілері, бұқаралық ақпарат саласының өкілдері қатысты. Металлургия өнеркәсібі ынжық, табансыз мамандарды таңдамайды. Бұл сала жігерлі, төзімді, қазақша айтқанда, мінезді азаматтарды талап етеді. Ондай қасиеттерге ие болмаса, анау-мынаудың күйіп тұрған қазандықтың маңына да жолай алмасы анық. Біздің кейіпкеріміз – Еркін Кәрібозұлы Шабанбай 20 жылдай осы салада маңдай терін төгіп келеді. 2011 жылы 3-інші дәрежелі «Еңбек даңқы» белгісімен марапатталған жан. Қазіргі уақытта ол Ақсу ферроқорытпа зауытының үлгілі жұмысшысы қатарында. Шабанбай әулеті – зауыт абыройы «Жақсы өмір сүрудің жаңа формуласы» ХАТ ЖОЛДАРЫНАН Шабанбай деген тегіне зер салғанда, к пшіліктің бірден елең ете қалуы заңды. Иә, Еркін Шабанбай – 2010 жылы Лондон Олимпиадасында намысты қолдан берме- ген жерлес балуан Дәулет Шабанбайдың әкесі. Айта кетелік, осы бір аламан додадан абыроймен оралған (Дәулет бауырымыз Олимпиадада 5-орынды иеленгенін к пшілік біледі) уақытта, Дәулет әкесі Еркін Кәрібозұлымен облыстық «Сарыарқа самалы» газетінің р е д а к ц и я с ы н д а ж у р н а л и с т е р м е н кездесіп, әңгімелескен еді. Сол жолы батырдың әкесінің қарапайымдылығын, сабырлылығын аңғарған болатынбыз. Еркін Шабанбайдың зі де жастайы- нан спортқа құмар болған. Ақсу қаласында денешынықтыру техникумының екінші курсында оқып жүргенінде оны әскерге шақыртады. Борышын тегеннен кейін оқуын жалғастырып, сәтті тәмамдаған с о ң А қ с у ф е р р о қ о р ы т п а з а у ы т ы жанындағы Балалар мен жас спірімдердің с п о р т м е к т е б і н д е е р к і н к ү р е с т е н жаттықтырушы болып еңбек етеді. зі де спортпен белсенді айналысып, 1989 жылы Қазақстан чемпионатының күміс жүлдегері атанып, КСРО спорт шебері атағын иеленген. Кейіпкеріміз ешқашан балқытушы металлург боламын деп ойламаған екен. Бірақ 11 балалы отбасының үлкеніне үздіксіз еңбек етіп, кейінгілерге қарайласу міндеті жүктелген болатын. Ата-анаға қолғабыс таныту керек. Бұл қиындығы мол тоқсаныншы жылдардың бел ортасы еді. 1996 жылы Еркін Шабанбай Ақсу ферроқорытпа зауытының №2 балқыту цехына жұмысқа орналасады. Алғашқы ұстаздарының бірі Ерік лиев жас маманның еңбекке ештеңеден тайсалмай, бірден кірісіп кететін мінезін жиі айтады. Дәл осы жігерлі қалпымен ол аз уақытта ұжым ортасында абыройға ие болады. К ңілі кең, қолы ашық, елгезек жанның дос-жарандары да к бейеді. Ол зінен кейінгі туған-туыстарына да мірден з орнын табуына к мектеседі. Зауытқа інілері Қайрат, Талғат, ұлы Дәурен жұмысқа келеді. Ж ндеу цехында жұмыс істейтін Талғаттан басқасының бәрі балқытушы болып, ыстық қазандықтың жанында шыңдалады. Олардың еңбектері елеусіз емес. Мысалға, осыдан біраз уақыт бұрын Қайрат Шабанбайға зауыттан бас- пана берілді. Мұндай әлеуметтік жағдай Шабанбай әулетінен металлургтердің к птеп шығуына себепші болуда. Қазірде әулеттің екінші буыны – Талғаттың ұлы Азат осы кәсіпорында к рікші болып істейді. Айтпақшы, үйдегі жеңгей – Еркін ағаның жұбайы Күмісхан да – зауытта шикізат тазалаушы болып 20 жыл еңбек еткен адам. Бір с збен айтқанда, тұтас бір еңбекшілер әулеті қазақстандық ферроқорытпа ндірісін рлетуге з үлестерін қосуда.
Жиынды мәслихат хатшысы Ақансері Ермағамбет жүргізіп отырды. Қазақ ұлттық аграрлық университетінің про- фессоры Мұқанбет-Шәріп Кенжебай 1998 жылдан зі зерттеп қолға алған Қарабұтақ-Торғай авток лік тас жолының аймағында ауылшаруашылығы німдерін ндіру, ңдеу мен тасымалдаудың логистикалық тізбегінің жобасы жайында жан-жақты түсінік берді. Жобаны тыңдаған адамдар ңір келбетін жаңаша түрлендіретін шаруаға қатысты сұрақтарға нақты жауаптар алды. Аққұм ауылының тұрғыны, зей- неткер Тұратай Шамауов, Ақк л селолық округінен келген мұғалім Темірхан Сағындықов, Қарабұтақ ауылының тұрғыны, зейнеткер Ахат Аятоллин, жас- тар ресурсы орталығының директоры Нұргүл Сатанова және басқалары Ел- басы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Нұрлы ж о л » б а ғ д а р л а м а с ы н а о р а й қ о л ғ а алынған шаруалардың ел келешегі үшін маңыздылығына тоқталды, халықтың ә л - а у қ а т ы н ж а қ с а р т у д ы к з д е г е н жобалардың кідіріссіз, сапалы жүзеге асуына тілектестіктерін білдірді. Басқосуды аудан әкімінің орынбаса- ры Темірбек Рахметов қорытындылады. нер зерттеушісі, әнші Б рібай Кәртен, кәсіпкер, аудандық мәслихаттың депу- таты Сағындық Кішкенебаев, Басқұдық ауылдық округінің әкімі уесхан Қиялов облыс орталығынан шалғай орналасқан аудан тірлігіндегі оң згерістерді атап тті.. Е л і м і з д е а л ғ а ш р е т ұ с ы н ы л ы п отырған жобаны жүзеге асыруға 1 мил- лиард 696 миллион АҚШ доллары к лемінде қаржы жұмсалмақ. Қ а р а б ұ т а қ , А қ к л , Б а с қ ұ д ы қ , Ж а б а с а қ а у ы л д ы қ о к р у г т е р і н і ң аумағындағы он елді мекенде қазіргі күнде 8183 адам тұрады. Үкімет бекіткен соң авток лік тас жолы т селіп, жоба т о л ы қ ж ү з е г е а с қ а н ж а ғ д а й д а е к і мыңдай жұмыс орны ашылып, халық саны т рт есе к бейеді деген болжам бар. Ұзындығы 200 шақырым, ені 250 шақырым аумақта әр он бес шақырым сайын қонақүйлер мен дәмханалар, басқа да қажетті инфрақұрылымдар, бір мегаваттық күн сәулесі электр стан- сасы, әр он шақырымда үш тұғырдағы 0,5 мегаваттық 30 жел электр стансасы пайдалануға берілетіні туралы әңгіме тыңдармандардың қызығушылығын туғызды. Ғалым Тымабұлақ мекенінде 1 9 2 4 ж ы л ы с а л ы н ы п , с о н а н б е р і тұрғындар игілігіне қызмет етіп келе жатқан Айтбай ақын б гетіне қайта ж а р а қ т а н д ы р у ж ү р г і з і л і п , о л м а л шаруашылығы кешені мен суармалы шабындыққа тың серпін бермек. Со- нымен бірге тапсырыс беруші мемле- кеттерге мал тасымалы үшін, сондай-ақ стратегиялық мақсатта әуежай салу к зделмек.
Хрущев бірінші хатшы Д.Қонаевты шақырып алып, Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің т рағасын аяусыз сынға алып, лауазымды қызметінен босату және оны т мендетіп, басқа жаққа жіберу ж нінде шұғыл тапсырма берді. Республикалық Орталық партия Комитеті бюросының жабық мәжілісінде Қазақ КСР Ми- нистрлер Кеңесінің т рағасы Ж.А.Тәшеневтің қызметіндегі «кемшіліктер» қаралды. Бюро мүшелері мәселенің мән-жайына бармастан, партиялық тәртіпке беріктіктерін танытып, Ж.А.Тәшеневті қызметінен босату ж нінде бірауыздан дауыс берді. Бюродағы әріптестері мен қандас- тарынан опық жеп, жеңіліп шыққан Жұмабек Ахметұлын шын мәнінде халқы жеңімпаз деп таныды.
ЖЕҢІМПАЗ МҰРАСЫ
Қызметінен алынған Жұмекең с зсіз жеңіспен шықты. Елінің тұтастығын сақтап қалуда қандай ерлік жасағанын Жұмекең бірден түсінді ме жоқ па, ол жағы бізге беймәлім. Бірақ КСРО басшылығымен тай- таласып, оның айтқанына к нбеудің немен аяқталатынын Жұмабек Ахметұлы сезбеді емес, сезді және Орталықтың қандай да бір шешіміне тастүйін дайын болатын. Ең бас- тысы осындайда жанына батқаны, кейбір жора-жолдастар мен тамыр-таныстардың Жұмекеңнен бойларын алыстата бастағаны еді. Сонда Қазақстанның осыншама жерінің тұтастығын кімдер үшін, не үшін сақтауға басын тікті? Бір зін кімнен болса да, қалай болса да арашалап алуға Жұмекеңнің қауқары да, білімі де жетер еді. Жұмекең бүкіл бол- мысынан бірбеткей, алған бағытынан қайтпайтын нағыз қайраткер болатын, сондықтан зі айтқандай: «Мен елімнің жерін таққа айырбас тамаймын» деуі тегіннен-тегін айтылмаған. Бұл ұлтжанды азаматтың с зі, жет адамның к зқарасы, тектіліктің белгісі. республикаға аталған бес облысты бере салғанда, Ресей Федерациясының құрамына қарапайым есеппен 3,7 миллион адам (1999 жылғы халық санағы бойынша) кетіп қалар еді. Ал бұған Түрікменстанға кеткелі тұрған кенді Маңғышлақты, Оңтүстік Қазақстанның збекстанға тағы да бергізгелі тұрған үш ауданын Тәшенев бергізбей, Қазақстанның құрамында сақтап қалдырғанын қоссаңыз, онда Жұмекеңнің бүгінгі тәуелсіз Қазақстан Республикасы тарихындағы р ліне қазіргі ұрпақ лайықты бағасын беруі тиіс. Республикамыздың басшылығына келіп, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Президиумының Т рағасы, Министрлер Кеңесінің Т рағасы болып қызмет істеген жылдарында: – Алматыда Абай даңғылы болуын, сол кең к ше басына Абайға ескерткіш орна- тылуын ұсынған, қадағалап іске асырған. Мәскеудегі тізгін-шылбыр иелерін иліктіру үшін Тбилисиде Руставели, Ташкентте Науаи, Мәскеуде Максим Горький даңғылы барын к лденең тартқан; – Қазақстан Компартиясының бірінші басшысы Жұмабай Шаяхметовтің тұсында қолға алынған, бірақ жеріне жеткізілмеген елеулі мәселені – Медеу шатқалында мұз айдынын жасауды тиянақтату үшін КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Т рағасы К.Е.Ворошиловты қонаққа шақырып, шатқалды к рсетіп қызықтырып, ойын нық дәлелдеп, құрылысқа қажетті қаржыны алған; – йгілі «халық жауы» науқанында жазықсыз жазаланып қазаға ұшыраған арыстарымызды ақтау, кейінде қуғынға ұшырап түрмеде жатқан, айдауда жүрген қайраткерлерімізді бостандыққа шығару мәселелерімен шұғылданатын (СОКП ХХ – құрылтайының шешімдеріне сай) республикалық комиссияны басқарып, игілікті қыруар жұмыс атқарған; – М ә с к е у д е Қ а з а қ с т а н н е р і м е н әдебиетінің екінші онкүндігін 1958 жылы – Тоңмойындар мен безбүйректерден жәбір к ріп, алдына келген адамдарға дереу к мек к рсетіп жүрген. Қарапайым адамдар- мен қарым-қатынаста болудан арланбаған, қайта солардың тініштері мен арыздарына жете қараған. К кшетау облысының «Толбухин» совхозының директоры Федор Моргун «Астық және адамдар» атты кітабында бы- лай деп жазады: «1957 жылдың жазында біздің шаруашылыққа Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің т рағасы Жұмабек Тәшенев келді. Ол біздің тінішімізді мұқият тыңдаған соң, менің кабинетімнен Армян КСР Минис- трлер Кеңесінің т рағасы Антон Кочинянға телефон соқты. С здеріне қарағанда олар бұрыннан бері жақсы таныс екен. Амандық- саулықтан соң Жұмекең: – Антон, сен шаршап, ш лдеп келе жатсаң, ең бірінші демаласың ба, жоқ әлде бір стакан салқын суды қалайсың ба? Арғы жақтан «су» деп жауап берген болу керек. Содан соң Тәшенев: – Дұрыс қымбаттым, дұрыс айтасың. Мен сенімен тың игеру совхозынан с йлесіп тұрмын. Осында біржарым мың адам тұрады. Қазір мұнда 40 градусты аптап ыстық. Ауыз- суын осыдан жиырма шақырым жерден таси- ды. Цистернамен әкелгенше ол ысып кетеді, ішуге жарамайды. Ал жақсы ауызсуы осы жерде бар, скважина да қазылған, бірақ ком- прессор жоқ, суды тартып ала алмай отыр... Жұмабек Ахметұлы біраз уақыт үнсіз аржақтағы әріптесін жымия тыңдап, сосын қарқылдап күле бастады. Ар жақта Антон Кочинян да күлген болу керек. Осы сәтті пайдаланып, Жұмекең : – Компрессордың маркасы қандай? – деп сұрады.
Мен болсам дереу компрессордың марка- сы мен фильтрді атадым. Жұмекең де соның бәрін арғы жақтағы досына жеткізді. Бір ап- тадан соң армян достарымыз керек-жарақтың бәрін жіберді. С йтіп, Тәшеневтің арқасында совхоз тұрғындары үшін ауызсу мәселесі түбегейлі шешілді. Ж ұ м а б е к А х м е т ұ л ы қ а н д а й д а б і р мәселелерді шешерде ең бастысы оған мемлекеттік және ұлттық жағынан басымдық беруге тырысады. Қазақ КСР министрлер Кеңесінің т рағасы болған кезде ол жиі-жиі іссапарға шығып тұрды. К кшетау облысы- на барған бір сапарында облыстық партия комитетінің бірінші хатшысы А.Трещев Жұмекеңе қолы қойылмаған хатты ұсынып, оның пікірін күтті. Хаттың аноним авторы облыстық пар- тия комитетінің екінші хатшысы Бәйкен шімовтің шығу тегі байдың баласы екенін, сол себепті лауазымды қызмет атқаруға құқығы жоқ екенін жазған. Хатты оқып болған Жұмекең, оны жыртып-жыртып та- стады да: – Алексей Тихонович, қызметке байла- нысты шімовке қоятын кінәңіз бар ма? – Жоқ, қайта екеуміз қоян-қолтық жұмыс істеуді дәстүрге айналдырдық. Ойын сабақтай келе Жұмекең: – Біз ашаршылық пен қуғын-сүргін, сұрапыл Отан соғысы жылдарын бастан кешірдік. Ол сыннан сан ұлттың кілдері сүрінбей тті. Олардың қайсысы байдың баласы, қайсысы кедейдің баласы екенін енді ешкім ажырата алмайды. Азаға толы ткен тарихымызды қазбалай берудің қажеті бар ма! Жұмекең пікірмен келіскен Алексей Тихонович Тәшеневтің қолын алып, жылы шыраймен қоштасты. Қазақстан жұртшылығы мемлекет және қоғам қайраткері Бәйкен шімовті жақсы біледі. Ол он жылдан астам Қазақ КСР Ми- нистрлер Кеңесін басқарды. Сол жылдары Алматы және облыстар орталықтарында айтулы құрылыстарды салдырды, экономика мен неркәсіптің, ауылшаруашылығының ркендеп дамуына сүбелі үлес қосты. Соның нәтижесінде Бәйкен шімов одақтас респуб- ликалар Министрлер Кеңесін басқарған т рағалардың ішінде жалғыз зі ғана Социалистік Еңбек Ері атағына ие болды. Бүгінде Бәйкен аға дүниеден тсе де, оның есімі республика зиялы қауым кілдері ара- сында ілтипатпен аталады. рине, Жұмекеңнің әділдігі, батылдығы кейбіреуге ұнамаған. Күншіл қазақтар балағына жармасса, шовинист орыстар Мәскеуге арыз айдап, «ұлтшыл» деп ойбай- лап, жағасына жармасқан. йтсе де, әрбір әрекетінің халық мүддесінен туындайтынын сезінетін Жұмекең айылын жимады, қайта қандастарына жасайтын жақсылығын еселей түсті. К зін алартқан «к сем» атаулының ешбірінен жасқанбады. Т ШЕНЕВ ТАҒЫЛЫМЫ Кеңес Одағын Н.