Ақылбеков Ә. Т., Кривобоков В. П., Даулетбекова А. К
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
| часть
ядер
превращается в радиоактивные, с последующим исследованием и идентификацией характеристик их излучения. зарядталған бөлшектердегі белсенді талдау / charged particle activation analysis – зарядталған бӛлшектер ағымының сәулеленуіне негізделген, одан ары
зерттейтін және сәулелену сипаттамаларын идентификациялайтын химиялық немесе изотоптық құрамын анықтау мақсатында заттарды талдау әдісі. 14
adsorption analysis – метод элементаного анализа, основанный на измерении степени ослабления потока гамма-излучения при прохождении его через исследуемый образец.
adsorption analysis – зерттеліп жатқан нұсқа арқылы гамма-сәуле ағынының әлсіреу деңгейін ӛлшеуге негізделген қарапайым талдау әдісі.
определение содержания изотопов в исследуемом объекте. Концентрацию стабильных и долгоживущих радиоактивных изитопов устанавливают с помощью изитопной масс-спектроскопии. изотопты талдау / isotropic analysis – зерттелетін объектідегі изотоптар құрамын анықтау. Орнықты және ұзақ ӛмір сүретін радиоактивті изотоптар концентрациясын изотопты масс-спектроскопиямен анықтайды.
analysis – совокупность методов анализа, основанных на явлении люминесценции. Наибольшее растпространение получил метод, основанный на фотолюминесценции исследуемого вещества, возбуждаемой ультрафиолетовым излучением.
analysis – люминесценция құбылысына негізделген талдау әдістерінің жиынтығы. Ультракүлгін сәулемен қоздырылатын, зерттелетін заттың фотолюминесценциясына негізделген әдіс кең тараған.
neutron
absorbtion analysis – метод
количественного определения элементов, а также отдельных нуклидов по ослаблению потока нейтронов, проходящего через слой анализируемого вещества. Ослабление потока может происходить вследствие взаимодействия нейтронов (их поглощения или рассеяния) из коллимированного пучка с ядрами определяемого элемента. Содержание элемента в пробе определяют по увеличению поглощения нейтронов, используя при этом стандартные образцы для сравнения. нейтронды-адсорбциялық талдау / neutron absorbtion analysis – элементтерді, сонымен қатар жекелеген нуклидтерді талданатын заттар қабаты арқылы ӛтетін нейтрондар ағынының әлсіреуі бойынша сандық анықтау әдісі.
Ағынның әлсіреуі анықталатын элементтің ядросымен коллимирленген шоқтағы нейтрондардың (олардың жұтылуы немесе
шашырауы) ӛзара
әсерлесуі салдарынан болуы мүмкін. Сынамадағы элементтің құрамын
салыстыру үшін
стандартты үлгілерді қолдана отырып, нейтрондардың жұтылыуының артуы
бойынша анықтайды. анализ рентгеновский структурный (рентгеноструктурный) / X-ray diffractions analysis – метод исследования структуры твердого тела по угловому распределению и интенсивности рассеянного на
анализируемом объекте рентгеновского излучения. рентгенді құрылымдық талдау (рентгендіқұрылымдық) / X-ray diffractions analysis – қатты дененің құрылымын талданатын нысанда шашыраған рентген сәулесінің бұрыштық таралуы
және қарқындылығы бойынша зерттеу әдісі. анализ рентгеновский фазовый / X-ray phase analysis – метод качественного и количественного анализа фазового состава поликристаллических материалов, основанный на изучении дифракции рентгеновских лучей. рентгенді фазалық талдау / X-ray phase analysis – рентгендік сәулелердің дифракциясын зерттеуге негізделген поликристал материалдардың фазалық құрамын сапалық және сандық талдау әдісі. анализ рентгенорадиометрический / X-ray radiometric analysis – метод элементного анализа, основанный на измерении интенсивности характеристического рентгеновского излучения, возникающего в результате взаймодействия ионизирующего рентгенді радиометрлік талдау / X-ray radiometric analysis –радионуклидті кӛздің иондаушы сәулесінің анықталатын элемент атомының ішкі қабықшасының электрондарымен әсерлесуі нәтижесінде пайда болатын сипаттамалық рентеген 15
излучения радионуклидного источника с электронами внутренних оболочек атомов определяемых элементов. Для регистрации рентгеновского излучения используют радиометрическую аппаратуру. Метод
позволяет проводить неразрущающий анализ, результаты которого не зависят от химического и агрегатного состояний анализируемого объекта. Существуют два варианта рентгенорадиометрического анализа – флуоресцентный и абсорбционный. сәулесінің
қарқындылығын ӛлшеуге негізделген элементтік талдау
әдісі. Ренгендік сәулеленуді тіркеу
үшін радиометрикалық аппаратты қолданады. Бұл әдіс нәтижесі талданатын объектінің химиялық және агрегаттық күйіне тәуелсіз бұзылмайтын талдауларды жүргізуге мүмкіндік береді. Рентгенорадиометрикалық талдаудың екі нұсқасы бар, олар – флуоресцентті және абсорбциялық.
fluorescent analysis – метод исследованияя химического состава веществ, основанный на наблюдении их флуоросценции в рентгеновском диапазоне длин волн,
которая вызвана облучением образца обычно ускоренными электронами или ионами.
fluorescent analysis – толқын ұзындығының рентгендік диапазонда, үлгіні үдетілген электрондармен немесе иондармен сәулелендіру арқылы
туындаған флуоресценциясын бақылауға негізделген заттың химиялық құрамын зерттеу әдісі.
совокупность методов определения элементного и молекулярного состава и строения вещества по его спектрам. С помощью анализа
спектрального определяют как основные компоненты, составляющие 50-60
% вещества анализируемых объектов, так и
-5 -10
-8 % ).
спектрлік талдау / spectral analysis – Заттардың спектрі бойынша элементтік және молекулалық құрамын, құрылысын анықтау әдістерінің жиынтығы. Спектральді талдау кӛмегімен талданатын объектінің 50-60 % пайызын
құрайтын заттың
негізгі компоненттерін де, ондағы (10 -5 -10
-8 %
шейінгі ) аз қоспаларды да анықтайды. анализ спекральный атомный / atomic spectral analysis – физические методы качественного и количественного определения атомного состава вещества, основанные на получении и исследовании его спектров.
analysis –заттың атом спектрін алу және зерттеуге негізделген, заттың атомдық құрамының сапалық және
сандық анықтаудың физикалық әдісі. анализ спектральный молекулярный / molecular spectral analysis – метод
исследования межатомных связей в
построенный на
основе качественного и количественного сравнения спектров исследуемого образца со
спектрами индивидуальных веществ. спектрлік молекулярлық талдау / molecular spectral analysis – зерттелетін нысанның спектрін дербес заттардың спектрлерімен сапалық және сандық салыстыру салыстыру негізінде құрылған, молекуладағы атомаралық байланыстарды зерттеу әдісі. анализ спектральный рентгеновский (рентгеноспектральный) / X-ray spectral analysis – элементный анализ химического состава вещества по его
спектру рентгеновского излучения атомов. спектрлік рентгендік талдау (рентгендіспектрлік) / X-ray spectral analysis – атомдардың рентгендік сәулелену спектрі бойынша заттардың химиялық құрамын элементтік талдау. анализ фазовый / phase analysis – метод обработки экспериментальных данных, применяемый при анализе столкновений частиц,
задачей которого является
міндеті микробӛлшектердің шашырауының фазалық параметрлерін табу болатын, бӛлшектердің соқтығысуын талдауда
16
нахождение фазовых параметров рассеяния микрочастиц. қолданылатын экспериментдеректерін талдау әдісі.
