Ақылбеков Ә. Т., Кривобоков В. П., Даулетбекова А. К
зона дальняя волновая /
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
зона дальняя волновая / far wave field region, far zone, far-field zone — область волнового поля, в которой наблюдается дифракция Фраунгофера. алыс толқындық аймақ / far wave field region, far zone, far-field zone — Фраунгофер дифракциясы бақыланатын толқындық ӛріс аймағы. зона запрещѐнная / band gap, energy gap, forbidden gap, gap, forbidden zone, forbidden band — область значений энергий в спектре
иметь электроны, фотоны, а также некоторые другие квазичастицы.
gap, forbidden gap, gap, forbidden zone, forbidden band — электрондар, фотондар, сондай-ақ кейбір басқа да квазибӛлшектер бола алмайтын идеал кристалдың спектріндегі энергия мәндерінің аймағы.
control area, coverage — территория вокруг радиационного объекта за пределами санитарно-защитной зоны, где проводится радиационный контроль и на которой при возникновении проектной радиационной аварии может потребоваться проведение мер защиты населения. бақылау аймағы / control area, radiation- control area, coverage — радиациялық бақылау жүргізілетін және жобалық
радиациялық апат туындаған кезде ондағы тұрғындарға қауіпсіздік шараларын жүргізу қажет болуы мүмкін радиациялық объекттің айналасындағы санитарлық-қорғаныс аймағынан тыс территория. зона примесная / impurity band, extrinsic zone
— это зона проводимости в полупроводнике, которая создана благодаря большому содержанию примесей.В этой ситуации примесные уровни перекрываются и создают зону проводимости. қоспалық аймақ / impurity band, extrinsic zone — қоспаның кӛп болуына байланысты пайда
болған жартылай ӛткізгіштегі ӛткізгіштік аймақ. Бұл жағдайда қоспалық деңгейлер бір-бірімен қабаттасып ӛткізгіштік аймақ тудырады. зона проводимости / conducting [conduction] band — валентная зона, в которой электронами заняты не все уровни энергии.
band — энергиялық деңгейлері электрондармен толығымен толтырылмаған валенттік аймақ.
band — область энергий, которые могут иметь электроны в идеальном кристалле.
allowed
band — идеал кристалдағы электрондар бола алатын энергиялар аймағы.
control
area — территория вокруг радиационного объекта, на которой уровень облучения людей в условиях нормальной эксплуатации техногенных источников ионизирующего излучения может
превысить установленный предел дозы облучения населения. санитарлы-қорғаныс аймағы/ buffer area, control
area — иондаушы сәуленің техногендік кӛздерін қалыпты қолдану кезінде ондағы адамдардың сәулелену деңгейі тұрғындардың сәулеленуінің шекті дозасынан асып кетуі ықтимал радиациялық объект айналасындағы территория.
одна из разрешѐнных или запрещѐнных зон. энергетикалық аймақ / energy band, band — рұқсат етілген немесе тыйым салынған аймақтардың бірі.
72
Sample electrode, probe, tester Датчик (прибор) для исследования вещества или поля в труднодоступных местах.
Sample electrode, probe, tester Қол жетуге қиын жерлердегі ӛрісті немесе заттарды зерттеуге арналған датчик (құрал). зонд акустический / acoustic sounder, sound probe — устройство для измерения звукового давления. акустикалық зонд / acoustic sounder, sound probe — дыбыстық қысымды ӛлшеуге арналған құрылғы.
ионного проектора с масс-спектрометром, позволяющая регистрировать отдельные ионы,
вырванные с по- верхности анализируемых твѐрдых веществ. атомдық зонд / atom probe — талдау жасалынып жатқан қатты заттардан жұлып алынған жекелеген иондарды тіркеуге мүмкіндік беретін иондық проектор мен масс-спектрометрдың комбинациясы.
(метод) для определения температуры и концентрации электронов в плазменных разрядах по вольт-амперной характеристике небольших дополнительных электродов. В различных вариациях используется для анализа лабораторной и космической плазмы. Лэнгмюр зонды / Langmuir probe — қосымша электродтардың вольт-амперлік сипаттамасы бойынша плазмалық разрядтағы электрондардың концентрациясын және
температурасын анықтауға арналған құрал (тәсіл). Сонымен қатар, зертханалық және ғарыштық плазманы талдау үшін де қолданылады. зонд электрический / electric(-al) probe, potential probe — электрод, вводимый в среду для определения характеристик электрического поля, заряда и тока в различных точках пространства.
probe — кеңістіктің әртүрлі нүктелеріндегі электрлік ӛрістің сипаттамасын, токты және зарядты, анықтау үшін ортаға енгізілетін электрод.
Bending
Вид деформации, характеризующийся изменением кривизны оси (бруса, балки, стержня) или срединной поверхности (пластинки, оболочки) под действием внешних сил или температуры. Может быть стимулирован облучением. И Иілім Bending
Сыртқы күштерді немесе температураның әсерінен болтанын ӛс
қисықтығының (діңгектің, бӛрененің, ӛзектің) немесе орта бетінің (тілімшенің, қабықшаның) ӛзгерісімен сипатталатын деформация түрі. Сәулеленумен стимуляциялануы да мүмкін.
bending, transverse bending, lateral flexule - происходит как под действием изгибающих моментов, так и поперечных сил, например, в случае действия на брус сосредоточенных сил.
көлденең иілім / cross bending, lateral bending, transverse bending, lateral flexule - июші моменттер әсерінен де, кӛлденең күштер әсерінен де, мысалы, діңгекке бағытталған күштер әсер еткен жағдайда іске асады.
lateral deflection, buckling - возникает под действием на
стержень продольных сжимающих сил, при достижении которыми определенных величин может произойти потеря устойчивости равновесия.
deflection, buckling - белгілі бір шамаларға жеткенде тепе теңдік тұрақтылығын жоғалуы орын алатын бойлық сығушы күштердің стерженьге әсер етуінен туындайды.
fissure, rupture, bent fracture Дефект поверхности материала в виде
fissure, rupture, bent fracture жеке кедір-бұдырлы жолақтар, жүйесіз
73
отдельных шероховатых полосок, нерегулярно расположенных поперечных темных полосок, волнистых относительно широких полосок. орналасқан бойлық қара түсті сызықтар, толқынды қатынасты кең сызықтар түріндегі материал бетінің ақауы. -излом волокнистый / fibrous fracture- встречается, когда металл достаточно пластичен для удлинения кристаллов перед разрушением. -талшықты сынық / fibrous fracture- металл жойылу алдында ұзарту үшін жеткілікті түрде созылғыш болғанда кездеседі.
fracture, tough fracture- вид излома в кристаллических материалах, проходящий вдоль
плоскости скольжения, ориентированный в направлении касательного напряжения. -тұтқыр сынық / ductile fracture, shear fracture, tough fracture – жанама кернеу бағытына қарай
бағытталған тайғанау жазықтығының бойымен ӛтуші кристалды материалдардағы сыну түрі. -излом зернистый / granular fracture- тип неровной поверхности разрушения при изломе металла. Характеризуется грубым, зерныстым внешним видом, в отличие от гладкого или волокнистого.
металдың сынуы кезінде беттің тегіс емес бұзылу түрі. Тегіс немесе талшықты сынуға қарағанда дӛрекі, түйіршікті сыртқы түрімен сипатталады.
fracture – излом, имеющий вид блестящих кристаллических граней на поверхности поликристаллического металла, возникающий в результате раскалывания многих индивидуальных кристаллов.
кӛптеген дербес кристалдарды бӛлу нәтижесінде туындайтын, поликристалды металл бетінде жылтыр поликристалды қырлар түріне ие сыну. -излом межзеренный (межкристаллитный) / intergranular fracture – хрупкое разрушение поликристаллического материала, при
котором процесс разрушения происходит между зернами или кристаллитами этого материала.
бұзылу
процесі осы
материалдың түйіршіктері немесе кристаллиттері арасында жүретін поликристалды материалдың нәзік бұзылуы. -излом хрупкий / brittle fracture – разрушение обычно поликристаллического металла, в котором большинство зерен разрушилось сколом, приводящим к острым граням разлома.
дәндерінің кӛбісі нақыспен бұзылғандықтан, сынықтың ӛткір қырларына алып келетін қарапайым поликристалды металдың бұзылуы.
ionizing radiation — потоки фотонов или частиц, взаимодействие которых со
средой приводит к ионизации ее атомов или молекул. Различают фотонное (электромагнитное) и корпускулярное ионизирующее излучение. К фотонному относят вакуумное ультрафиолетовое и характеристическое рентгеновское излучения, а также излучения, возникающие при радиоактивном распаде и других ядерных
реакциях (главным образом, гамма - излучение) и при торможении заряженных частиц
в электрическом или магнитном поле - —иондаушы сәулелер / ionizing radiation — ортамен әсерлесуі кезінде оның атомдары немесе молекулаларының иондалуын тудыратын фотондардың немесе
бӛлшектердің ағыны.
Фотондық (электромагниттік) және корпускулалық иондаушы сәулелер деп екіге бӛледі. Фотондық иондаушы сәулелерге вакуумдық ультракүлгін және сипаттаушы рентгендік сәулелерді, сонымен қатар радиобелсенді ыдырау және басқа да ядролық реакциялар кезінде пайда болатын (негізінен гамма- сәулелер) және зарядталған бӛлшектердің электрлік немесе магниттік ӛрісте тежелуі кезінде туындайтын (рентгендік тежелу
74
рентгеновское излучение, синхротронное излучение. К корпускулярному ионизирующему излучению относят потоки альфа- и бета- частиц, позитронов, ускоренных ионов и электронов, нейтронов, осколков деления тяжелых ядер и др. Заряженные частицы ионизируют атомы или молекулы среды непосредственно при столкновении с ними (первичная ионизация). Если выбиваемые при этом электроны обладают достаточной кинетической энергией, они также могут ионизировать атомы или молекулы среды при столкновениях (вторичная ионизация); такие электроны называются дэльта-
среду
как непосредственно (прямая ионизация), так и через генерированные в среде электроны (косвенная ионизация), причѐм вклад каждого из этих процессов определяется энергией квантов и атомным составом среды. Потоки
нейтронов ионизируют среду лишь
косвенно, преимущественно ядрами отдачи.