Хрущев басқарған жыл- дары және одан кейін де қазақ халқының мүдделері ескерілмеді және басшылар- ды Мәскеу тағайындау әдетке айналды. Орталықтың оспадар саясатына ең бірінші болып ашық қарсылық білдірген Жұмабек Тәшенев еді. СОКП Орталық партия Комитетіне хат- шы болып ауысқан Л.Брежнев зінің орнына Мәскеуден Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетіне бірінші және екінші хатшылыққа И.Яковлев пен Н.Журинді алып келді. Бюро мүшелерінің барлығы бірдей бұл кандидат- тарды қолдап дауыс берді. Осы кезде жуырда ғана Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің т рағасы болып сайланған Ж.Тәшенев с з алды да: «Аудандарда, облыстарда, министрліктердің орталық аппараттарында білікті қазақ кадр- лары жеткілікті. Ортамызда Қазақстан Ком- партиясы Орталық Комитетінің хатшысы Фазыл Кәрібжанов отыр. Оның басқалардан несі кем? Ол екінші хатшы болып істей алмай ма? Қазақ кадрларын бірінші және екінші хатшылық пен басқадай басшылыққа тағайындамау біздің ұлтымызға менсінбей қарау деп бағалаймын». Мұндай батыл с з үлкен алқалы жиында айтылғаннан кейін Брежнев сасып қалды, бар айтқаны: «Тәшенев жолдастың ұсынысының жаны бар, ол алдағы уақытта ескеріледі, ал бүгінгі тағайындау Мәскеумен келісілген» деп бюро жұмысын жабуға асықты. Л.Брежнев з « кпесін» бүгіп қалмады. «Тәшеневтің бұл ұсынысы жүрек соғуын тоқтатуға жақын қалдырды, оны оңайлықпен ұмытуға болмас» деп «қалжыңдаған» сыңай танытты. мір к рсеткендей, айтылған ткір с здер Брежнев есінен кетпеді. Жұмекеңнің кейінгі жылдардағы тағдырына салқынын тигізді. Бірақ сол жиында айтылған Тәшенев с зі аяқсыз қалмады. К п ұзамай Ф.Кәрібжанов екінші хатшы болып тағайындалды, басқа да қазақ кадрларының суіне жол ашылды. Ж о ғ а р ы д а а й т қ а н ы м ы з д а й , б и ы л Жұмабек Ахметұлы 100-ге толады. Жұмекең- нің ткен мірін зерделеп отырсаң, сонау қазақ ауылдарын колхоздастыру кезінде 9 жасар бақташы болған Жұмекеңнің Қазақ КСР Министрлер Кеңесіне жетекшілік ет- кен жылдары қас қағым сәттей те шығады. Осыған байланысты халықтың сүйікті тұлғасына айналған, болашақ тәуелсіз мем- лекет – Қазақстан жерін б лшектетпей, соның тұтастығын сақтап қалған нар тұлға Жұмабек Ахметұлы Тәшеневтің мерейтойын лайықты ткізу бүгінгі ұрпаққа жүктелетін парыз болмақ. Осыған орай Ж.Тәшенев мерейтойына арналған түрлі конференция- лар мен «д ңгелек үстелдер» ткізу арқылы рухы биік, патриоттық сезімі асқақ асыл ағамыздың негелі мірімен байланысты- ра отырып, ұлттық тарихымызды байыта түсер едік, артында қалған бай мұрасына жастар мен қоғам мүшелерінің назарын ау- дарып, жас ұрпақ бойында елдік пен ұлттық құндылықтарды қалыптастыруға мүмкіндік туар еді. Оның жарқын мысалы Жұмабек Тәшеневтің мірі. Осы тұрғыда билік органдары іштарлық жасамай, Жұмабек Ахметұлы Тәшеневке «Халық қаhарманы» атағын беру мен ағамызға Астана т рінен ескерткіш орнату мәселесін шешсе, нұр үстіне нұр болар еді.
Ж . Т ә ш е н е в М и н и с т р л е р К е ң е с і н е т рағалық еткен 11 айдың ішінде рес- публикалық неркәсіптің жалпы німін ндіру 104,2 пайызға орындалды, жоспардан тыс темір және хром кені, кокстелген к мір, шойын, болат, қара металл, қорғасын, цинк, жез және темір жабдықтары жоспардан тыс ндірілді. Ал сол жылдары Қазақ КСР Жоспарлау комитетінің т рағасы болған профессор Ғарай Сағымбаевтың деректеріне сүйенсек, Жұмабек Тәшенев республика басшылығында болған алты жыл ішінде Қазақстанның экономикасы мен мәдениеті қарыштап алға басты. Энергия қуатын ндіру – екі есе, мұнай ндіру – 1,6 есе, к мір қазу – 2 есе, цемент шығару – 15 есе, мақтадан мата тоқу – 5 есе, тоқыма сырт киім шығару – 3 есе, минералды тыңайтқыштар ндіру – 2 есе, аяқ киім шығару – 4 есе, ет ндіру – 2 есе скенін ескерсек, неркәсіп салалары жоғары қарқынмен скенін к реміз. Осыған байла- нысты Тәшеневке кінә тағу адамгершіліктен ада болумен пара-пар болар еді. Никита Сергеевич Хрущев Жұмабек Тәшеневпен болған тартыстан кейін КСРО географиялық картасын қайта згертуден м ү л д е м б а с т а р т т ы . Т а р и х т а қ а л ғ а н оқиғаларды қанша жыл ткеннен кейін са- ралай отырып, Н.Хрущев мынадай жағдайды да ескерген болар деген болжам жасауға тура келеді. Шексіз билігі бар алып мемлекет басшысы Хрущевке бір республиканың министрлер Кеңесінің т рағасы Жұмабек Тәшенев жалғыз зі қарсылық к рсетіп, батылдық танытса, қазақтар айтпақшы «жер дауы, жесір дауы» бола қалған жағдайда қазақ халқының қаһарына ұшыраудың қандай бір ауыр жағдайға алып келетінін к зге елестету мүмкін бе еді. Кейіннен 1979 жылы Қазақ КСР аумағында Неміс автономиялы об- лысын құру және 1986 жылғы желтоқсан к терілісі туралы тарихи фактілер Никита Сергеевичтің сол кездегі қауіптенгенін растағандай болды. Ж.Тәшеневтің арқасында Қазақ стан- ның құрамында қалған жер м лшері 565,4 мың шаршы шақырым немесе қазіргі Қазақстан Республикасы аумағының бестен бір б лігі. Егер сол кезде Жұмабек Ахметұлы Орталықтың айтқанынан шықпай, к рші жан-жақты жақсы дайындықпен ткізуге күш салған. Онкүндік нәтижесінде айтулы тарландарымыздың ең жоғары атақпен мара- патталуына, үлкен құрмет-қошемет к руіне, бес артисімізге «КСРО Халық артисі» атағы берілуіне себепші болған; – ККП Орталық Комитетіндегі қайсыбір «сақ-қырағылар» Бауыржан Момышұлының « З а н а м и М о с к в а » к і т а б ы н ы ң ж а р ы қ к руіне қарсы болса да, Жұмекең орынсыз қарсылықты жеңіп, кітапты шығартқан; – Алматының дәл ортасында, салынған 120 пәтерлік үйді қазақ әдебиеті мен нерінің қайраткерлеріне бергізген; – Мұхтар уезовтің «Абай» романын Лениндік сыйлыққа ұсынуға жолбасшы болған;
– Нұрмолда Алдабергеновке Социалистік Еңбек Ерінің үшінші Алтын жұлдызын, Бауыржан Момышұлы мен Рахымжан Қошқарбаевқа Кеңес Одағының Батыры атағын алып беру үшін Мәскеуге барып, тиісті орындарда болып, к п әрекет жасаған, бірақ хрущевшілдердің, маршал И.Коневтің қарсылықтарына тап болған; – Жұмекеңнің бастамасымен күрішші Ыбырай Жақаев пен шопан Жазылбек Қуанышбаевтарға екінші рет Социалистік Еңбек Ері атағын алып берілді; – Республика тіршілігінің қай саласында болсын қазақтың білімдар, жас кадрларын сіруді бірінші кезектегі міндеті санап, орын- дап отырған. Министрлер Кеңесіне Т раға болысымен аппаратына 12 қазақты алған; – Жезқазған геологиялық партиясының бастығы Шаһмардан Есеновтің болашағы зор екенін болжап біліп, жас маманды республи- ка Геология министрінің орынбасарлығына тағайындаған; – ҚКП Орталық Комитетінде қазақ газеттерін аудармаға айналдыру туралы зымияндық мәжіліс ткізілгенде ашынып қарсы с йлеген. Сол кездегі «Cоциалистік Қазақстан» мен «Қазақ әдебиеті» газеттерін аударма газет болудан қорғап қалды; – Үйсіз жүрген Мағжан Жұмабаевтың жесіріне пәтер бергізді; – Алматы мен Қарағандыда политех- никалық, Павлодарда индустриалды инсти- туттарды ашуға мұрындық болды. ау т л а
аймағын б луге араласатын болса, онда Кеңес Одағы Конституциясының пәрменін жою ке- рек, – деп Жұмабек Ахметұлы мәселені басқа қырынан қойып, ойын одан әрі жалғастырды. – Ел Конституциясында одақтас республика- лар қалыптасқан тарихи аймақтың құқықтық иесі делінген. Егер бұл заң талабы бұзылатын болса, біз халықаралық құқықтық ұйымдарға жүгінуге мәжбүр боламыз». Мұндай батыл қарсылықты күтпеген Никита Сергеевич сасқанынан үн-түнсіз қалды. Ол кезде КСРО Конституциясына қол сұғуға ешкімнің батылы бармайтын. Жиналыстан шыққан Қазақстан Компартия- сы Орталық Комитетінің бірінші хатшы- сы Д.Қонаев әріптесінің батыл әрекетіне сүйіспеншілігін жасыра алмай: « й, Жұмеке, жүрек жұтқан батырсыз-ау, арыстанша атылдың ғой!» дегеніне Жұмекең: «Елім мен халқымның мүддесі үшін қандай қияметке бол сын дайынмын!»депті. Жұмабек Ахметұлының осындай дәлелді де дәйекті пікірі шын мәнінде Қазақстан аумағының тұтастығы үшін Мәскеумен текетіресті тарихтың талқысына салды. Тәшеневтің осындай батыл қарсылығынан қ а й м ы қ қ а н Х р у щ е в е н д і о д а қ т а с республикалардың аумағын б лу мәселесіне қайтып жоламайтын болды. Хрущевтің шыдамынан шыққан тағы бір жайт, сол күні болды. Ол туралы кезінде Жұмекеңнің к мекшісі болған Жасұлан Дайырбеков былай деп еске алады: «Түстен кейін ткен республикалық мәжіліс жұмысын одан әрі жалғастырды. Ешкімге с з бермеген Хрущев бар ашу-ызасын Қонаевтан алғандай болды. Небір д рекі с здерді айтты... Дәл сол сәтте Хрущевтің бірінші к мекшісі Андрей Шевченко ешкімнен рұқсат алмай з бетімен Жұмабек Тәшеневтің самолетіне отырып, демалу үшін Қырымға бет алды. Соны біліп қойған Тәшенев рация арқылы ұшқыштармен байланысып, Ақмола аэропортына қайтып келуді бұйырды. з кінәсін мойындаған Мәскеу шенеунігі тізерлеп отырып Жұмабек Ахметовичтен кешірім сұрады. Жұмекең бұл туралы Хрущевке айтуды қажет деп таппа- ды. Есесіне оны Хрущевтің к мекшісі басқа қырынан жеткізді»… Тәшеневті к ндіре алмайтынын түсінген Ж.Тәшеневтің Жазылбек Қуанышбаевқа Социалистік Еңбек Ерінің екінші алтын жұлдызын тапсыру сәті.
|