neutron analysis – метод исследования атомного или изотопного состава вещества, основанный на измерении интенсивности нейтронного излучения, возникающего в результате ядерной реакции
при взаимодействии гамма-излучения внешнего источника с ядрами атомов анализируемых элементов. Применим для легких ядер. На ядрах Be и D такая реакция осуществляется при энергиях гамма-квантов соответственно 1,7 и 2,2 МэВ, что позволяет использовать радионуклидные источники (например 124 Sb,
24 Na). Для других
элементов требуются потоки гамма-квантов с энергиями более 6-7 МэВ, получаемые с помощью ускорителей заряженных частиц (бетатронов и др.). Содержание элемента в пробе находят сравнением с содержанием его в эталоном образце. фотонды-нейтрондық талдау / photon- neutron analysis – сыртқы кӛздің гамма- сәулесінің талданатын элементтің атом ядросымен әсерлесуі нәтижесіндегі ядролық реакция нәтижесінде туындайтын нейтрондық сәулеленудің интенсивтілігін ӛлшеуге негіздеп заттың атомдық немесе изотоптық құрамын зерттеу әдісі. Жеңіл ядролар үшін қолданылады. Be және D ядроларында гамма-кванттардың энергиясы сәйкесінше 1,7 және 2,2 МэВ-та іске асырылады, бұл радионуклидті кӛздерді қолдануға мүмкіндік береді (мысалы 124
Sb,
24 Na). Басқа элементтер үшін зарядталған бӛлшектерді (бетатрондар және басқа) үдеткіштер кӛмегімен алынатын 6-7 МэВ-дан кӛп энергиялы гамма-кванттар ағынын талап етеді. Сынамадағы элемент құрамын оның эталонды нұсқасындағы құрамымен салыстыру арқылы табады.
Anisotropy (от греч.anisos – неравный + tropos – направление ) Зависимость физических (механических, электрических и др) свойств вещества от направления. Характерна для кристаллов и связана с их симметрией: чем ниже симметрия, тем сильнее анизотропия. В отношений некоторых свойств, например плотности, удельной теплоемкасти, кристаллы изотропны, то есть эти свойства не зависят от направления. Анизотропия жидких
кристаллов и некоторых жидкостей обьясняется частичной упорядоченностью в ориентации молекул и анизотропией их некоторых свайств (например поляризуемости). В изотропных средах
под
влиянием электрического или магнитного поля, механических воздействий может возникнуть искуственная анизотропия. Поликристаллические материалы обычно изотропны; анизотропия их
свойств (главным образом механических) может возникнуть в результате обработки (отжига, прокатки) и создания ориентации зерен (текстуры). Анизотропия наблюдается и в некристаллических материалах с естественной текстурой (древесина). Анизотропия Anisotropy (грек тілінен ауд.anisos – теңсіз + tropos – бағытталу ) Заттың физикалық (механикалық, электрлік және т.б) қасиеттерінің бағытқа тәуелдігі. Кристалдарға тән және
олардың симметриясымен байланысты: симметрия неғұрлым тӛмен
болса, анизотропия соғұрлым күштірек. Кейбір қасиеттеріне мысалы
тығыздыққа, меншікті жылу сыйымдылыққа қатысты кристалдар изотропты, яғни бұл қасиеттер бағытқа тәуелді емес. Сұйық кристалдар мен кейбір сұйықтардың анизотропиясы молекулалар бағдарындағы ішінара реттелумен және олардың кейбір қасиеттерінің (мысалы, полярлану) анизотропиясымен түсіндіріледі. Изотропты орталарда электрлік немесе магниттік ӛріс, механикалық әсерлерінен жасанды анизотропия туындауы мүмкін.
Поликриссталды материалдар әдетте изотропты; олардың қасиеттерінің азизотропиясы (негізгінен механикалық) ӛңдеу (жануды) мен дәндердің (текстурасын) бағдарын туғызу нәтижесінде пайда болуы мүмкін. Анизотропия табиғи текстурасы (древесина) бар
кристалды емес
материалдарда да байқалады. 17
Anion (от греч. Anion, букв. – идущий вверх).
Отрицательно заряженный ион, движущийся в электрическом поле к аноду. Анион Anion (гр. Anion – жоғары қарай қозғалушы).
Электр ӛрісінде анодқа қарай қозғалатын теріс зарядталған ион. Аннигиля́ция Annihilation (от позднелат. Annihilatio – уничтожение, исчезновение) Превращение частицы и античастицы при столкновении в другие частицы. При этом обе сталкивающиеся частицы исчезают. Аннигиляция Annihilation (кейінгі лат. Annihilatio – жойылу, жоғалу) Бӛлшек
пен антибӛлшектің басқа бӛлшектерге соқтығысуы нәтижесінде түрленуі. Бұл кезде соқтығысушы екі бӛлшек те жойылып кетеді. аннигиляция электрон-позитронная / electron-positron annihilation — превращение пары «электрон-позитрон» при столкновении в два фотона с энергией 511 кэВ. С большой вероятностью процесс происходит через промежуточное квазистабильное состояние – позитроний (e- , e+).
электрон-позитронды аннигиляция / electron-positron annihilation — «электрон- позитрон» жұбының соқтығысу кезінде энергиясы 511 кэВ екі фотонға айналуы. Процестің квазитұрақты позитроний (e-, e+) күйі арқылы ӛту ықтималдылығы ӛте үлкен. аннигиляция вакансий / vacancy
annihilation — взаимное уничтожение вакансии и внедрѐнного междоузельного атома в результате их взаимодействия. вакансияның аннигиляциясы / vacancy annihilation — вакансия мен ендірілген түйінаралық атомның ӛзара әсерлесуінің нәтижесінде бірін-бірі жоюы. Анод Anode (от греч. Anodos – движение вверх) 1. Полюс (или клемма) источника тока (аккумулятора, гальванического элемента), находящийся при работе этого источника под положительным потенциалом по отношению к другому полюсу того же источника – катоду. 2. Электрод электровакуумного, газоразрядного, электронного или ионного прибора, присоединяемого в электрической цепи к аноду источника питания. 3. В
– электрод в электролите, около которого происходит окисление ионов и молекул, входящих в состав электролита. Анод Anode (гр. Anodos – жоғарыға қозғалу) 1. Ток кӛзінің басқа полюсі катодқа қатысты оң потенциалдың ықпалына ұшырайтын ток кӛзінің полюсі (немесе клеммасы). 2. Электровакуумды, газды разрядтық, электрондық немесе иондық құралдардың электр тізбегінде қоректендіру кӛзінің анодына қосылған электрод. 3. Электрохимияда - маңайында электролит құрамына кіретін
иондар мен
молекулалардың тотығуы жүзеге асатын электролиттегі электрод. Анодирование Anodic coating Процесс образования оксидной пленки на поверхности металлических изделий
методом электролиза. При анодировании изделие, погруженное в электролит, соединяют с положительно заряженным электродом источника тока (анодом). Анодтау Anodic coating Электролиз әдісімен металл бұйымдардың бетінде оксидті жабындылардың түзілу процесі. Электролитке батырылған бұйымды анодтау кезінде оны ток кӛзінің оң зарядталған электродымен (анодпен) қосады.
coating — создание оксидного слоя на поверхности пассивных в химическом отношении веществ (например, кремния) в плазмалық анодтау / plasma anodic coating — химиялық тұрғыда белсенді емес (пассивті) заттардың (мысалы, кремнийдің) бетінде құрамында оттегі бар газды ортадағы 18
плазме разряда в газовой среде, содержащей кислород. При этом обрабатываемый образец находится под положительным потенциалом. См. также анод. разряд плазмасының кӛмегі арқылы оксидті қабатпен қаптау. Мұнда ӛңделуші нұсқа оң потенциалға ие болады. Сон. қ. қараңыз: анод. Античастица Antiparticle Элементарная частица, идентичная по массе и другим внутренним характеристикам ее «двойнику» – нормальной частице, но отличающаяся от нее
знаком электрического заряда, магнитного момента и некоторыми другими характеристиками. Многие элементарные частицы имеют свои античастицы. Например, электрон – позитрон, протон – антипротон ит.д. При столкновений
частицы античастицы происходит их аннигиляция. жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|