Пространственно-временное распределение заряженных частиц или
квантов, составляющих ионизирующее излучение, называется его полем. сәулесі, синхротрондық сәуле) сәулелерді жатқызады. Корпускулалық иондаушы сәулелерге альфа- және
бета-сәулелердің, позитрондардың, үдетілген иондардың, электрондардың, нейтрондардың, ауыр ядролардан ыдыраған жарықшақтардың және т.б. ағынын
жатқызады. Зарядталған бӛлшектер ортаның
атомдары мен
молекулаларын олармен тікелей соқтығысуы кезінде иондайды (бірінші текті иондалу). Егер де сол иондалу кезінде бӛлініп шыққан электрон жеткілікті кинетикалық энергияға ие болса, онда ол да ортаның атомдары мен молекулаларымен соқтығысуы кезінде
оларды иондауы мүмкін (екінші текті иондалу); мұндай электрондар дельта- электрондар деп аталады. Фотондардың сәулеленуі ортаны тікелей (тура иондалу) және ортада электрондарды қоздыру арқылы (жанама ионзизациялау) иондауы мүмкін,
сонымен қоса
бұл процестердің әрқайсысының үлесі квант энергиясы мен
ортаның атомдық
құрылымына байланысты анықталады. Нейтрондар ағыны ортаны тек жанама түрде, негізінен берілу ядроларымен иондайды. Зарядталған бӛлшектер мен кванттардың кеңістік-уақыттық таралуы ӛріс деп аталатын иондаушы сәулеленуді тудырады. излучение при каналировании / channel radiation — электромагнитное излучение быстрой заряженной частицы, движущейся в кристалле в режиме каналирования. каналдау кезіндегі сәуле шығару / channel radiation — кристалда каналдау режимінде қозғалатын шапшаң зарядталған бӛлшектің электромагниттік сәуле шығаруы. излучение космическое / cosmic radiation — фоновое ионизирующее излучение, которое состоит из
первичного излучения, поступающего из
космического пространства, и вторичного излучения, возникающего в результате взаимодействия первичного излучения с атмосферой. ғарыштық сәуле шығару / cosmic radiation — ғарыштық кеңістіктен келетін бірінші текті сәуледен және бірінші текті сәуле шығарудың атмосферамен ӛзара әрекеттесуі кезінде туындайтын екінші текті сәуледен тұратын фондық иондаушы сәуле. излучение когерентное / coherent radiation, coherent emission — электромагнитное излучение, колебания в котором имеют постоянную разность фаз, не зависящую от времени.
coherent emission —тербелістерінің фаза айырымы тұрақты, уақытқа тәуелсіз болатын электромагниттік сәуле шығару. излучение лазерное / laser emission — см. лазер. лазерлік сәуле шығару / laser emission — қараңыз лазер. излучение микроволновое / microwave radiation — то же самое что и сверхвысокочастотное СВЧ-излучение. Используется для генерации микротолқынды сәуле шығару / microwave radiation — аса жоғары жиілікті АЖЖ- сәуленyінің ӛзі. Микротолқынды плазманы ӛндіру үшін қолданылады. 75
микроволновой плазмы. излучение монохроматическое / monochromatic radiation — электромагнитное излучение одной определенной длины волны. монохроматты сәуле шығару / monochromatic radiation — белгілі бір толқын ұзындығындағы электромагниттік сәуле шығару. излучение нейтронное / neutron emission, neutron radiation — излучение нейтронной компоненты активной зоны ядерного реактора, изотопных источников нейтронов (например, Pu-Be),
нейтронных генераторов и т.д.
neutron radiation — ядролық реактордың белсенді аймағындағы, нейтрондардың (мысалы, Pu-Be) изотоптық кӛздерінің, нейтрондық генератордың және т.б. нейтронды құраушысын сәулелендіруі. излучение оптическое / optical radiation — электромагнитное излучение с длиной волны в интервале 10 нм – 0,1 мм.
— толқын ұзындығы 10 нм – 0,1 мм аралығында болатын электромагниттік сәуле шығару. излучение ондуляторное / ondulator radiation — электромагнитное излучение, испускаемое ускоренными заряженными частицами в ондуляторе.
radiation — ондулятордағы үдетілген зарядталған бӛлшектер шығаратын электромагниттік сәуле шығару.
электромагнитное излучение равномерно и прямолинейно движущейся заряженной частицы при пересечении ею границы раздела двух сред с разными показателями преломления. жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|