Ангелы не спят
жүктеу/скачать 16,06 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Шығармашылығы
- Награды и звания
| Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ Қазақстанда кеңінен танымал прозашы, драматург Рахымжан Отарбаевтың әңгімелер жинағын бірік- тіретін «Періштелер ұйықтамайды» кітабы Академик З.Қабдолов атындағы қордың (әдеби-тарихи мәдени «Алшы» қорымен серіктестік негізінде) атыраулық жазушылардың электрондық кітапханасын екі тілде қалыптастырудағы кезекті үлесі болып табылады. Бастапқыда кітаптың түпнұсқалық мәтіні қазақ тілін- де жазылып, барлық шығармаларды жазушы, ақын, Бекет Қарашин (он сегіз әңгіме) және аудармашы Қа- лиолла Байменов тәржімалаған (соңғы он әңгіме) Осылайша, кітаптың барлық мәтінін лексикалық білім аспектісін орындауға қабілетті біртұтас көркем сөздік-аудармашы қызметінде деуге болады. Яғни, мазмұн екі тілге аударылып, мәтіннің түпнұсқасы іспетті кіріктірілген интерактивті сөздіктің қызметін атқарады, сондай-ақ, жинақты оқу кезінде онлайн ре- жимінде орыс тілінен қазақ тіліне және керісінше ау- дарма жасауға мүмкіндік береді. Кітап үлгісі электрондық кітаптарды пайдаланушы- лар арасында бүкіл әлемде кеңінен таралған iPad және Android тұғырнамаларымен біріктірілген, яғни олар электрондық әдебиеттің барлық дерлік ридерлер типін тұтынушыларға қолжетімді етуге мүмкіндік жасайды. Жинақ тізбектеу арқылы жалпы қолжетімді әдеби серверлерде, танымал ақпараттық және әлеуметтік желілерде, Қабдолов қорының сайтында, жобаның ар- наулы сайтында, сондай-ақ серіктестердің, жазушы- лар одағы мен әдеби клубтардың электрондық пошта- ларына жіберу арқылы таратылады. Кітапты жүктеп алу тегін. Аталған кітап Академик З.Қабдолов атындағы қор- дың «Қ@З@ҚШ@ С@ЙР@-2014» жобасы бойынша «Теңізшевройл» ЖШС-нің қаржылай демеушілігі не- гізінде шығарылған. Ол қазақ тілін үйренуге ынталы көпшілік оқырманға арналған. Редакциялық алқа: Бас редактор - Бекет Қарашин; Редакторлар – Ғабит Молдамұрат, Г. Пряхин; аудармашылар – Б. Қарашин, Қ.Байменов; Құрастырушы - Бекет Қарашин Кітапты беттеуші және дизайнер – И. Борзых Книга «Ангелы не спят», представляющая собой сбор- ник рассказов широко известного в Казахстане проза- ика и драматурга Рахимжана Отарбаева, является оче- редным вкладом фонда им. академика Кабдолова (в партнёрстве с Литературно-историческим культурным фондом «Алшы») в формирование уникальной элек- тронной библиотеки атырауских писателей на двух языках. Оригинальный текст книги был изначально казах- ским. Все произведения претерпели процесс перевода в исполнении писателя и поэта Бекета Карашина (во- семнадцать рассказов) и переводчика Калиоллы Бей- менова (десять последних рассказов) Таким образом, весь текст книги представляет собой единый художественный словарь-переводчик, способ- ный выполнять образовательный аспект. То есть со- держание лексически адекватно дублируется на двух языках, представляя собой как текст оригинала, так и встроенный интерактивный словарь, который позво- ляет в процессе чтения в он-лайн режиме получить перевод с русского на казахский, и наоборот. Формат книги совмещается с наиболее распростра- ненными среди пользователей электронных книг во всём мире платформами iPad и Android, что делает ее доступной пользователям практически всех типов ри- деров электронной литературы. Сборник распространяется посредством выкладки на общедоступных литературных серверах, в популяр- ных информационных и социальных сетях, на сайте фонда Кабдолова, специализированном сайте проекта, а также многочисленных рассылок по электронным адресам партнёров, писательских союзов и литератур- ных клубов. Скачивание книги бесплатное. Книга издана на инвестиционные средства ТОО ТШО по проекту фонда имени академика Зейноллы Кабдо- лова «Қ@З@ҚШ@ С@ЙР@-2014». Она предназначе- на для широкого круга читателей и масс, заинтересо- ванных изучить казахский язык. Редакционная коллегия: Главный редактор - Бекет Карашин, Редакторы – Габит Молдамурат, Г. Пряхин (Москва) Переводчики - Б. Карашин и К. Байменов; составитель – Б. Карашин, Верстальщик и дизайнер – Ирина Борзых 1 2 МАЗМАНЫ Алтын Мона Лиза Жайық жыры Ыссық-көл Тәркі дүние Қытайдан жеткен сәлемдеме Қайдағы-жайдағы Торшақыз бен тотықұс Көрген-баққан Сталин кінәлі Жалғыздық Американың ұлттық байлығы Жасырынбақ Тоқтышақ Аспандағы ақ көбелектер Бәйтерек Соғыстың соңғы бомбасы Сор Би Актриса Айна Атырау-Алматы поезі Сатқын Біздің ауылдың амазонкалары Қыр мозаикалары Алтын балық Аяқталмаған хикая Нобельден қалған мұра СОДЕРЖАНИЕ Злато из клада..........................................................8 Мона Лиза..............................................................38 Рапсодия Яика.......................................................56 Ыссык-куль............................................................90 Отверженный мир...............................................120 Письмо из Китая..................................................142 Посиделки............................................................168 Торшакыз и попугай............................................198 Коротая путь........................................................266 Виноват Сталин...................................................242 Одиночество.........................................................276 Национальное достояние Америки...................290 Прятки...................................................................326 Токтышак..............................................................344 Белые небесные бабочки....................................364 Байтерек................................................................388 Последняя бомба войны.....................................402 Омут......................................................................440 Танец.....................................................................470 Страсти нашего театра........................................500 Зеркало..................................................................534 Поезд Атырау – Алматы.....................................552 Предатель.............................................................570 Амазонки нашего аула........................................594 Мозаика степного холмогорья...........................616 Золотая рыбка......................................................636 Неоконченная повесть........................................660 Карта Нобеля........................................................688 Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 3 РАХИМЖАН ОТАРБАЕВ Отарбаев Рахимжан - родился 19/10/ 1956 года в Курмангазинском районе Атырауской области. В 1977 году окончил Уральский педагогич. инсти- тут. В разные годы работал корреспондентом в газете «Орал өңірі», учителем казахского языка и литературы, редактором в казахском комитете те- лерадио, в газете «Қазақ әдебиеті», заведующим отдела в альманахе «Жалын», атташе посольства Казахстана в Киргизии, Председателем компании радио-телевидение Мангистауской области, ди- ректором театра драмы Атырауской области, заве- дующим сектора Администрации Президента РК, Генеральным директором национальной академи- ческой библиотеки. Творчество: В разные годы были опубликованы его прозаи- ческие сборники: «Шер», «Жұлдыздар құлаған жер», «Жайық жыры», «Қараша қаздар қайтқан- да», «Дауысыңды естідім», «Отверженный мир» и 2 тома избранных произведений. Издательство «Ұлттар» в Китае выпустило двухтомник на ка- захском языке, издательство «Художественная литература» в России выпустило однотомник на русском, а также сборник «Проводник судьбы». Отдельные произведения издавались на итальян- ском, английском, французском языках. В изда- Отарбаев Рахымжан - 19/10/1956 жылы Атырау облысы, Құрманғазы ауданында туған. 1977 жылы Орал педагогикалық институтын бітірген. Әр жылдарда «Орал өңірі» газетінде тіл- ші, қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі, Қазақ телерадиокомитетінде редактор, «Қазақ әдебиеті» газетінде, «Жалын» альманахында бөлім мең- герушісі, Қырғызстанда Қазақстан елшілігінің атташесі, Маңғыстау облыстық телерадио ком- паниясының төрағасы, Атырау облыстық драма театрының директоры, ҚР Президенті Әкімшілі- гінде сектор меңгерушісі қызметтерінде болған. Астанадағы Ұлттық академиялық кітапхананың Бас директоры болып істеген. Шығармашылығы: Жазушының әр жылдары «Шер», «Жұлдыздар құлаған жер», «Жайық жыры»,«Қараша қаздар қайтқанда», «Дауысыңды естідім», «Аспандағы ақ көбелектер, Біздің ауылдың амазонкалары, Ай- на-ғұмыр, «Отверженный мир» атты прозалық жинақтары және таңдамалы шығармаларының 2 томдығы жарық көрген. Қытайдың «Ұлттар» бас- пасынан қытай, қазақ тілінде 2 томдығы, Ресейдің «Художественная литература» баспасынан орыс тілінде бір томдығы және «Проводник судьбы» жинағы жарық көрген. Жекелеген шығармала- Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ СВЕДЕНИЯ ОБ АВТОРЕ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ АВТОР ТУРАЛЫ МӘЛІМЕТТЕР 4 5 тельстве «Каир» была издана книга «Послед- няя бомба войны». Множество Пьес Рахимжана Отарбаева было поставлено республиканскими и зарубежными театрами. Награды и звания: Лауреат премии имени Махамбета, лауреат Меж- дународной премии имени Чингиза Айтматова, Заслуженный деятель РК, обладатель междуна- родной награды им. Академика З. Кабдолова, Об- ладатель ордена «Парасат», «Почётный гражда- нин города Атырау». ры итальян түрік, ағылшын, француз тілдерінде басылған. «Каир» баспасынан «Соғыстың соңғы бомбасы» деген атпен 1 томдығы араб тілінде жа- рияланды. Көптеген пьесалары республикалық және шетел театрларында сахналанған. Атақтары: Махамбет сыйлығының лауреаты, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, халықаралық Шыңғыс Айтматов сыйлығының лауреаты, халықаралық «Академик Зейнолла Қабдолов марапатының» иегері, «Парасат» орденінің иегері, «Атырау қала- сының құрметті азаматы» Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ СВЕДЕНИЯ ОБ АВТОРЕ Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ АВТОР ТУРАЛЫ МӘЛІМЕТТЕР 6 7 АЛТЫН Алыстан мұнартып көрініп, арса-арса сілем- дерінің өзі жеткізбей сілеңді қатыратын Мұғал- жар тауы ғой бұл жарықтық. Жазда жаңбыр еркелеп төбесінен төгіп өтетін, қыс түсе ұлпа қарды жамылып бұйығы ұйқыға ба- татын момақан алыпты уақыттың өзі мүжи-мүжи қажытқандай. Көрместі көре-көре кеміріліп, шау тартып, шар- шап жатты. Ара-тұра күрсініп ап «Баяғы батыр сұлу «Қызда- найдың қырғынындай» қызық қайда? Намысқа пісіп арпалысқан ерлер ат тұяғына от өргізіп көз көрмеске өтіп кетті. Сол дәуренді көрген соң ендігі шөп пен шөлкемді қайтейін? Бәлду-бәлду, бәрі өтірік...» дейтіндей. Десін-ақ! Атағы мен шатағы қатар жарысып, талайдың құлағына қоңырау тақтырған сол Қызданайдың ЗЛАТО ИЗ КЛАДА Это - видимые издалека, словно мираж, изматы- вающие всех тех, кто хотел бы взобраться даже на предгорья их и есть Мугаджарские горы, их Вели- чие, и их Высочество. Кажется, что эти кроткие горы, вершины которых, будто балуясь, обливают летом дожди, а зимой покрывают снега, да так, что они погружаются в глубокий сон, обголоданы временем до такой сте- пени, что выглядят утомлёнными. Будучи очевидцами всякой видали-невидали, про- грызанные тем же временем, они распростёрлись, лежали, словно раскинувшись от усталости и бре- мени. Иногда, грохоча, они как будто произносят: - Где потеха от бывших буйств вокруг красавицы и воительницы Кызданай? Сваренные в котле че- сти мужи, выбивавшие из-под подков своих коней искры, пропали давно и безвозвратно. Коль были мы очевидцами тех времён, то к чему нам травы иль пустошь нынешних времён. Как говорится: «Что бы, как бы ни пелось, - всё есть бренность и ложь». Пусть так и будет. Соперничая меж собой, слава и скандалы вокруг Кызданай, вовлекшие в свою орбиту массу её по- Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ЗЛАТО ИЗ КЛАДА Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ АЛТЫН 8 9 қырғыны өткен жазықтық та таусылмас тау сілем- дерінен басталып, сағым суарған сары далаға жалғасады. Мұғалжардың күнгей жақ беткейінде иықтасып бәкене үш үй отыр. Ауыз тобадан, қол жағадан кетпеген қазіргі пәруана кезеңде таудан өзге пана таппай қалған сынды. Шеткері үйден шағаладай жаулығын шарта бай- лап қара кемпір шықты. Сыры кетіп, сыны қалған жүзінде өшпей жеткен бір өрлік тұр. Жоқ іздеген- дей айналасына қарағыштап: – Құтаяқ, кә, Құтаяқ! – деп салды. Осы кезде жапсарлас көрші үйдің ауласынан да: – Кутаяк, кә, Кутаяк! – деген еркек даусы естілді. – Жетпегір, қой дейм! Жаңылыстырасың. – Сыры кетіп, сыны қалған қара кемпір ылғи да өзімен әзіл жарыстыратын шалдау қайнысын зілсіз жекіп тастады. – Құтыруын. Қыздай қосылған қосағын жалмады. Тамағы тоқ қой. – Кутаяк! Үй көлеңкесінде отырған ұзын бойлы, тебін мұрт бозбала әжесінің сөзіне мырс етіп күліп жіберді. Жаңылыстырасың дейді. Жалғыз иттің атында жаңылысатын не бар? Әжесінің қалжыңқұмар шалдау қайнысы кеше үйге кіріп шыққан. клонников, не вмещаясь меж скал и подножий Мугаджар, вырвались на предгорные равнины, а затем и на простор степных миражей. В предгорьях Мугаджар со стороны восхода солн- ца плечом к плечу к друг другу расположились три невзрачных дома. Похоже было на то, что они, не найдя другого пристанища, кроме как у гор, построены в пору разрухи, когда уста, как жало, выплёскивают яд, а руки тащат в ад. Из крайнего дома в платке, завязанном так, что он напоминал чайку, вышла наружу смуглая старуха. На лице, давно потерявшем расцвет, но сохранив- шем мудрость и опыт лет, запечатлена неугасимая сила духа. Рыская вокруг взглядом, будто ищу- щим нечто пустое, воскликнула: - Кутаяк, ко мне, Кутаяк! В это же время со двора соседнего дома раздался дерзкий голос мужчины, передразнивающий этот призывный клич: - Кутаяк, ко мне, Кутаяк! - Прекрати, бестолочь! Говорила же тебе, - све- дёшь с ума собаку. Потерявшая расцвет, но сохра- нившая мудрость и опыт лет смуглая старуха, ста- ла беззлобно отчитывать своего престарелого, но более моложавого по сравнению с ней, соседа, с кем она могла перешучиваться до беспредела: - Ты посмотри, на дурь его. Довёл до околения су- пругу, доставшейся ему ещё девицей. Сыт, одет, обут, вот и бесится с жиру. - Кутаяк! Сидевший в тени дома высокий, светлолицый и черноусый парень прыснул, засмеявшись от слов своей бабуси. Надо: «сведёшь с ума собаку». Как можно свести с ума единственную в округе собаку с единствен- ной кличкой? Престарелый, но более молодой сосед бабушки, с кем она могла перешучиваться до бесконечности и до одури, заходил давеча к ним домой. Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ЗЛАТО ИЗ КЛАДА Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ АЛТЫН 10 11 – Оу, Көтібар көкемнің ұрпағы, қалаңда не жаңа- лық? – дейді әдетінше тық-тық жөтеліп. – Біз де аманбыз. Құдай қарасып тұр. Алжыған кемпір, қақбас шал, сосын әлгі іргедегі бүкір қа- тын, шүкір, шүкір, үш шаңырақты жықпай отыр- мыз. – Бүкірді айтқанда шүкірің көбейіп кетті ғой, – дейді әжесі қолындағы зыр айналған ұршығының шуда жібін әуелете созып. Тырна мойын, тырли арық қайнысының мұны естігенде тық-тық жөтелі күшейіп барып тынды... – Сенің әлгі оқудан қуылып, базарда тәшкі ай- дағаныңды әке-шешең біле ме өзі? Әжесі әдетінше қолына ұршығын қыстырып кеп мұның жанына жайғасты. – Мына ит қаңғыбас боп бітті. Құйып қойған жуындыңа мойын бұрмайды. Көзіме түссін осы- дан... – Айтқан жоқпын. – Қағынды келгір өңшең! Сыры кетіп, сыны қалған қара кемпір аузын ашса ақша дәмететін институт оқытушыларын да, қалаға кетіп күнел- тісін тауып жүрген келін-баласын да қозы көш жерге апарып тастады. – Олар мына Ақтөбеде. Менің оқуым Алматыда. Тәшкіні «Көк базарда» айдадым. Қайдан білсін? Жалғыз немересінің даусы жасып шықты. Тық-тық жөтеліп әжесінің шалдау қайнысы да жетті. – Таң алды түс көрдім. Алла-ау, құдды түс емес, өңім дерсің. – Айт, жориық. - Эй, потомок Котибара*, что нового в твоём горо- де? – Спросил он, как обычно, покашливая. – Да и мы, живы, здоровы. Помогает, видать, сам Всевышний. Сумасбродная старуха, безмозглый старик, потом эта, живущая рядом, старая горбу- нья, живём все, не тужим, храним, не разрушив, эти три крова. - Ух, ты, заметил, как возросла его гордыня, ког- да заговорил о горбунье?! – Сострила его бабуся, вытягивая шерстяную нить, вытекающую из её стремительно вращающегося веретена. Тщедушный старик с тонкой журавлиной шеей долго не мог погасить кашель, услившийся от смеха над словами бабушки… - Твои родители хоть знают, что тебя исключили из учёбного заведения, и что ты таскаешь и толка- ешь тачку на базаре? Задав этот вопрос, бабушка пододвинулась к нему, сжав, как обычно, своё ве- ретено в руках. – Пёс этот превратился в бродягу. Даже шею не воротит в сторону помоев. Пусть только попадёт- ся мне на глаза… - Не сообщил... - Пропадите все, пропадом, проклятые! - Поте- рявшая расцвет, но сохранившая опыт и мудрость лет смуглая старуха вложила оптом в это прокля- тье всю свою злобу и на педагогов, думающих только лишь о мздоимстве во время сессий, и на сына вместе с невесткой, убывших в город, чтобы добывать свой хлеб насущный. - Они-то в Актобе. Учёба моя в Алматы. Тачку таскаю и толкаю на «Зелёном базаре». Откуда, им это знать... В голосе её единственного внука зазвучала плаксивость. Тут же отвлёк их внимание старец, еле-еле угомо- нивший свой кашель. - Приснился мне сегодня перед рассветом сон. Бог мой, даже трудно сказать, что это сон. Чистая явь. - Рассказывай, растолкуем его… Рахимжан Отарбаев • АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ ЗЛАТО ИЗ КЛАДА Рахымжан Отарбаев • ПЕРІШТЕЛЕР ҰЙЫҚТАМАЙДЫ АЛТЫН 12 13 Тырна мойын, тырли арық қайнысы алакөзденіп әжесіне бір қарап алды. – Түсті түнде жорытпа. Сосын әйелге, қайын жұр- тың мен жездеңе жорытпа деуші еді. Әжесі мырс етіп астыңғы ернін біраз қайқайтып бақты. – Мына Көтекемнің ұрпағына айтқалы отырмын. – Тыңдайын, аға... – Құдды түс емес, өңім дерсің. Баяғы «Қызданай- дың қырғыны» өткен тұс екен дейм. Сенің бай атаң, и, жарықтық, тап-таза әулие еді ғой, астында күрең тұлпары, бес қаруы бойында, дүбірлетіп жетті дейсің. Келе «Әй, Тамшыбай! – деп айқайды салды. – Бұл не жатыс? Қызданайды тартып әкететін түрі бар. Кір соғысқа! Тар қолтығымнан оқ тиді. Жарақат алғанымды білсе, түрікпендер бел алып кетеді. Жан-жағымнан сүйеп шабыңдар!» Қарасам, сол қолтықтан аққан қан бұрқырап, күреңнің жалын жуып тұр. Бала күнде көре қал- дық, жарықтық өзі де қаумет сақал, қайратты, көзінен ұшқан отқа пілте тұтанғандай жанып тұратын. Өткірлігі сондай. Көтекемнен қалған де- сетін ел – Содан? – Көйлек-дамбалшаң ойбайлап шауып әлгі жаман қойторымды іздейін. Иттің малы қапелімде тап- тыра ма? – Сені қара көріп жүрген... Бай атам да... Ойбай, тоба, тоба, не деп кеттім?! Қағынды келгір, қарап отырмай аруаққа тіл тигізе жаздағанын қарашы. Тщедушный старик с тонкой журавлиной шеей посмотрел на старуху весьма неодобритльно. - Как говорили в старину: «Не толкуйте ночью сон». Он... потом... не должен быть рассказан ни женщинам, ни родичам её, ни зятю. Бабушка его, саркастически засмеявшись, и одно- временно с этим смехом, выпятив нижнюю губу, держала этот жест довольно долго. - Решил рассказать его потомку Котеке*. - Я весь внимание, дядя. - Нельзя сказать, что это был просто сон-мираж, чистая явь, такая же, как эта наша встреча. Это были времена «бывших буйств вокруг красавицы и воительницы Кызданай». Твой прадед-богач, царствие ему небесное, свя- той и кристальный был человек, восседая на сво- ём аргамаке тёмно-рыжей масти, пообвешанный пятью видами оружия, подскал ко мне и восклик- нул громовым голосом: «Эй, Тамшыбай, что за лежбище ты тут устроил?! – Похоже на то, что от нас уводят Кызданай. Вста- вай на бой, восстань на битву! Моё плечо пораже- но стрелою. Если туркмены догадаются об этом, то всем нам не сдобровать. Поддержав меня со всех сторон, как молнии и гром, падите на головы врагов!» - Заметил, кровь, вытекающая из его левого ру- кава, заливала гриву скакуна. Слава Господу, что мы ещё в детстве застали твоего прадеда, помним его густую бороду и мощь, ярый огнь в его глазах, остроты неимоверных. – Что было потом, дядя? - С криком и шумом только лишь в нижнем белье выскочил из дома и стал искать свою клячу. Соба- чий скот, разве он даст найти себя. - Разве он был так глуп, чтобы призывать тебя на бой? Я говорю о своём свекоре-богаче... Да, что я несу тут? Свят, свят, надо же, без задней мысли разбудил во мне шайтана, чуть-чуть не затронула жүктеу/скачать 16,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|