Зияткерлік меншік негіздері: Оқушыларға арналған сұрақтар мен жауаптар

Авторлық құқық негіздері
55. Авторлық құқық дегеніміз не?
Жалпы айтқанда, авторлық құқық автордың әдеби немесе 
көркем жұмыстарын қорғайды,олар жиі "туындылар"деп аталады.
Авторлық құқық-бұл авторлардың және сабақтас құқықтар 
иелерінің олардың туындылары мен сабақтас объектілеріне 
құқығы, мысалы, жазушылардың олардың кітаптарына авторлық 
құқығы, суретшілердің олардың картиналарына авторлық 
құқығы, фотографтардың олардың фотосуреттеріне авторлық 
құқығы. Тар мағынада авторлық құқық тек авторлардың өз 
туындыларына деген құқықтарын білдіреді. Ең кең мағынада 
авторлық құқық жүйесі көптеген елдерде "сабақтас құқықтар" деп 
аталатын 
орындаушылардың, 
дыбыс-бейне 
өнімдерін 
өндірушілердің, хабар тарату ұйымдарының, баспагерлердің және 
т.б. құқықтарын да қамтиды (55-сұрақты қараңыз). Берн 
конвенциясына сәйкес қорғалатын әдеби және көркем 
туындыларға әдебиет, ғылым және өнер саласындағы кез келген 
өнім, оны білдіру тәсілі мен нысанына қарамастан, мыналарды 
қоса алғанда, қамтытады: кітаптар, брошюралар және басқа да 
жазбаша туындылар; лекциялар, сөйлеу, уағыздау және басқа да 
ұқсас 
туындылар; 
драмалық 
және 
музыкалық-драмалық 
туындылар; хореографиялық туындылар және пантомималар; 
мәтіні 
бар 
немесе 
мәтінсіз 
музыкалық 
шығармалар; 
кинематографиялық 
туындылар, 
оларға 
ұқсас 
тәсілмен 
көрсетілген туындылар теңестірілетін; кескіндеме, сәулет, мүсін, 
нақыштау және литография туындылары; ұқсас фотосурет 
тәсілімен көрсетілген туындылар теңестірілетін фотографиялық 
туындылар; қолданбалы өнер туындылары; иллюстрациялар, 
карталар, жоспарлар, эскиздер және географияға, топографияға, 
сәулетке немесе ғылымдарға қатысты пластикалық туындылар. 
Авторлық құқық туралы неғұрлым заманауи келісімшарттар, оған 
туындылардың жаңа түрлерін, оның ішінде деректер базасын 
және компьютерлік бағдарламалық қамтамасыз етуді қоса 
отырып, осы тізбені кеңейтті. Көпшілік санаттың туындылары 
авторлық құқық туралы халықаралық келісімшарттарға сәйкес 
қорғалуға жатады, алайда қолданбалы өнер туындылары сияқты 
туындылардың кейбір санаттарын қорғау мүше мемлекеттердің 
қалауы бойынша қалады. Авторлық құқық мүліктік және жеке 
мүліктік емес құқықтарды қорғайды.Құқықтардың бұл екі түрі 
экономикалық және моральдық құқықтар деп аталады. Ежелгі 

қытай мақаласында: "шығармада автордың сипаты көрінеді" –
делінген. Шынында да, әртүрлі авторлар бір нәрсе туралы жазуы 
мүмкін, бірақ нәтижелері басқаша болады, сондықтан шығарма 
көбінесе 
автордың 
жеке 
басының 
жалғасы 
ретінде 
қарастырылады. Тарихи әлемде авторлық құқық саласындағы 
заңнаманың екі түрлі жүйесі жұмыс істеді.
Біріккен Корольдік пен АҚШ ұсынған бір жүйе шеңберінде 
авторлық құқық әдеби және көркем шығармаларды жасауды 
ынталандыратын 
мемлекеттік 
саясаттың 
өнімі 
ретінде 
қарастырылады, бұл ретте автордың мүліктік құқықтарын 
қорғауға басты назар аударылады. Басқа, мысалы, Франция мен 
Германия, автордың жеке құқықтарын қорғауға басты назарын 
аудара отырып, туындыны автордың жеке тұлғасының жалғасы 
және оның сипатының көрінісі ретінде қарастырады. Осы екі 
жүйенің негізгі елдері Берн конвенциясының қатысушылары 
болып табылатындықтан және бір-бірінен үнемі үйренетіндіктен, 
жүйелер арасындағы айырмашылық біртіндеп тегістеледі. 

жүктеу/скачать 1,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: