Алғы сөз психология ғылымы қазақ елінің өткен дәуірлерінде жеке ғылы-мы пән



Pdf көрінісі
бет77/124
Дата29.03.2023
өлшемі0,87 Mb.
#77283
түріОқулық
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   124
Байланысты:
Ә,Алдамұратов Жалпы психология

Ойлау мен сөйлеу, Адамның ойлану әрекеті тікелей сезімдік таным процестерімен ғана емес, тілмен де,
сөйлеумен де тығыз- байланысты, Міне, осындай ерекшелік адам психикасыныа жануар-лар психикасынан сапалық
өзгешедігін көрсетеді. Жануарлардың қарапайым ойы нақтылы әрекетке байланысты, ол жанама, абстракты ой бола
алмайды.
Адам сөйлеу, дыбысты тіл нәтижесінде нәрселер мен кұбылыс-тардың мәнді, тұрақты белгіерін ой арқылы
бейнелей алады. Бұл ретте,-тіл адам ойының заттық қабыршағы болып табылады. Адамның ойы әрбір нәрсенің сипаты
мен қасиеттерін сөз арқылы ажыратъш көрсете алады Сөйтіп, заттар мен құбылыстарды әртарап-ты танып білуге
мүмкіндік туады.
Адам тілдік материалдар негізінде ойлаиады Өз ой-пікірлерінің жүйесің нәрселер жайьшдағы нақты түсініктерін
жасайды. Әрбір ойдың ақиқаттығы ой талқысы арқылы қарастырылады. Адам ойының жүйелі больш, оның нәрселердің
мәнін тусініп білуі сөйлеу арқылы жүзеге асыпөвзгелерге жеткізіледі. Адамның ойы тілмек, анық сөйлеумен тығыз
байланысты және ойлау ош тілдік материал арқылы өзінің шындығы мен ақикаттығын бейнелей алады.
Ойлаудың қогамдық мәні. Ойлаудың тілмен тығыз байланысты болуы және оның қоғамдық мәні адам ойлауы
дамуының қоғамдык-тарихи сипатта болатындығын көрсетеді. Адамның дүниетанымы, білімі және өмір тәжірибесінен
жинақтаған мағлұматтары ұрпақтан-ұрпаққа мұра болып ауысьш отырады. Бұл — тарихи фактор. Адам ақыл-ойының
дамып жетілуі мен білімішк өсуі әрбір ұрпақ жасаған білім қорын меңгеріп, оларды әлеуметтік өмір қажеттіліктерін
қанағаттандырып отыруға пайдаланылады. Сөйтіп, тарихи даму адам баласының қоғам өміріндегі карым-қатынасын
нығайтады.
134


§ 3. Ойлау процесініц психологиялық және логикалық астарлары
Адамның дүниетанымы қоғамдық-тарихи даму нәтижесінде өрістейді. Ол табиғатқа әсер етіп, қоғамды өзінің
белсенді әрекетімен байытады. Сөйтіп, адамзаттың ғылыми білімі дамьш, белгілі бір жүйеге түседі. Басқаша айтқанда,
адамдардың танып білу процесінде тіл арқылы жинақталып қорытылған білімі мен оның нәтижелері жүйеленіп, ғылым
салаларына бөлінеді. Мысалы: физика, химия, биология, тарих, социология, психологчя т. б. Танымдық процестердід
осы тарихи дамуы және олардың ғылым жүйелеріне жіктеліп бөлінуі дүниетану теориясын немесе гносеологияны
кұрайды. Гносеология — философия мен логиканың дүниетану теориясын құрайтын құрамдас бөлігі, таиып білудін
тсориялық негізі
Таным теориясы — гносеология — философиялық пән Ол дүниетанудыц жалпы заңдылықтарын
зерттейді.Адамзат тарихының дамуында қалыптасқан “болмыс”, материя”, “сана”, “сапа”, “сан”, “тартылыс” тәріздес
басқа да ұғымы кең категорияларды қара-стырады Осындай таным теориясы мен философиялық принцнп-терге
негізделетін ойлау процесі өзара байланысты және бір-бірін толықтырыи отыратын жеке ғылыми пәндер — формальдық
логика мен психология арқылы да зерттеледі.
Логика ғылымы ойлаудың формаларын, ұғымдар мен пікірлерді, ой қорытындыларын және ойлау зандарын
зерттейді.
Ұғым — болмыстағы нәрселер мен құбылыстардын жалпы, мәнді және өзіндік белгі-қасиеттерін бейнелейтін
ойлау формасы. Мысалы, “адам” деген ұғымның мәні оның өндіріс құралын жасап шығаратын қабілеті бар; дыбысты тіл
арқылы сөйлесетін ақыл иесі екендігін білдіреді, Ал “емтихан” деген ұғымның мәнісі — оқушы-лардың, студенттердің
білім деңгейін анықтап, олардың дәрежесін тиісті белгілермеи анықтайтын оқу процесі. Ұғымдардың мазмұны пікірлер
арқылы ашылады. Мұнда нәрсе мен оның қасиет-белгілері арасындағы байланыстар ашып көрсетіледі, Мысалы,
металдарды қыздырса, олардың көлемі ұлғаяды. Бұл пікірдіа формуласын — S дегеніміз Р, иеS деғеніміз Р емес деп
жазып көрсетеміз. Пікірлер сапаларына қарай қостаушы, терістеуші болады. Мәселен, Жер Күнді айналады — S


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   124




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет