Ангелы не спят

– Әй, қатын... – деп айналасын сипалап еді, мана 
сәскеде тезек тере кеткеннен әлі келе қоймағаны 
есіне түсті.
–  Ожанкүл  Быжыбайқызы,  –  деп  әкесіне  көмек-
ші шопан боп отырған сары собалақ ұл құтқарып 
кетті.
–  Мәселе  былай!  –  деді  ақыры  қызыл  бауыр-
сақтың  шетін  ғана  тістеп,  күрең  шайды  баппен 
ұрттап отырған райком хатшысы. 
– Одақ бойынша есеп жүргізсе, бір құрсақтан өр-
біген он бес бала тек осы шаңырақта екен. Өзіңіз 
беделді шопансыз. Аулақта мал ішінде өсіп, жең-
геміз тиісті құрметтен де құралақан қалыпты. 
Алдағы  аптада  Ожанкүл  Быжыбаевна  екеуіміз 
Мәскеуге жүреміз. Бас хатшы Брежнев жеңгеміз-
ге  «Батыр  Ана»  алтын  белгісін  өз  қолымен  та-
быстайды.  Ал  Ожекең  рахмет  айтып  жауап  сөз 
сөйлеуі тиіс. Бұл хаттама аса мәртебелі мекемеде 
бекітіліп кеткен.
Қоңырбай  сасқалақтап,  аузы  кесесін  таба  алмай 
қалды.
–  Ойбай,  той  жасаймыз.  Ат  шаптырамыз,  –  деп 
қомпылдап  кеңшар  басшысының  құйрығы  тіпті 
көрпеден шығып кетті.
Осы кезде көктемгі жас жапаның қызығына түсіп 
қанар қапты нығарлап, оны кендір жіппен екі қол-
тықтан қолтырмаштап алған Ожанкүл де ошақ ба-
сына жеткен. 
Үйде бұрын-соңды бас сұқпаған қадірлі қонақ ба-
рын сезіп, қанардан тездетіп босана қояйын десе, 
қолтықтағы  жіп  нығыздалып  қалыпты,  жіберер 
емес. 
Әрлі-берлі  сілкініп  тулап  еді,  қанар  басып  кетіп 
тура шалқасынан түссін. Етегі басына кептеліпті. 
Қонақ күтем деп сүрініп-жығылып жүрген келін-
кепшік енесінің мына жатысын аңдамапты.
– Эй, хатын!.. – позвал чабан, оглядываясь по сто-
ронам, но вспомнил, что перед полуднем она по-
шла за кизяком и, как видно, еще не вернулась.                  
              
-  Ожанкуль  Божебаевна!  –  выручил  рыжеволо-
сый,  долговязый  сынишка,  являвшийся  уже  по-
мощником отца-чабана. 
- Вопрос состоит в следующем! – сказал, наконец, 
секретарь райкома, испробовав от румяного баур-
сака и испив ароматного, густого чая со сливками. 
– По статистике, выверенной по Союзу, выходит, 
что лишь в данной семье женщина народила пят-
надцать детей. Вы – глава семьи – авторитетный 
чабан совхоза. Мать же стольких детей отстране-
на  от  благ  цивилизации.  На  протяжении  жизни 
занимаясь  животноводством,  она  даже  лишена 
заслуженного ею почета. 
Мы  с  Ожанкуль  Божебаевной  на  предстоящей 
неделе  едем  в  Москву.  Генеральный  секретарь 
партии Брежнев вручит нашей труженнице золо-
тую медаль – «Мать героиня». Она, в свой черед, 
должна будет держать ответное слово и поблаго-
дарить!  Этот  протокол  утвержден  уже  в  самых 
высших инстанциях.
Конурбай  от  подобного  новости  так  растерялся, 
что не мог найти рта  хлебнуть глоток остывшего 
чаю. 
– Уах-уах! Пир горой закатим! Скачки устроим! 
– оживился руководитель совхоза, раздув от удив-
ления щеки и сползая с одеяла на пол. 
К тому времени к очагу подоспела и Ожанкуль. 
Увлекшись  собиранием  не  просохших  весенних 
лепешек, она до отказа набила ими холщёвый ме-
шок, обвязала с обоих концов шпагатом и взгро-
моздила себе на спину. 
Почувствовав,  что  у  них  ранее  нос  неказавшие 
высокие гости, она хотела поскорее освободиться 
от ноши, но шпагат стянул её руки в подмышках, 
и не отпускал. 
Попыталась туда-сюда потрясти и скинуть, но ка-
нарский мешок перевесил и она опрокинулась на-
взничь, зарывшись в подоле с головой. Меж  тем, 
невестки  и  молодухи,  занятые  обслуживанием 
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
МОЗАЙКА СТЕПНОГО ХОЛМОГОРЬЯ
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
ҚЫР МОЗАЙКАЛАРЫ
      
622
623

–  Зәніңді!..  Ит  жегір!  Тірілей  өлтіресіңдер  ме? 
–  деген  маңқа  дауысқа  алдымен  қадірлі  қонақ 
елең етті. Артынша бала-шаға жүгірісті. Киіз үй-
дің  алдына,  қарсы  бетке  тігілген  ошақ  басынан 
әупірімнің  күшімен  босаған  Мәскеудің  болашақ 
делегаты қымсынған жоқ, бағланның былқылдап 
піскен етіне енді қол сала бастаған қонақтарға қа-
рай төте тартты.
Етке  онша  сұғынбай,  екі  саусақ  ұшымен  шекіп 
қана отырған Асекең бір аптадан кейінгі сапарла-
сының түр-түсіне сынай көз тастап өткен.
–  Апырым...  Мынау  қалай  өзі?..  –  Мана  кеңшар 
басшысынан естіген, жас кезінде жайлаудан қы-
стауға көшеміз деп жүргенде асау тайлаққа мініп, 
онысы түлкіден үркіп жеңгеміздің мойны майы-
сып қалған деп. Қараса, жай майысу емес, бас оң 
иыққа  біржола  қонақтап  жатып  алыпты.  Тұтам 
шаш жоқ, ұстарамен су салып сыпырып тастаған.
–  Бұлар  көктем  шықса  болды,  бит  пен  кенеден 
қашып  шаш  қоймайды,  –  деп  кеңшар  басшысы 
оны да жағалап өткен.
Шаштан  ада,  мойыннан  ұятты...  Ескінің  көзі, 
иықты  жез  самаурындай  жеңгеміздің  енді  аяғы-
на бір қырындап көз сүзген. Арасынан ала төбет 
алаңсыз жүгіріп өткендей.
Райком  хатшысының  көңілін  оқып  отырған  кең-
шар  басшысы  май  басып  па,  жел  қағып  па,  қы-
зарып кеткен көздерімен, осының бәрін бүлдіріп 
жүрген сен ғой дегендей, дастарқан шетінде ілініп 
отырған Қоңырбайға оқшырая қарады.
Қоңырбай қысылғансып, барымыз осы енді деген-
дей, кереге көзін тінтіп, желкесін қасыды. Мәскеу 
хабарын естігенде Ожанкүл Быжыбаевна: 
–  Мәш-шаған!  –  деп  маңқ  етіп  күліп  жіберді. 
Мұрындағы моншақ төгіліп түсе жаздады.
гостей, вовсе и не заметили, в каком положении 
оказалась свекровь. 
–  Ох,  твой  дусу  мать!..  Собаший  корм!  Зивьем 
меня закопать? – выругалась она, и на её гундосое 
произношение  первым  отреагировал  самый  ува-
жаемый гость. Затем спохватились и все осталь-
ные.  Насилу  сбросив  груз  у  летней  печи  напро-
тив  входа  в  юрту  будущий  московский  делегат, 
без  капли    смущения,  прямиком  направилась  к 
гостям, которые запускали уже пальцы в сочное 
мясо молодого барашка.
Особо не налегая на трапезу, а лишь еле пощипы-
вая блюдо двумя пальцами, Асеке, непроизвольно 
окинул взглядом облик предстоящей спутницы.  
О, боже, как это?.. Лишь минуту назад директор 
совхоза рассказал ему, что в молодые годы во вре-
мя  перекочевки  с  летнего  пастбища  на  зимнюю 
стоянку,  она  взобралась  на  необъезженного  вер-
блюда-двухлетку.  По  дороге  тот  шарахнулся  от 
лисы, выскочившей под ногами и, таким образом, 
оставив её навсегда кривошеей. И сдается, непу-
стяковое  было  искривление  –  голова  просто  пе-
реселилась  на  правое  плечо.  Ни  единого  клочка 
волос: убрано обычной опаской.
– Как только наступает весна, спасаясь от клещей 
и вшей они сбривают подчистую волосы, – преду-
преждал его все тот же глава хозяйства. 
Прическа  отсутствует,  шею  не  показать...  Боко-
вым зрением скользнул по ногам плечистой, будто 
антикварный медный самовар, женщины. Промеж 
них  мог свободно проскочить пегий пес-алабай. 
Директор  совхоза,  внимательно  следивший  за 
каждой переменой  настроения секретаря, часто 
моргая  узкими,  красными,  не  то  обветренными, 
не  то  замасленными  глазками,  укоризненно  гля-
нул на Конурбая, приткнувшегося к краю скатерь-
ти, как бы упрекая, что всё это он понапортил.
Конурбай,  делая  сконфуженный  вид,  как  бы  от-
ветствовал, мол, принимайте уж как есть и, поче-
сав затылок, уставился на решетчатый свод.
– Вот так на чебе!.. – прогунявила Ожанкуль Бо-
жебаевна, не в силах сдержать восторга, когда ус-
лышала о своей поездке в Москву. При этом едва 
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
МОЗАЙКА СТЕПНОГО ХОЛМОГОРЬЯ
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
ҚЫР МОЗАЙКАЛАРЫ
      
624
625

– Орысшаңыз қалай еді?
– Үшінші класқа дейін үздік оқығам. Сосын...
– Оттапсың! Үшіншіде бес жыл отырып әріп ажы-
рата алмаған соң әкең маған байға беріп тынған 
жоқ па?..
Өзіне  қарсы  домалап  келе  жатқан  заңның  бір 
тармағын көріп қалғандай баж ете түскен қалпы 
Қоңырбай орнынан ырғып кетті.
–  Жолға  дайындалыңыз,  –  деді  Асекең  аттанар 
алдында  жеңгесіне.  –  Ал  бәріне  жауапты  өзіңіз! 
Кеңшар  басшысының  май  басып  па,  жел  қағып 
па,  қызарып  кеткен  көздеріне  райком  хатшысы 
сұқ  саусағын  безеді.«Көлсай»  кеңшарында  сол 
сұқ саусақтың пәрменімен күндіз-түні алашапқын 
басталды дерсіз.
Ожанкүлдің  аузын  аштырып  көрсе,  төменгі  ті-
стері  жым-жылас,  қызылиек.  Жоғарғы  жағында 
екі азу қылтияды. Оның арасының өзі ат шапты-
рым. Дереу ауданнан тіс салатын стоматолог жет-
кізілді. Қас пен көздің арасында, орысша сауатын 
ашасың деп, орта мектептен мұғалім алдырылды.
Шашын ретке келтіресің деп шаштараз келтірілді.
Ұялмайтындай етіп соңғы модамен киім тігетін, 
бармағы майысқан шебер тігінші табылды.
Уақыт тығыз. Сағат санап қысып барады. Күн сай-
ын істің нәтижесін Асекеңе хабарлап отыру ләзім. 
Жанын  аузына  тістеп  шапқан  кеңшар  басшысы 
ақыры Қоңырбайдың төрінде бір жамбастап жа-
тып алып, бар іске дирижерлік жасады да отырды. 
Жасағаны бар болсын!
– Екі азудың арасын екі күнде немен бітеймін? – 
деп стоматолог бажылдайды.
–  Уақытша  бірдеңе  қыл  енді.  Еңбегіңе  қозылы 
қой  берем.  Тіпті  болмаса  сол  екі  азудың  арасын 
түйенің көн терісімен болса да бітеп, байлап бер. 
не обронилась бусинка, накатившаяся под нос. 
- Ну, а как ваш русский?
- До тречева клаша училась хорошо. Прошта...
– Болтаешь! Читать путем не могла, сидя пять лет 
в третьем классе. Не потому ли, отец твой успоко-
ился только выдав за меня замуж?.. 
Конурбай вдруг вздрогнул всем телом, точно ему 
привидилось, как одна рогатая статья закона, пы-
талась поддеть его вверх тормашками.
– Готовьтесь в дорогу, – сказал Асеке, собираясь 
в обратный путь. – Вся ответственность ляжет на 
вас!  Секретарь  райкома  направил  указательный 
палец на руководителя хозяйства, часто моргаю-
щего узкими, красными, не то обветренными, не 
то замасленными глазками. Сила подобного ука-
зующего пальца была тогда настолько велика, что 
в  совхозе  «Кольсай»  предпринялось  целое  стол-
потворение.
Обследование рта Ожанкуль показал, что нижний 
ряд отсутствует полностью, наверху же сохрани-
лись два коренных, между которыми тоже прилич-
ное расстояние. Из районного центра в спешном 
порядке  был  доставлен  стоматолог.  Для  ведения 
курса русского языка назначена молоденькая учи-
тельница средней школы. 
Для  создания  подобия  прически  приглашен  был 
и парикмахер. Подыскался и искусный портной, 
шьющий по моде, и в одежде которого не стыдно 
было выйти в люди.
Время  поджимало.  Счет  почти  пошел  на  часы. 
О ходе подготовки ежедневно полагалось докла-
дывать  первому.  Припертый  к  стенке  директор 
совхоза, в конце концов, захватил у Конурбая его 
почетный  угол  и  дирижировал  происходящим 
прямо на месте. Однако видимых результатов не 
было.
– Что я могу поставить на две десны за два дня?! 
– ворчал стоматолог.
– Ну, сделай что-нибудь на время. За труд тебе дам 
овцу с ягненком. Нарисуй, привяжи ей зубы хоть 
из  жесткой  верблюжьей  кожи.  Сверху  покрась, 
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
МОЗАЙКА СТЕПНОГО ХОЛМОГОРЬЯ
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
ҚЫР МОЗАЙКАЛАРЫ
      
626
627

Сыртын сырлай сал. Давай, тез!
Тез  іс  оңа  ма,  күшпен  тартам  дегенде  бір  азуы 
жұлынып кетті. «Енді еш қайран жоқ» деген «қа-
ралы» хабар райком хатшысын да кабинетінде ты-
ныш отырғызар болмады.
– «Здрас...» дегеннің өзінде бетіңді түкірігі көміп 
кетеді.  Тіпті  ұшынып  өлер  болдым.  Құтқара 
көріңіз,  –  деп  мектепке  биыл  келген  инеліктей 
жас қыз шыр-шыр етіп жылайды.
Шаштараз болса тұтам шаш жоқ, ұстарамен су са-
лып қырып тастаған басты әрі домалатып көріп, 
бері домалатып көріп терең күрсінді.
– Парик жасап кигіземін. Әйтпесе жоқ!
Жалма-жан  ауданнан  қиылған  шаш  жинатқан. 
Түнімен  тоқыған  парикті  алып-ұшып  жеткізген. 
Кигізіп көрген. 
Түлкіден  үркіп  жығып  кеткен  асау  тайлақтың 
кесірінен оң иыққа бауыр басып қалған бас парик-
ті қабылдамады. Қалай кигізсе де жұлым-жұлым 
боп, алды артына айналып кете береді. 
Тіпті сол парикті киюі мұң екен, күнде саудырып 
жүрген бұзау, ботаға дейін әзірейіл көргендей кө-
ген үзіп қашып, ауылға жоламай қойды.
Қозылы қойы тегін кетіп бара жатқан соң: 
– Қалпақ бұйым емес. Жел лүп етсе бітті, төбеңді 
сипап қаласың. Мынау бір күн өткізбес оңды киім 
екен, әкел маған, – деп Қоңырбай ат үстінде қоқы-
райтып киді де алды.
Бармағы майысқан шебер ғана панбарқыт матадан 
жағасын жаялықтай етіп тобық қақтырып көйлек 
тікті. Асекеңе ол да ұнай қойған жоқ.
– Мынау не нәрсе? Аузын буған қанар құсаған... – 
деп біраз сұрланды.
подшамань. Давай, пошустрее! 
Но  быстро,  –  не  значит,  что  хорошо.  Перетянул 
он чуть посильнее и один коренной взял да вы-
скочил.  Черная  весть,  что  теперь  ничего  нельзя 
поделать, не давала покойно сидеть и секретарю 
райкома. 
– Забрызжет слюной уже при слове «здрас-с-те!..». 
Меня озноб берет. Избавьте, пожалуйста! – хны-
чет тоненькая, как стрекоза, училка, прибывшая в 
школу только в этом году.
В  свою  очередь  тяжело  вздохнул  и  парикмахер, 
повертев и так, и эдак голову без единого клочка 
волос, убранных обычной опаской. 
– Будем делать парик. Иначе никак! 
Тут  же  организовали  сбор  волос  по  району.  За 
ночь сшили парик и без промедления доставили 
его по назначению. Сделали попытку одеть. 
Голова, переселившаяся на правое плечо по вине 
необъезженного  верблюда,  принимать  парик  не 
хотела.  Как  бы  не  пытались  его  пристроить,  он 
торчал космами и норовил вывернуться передом 
на зад. 
Выходить даже к скотине было чревато: до чего 
привычные к ручной кормежке телята и верблю-
жата,  точно  завидев  азраила,  обрывая  привязь, 
разбегались врассыпную и не подходили больше 
близко. 
Тогда,  жалея,  что  задаром  уходит  овцематка  с 
приплодом Конурбай заявил: 
–  Колпак  –  это  не  дело.  Стоит  подняться  ветер-
ку, останешься с голой лысиной. А это, я смотрю, 
вещь удобный, и солнце не пропускат. Дай-ка его 
сюда, – сказал и нахлобучил вздыбленный парик, 
не слезая с лошади.
Один искусный портной, шьющий по моде, сшил 
из панбархата платье до щиколоток с отложным, 
как опахало, воротом. Асеке, правда, оно не при-
глянулось.
– На что это похоже? – расстроился он, меняясь в 
лице. – Ни дать, ни взять – завязанный канарский 
мешок!
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
МОЗАЙКА СТЕПНОГО ХОЛМОГОРЬЯ
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
ҚЫР МОЗАЙКАЛАРЫ
      
628
629

–  Осы  Мәскеуге  Қоңырбайдың  өзін  апарсаңыз 
қайтеді? – деді әбден діңкесі құрыған кеңшар бас-
шысы.
– Не деп?
– Әйелі қатқыл науқас дерсіз. Қазақта «ана сүті, 
ата күші» деген бар...
–  Жоғал,  оңбаған!  –  деп  райком  хатшысының 
жан даусы шықты. – Еркекке бала таптырғаның-
ның байғазысы деп медаль бергенді қай атаңнан 
көрдің?! Айласының түрін!
Амал жоқ, жанына үшінші ғып он шақты жылдан 
бері  қызметтес  келіншек  Гүләйімді  ерте  кеткен. 
Мәскеуге жетісімен райком хатшысы мен қызмет-
тес келіншек ГУМ-ды асықпай аралап, Ожанкүл 
Быжыбаевнаға шалбар сатып алып кигізген. Оқ-
самады. Әлгі арасынан алаңсыз жүгіріп өтетін ала 
төбеттен айналып кеткендей екенсің...
Кремльдегі  марапат  көп  күттірмеді.  Бұл  жолы 
Брежнев Одақ көлеміндегі тек әйгілі әйелдердің 
басын қосқан екен.
Екі келіншекті екі жағында қырағы ұстап тұрған 
Асекең  «Қазақстаннан...»  деген  хабарды  естіген 
бетте  жаны  қысылып,  Гүләйімді  алға  ұмсынды-
рып жіберді.
Леонид Ильич сұңғақ та сұлу, сәмбі талдай май-
ысқан Гүләйімді көргенде нұрланып сала берді.
–  Көрдіңдер  ме?  –  деді  мәз-мейрам  болып  ай-
наласындағы  орден-медалін  ауырсынып  тұрған 
шал-шауқанға қарап. 
– Жап-жас! Ал өзі он бес баланың анасы! Және 
қой өсіреді.
Сөйтті де, қаз-қатар тізіле қалған Сібірдің ақ қай-
ыңдай аруларының, Балтық бойы бекбикелерінің, 
Шығыс  гөзалдарының  алдынан  Гүләйімді  қол-
тықтап мақтанышпен әрлі-берлі жүріп өтті.
–  Неткен  бақыт?!  –  деді  сосын  тоқтай  қалып 
көңілшек  жан.  –  Сіздердей  еңбекқор  келіншек-
– Что если вам повезти в Москву самого Конур-
бая? – робко предложил изрядно изамотавшийся 
директор совхоза. 
- С какой это стати?
-  Скажете,  жена  его  шибко  прихворала.  Говорят 
же, – если от матери молоко, то от отца – сила...
– Уйди прочь, кретин! – прикрикнул в сердцах се-
кретарь райкома. У какого деда-прадеда ты раско-
пал такой обычай, чтоб мужчине, как подарок за 
обновку, вручали медаль за произведение на свет 
ребенка? Нашел же, чего предложить!
Выхода не было, и глава района взял третьей свою 
сотрудницу, с десяток лет работающую бок о бок, 
молодую женщину по имени Гуляим. По приезду 
в  Москву  секретарь  райкома  и  его  сослуживица 
осмотрели  неспешно  ГУМ  и  заодно  приобрели 
какие-то  брюки  Ожанкуль  Божебаевне.  Не  по-
дошли. То что мог проскочить пегий пес-алабай 
было еще полбеды...
Награждение в Кремле не заставило долго ждать. 
На  сей  раз  Брежнев  собрал  самых  достойных  в 
Союзе  женщин.  Когда  объявили  представитель-
ницу из Казахстана, райком Асеке, четко держав-
ший  под  локоток  двух  женщин  с  обеих  сторон, 
внезапно стушевался, и подал вперед Гуляим. 
Леонид Ильич, завидя высокую, красивую и гиб-
кую, словно ива, Гуляим, засиял в благорасполо-
женной улыбке. 
– Вы, видите?! – восторженно сказал он, окинув 
взором дряхлеющую публику, отягощенную орде-
нами и медалями. 
– Еще совсем молодая! А уже мать полутора де-
сятка детей! К тому же, разводит овец!
Затем, он взял Гуляим под руку, и они медленным 
торжественным  шагом  прошли  вперед  и  назад 
перед стройными рядами нарядных и белых как 
березки  сибирячек,  строгих  дев  Балтии  и  ярких 
восточных шахерезад.
–  Всё-таки  великолепно!  –  сказал,  приостанав-
ливаясь,  расчувствовавшийся  Генеральный  се-
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
МОЗАЙКА СТЕПНОГО ХОЛМОГОРЬЯ
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
ҚЫР МОЗАЙКАЛАРЫ
      
630
631

теріміздің  арқасында  біздің  еліміз  өркендеп  те, 
жасарып та барады емес пе? Есіміңіз?
Тосылыңқырап барып: 
– Гүләйім, – деді бұл.
– Фамилияңыз?
– Желдербаева.
–  Әкеліңдер  құжатты!  Мұндай  аяулы  жан  үшін 
қазір өз қолыммен толтырамын.
Қырмызы қызыл дүние қолдан сусып бара жатқан 
соң оңай ма:
–  Ошы...  Ожан...  –  деп  Быжыбаевна  бірер  мәр-
те алға ұмтылып еді, бірақ райком хатшысының 
қуатты қолы шынтағынан тас қып ұстап жіберер 
болмады.
Марапат бітісімен Сібірдің өңкей сылқым келін-
шектері  мықындары  былқылдап  өздері  дайын-
дап келген орыстың бірер халық әнін сызылтты. 
Саяси  Бюро  мүшелері  әрқайсысына  көзін  ауда-
рып-төңкеріп шат-шадыман күйге енді.
Мына ду арқасын қоздырған жеңгеміз: 
–  Мен  ендеше  «Маусымжанды»  айтамын,  –  деп 
өңмеңдеп баққан. Қай-дан...
– Әй, қатын, әкел алтынымды! – деді бұл қайтар 
жолда поезға отырар-отырмастан шаптығып. 
–  Үлкен  кісінің  лебізіне  қалай  түсіп  қалғаным-
ды өзім де білмеймін... Бұл енді менікі. – Байың 
жоқ! Екі шұнақ балаң бар, – деп соншама әуремен 
атақсыз қалған жеңгеміз, ендігі жерде тайынарым 
жоқ дегендей, шап беріп Гүләйімның өңіріне жар-
масқан.
–  Мәселе  былай,  –  деп  райком  хатшысы  табан 
астында  саяси  шешім  қабылдап  жіберді.  Алтын 
белгіні алды да, Ожанкүл Быжыбаевнаның аузын 
кретарь. – Не правда ли, что благодаря вот таким 
трудолюбивым  женщинам  как  вы,  наша  родина 
становится краше, молодеет, и год от года, пребы-
вает! А как вас зовут?
На минуту замешкав, она ответила: 
– Гуляим. 
- А фамилия?
– Желдербаева.
– Несите документ! Я, в честь этого милого созда-
ния, заполню бланк самостоятельно. 
Легко ли промолчать, когда на глазах ускользает 
кровная награда, как вода сквозь пальцы?! 
– Это ж... Ож-Ожан!.. – пыталась выставить себя 
вперед Ожанкуль Божебаевна, но крепкая рука се-
кретаря райкома держала её как в тисках. 
По  завершении  церемонии  хор  грациозных  си-
бирских  красавиц,  как  и  требовалось  по  регла-
менту,  исполнил  несколько  русских  народных 
песен,  плавно  покачиваясь  в  такт  музыкальной 
волне.  Члены  Политбюро,  не  отрывая  глаз  с  их 
писаных прелестей, пребывали в приподнятом и 
даже игривом расположении духа. 
Раззадоренная  невиданным  чевствованием  наша 
аульная мать порывалась тоже принять участие: 
– Я, если на то пошло, спою «Маусымжан»! – Но, 
как говорится, куда уж там... 
–  Ай,  сушка,  мой  золото  давай!  –  не  на  шутку 
осерчала она на обратном пути перед посадкой в 
поезд.
– Я сама не знаю как заслужила внимание  боль-
шого человека... Теперь это мой! Твой муж – нет! 
Два корноухий мальшик – есть! – сказала она и 
вцепилась  в  лацканы  Гуляим,  давая  понять,  что 
оставшись без звания после стольких хлопот, да-
лее уступать не собирается.  
-  Стойте!  Дело  не  в  другом!  –  спохватился  се-
кретарь  райкома,  принимая  тут  же  политически 
верное решение. Затем он взял и собственноруч-
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
МОЗАЙКА СТЕПНОГО ХОЛМОГОРЬЯ
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
ҚЫР МОЗАЙКАЛАРЫ
      
632
633

но как можно выше прикрепил Золотую звезду к 
мешковато сидящему платью Ожанкуль Божеба-
евны. 
- Ну, поздравляю вас! Так уж получилось, доку-
мент заполнен на тебя Гуляимжан. Поэтому, по-
собие, полагающееся на пятнадцать детишек, бу-
дешь получать сама. Надеюсь, устраивает? 
- Шут с ним! Мой штарик был бы жип-здароп! – 
сказала  настоящая  мать-героиня,  и  рассмеялась, 
расплывшись  почти  в  детской  улыбке.  –  Шесно 
золотой? Прям сильно блестит как... Вот чебе на!.. 
- Ой-хой! Пировать будем! Байгу-скачку устроим! 
– вкушали простые жители совхоза.
А  рассказы  Ожанкуль  Божебаевны,  увидевшей 
Кремль, о том как встречал их сам Брежнев, и том, 
что она «ему, послушай, сказала!», и ещё «посмо-
три,  дорогой  наш,  сказала!..»  с  каждым  новым 
распросом её снох, становились всё красочней. 
Но это уже другой разговор!
Примечания: 
Асеке  –  сокращенная,  бытовая  форма  обращения  к 
старшему по возрасту или положению, когда к перво-
му слогу имени собственного добавляются частицы – 
«ке, ка, еке, ека, ака». Например: Аскар – Ас-еке; Асет 
– Асе-ке; Рахман – Ра-ке или Рака и т.п.; 
Торь – почетное место в доме или юрте, предназна-
ченное для гостей или старших по возрасту. 
Согум – забой скота на мясо в предзимний период вре-
мени.  
Бешбармак – казахское национальное мясное блюдо.  
Баурсаки  –  подобие  казахских  пончиков  разнообраз-
ной формы, жареных в масле. 
Азраил – ангел смерти, страшилище. 
буған  қанардай  көйлегіне  көтеріңкі  ғып  өз  қо-
лымен қадады.
–  Ал  құтты  болсын!  Құжат  болса,  Гүләйімжан, 
сенің атыңа толтырылып кетті. Сондықтан Орта-
лықтан он бес балаға төленер көмекті өзің алып 
отырасың. Келістік пе?
–  Мейлі.  Шалым  аман  болсын,  –  деп  жеңгеміз 
маңқ  етіп  күліп  жіберді.  –  Шын  алтын.  Жылт-
жылт етеді. Мәш-шаған!
– Ойбай, той жасаймыз! Ат шаптырамыз! – десіп 
кеңшарлықтар біраз жырғады.
Кремльді  көріп  қайтқан  Ожанкүл  жеңгеміздің 
«Брежневке үй деп айттым, бүй деп айттым!» де-
ген  сөздері  абысындары  айтқызған  сайын  тіпті 
түрлене түсті.
Ол енді басқа әңгіме!
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
МОЗАЙКА СТЕПНОГО ХОЛМОГОРЬЯ
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
ҚЫР МОЗАЙКАЛАРЫ
      
634
635

АЛТЫН БАЛЫҚ 
Сол күні Жайық өзенінен алтын балық ұстаймын 
деп ойлап па?
Боранбек ала таңмен тор-құралын қамдаған. Қай-
қыбас  ағаш  қайығын  баптаған.  Дырылдақ  мото-
рын сайлаған.
Асығатын реті... 
Өткен жолғы сапары сәтсіз болған. Қайырсыз бол-
май қайтсін. Үйінен шықпай жатып әйелі Кәмеш 
шаң-шұң ұрыс салған. Сойқанатын да жөні бар. 
-  Судың  құртын  сүзген  қайыршыға  тиіп...  Қор 
болу деген осы. Ішсең – тамағыңа, кисең – киіміңе 
жетпейді.  Жұрттың  торына  құрығанда  көксерке 
ілінеді.  Бұл  болса  бақа-шаян  теріп  келеді,  -  деп 
төсегінен тұра сөз өргізген. 
Түнімен жұптап, жаттап алған-ау шамасы. Сыңар 
үзім нан мен бір шынаяқ қара шайды тарс еткізіп 
алдына қоя салды. 
ЗОЛОТАЯ РЫБКА 
Мог ли он подумать в тот день, что в реке Урал 
поймает золотую рыбку?! 
Буранбек рано утром приготовил свои нехитрые 
снасти. Осмотрел  деревянную лодчонку с загну-
тым носом. Опробовал её дребезжавший мотор. 
Причина спешки была... 
В  прошлый  раз  рыбалка  получилась  неудачной. 
А  иначе  ведь  и  быть  не  могло.  Не  успел  выйти 
из дома, как жена его Камеш подняла хай-вай. И 
нельзя сказать, что это было уместно. 
– Угораздило же выйти замуж за нищего удильщи-
ка водяной твари... Вот, что значит быть несчаст-
ной. Ни толком поесть, ни приодеться. Людям, на 
худой конец, в сеть судак попадается. Он же толь-
ко раков и лягушек умеет ловить, – завелась она, 
не успев встать с постели. 
Всю ночь, наверное, речь готовила. На завтрак де-
монстративно поставила перед ним кусок хлеба с 
чашкой черного чая. 
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
ЗОЛОТАЯ РЫБКА
          
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
АЛТЫН БАЛЫҚ
      
636
637

Жүзіне  үңілген.  Қан-сөлсіз  қаншардай  қатып 
алыпты. Алдына құлай берген сыңар өрім сұйық 
шашын «қараң қалғырлап» арқасына қайта-қайта 
лақтырып, қаралай ұрыс шақырып тұр. 
- Иә, әкең ақтылы қойын айдап көше алмай жүр-
ген... 
-  Әкең  дейд?!  Басқан  ізінен  садаға  кет.  Ойбай, 
шірік! Аузың қисайып қалар. 
Қаладағы ұл мен қызың оқуының ақшасын төлей 
алмай міне, міне шығып қалайын деп отыр. Өр-
тенгірдің үйінде қамсау бар ма? 
Қыстай отынның зарын тарттық. Ала жаздай аққа 
жарымадық.  Жұрттың  өзіңдей  еркегі  үй-ішіне 
қара уылдырық жегізіп, кекірігін аздырып отыр. 
Сенің  жүрісің  мынау.  Ертеңді-кеш  дырылдатып 
қу ағашты қуалап.
Жаттап  алғаны  рас  екен.  Ұйқасы  қандай!  Балта 
шапсаң бұзылмас...
Ойын  балдырға қақалып, дырылдаған мотор да-
усы үзді. Әйелі түскірдің кесірі тимей жүре ме? 
Сүйегін қыздырған сөзін ежіктеп отырып тайызға 
шығып кеткенін аңдамапты. 
Моторын өшіріп, қалағына байланған балдырды 
аршыды.  Таяумен  қақпайлап  қайығын  тереңге 
салды.  Өзеннің  екі  жағалауы  тал-терекке  малы-
нып тұр. 
Күн ұясына симай күйіп-пісіп бір құлағын көтер-
ген.  Сол-ақ  екен  майда  толқындар  қызғылтсары 
моншақ тағынып, мақтанып сала берді. 
Боранбек  алысқа  шаппай-ақ  оң  жағалауға  таяп 
келді  де  торын  суға  төккен.  Екі  ұшындағы  қа-
зықты  ағыс  жұлып  әкетпестей  етіп  қайраңға 
нығарлап сіңірген. 
- Су иесі Сүлеймен, сенен балық тілеймін!
Жарқыншақ  даусы  өзен  бойын  қуалап  алысқа 
сіңді. Әкесінен қалған ләм еді. Бар ғұмыры кол-
хоздың баркас қайығы мен кемесінің үстінде өт-
кен. 
Поглядел  на  неё.  Бескровная,  сухопарая  словно 
готовая к скачкам. И ведет себя вызывающе, от-
брасывая, падающую вперед треклятую жидень-
кую косу, то и дело за спину. 
 
 
 
 
 
 
–  Да,  можно  подумать,  что  отец  твой  перегонял 
свои бесчисленные отары...
 
 
 
–  Отец,  говоришь?!  Да  ты  его  мизинца  стоишь! 
Ой, дрянь ты эдакая! Смотри, кабы рот не пере-
косило.
В городе дочь твоя и сын за учебу оплатить не мо-
гут  –  вот-вот,  глядишь,  отчислят.  Чтоб  тебе  сго-
реть, когда-нибудь будет в доме достаток? 
Всю зиму мучились – нечем печь топить. За лето 
молока  вдоволь  не  видели.  Чужие  мужья  семью 
свою вдосталь черной икрой кормят. А ты как не-
прикаянный. Громыхаешь с утра до ночи на дере-
вянном корыте.  
 
 
 
 
И, вправду, подготовилась. Смотри, как вяжет. То-
пором не разрубишь... 
 
 
С  мысли  его  сбил  зачихавший,  от  набившейся 
тины, мотор. Да, разве бабская вредность к добру 
приведет? Пока припоминал, задевшие его за жи-
вое слова, не заметил как наскочил на мель. 
Заглушив  мотор,  стал  освобождать  винт.  Упира-
ясь  шестом,  вытолкал  лодку  в  глубокое  русло. 
Оба берега реки заросли тальником и тугаями. 
Солнце, не вместившись в свое гнездо, распаля-
ясь, высунуло одно ухо. Будто того и ожидавшая 
рябь воды вмиг принарядилась и засияла ало-зо-
лотистыми бусами. 
Не  заплывая  далеко,  Буранбек  приблизился  к 
правому берегу и забросил свою сеть в воду. Зао-
стренные жерди на двух её концах поглуже погру-
зил в грунт, чтобы не унесло течением.    
 
 
– О, властелин вод Сулейман, прошу у тебя бога-
того улова!   
 
 
Эхо слов отдалось вдоль реки и потонуло в глу-
бине  её.  Заклинание  он  перенял  от  отца,  жизнь 
которого прошла на рыбацких колхозных лодках 
и баркасах. Доля истинного рыбака всегда лежит 
под водой. 
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
ЗОЛОТАЯ РЫБКА
          
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
АЛТЫН БАЛЫҚ
      
638
639

Кәнігі балықшының несібесі қашанда су астында. 
Каспийдің  аспа-түспе  толқындарымен  жағаласа-
тын да жататын. Шақырымға созылған аудың бір 
қанатын ертеңмен теңізге жайып, алыстан орағы-
та қайырар-ды. 
Түс ауа қаз-қатар тұра қалып, табан тіресіп тарты-
сып тапқан олжасын жағаға шығаратын. Шоршып 
ойнаған ірілі-ұсақты балықты қабылдау пунктіне 
өткізер. Хаттап-шоттар. 
Сонан  соң  барып  бел  жазар.  Сонан  соң  барып 
бақыршы бала  асқан  бел  кеспе  мен  бал  татыған 
сорпаға бас қояр.
Әкесінің  балық  жеуінің  өзі  өнер-тін.  Тұтас  бір 
кеспесін ауызға тоғытып жіберіп, тілмен екі орап 
сүйегін тізіп бір езуден төгетін де отыратын. 
Бірінде  шешесі  осы  әдіске  салам  деп...  көксер-
кенің  қылтанағы  тамағына  қадалыпты.  Не  әрі 
кетпейді,  не  бері  шықпайды.  Сорпа  құйып  ішті. 
Шықшыттап  нан  жеді.  Одан  сайын  бебеулетіп 
әкетіп барады. 
Сол  тұста  жанында  отырған  әкесі  атам  заманғы 
ескі тәсілге салсын. Көгеріп-сазарып отырған ше-
шесін жұдырықпен көк желкеден қонжитсын. 
Соққының қаттылығы сондай, шешесінің аузын-
дағы алмалы-салмалы тісі екі жаққа ұшсын.             
- Қылтанақ кетті ме, қылтанақ, - дейді әкесі жай-
барақат отырған орнынан домалап, екі-үш аунап 
түскен шешесі: 
-  Өй,  оңбаған!  Өлтіре  алмай  жүрсің  бе?!  –  деп 
сақауланып оқтауға жармасқан.
Қайығын  жағаға  жағып,  өзі  тал  көлеңкелеген. 
өткен  дәуреннің  қашаған  елесін  қуалап  отырып 
аңдамапты.  Күн  тырмысып  төбеге  жетіп  қалған 
екен.
Тамағынан  талшық  өтпеген.  Сазып  өзегі  талды. 
Тым құрыса қазандық балық түссе деген дәмемен 
Он только и знал, что боролся с буйными волнами 
Каспия. Спозаранок,  рассправив невод на кило-
метровой водной глади, заворачивал бывало изда-
лека его обратно. 
В полдень ватага, встав гуськом друг за другом, 
тянула свою добычу на берег, упираясь ногами в 
дно. Скачащую крупную и мелкую рыбу сдавали 
в пункт приема. Подсчитывал, записывал. 
И лишь после того расправлял спину, переключал 
внимание на приготовленную молодым поваром, 
длинную лапшу, с удивительно медовым вкусом 
бульона.  
 
 
Само  по  себе  искусством  было  то,  как  отец  ел 
рыбу. Погружал бывало  кусок в рот, каким-то об-
разом проворачивал его пару раз языком, и ссы-
пал из угла рта, словно шелуху от семечек, одни 
косточки.  
 
 
 
 
 
 
Однажды  мать  тоже  попыталась  повторить  его 
способ...  Однако  подавилась  и  косточка  судака 
застряла в горле. Ни туда, ни обратно. Бульоном 
запивала.  Хлеб  черствый  глотала.  Только  боль 
разбередила. 
И тогда отец использовал старый дедовский при-
ем. Бледную, зеленеющую мать, хватил кулаком 
по зашеине. 
Удар оказался настолько сильным, что её зубные 
протезы разлетелись в две противоположные сто-
роны. 
 
 
– Как, вылетела рыбья косточка? – спрашивал он 
спокойно. Мать, перевернувшись два раза с боку 
на бок, хватаясь за скалку, кричала неистовым го-
лосом: 
– Ох, ненормальный! Убить захотел?!  
 
 
 
 
Пристроив  свою  лодку  к  берегу,  присел  в  тени 
тальника. В плену  видений прошлого незаметно 
пробежало  время.  Солнце  вскарабкалось  уже  на 
самый верх. 
Во рту еще не побывало ни зернышка. Под ложеч-
кой посасывало. На крайний случай поймать бы 
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
ЗОЛОТАЯ РЫБКА
          
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
АЛТЫН БАЛЫҚ
      
640
641

тор құрған тұсқа қарағыштаған. 
Кенет тордың орта тұсына байланған қалтқының 
қалшыл қағып қоя бергені. Жәй қалшыл емес, су 
беті қазандай қайнап, бұрқ-сарқ етіп ала жөнелді. 
Қайығына  тұра  жүгірген.  Бекіре  –  жуас  балық. 
Тор  көзіне  тұмсығы  ілінсе  бітті,  мінез  көрсет-
пей момақан қалпы тұра береді. Сазан да момын. 
Асылы, алып шортан шығар. Әлде жалмауыз жай-
ын ба? Не де болса қанды басын бері тарт.
Тор  көзіне  ілінген  сынық  сүйем  алтын  балықты 
көргенде Боранбек қолынан таяуын түсіріп алды. 
Тілі байланып, талмаурай берген. Атжақты ақшыл 
өңі қуқыл тартқан. 
Сасып кеңірдегін қасып, телпегін шекесіне ысы-
рған. Алақтап айдалаға қараған. Көз алдын мұнар 
кептеген-ау. Аспан мен ақ айдынның арасы табы-
сып кетіпті. 
- Боранбек, есіңді жи. Тілегіңді айт. Арманыңды 
алақаныңа салып берейін. Тек босат мені.
Алтын  балықтың  ашылып-жабылған  шөкімдей 
аузынан  мынандай  сөз  шығар  ма?  Су  перісі  деп 
ойлаған. Қазір ақыл-есін аударып, аузын қисайта-
ды да тұңғиыққа тарта жөнеледі. Құтылып көр!
- Қорықпа. Зияным жоқ!
Ойын оқып алыпты. Десе де мына сөз дәтке қуат 
шақырды. Ептеп еңкейіп тор көзіне үңілген. Жел-
безектен ілінген екен. Құйрығын баяу қағып, тын-
ши  қалыпты.  Күн  сәулесі  ойнаған.  Айналасын-
дағы су тортасын айырған сары майдай балқиды.
- Сөйле, Боранбек! Сосын жібер еркіме. Мүсәпір 
етпе! 
- Кәмешпен ақылдасайын. Мұрсат бер...
на один казанок, думал он, поглядывая на то ме-
сто, куда поставил сеть.  
 
Неожиданно, поплавок, привязанный к середине, 
дернулся раз, другой и запрыгал. И не просто за-
прыгал, а заплясал. Вода вокруг вскипела, забур-
лила и запенилась. 
Стремглав он бросился к лодке. Осетр – рыба, во-
обще-то,  смирная.  Стоит    носом  ей  уткнуться  в 
ячейку сети, сразу стихает и не проявляет норова. 
Сазан тоже, можно сказать, тихоня. Самая буйная, 
пожалуй, взрослая щука. Или, всё-таки, прожор-
ливый сом? Что бы там ни было, давай хищник, 
полезай в кузов.  
 
 
 
 
 
 
Когда  Буранбек  увидел  маленькую,  размером  в 
четверть  пяди,  запутавшуюся  в  ячее  сети,  золо-
тую рыбку, выронил шест из рук. Язык его вдруг 
онемел, и весь он как-то обмяк. Светлое скуластое 
лицо посерело. 
Расстерявшись,  непроизвольно  почесал  кадык  и 
сдвинул  кепку  на  затылок.  Испуганно  озираясь, 
посмотрел вокруг. Перед глазами какая-то туман-
ная поволока. Небо и зеркальная гладь воды сли-
лись в единое целое.  
– Буран-б-е-к, оч-нись. Говори свое желание. Меч-
ту твою в ладонь тебе положу. Только отпусти.  
Где это видано, чтоб такой малюсенький рот про-
износил такие слова? Явно водяная фея, смекнул 
он. Сейчас она его с ума сведет, исказит лицо до 
неузнаваемсти  и  утащит  за  собой  в  пучину.  По-
пробуй, освободись! 
 
 
 
 
– Не пугайся. Безвредная я!  
Мысли  его  читает.  Всё-таки  силы  после  этих 
слов стали понемногу возвращаться. Осторожно 
наклонился  к  ячее  сети.  Зацепилась  жаберками. 
Хвостиком  водит  вяло,  видно,  успокоилась.  Че-
шуя в солнечных лучах посверкивает. Вода вокруг 
переливается словно топленое сливочное масло.   
 
 
 
 
 
– Молви свое слово, Буранбек! А затем, дай мне 
волю. Смилуйся! 
 
 
 
– Надо бы с Камеш посоветоваться. Малость по-
терпи... 
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
ЗОЛОТАЯ РЫБКА
          
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
АЛТЫН БАЛЫҚ
      
642
643

«Әйелдің  ақылы  аузында  жүреді»,  -  дейтін 
әкесі. Оқымаған ескілікті кісі ғой. Қызық-қызық 
қылықтың иесі еді, жарықтық. 
Баркас  қайықтан  құтылып,  кемемен  теңізге 
шыққан кез екен. Солған ауларына қыдыр дарып, 
дембіл-дембіл  мол  олжаға  кенеліпті.  Жоспар-
ды  асыра  орындапты.  Сөйтіп  бригада  ауыспалы 
қызыл туды жеңіп алмай ма? Бәйге басына бай-
ланған  бір  етек  ақша  ал  табаныңды  қыздырмай 
көрсін.  Бірақ  су  жайлаған  балықшы  адым  озды-
рып қыр аспас. 
Теңіз жағасына тақау жүзіп кеп бақыршы баланы 
дырылдақ  моторлы  қайыққа  отырғызады.  Ірге-
дегі  ауылдың  дүкеніне  қайта-қайта  шаптырады. 
Төменгі каютада той дастарханы жайылады. Бата 
жүрмес көкмойнақтар қаздай тізіледі.
Аумен  тартыса-тартыса  қайыстай  қатып  қалған 
өңшең балықшы арқаны кеңге салып мейманасы 
тасиды. Күлкі кернейді. Әзіл ұшады. Ән әуелейді. 
«Жайықтан  бір  қыз  көрдім...»  деп  жамырап  кеп 
кеткенде бауырын суға төсеген кеме толқын ұр-
май-ақ тербеліп қоя береді.
Сүрініп, сүре мас болған шақта палуба жақтан са-
тыр-сұтыр дыбыс шыққан. Бірте-бірте каюта іші 
қызған. Бара-бара ыстық леп бет шарпыған. Сон-
да бригадир тұрып: 
-Бұл не пәле? Мазамызды алып бітті. Жоғары кө-
теріліп біліп кел, - деп әкесін жұмсапты. Шатқа-
яқтап оралған әкесі: 
- Ай, жаман, жағдай жаман! – дейтін көрінеді. – 
Давай, қашайық!
Ол кездегі кеменің асты темір де үсті ағаштан жа-
салатын. Бақса желкенге тиген от айналаны түгел 
шарпып,  лаулап  жанып  жатыр  екен.  Бәрі  бірдей 
бақырып  суға  секіріпті.  Жағаға  жаншықтылап 
жетіпті. Кейін әкесінің әлгі сөзі ел ішінде қырғын 
күлкі боп тараған... 
«Женский ум... он на языке крутится», – говари-
вал отец. Старого склада и необразованным был 
человеком. Светлая ему память, забавными ухват-
ками обладал. 
В то время баркас он свой бросил и стал выходить 
в  море  на  рыбацком  судне.  Видимо,  сам  святой 
Хызыр покровительствовал: улов был отменным. 
План выполняли сверх нормы. Разумеется, брига-
да удостоилась переходящего Красного Знамени. 
К  тому  же,  победителям  социалистического  со-
ревнования полагался целый фартук денег в при-
дачу  –  попробуй,  сдержись.  Меж  тем,  как  пове-
лось, рыбак, привыкший к воде, не станет ходить 
в гору... 
Причалили к берегу, снарядили пацана-поварен-
ка на лодке с тарахтящим мотором. Слали гонца 
снова и снова в ближайший поселковый магазин. 
Развернули праздичный дастархан в каюте. Разло-
жили в ряд, не нуждающуюся в славе, осетрину и 
севрюгу. 
Рыбаки  загорелые  и  поджарые,  от  постоянного 
тягания  сетей,  похваляются  друг  перед  другом, 
забыв про дневные заботы. Вырываются шутки. 
Разбирает смех. Парит песня. И когда задушевно 
затягивают:  «Я  встретил  красу  свою  на  светлом 
Урале...»,  – то стоящее на тихой воде судно начи-
нало качаться и без волн.   
 
 
 
 
 
Когда  уже  основательно  набрались,  на  полубе 
возник    загадочный  треск.  Постепенно  в  каюте 
становилось невыносимо жарко. Дальше-больше, 
стало обжигать лицо. Тогда бригадир встал и по-
просил отца:   
 
 
 
 
 
 
– Что за ерунда такая? Терпеть нет сил. Подни-
мись, узнай в чем там дело? Возвратившийся чуть 
ли не на карачках отец, громко возвестил всем си-
дящим: 
– Ай, джаман , дело джаман! Давай, бежать будем, 
братцы!  
 
 
 
 
В то время днище судна делали железным, а верх 
–  деревянным.  Огонь,  слизнув  паруса,  охватил 
корму и быстро распространялся по всей палубе. 
Забили тревогу, с криками и бранью попрыгали в 
воду. И едва живы добрались до берега. Впослед-
ствие  слова  отца  стали  крылатыми  и  еще  долго 
вызывали смех окружающих...  
 
 
 
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
ЗОЛОТАЯ РЫБКА
          
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
АЛТЫН БАЛЫҚ
      
644
645

- Әй, Кәмеш балық ұстадым. Алтын балық! – деп 
Боранбек  табалдырықтан  сүрініп  барып,  белін 
тіктеген. – Кәдімгі...
Қан-сөлсіз  қаншардай  қатқан  келіншектің  жүзі 
көкбілеуленіп сала берді. 
– Қайыршы, енді жетпегені алжуың еді. Көрінбе 
көзіме! 
- Ойбай-ау, сөйлейтін балық. Арманыңды алақа-
ныңа салып берейін деп тұр. Алдына құлай бер-
ген сыңар өрім сұйық шашын «қараң қалғырлап» 
арқасына  қайта-қайта  лақтырып  қаралай  ұрыс 
шақырды.
- Жөніңе өлсеңші! 
- Әй, Кәмеш, - деді осы кезде Боранбектің қос уы-
сын  толтырып  тұрған  алтын  балық  тіл  қатып.  – 
Айт, арзуыңды! Ал, қалағаныңды!
- Не дейд?
- Айттым ғой...
- Босат сосын. Кетейін Жайығыма. 
- Көтек, мынау әлгі кинодан көріп жүрген Афри-
каның балығы болмасын, - деп Кәмеш жүзін жұм-
сартты. Сұрашы өзінен. 
- Африкасы құрсын. Қазақша сөйлеп тұр ғой.
Боранбек  күлмең  қағып,  бас  бармағымен  кеңір-
дегін қасып, телпегін шекесіне ысырды. – Міне, 
қарашы өзің.
Қос  уысын  ұлудың  қабығындай  жаймен  ашқан. 
Қараша үйдің ішіне тартасын айырған сары май-
дай алтын нұр төгіліп жүре берді. Атжақты ақшыл 
өңі қуқыл тартқан Боранбек қызылшырайланды. 
Қан-сөлсіз қаншардай қатқан келіншектің жүзіне 
жоғалып кеткен күлкі ұялады. Көзінде беймәлім 
жылтыл оянды. 
- Шаршадың ғой. Шәй қояйын.
– Эй, Камеш, рыбу поймал. Золотую рыбу! – спот-
кнувшись о порог и чуть не распластавшись, кри-
чал Буранбек. – В самом деле... 
 
 
 
 
 
Лицо,  бескровной,  сухопарой  словно  готовой  к 
скачкам, молодухи позеленело.    
–  Несчастный,  тебе  только  рехнуться  осталось. 
Сгинь с глаз моих!    
 
 
– Ох и дура! Ты посмотри! Говорящая рыба. Ис-
полнит любую твою прихоть. Отбрасывая, падаю-
щую вперед треклятую жиденькую косу, то и дело 
за спину, она вышла из себя окончательно. 
 
 
 
 
 
 
 
– Сдох бы ты лучше, по-человечески!  
 
 
 
 
 
 
 
– Эй, Камеш, – подала в этот момент голос золо-
тая рыбка, наполняя собой  пригоршню Буранбе-
ка. – Назови сокровенное свое желание! Возьми, 
что тебе нравится!
 
 
– Что это она говорит?
 
 
 
 
– А я тебе что... 
 
 
 
 
– Потом отпусти. Вернусь я в свой вольный Урал.
 
– Едит твою, лишь бы она не оказалась той рыбой 
из Амазонки, которую по телевизору  показывают, 
– сказала, но уже подобрев, Камеш. Уточника-ка 
ты у неё. 
 
 
– Сдалась тебе эта Африка. Не вишь, по-казахски 
разговаривает.  
 
Буранбек,  ухмыльнувшись,  почесал  большим 
пальцем кадык и сдвинул кепку на затылок. – Вот, 
смотри сама.   
 
 
 
 
Он медленно, как створки ракушки, раскрыл ла-
дони.  И  черновая  лачуга    наполнилась  золоти-
стым, словно топленое сливочное масло, светом. 
Скуластое сероватое лицо Буранбека порозовело. 
К бескровной сухопарой молодухе вернулась дав-
но потерянная улыбка. В глазах её пробудился  за-
гадочный огонек. 
 
 
 
 
– Устал поди. Пойду-ка я чай поставлю.
 
 
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
ЗОЛОТАЯ РЫБКА
          
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
АЛТЫН БАЛЫҚ
      
646
647

-Таста бәрін. Жүгір тез. Аквариум тауып әкел. 
-Мысықты байла! – деген Кәмеш базарға борбай-
лап бара жатып. – Жалмауыз жеп қояр. Масқара 
болармыз.
Келе сөре ақтарған. Таппады. Дүкен кезген. Дүң-
гіршек түгендеген.
Тіпті бірер құрдасы: - Байың Жайықтың балығын 
таусып, енді аквариумға қармақ салғалы жүр ме? - 
Балмұздақ сатпай кеттің. Балалар аңсап жүр, - деп 
қағытқан.
Иә, жоқтық не істетпейді. Кәмеш өткен жаз тоңа-
зытқышта  сүт  қатырып,  қолдан  балмұздақ  жа-
саған.  Қанты  аз,  кілегейі  кем  болды  ма,  қол  ба-
сындай неме көкаязданып шыға келеді. 
Шетінен  балғамен  шағып  отырып  жемесең  тіс 
батпас. Тіл жүгіртіп жалап-жұқтаған баланың та-
мағын суық қармапты. Әке-шешесі шу шығарсын. 
Арнайы рұқсат қағазың жоқ деп ауыл әкімі сүрең 
салсын. Ақыры өзі қашып құтылғандай болған. 
Ақыры  жоғын  ауыл  шетіндегі  күресіннен  тауып 
әкелген.  Іші-сыртын  топырақпен  ысқылап,  ақ 
көбік  ғып  жуып  үй  ортасына  қадірлеп  қойған. 
Мелмеңдетіп су толтырған. Алтын балықты аялап 
жіберген. Астына балдыр төсеп аузына үгіп нан 
тосқан. 
- Үш тілек айтыңдар. Орындаймын, - деді алтын 
балық шөкімдей аузын ашып-жауып. – Сосын жі-
бер Жайыққа. 
-  Университеттегі  ұл  мен  қыздың  оқу  ақшасын 
төле, - деді Кәмеш күйеуінің алдын орап. – Қараң 
қалғыр,  мұғалімдері  аузын  ашса  ақша  дәметіп, 
зығыр етті.
- Құп!
- Мені осы ауылға әкім қой. 
– Бросай всё. Срочно. Аквариум найди.
 
 
– Привяжи кота! – бросает Камеш, наспех собрав-
шись  и  убегая  на  базар.  –  Проглот  этот  сожрет 
ещё. Сраму не оберёмся.  
Прибежала, обшарила базар. Не нашла. Оббежала 
магазины. Облазила все бутики.  
Одна сверстница даже укольнула: – Муж твой всю 
рыбу в реке вычерпал, теперь решил в аквариум 
крючок забросить?  – Да и ты сама, что-то пере-
стала  торговать  мороженным.  Детишки  по  нему 
страшно соскучились. 
 
 
 
 
 
Да, чего только нужда не заставит делать. Камеш 
прошлым летом пробовала готовить мороженное 
сама, заморозив в холодильнике молоко. Но, то ли 
сахара мало добавила, то ли молоко нежирное – 
ледяной набалдашник получился величиной с ку-
лак. 
Его  можно  было    молотком  только  откалывать, 
иначе зубы не берут. Дети, которые долизывали, 
пытаясь все съесть, захворали горлом. Родители 
их шум подняли. 
Аульный баскарма стал преследовать, что нет раз-
решения на бумаге. Пока сам не сбежал от пресле-
дований. 
 
 
 
 
 
 
Наконец, нужную вещь нашли в мусорной свал-
ке на краю аула. Отскоблили песком, промыли до 
прозрачности  изнутри  и  снаружи,  и  установили 
в центре жилья на видном месте. Наполнили во-
дой почти до краев, бережно запустили золотую 
рыбку. Постелили  бархатистой тины, кормили её 
хлебными крошками.  
 
 
- Назовите три желания. Исполню, – молвила зо-
лотая  рыбка,  открывая  свой  крохотный  ротик.  – 
Затем возвратите в Урал.    
 
 
– Заплати-ка мне за обучение сына и дочки в уни-
верситете, – выпалила Камеш, опережая мужа. – 
Будь  они  неладны  эти  преподаватели,  задергали 
детей, чуть что, требуют с них деньги. 
– Будет сделано! 
– Поставь-ка меня главой нашего аула.  
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
ЗОЛОТАЯ РЫБКА
          
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
АЛТЫН БАЛЫҚ
      
648
649

- Орның әзір Боранбек. Бар да отыр.
Соңғы тілекке тірелгенде ерлі-зайыптының орта-
сында бітпес дау өршіді. 
-  Біржола  миллион  доллар  сұрамай.  Балалар-
дың оқу ақшасы деп. Сен қатыннан-ақ көрдім-ау 
көресіні, - деп ауыл әкімі жұмыстан келе келінше-
гіне тиіскен. 
-  Ақылың  тасып  бара жатса  өзің  қайда қалдың? 
Ойбай  ауыл  әкімі  деп.  Отыр  енді  қалаға  жете 
алмай  айдалада  қаңғып  қалған  шал-шауқан,  қа-
тын-қалашпен  жағаласып.  Керім  екенсің  неге 
дұрыс орынды сұрап алмадың, а?
Қан-сөлсіз қаншардай қатып баяғы қалпына кел-
ген Кәмеш өре түрегелді. 
- Сенің тұқымың сондай. Ылғи жарымай отыра-
тын. Соғымға бақыртып ешкі соятын. Соны көр-
ген сен қайбір оңайын деп едің?! 
- Мынау, не дейд-әй! Күні кешегі судың құртын 
сүзген қайыршы. Мыжырайған телпегіңді тастап 
қоқырайтып қалпақ кигенге жетіскен екенсің. Есі-
гіңдегі күлді төріңе шашайын. 
-  Інің  астына  машина  мініп  алыпты.  Қай  ақша-
сына алды? Мен қызметте отырғанда жыбырлап 
тағы бірдеңе сұрап жүрген шығарсыңдар?
Боранбектің  талағының  не  себепті  тарс  айы-
рылғанын енді аңдаған Кәмеш айтарға сөз таппай 
қолына ілінген кебісті жіберіп кеп қалсын. 
- Өй, атаңа нәлет! Мә, ендеше!
Ауыл әкімі тұра ұмтылғанымен жұдырық жұмса-
майды. Екеуі де үй ортасында тұрған аквариумды 
құлатып аламыз ба деген қауіппен бір-бірін абай-
лап қуысты. Шаштан тартып қашып, тырнақ ба-
тырысып қана төбелесіп кетті. 
- Ақырғы тілектеріңді айтыңдар. Уақытым жоқ, - 
деді. Алтын балық ащы тер көзге құйылып ентік-
– Место твое готово, Буранбек. Иди, да садись на 
своё кресло.    
 
Когда дошла очередь до последнего желания меж-
ду мужем и женой разгорелся нешуточный спор.  
 
 
 
 
 
 
 
– Не могла попросить сразу миллион долларов?! 
Детям на учебу, видите ли! Твоя женская логика 
меня  достала,  –  начинал  аульный  глава,  задирая  
жену, не успев появиться с работы.  
 
 
 
 
 
 
 
–  А  где  ты  был  сам,  если  такой  умный?  Ой-ой, 
хочу быть аульным главой! Не видать теперь тебе 
города, возись вон с брошенными стариками, да 
одинокими бабами с детворой. Раз ты такой уда-
лец, чего ж ты тогда нормального места себе не 
попросил, а? 
Камеш, принимая свой прежний бескровный, су-
хопарый словно готовый к скачкам, образ, распа-
лялась пуще прежнего. 
 
 
 
 
 
 
 
 
– Да вся порода ваша такая. Вечно прибедняетесь. 
На зиму единственную козу под нож тащите. Ка-
кой с тебя спрос, если с рождения видела только 
такое?! 
 
 
 
– Ты что мелешь, эй! Голь и нищета, не вчера ли 
только  всякую  тварь  из  воды  таскал.  Поменял 
замызганную кепку на торчащий колпак и дово-
лен?! Спохватишься, когда вынесу сор из избы и 
по ветру развею. 
 
 
 
 
 
– Вот, слышал, брат твой машину купил. На какие 
шиши спрашивается? Пользуясь моим положени-
ем, может, еще что-нибудь себе притовариваете?  
 
Наконец, уразумев, отчего так разошёлся Буран-
бек, и не найдя нужных слов, Камеш запустила в 
него подвернувшийся под руку ботинок.    
– Эх, скудоумка, мать твою! Получай на сдачу!   
 
 
 
 
 

жүктеу/скачать 16,06 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: