Ескерту:  ҚР Статистика  жөніндегі агенттігінің деректері

12. 2007 жылы әр түрлі каналдар бойы нш а 
сатылған еттің орташа бағалары
Өнімнің
турлері
1  кг еттің бағасы, теңге
Ауыл
шаруашылығы
құрылымында
нарықта
өңдеуші
импорттық
отандық
кәсіпорьлэдарда
Сиыр еті
318
396
405
304
Шошқа еті
340
463
478
*  352
Қой еті
364
475
483
485
Жылкы еті
358
536
576
468
Ескерту: ҚР Статистика жөніндегі агенттігінің деректері
Кестеден  ш аруа  қожалықтары  мен  өңдеуші  кәсіпорьш- 
дармен  салыстырғанда  нарықта  еттің  бағасы  27-40%-ға 
жоғары  жәнё  импорттық  өніммен  салыстырғанда  отандық 
өнімнің бағасы 10-15%-ға жоғары екені көрінеді.
Сондықтан қоғамдық тамақтандыру жүйесінде ет тұтыну- 
дьщ  өсуі  кебінесе  мемлекетгің  өзінің  мал  шаруашылыгы 
кешеніне  қандай  көмек  көрсететіне  және  оның  болашақга ет 
бағасын реттеу жүйесін қалай дамыта алатынына байланысты. 
Етгің бағасын реттеу:
-   бағалардың  бірш ама  тар  аралықта  ауытқуына  жол 
беріп түрақтандыру;
-   ет өндірушілердің бағасын қолдау;
-*  ет  ондірісінің  калемі  мен қүрылымын  баға  механизм- 
інің көмегімен реттеу бағытында жүзеге асырылуға тиіс.
Бүл үш ін еліміаде әр бір ет комбинатының ауқымында ет 
сатып  алу тиімді болатын ш икізат аймағы болатындай жағ- 
дай жасау қажет. Қазіргі уақытта, өкінішке орай, ф ермерлік 
ш аруаш ылықтардан  етті  үнемді  сатып  алу  қиын  болатын- 
дай  етіп  үйымдастЫрылған.  Көлік  шығындары  көп,  ал  ет 
өңдейгін кәсіпорындар елімізде бір-бірінен алыс орналасқан.

Ө ңдеуш і кәсіпоры ндарды ң көбісі ірі қалаларда, мәселен, 
А лматы  қаласы нда «Бент» АҚ> «Еткон» АҚ,  «Беккер ж ән е К» 
БК сияқты   ірі ж ән е о рташ а  кәсіпоры ндар орналасқан.  Ж ал- 
пы  елім із  бойы нш а  ет  өңдейтін  зауы ттарды ң  қуаты  толы қ 
ж үктелм егені бай қалады  (13-кесте).
13. 
Алматы  облы сы ндағы  ет ө ң д е й т ін  
к әсіп оры н дарды ң  ө н д ір іст ік  қуаты н п ай далан уды ң  ди- 
нам икасы
Жылдар
Кәсіпорын саны
Онлірістік 
куаттарды 
пайдалану 
үлесі,  %
Өндірістіц 
ж алпы  
көлеміндегі 
өңдеудің 
үлесі,  %
ИСО стандар- 
ты н  енгізген 
кэсіпорындардың 
саны  ИСО
барлыгы оның
ішінде
ірі
2004
36
2
41,1
15,1
1
2005
38
2
50,0
22,1
1
2006
40
2
59,7
23,4
-*
2007
40
2
60,3
23,7
-
2008
41
2
60.5
24.2
1
13-кестенің д еректері  А лматы   облы сы ның  ет  комбинат- 
тары нда  біраз  пайдаланы лм аған  резервтің бары н  көрсетеді. 
М үндай көрініс ж ал п ы  Қазақстан бойы нш а да байқалады . Ірі 
қара  м алды ң  етін  өңдеу ж өніндегі  әзірге  қолда  бар  қуаттың 
26,6%-ы,  құс  етін  өңдейтін  -   71,6%-ы,  ш ұ ж ы қ   өнім дерін 
өңдейтін қуаттың бар-ж оғы   14%-ы пайдаланы лады .
Қ азақстанда  ет  өңдеу  саласының  дам уы н  мына  ф актор- 
л ар тежейді:
•  өңдеуш і кәсіпоры ндары ны ң ет сатып алу мен оларды ң 
қызметін  үйлестіретін  басқаруш ы   органдарды ң  бол- 
мауы;
•  өңдеу  жөніндегі  м атериалды қ-техникалы қ  база  мен 
технологияны ң тозуы;
•  ш икізат  сатып  алуға  ж үм салаты н  көп  көлік  шығын- 
дары;
•  отанды қ  тауар  өндіруш ілердің  мүдделерін  қорғау 
ш арал ары н ы ң  жетіспеуі; 
£}
М
ей
р
ам
х
ан
а 
б
и
зн
ес
ін
ің
 
ма
рк
е
тин
гі

•  нарық  жағдайында  жұмыс  істеуге  қабілетті  жоғары 
білікті мамандар мен қызметкерлердің тапшылығы;
•  техника  мен > технологияларды  жаңарту  жөніндегі 
инвестициялық қаражаттың жетіспеуі;
•  біліктілікті  арттыру  жөніндегі  орталықтандырылған 
ұйымның болмауы;
•  нормативтік-заңнама базасының жетілдірімеуі.
Осы  факторлардың  барлығының  салдарынан  өңдеуші 
көсіпорындардың  қоғамдық  тамақтандыру  кәсіпорындары 
сатып алатын өнімдердің шағын көлемінен олармен жұмыс 
істегісі келмейді.
Жалпы  жогарыда  айтылғанның  барлығынан  мынадай 
тұжырым жасауға болады:
1.  Қазақстанның  экономикалық  жағдайының  жақсару 
мен оның халқының әл-ауқатының өсуі еліміздегі қоғамдық 
тамақтандырудың  дамуы  үшін  жағдай  жасады.  Алайда 
ғаламдық  экономикалық  дағдарыс  осы  процесті  біршама 
тежеді.
2.  Қазақстан  Республикасындағы  қоғамдық  тамақтан- 
дьіру салгГсында шағын кәсіпор ын дар саны басым. Сондықтан 
олардың даму процеа  көбінёсе  мемлекет бұдан  әрі  шағын 
бизнес қандай көмек көрсететініне байланысты.
3.  ЕліМіздің  қоғамдьіқ  тамақтандыру  саласы  мен  аг- 
роөнеркәсіп  кешенінің  бірлесіп  тұрақты дамуы  үпгін  мем- 
лекеттік  басқа  жүйесі  олардьщ  ұзақ  мерзімді  негіздегі 
өзара  қарым-қатынастарының жақсарту үшін тиісті жағдай 
жасауға тиіс.
;  4.  Қазақстанда  аграрлық  салада  нарықтық  инфра- 
құрылымды  дамытуға  ерекше назар  аудару,  тамақтандыру 
кәсіпорындары  өндірушілерден  өнімді  тұрақты  негізде 
тікелей  сатып  алу үшін  мұздатқыш  жабдықтармен  жарақ- 
тандырылған  көтерме  сауда  қоймаларының  желісін  қүру 
қажет.
Б.Қоғамдық  тамақтандыру  саласының дамуы  еліміздегі 
өңдеу өнеркәсібінің дамуынан тікелей пропорционал тәуел- 
ді.  Алайда  қазақстанда  ауыл  шаруашылығы  шикізатын

өңдеу  әэірше  төмен  деңгейде  қалып  отыр  және  нарықтық 
бағалар  қатысында  да,  сондай-ақ  нарық  өнімінің  сапасын 
артгыру қатысында бәсекеге қабілеттілікті арттыруды қажет 
етеді,  бұл  үшін  мемлекет тарапынан өнім өңдеу проблема- 
ларына қазіргі кездегіден көп көңіл бөлінуі  гиіс.
Бакрілау сүракрпары
1.Кргамдык, тамацтандыру нарыгыныц даму сатылары.
2. Тамщтандыру кәсіпорындарыныц функциялары.
3. Тцмацтандыру  кэсіпорындарыныц  негізгі  жзне  қосалқы 
цызметтері.
4. Тамакрпандыру  кэсіпорындарыныц  түрпатын  тацдауды 
аныкріайтын факторлар.
5. Тамацтандырудыц түрлері мен олардыц ерекиіеліктері.
6. Тамацтандыру кэсіпорындары цызметініц ерекшеліктері.
.  7. 
Талшцтандыру  кэсіпорындарыныц  түрлері  мен  олардыц
маманданымы.
в.Кейтеринг  нысанындагы  тамацтандыру  кэсіпорындары- 
ныц ерекшеліктері мен артьщшыльщтары.
Э.Кдзацстандагы тамацтандыру кэсіпорындарыныц фирма- 
лыц цүрылымы.
10. Кдзацстанда мейрамхана бизнесініц даму үрдісі.
11. Кдзак,станда мейрамхана бизнесініц даму проблемалары.
г«-
іЛ
М
ей
ра
м
ха
н
а 
би
зн
ес
ін
ің
 
м
ар
ке
ти
н
гі

2-ТАРАУ. М ЕЙРАМ ХАНА БИ ЗН ЕС І 
М А РК ЕТИ Н ГІН ІҢ  М Ә Н І МЕН ЕРЕКШ ЕЛІКТЕРІ
2.1 М ейрамхана бизнесі маркетингінің ұғымы, 
мақсаттары  м ен міндеттері
Мейрамхана бизнесіндегі маркетинг -  бұл клиенттердің 
ерекше  қажеттілігін  анықтауға  бағдарланған  мейрамхана 
қызметтёрін әзірлеу, жылжыту мен іске асыру процесі. Мар- 
кетинг құралдарының  көмегімен  тамақтандыру  кәсіпорын- 
дарының қызметін бағалау, дұрыс таңдау жасау үшін көмек 
көрсетіледд.
Тамақтандыру  кәсіпорындары  маркетингінің  негізгі 
мақсаты  тұтынушылардың  нақты  сегментінің  сұранысын 
қанағаттандыруға  барынша  бағдарланған  қызмет  көрсетуді 
ұйымдастыру және бәсекелестерге қарағанда  қызмет көрсе- 
тудің неғұрлым тиімді нысандары мен әдістерін қамтамасыз 
$ту  болып  табылады.  Мей^амхана  бизнесінде  маркетинг- 
пен барлық  кәсіпорындар  сол немесе басқа дәрежеде айна- 
лысады,  алайда  осы  салада  маркетингтің  концепцияларын 
іске асыратын негізгі буын ретінде туристерге халықаралық 
және  ішкі  тасымалды,  қажетті  қызметтердің  топтамасын 
қамтамасызететін,сондай-ақбасқададелдалдыққызметтерді 
орындайтын туристік фирмалар қарастырылады.
Туризм  маркетингінің  негізгі  міндеті  тұтынушы  үшін 
қолайлы жер мен уақытта қызмет көрсету болып табылады. 
Қызмет көрсету қосымша  қызмет  көрсету,  сервисті,  қызмет 
көрсетудің  жағдайы  мен  жылдамдығын  жақсарту  арқылы 
түпкілікті тұтынушының сұранысына қызметтерді барынша 
жақындатуға тиіс.
Мейрамхана бизнесі саласындағы туризм маркетингінің 
негізгі мақсатына мыналарды жатқызу орынды:
•  өркениетті,  жүйелі  мейрамхана  бизнесін  қалыптас- 
тыру;
•  адал емес бәсекелестік мүмкіндігіне жол бермей, адал 
бәсекелестік күресті қалыптастыру;

•  бизнесті ұйымдастыру мен қалыптастыруда нарық та-
лаптарын ескеру;
•  тамақтандыру  кәсіпорындары  нарығындағы  сұраныс
пен үсынысты болжау;
•  жарнамалық  және  нарыққа  ықпал  ету  және  ьіқти- 
мал  және  нақты  сатып  алушылардың  түсінігіне 
тауардың  тартымды  бейнесін  қалыптастыру  жөнін- 
дегі  маркетингтік  қызметпң  жоғары  тиімділігін  қам- 
тамасыз еіу.
•  мейрамхана бизнесінің қызметі маркетингінің міндет- 
тері: нарықты зерттеу және клиентгердің қажетгілігін 
талдау;
•  тамақтандыру  кәсіпорындарының  маркетинггік  ор- 
тасын  талдау  және  оның  факторларының  өзгеруіне 
бейімделу мүмкіндігін зерттеу;
•  мейрамхана  қызметтері  нарығын  маркетинггік  зерт- 
теу және оны сегментгерге бөлу;
•  таңдалған тиісті сегментке сәйкес келетін мейрамхана 
өнімін әзірлеу;
•  қызметтің  сипаты  мен  оған  сұранысты  көрсететін 
оның оңтайлы бағасын белгілеу;
•  коммуникативтік саясатты жүзеге асыру.
Қоғамдық  тамақтануда,  әсіресе,  ақша  қаражаты  жетіс-
пеген жағдайда маркетинггік қызметгі жүзеге асыруды білу 
ерекше  рөл  атқарады.  Қоғамдық  тамақтандыру  жүйесінде 
маркетинггі  ұйымдастырудың  ерекшелігі  қызмет  көрсету 
саласынан  гөрі  өнеркәсіптік  өндіріске  көп  бағдарланған 
дәстүрлі  маркетинг  теориясында  бар  механизмге  қара- 
ғанда  «маркетинг-микс»  механизмін  қалыптастыру  қағи- 
даларының біршама өзге жүйесін қажет етеді. 
2
Қоғамдық  тамақтандырудың  өндіріс,  сату  мен  тұтынуды 
ұйымдастыру  сияқты  функцияларын  біріюіру  үшін  оның 
үсыныстың сұраныс пен тұгынушы сезінегін сапаға сәйкесгігі, 
бағалардың  халықтың  сатып  алу  қабілегімен  параметрлік 
байланысып  белгілеу,  тауарды  жарнаманың  көмегімен  ғана 
і
Іе
й
р
ам
х
ан
а 
биз
несінің 
м
а
р
к
е
т
и
н
гі

М
ей
ра
м
ха
н
а 
би
зн
ес
ін
ің
 
м
ар
ке
ти
н
гі
емес, сонымен бірге белгілі бір орналасатьш жерді таңдаудың, 
үй-жайдың  ішкі  дизайны  мен  өзара  қарым-қатынастар 
маркетингін  қалыптастырудың,  нарықтың  таңдалған  сегменті 
мен  кәсіпорынның  тәулік  ішінде  жұмыс  істеу  режимін  еске- 
ре  отырып,  жабдықтарды  белгілеп  орналастыру  мен  қызмет 
көрсеіу  тәсілдерінің  көмегімен  жылжьпу  сияқты  қасиетгері 
бірііуі тиіс айрықша маркетинг кешен қүру керек.
Осындай  кешен  қүрудың  қажеттілііі  қоғамдық  тамақ- 
тандыруға  қойылатын талаптарды  күшейтеді және түтыну- 
шыларға  оның  нәтижелерін  өнеркәсіп  шығаратын  та- 
уарды  сатып  алған  кездегіден  үлкен  жылдамдықпен 
бағалауға  мүмкіндік  бере  отырып,  оның  іс-қимылын  бір 
жерде  шоғырландырады,  сонымен  бірге  ол  тек  қоғамдық 
тамақтандыруға  ғана  тән  ерекше  маркетингтік  іс-қимыл- 
дардың көмегімен сүранысты қалыптастырып, ынталандыру 
жүйесіндегі талаптарды көтереді. Қоғамдықтамақтандыруда 
кәсіпорындардың  маркетингінің  тікелей  бөлігі  болып  та- 
былатын  түынушыларға  қызмет  көрсету  саласы  емес 
сүранысты  қалыптастырудың  айрықша  нысаны  болып  та- 
былатын  музыкалық  сүйемелдеу,  концерттік  және  көңіл 
көтеру  қызметін  үйымдастыру  сервиске  айнгілуда.  Мүның 
өзінде  қоғамдық  тамақтандыру  үйымдарының  нысандары 
мен түрпатының сан алуан түрлерінің болуы да  оның «4-р- 
ын»  (тауар,  баға,  жарнама,  өткізу)  қүрайтын  маркетингтің 
барлық элементтері бойыншаөзіне таңдайтын маркетингтік 
іс-қимылдарға  да  «маркетинг-микс»  жүейсі  элементтерінің 
жиынтығы ретінДе әсер етеді.
Соңғы  оНдаған  жыл  ішінде  дамыған  елдердің  мейрам- 
хана  ісінде  тамақтандыру  пункттерінің  неғүрлым  тиімді 
болып  шыққан  бейіндерін  анықтайтын  бірнеше  концеп- 
ция  әзірленді.  Бүл  жағдайда  мейрамхананың  имиджі 
мен  ресімдеуіне  нарықта  белгіленген  күнделікті,  ресми, 
этникалық,  балаларға  арналған,  тек  ересектерге  арналған, 
мерекелік-салт*анатты  және  т.б.  жауап  беретін  концепция 
3  
болып  саналады.  Сонда сыртқы  және  ішкі  ресімдеу мен  ас

м әзірінің ерекш еліктері таңдалған концепцияға  негізделеді, 
ал  концепция  нары қты ң  нақты  Сегментіне  сүйенеді.  Кон- 
ц епцияда  қоғамды қ  тамақтанды ру  кәсіпорнының  мына 
элем енттері көрсетілуге тиіс:
•  кредо (нақтыланған миссия);
•  мақсаттар;
•  міндеттер;
•  тұтынушылардың сипаттамасы;
•  іс-қимы лдар бейіні;
•  орналасқан ж ері;
•  іш кі ресімдеудің дизайны;
•  ас мәзірі;
•  бағалар;
•  ахуал;
•  қызмег көрсеіудің құны;
•  басқа шығыстар.
Жыл сайын мыңдаған жаңа кәсіпорын ашылып, мейрам- 
хана бизнесіне кіру оңай, ал онда табысққа жету қиын екенін 
ескермей,  осы  мейрамханалардың сонша саны  бейімделген 
және  тұрақты  келушілерді  тарта  алмай  банкрот  болады. 
Сондықтан  концепция  мен  оған  жауап  беретін  ресімдеу 
орналасқан  жерімен,  ал  орналасқан  жері  -   тамақтандыру 
кәсіпорнының концепциясымен үйлесуге тиіс (4-сурет).
4-сурет мейрамхананың орналасуы тамақтандыру көсіп- 
орындардың  маркетинг  концепциясының  басты  құрамдас 
элементі  болып  табылатынын  көрсетеді.  Оның  орналасқан 
жері  оған  келетін  адамдарға,  яғни  күтілетін  нарықтың 
сегментіне  ұнайтын  болады.  Әрине,  тамақтандыру  кәсіп- 
орны  үшін  маркетингтің  басқа  да  элементтері  (ас  мәзірі, 
тамақтың  сапасы,  бағасы,  қызмет  қөрсету,  ресімделген 
дизайны,  менеджменттің  ахуалы  мен  оны  ұйымдастыру) 
маңызды рөл атқарады, сөйтсе де келушілердің саны көп бо- 
латын  оның орналасқан жері ең қымбат түсетін  нәрсе және 
экономикалық  табыстың  басым  үлесіне  соның  арқасында 
жетуге болады.
М
ей
ра
м
ха
н
а 
би
зн
ес
ін
ің
 
м
ар
к
ет
и
н
гі

Маокетинг 
кониепциясы
і 
Орналаскан жер 
...  .
і—І=ГГ   1  11  1 
іі—1
I  Ресімдеу 
I 
I  Нпрыхплі  саыеяп 
I 
I  Ас мәзірі 
I  |  Багаяар
II.
1 
Менеджмент 
I 
. .
|   Қызмсг карсету 
[  |   Ахуал 
|   |  
Еңбесті сүйеислдеу дяістері 
|
4-сурет. Маркетинг концепциясының тамақтандыру 
кәсіпорнының қызметіне әсері
Өкінішке  орай,  Қазақстанның  мейрамхана  ісімен  айна- 
лысатын  барлық  кәсіпкерлері осы  факторды  ең бірінші  ке- 
зекте ескеру қажет екенін түсіне бермейді.
Тамақтандыру 
кәсіпорнының 
орналасатын 
жерін 
таңдалуға тиіс басты өлшемдердің арасынан мына өлшемдер 
'маңызды болып саналады:
•  демография  — белгілі  бір  географиялық  жерде  адам- 
дардың болуы; ч
•  осы адамдардың ақша кірісінің орташа деңгейі;
•  осы ауданның дамып келетін немесе тоқырау басталған 
ауданға жатуы;
•  канализацияның,  дренаж  бен  әжетханалар  жүмы- 
сының реттелуі;
•  мейрамханаға  жету  мен  келудің  қолайлылығы,  яғни 
осы жерге адамдардың оңай жетуі;
•  сыртқы 
ресімдеуге 
ғана 
емес, 
сонымен 
бірге 
түтынушылар нақты жерде тамақтандыру кәсіпорнын 
көзқараспен бағалауына байланысты көрнекілік;
•  осы маңнан өтіп бара жатқан автокөлік жүргізушілері 
үпіін  оның  тартымдылығы  мен  автокөлік  түрағының 
болуы;
•  оның маңында  орналасқан  ғимараттар  мен  қүрылыс- 
тардың сыртқы түрі;

•  ішкі ресімдеудің тартымдылығы мен жайлылығы және 
оның орналасқан жермен үйлесуі;
•  осы  жерде  бәсекелестердің  (жалғыз  өзінің  немесе 
бірнеше мейрамхананың болуы).
Тамақтандыру  көсіпорны  маркетингі  тұрғысынан  алып 
қарағанда оның орналасатьш жерін таңдаудан  кейін тамақ- 
тандыру  кәсіпорнының  залы  мен  оның  ішіндегі  ахуал 
маңызды фактор болып табылады.
Бұрын  айтылып  кеткендей,  тамақтандыру  кәсіпорнына 
келушілер  интерьердің дизайнына  ерекше  назар  аударады, 
ал олардың айналысындағы ахуал тұтынушының сана-сезімі 
мен  түйсік  деңгейінде  әсер  етеді.  Егер  залдағы  үстелдер 
бір-біріне  жақын  тұрса  немесе  мұнда  шу  көп  және  орын 
тығыз  болса,  онда  тұтынушы  екінші  рет  мұндай  келмеуі 
де  мүмкін.  Ал  сана-сезімге  жарық,  ж иһаз,  қабырғалар  мен 
үстелдегі дастархан түстерінің үйлесуі,  музыка,  ресімдеудің 
таңдалған  тақырыбы  әсер  етеді.  Осының  барлығы  бірге 
тұтынушылардың талғамын жаулап алатын әрі сана-сезімге 
әсер ететін маркетингтік құрал б о л ь т  табылады. Осы орай- 
да  еуропалық  тамақтандыру  кәсіпорындары  XX  ғасырдың 
70-жылдарында өте қарапайым ресімделген болатын. Алай- 
да  қоғамдық тамақтандыру нарығындағы  шарықтап  кеткен 
бәсекелестік  XX  ғасырдың  соңында  осы  тәсілдемеден  бас 
тартуға мәжбүр етті. Ал қазір олар осы бағытта бәсекелестер 
алдында  өздерін  көрсетудің  тәсілі  ретінде  ішкі  залды 
ресімдеудің  бірегейлігін 
қалыптастыратын 
конңепция 
әзірлейтін болды.
Өкінішке орай, Қазақстанның тамақтандыру кәсіпор^ін- 
дарының басым қөпщілііі осы күнге дейін қарапайымдылық 
не болмаса стандарттық қағидасын ұстанады. Бұл да белгілі 
бір тамақтандыру кәсіпорындары тез арада банкрот болып, 
өзінің  жақсы  имиджін  көрсетуге  үлгере  алмай  жабылатын 
жағдайдыіуындататын фактор болып табылады.
Бұл  Қазақстандағы  тамақтандыру  кәсіпорындарының 
басшылары  мен  меншік  иелерінің  көпшілігінің  тамақтан'  <2
М
ей
ра
м
ха
н
а 
бн
зн
ес
ін
ің
 
м
ар
ке
ти
н
гі

М
ей
ра
м
ха
н
а 
би
зн
ес
ін
ің
 
м
ар
к
ет
и
н
гі
дыру  кәсіпорныньщ  ресімдеуі  келесі ережелерге сәйкес  ке- 
луге тиіс екенін білмеуімен байланысты болуы мумкін:
1). сауда  залына  үстелдер  мен  орындықтарды  көп 
қоймай, отыратын орындардьщ нормаларын сақтау қажет;
2)  сауда  залы  архитектуралық-жоспарлау  шешімінің 
орталығы ғана емес, сонымен бірге тамақтандыру кәсіпорны 
маркетингінің жарнама аспектілерін көп үлесін білдіреді де- 
ген ережені ескеру қажет;
3)  интерьерді  жобалаған  кезде  үлы  филиолог  И.П. 
Павлов  айтқан:  «адам  тамақ  ішіп,  демалатын  бөлмеде 
күнделікті  қаракеті  мен  іс-әрекет  туралы  үмытуға  тиіс»,
— деген  сөзіне  орай  зал  қазіргі  жай-күйге  кереғар  орта 
қалыптастыру мақсатын үстану керек. Сол себептен адам- 
дар  түскі  уақьГгта  тамақ  ішетін  үйымдардың  жанындағы 
тамақтандыру  пункттері  стандартты  түрде,  ешқандай 
безендірусіз,  тек  тазалық  пен  гигиена  ережелерінің 
сақталатыны  көрсетіліп,  ал  жүмыс  орындарынан  тыс 
орңаласқан  тамақтандыру  кәсіпорындары  жүмыс  орын- 
дары  жанындағы тамақтандыру  пункттерінің  қызметімен 
пайдаланатын адамдар айырмашылығын көре алатындай 
етіп безендірілуге тиіс.
Осының негізінде еуропалық елдер жабдықтар (үстелдер 
мең орындықтар) орналасатын мейрамхананың сауда алаңы 
оның аумағының 45-68%-дан, кафенің -  72-87%-дан, буфеттің
-  91-93-дан, ал барлардьщ -  76-87%-дан аспауға тиіс делінген 
халықаралық  концепцияны  қабылдады.  Алайда  Алматы 
қаласының  15  әр  түрлі  тамақтандыру  кәсіпорнын  зертте- 
ген  кезде  осы  нормативтер  сақталынбақ  түгіл,  ол  жөнінде 
тамақтандыру  мекемесінің  меншік  иелері  мен  жетекші- 
менёджерлерінің  білмейтіні  анықталды.  Мәсёлен,  Алма- 
ты  қаласында  жабдықпен  мейрамхана  көлемінің  81-92%-ы, 
кафелердің  -   85-95%-ы  тОлтырылады,  буфеттердің  көлемі 
тар,  ал  барлардьің  жабдықтармен  (отыратын  орындармен) 
Шлтырылуы  88-95%-ға  жететінін  көрсетгі.  Бес  зёрттелген 
мейрамхананың екеуі ғана, ал алты зерттел ген кәсіпорынның 
ішінен  екі  кафе  ғана  тақырыптық  және  стандартты  емес 
түрде  ресімделіені  байқалды.  Қазақстандық  тамақтандыру

кәсіпорындарының,  әсіресе,  шағын  кәсіпорьшдардың  ас 
үйі  көп  жағдайда  сауда  залымен  қатар  орналасып,  одан 
келушілер жаратпайтьш иістер келеді.
Тамақтандыру  кәсіпорындарында  меншік  өнім  өнді- 
рісін  ретімен  жүзеге  асыру  қағидасы  сақталуға  тиіс.  Өкі- 
нішке  орай,  Қазақстанның  шағын  тамақтандыру  кәсіп- 

жүктеу/скачать 5,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: