– кесте   Заманауи ғалым-педагогтар еңбектеріндегі болашақ музыка

206 
 
еңбектері 
қасиеттері 
Қ.Б. Жарықбаев 
«Аталар сөзі - ақылдың 
көзі». Алматы. Қазақстан, 
1980. 
-
 
тоқтамға келгіштік табандылық 
-
 
ұстамдылық  тәртіптілік  -      сөз бен істе әділ 
болу 
Ж. Наурызбаев «Ұлттық 
мектептің ұлы мұраты». 
Алматы. Ана тілі, 1995ж. 
-
 
мәдениетті тұлға  өнегелілік икемделгіш 
-
 
жанашыр -     мәрттік (адамдарды жатсынбау) 
С.А. Ұзақбаева 
«Тамыры терең тәрбие». 
Алматы. Білім, 1995ж. 
-
 
ізгілік,  ізеттілік  әсемдік,  әдемілік  шеберлік, 
алғырлық салауаттылық 
Ғ.М. Кертаева 
«Рахат» мектебі: жаңа 
ғасырға жаңа мектеп. 
Павлодар, 2006. 
-
 
кәсіби парыздылық сүйіспеншілік 
-
 
зиян келтірмеу адамгершілік эмпатия 
Е.Ө. Жұматаева  
«Этнопедагогика» 
оқу құралы. Павлодар, 
2004ж. 
-
 
Шешендік  тапқырлық  кемелденген  адам 
батылдық өнер-білімге құмар болу   
Ж. Асанов «Тәлім-
тәрбиенің ұлттық 
негіздері». Оқу 
бағдарламасы // Қазақстан 
мектебі, 1995. №6 
-
 
Сабырлылық қамқорлық достық, жолдастық 
-
 
Балажандылық сүйіспеншілік таза ниеттілік 
Қ. Бөлеев «Мұғалім және 
ұлттық тәрбие». Алматы. 
Нұрлы әлем. 2000ж. 
-
 
Ұлтжандылық  мақсаттылық  ғылым-білімге 
деген  талпыныс  ұстамдылық  әділдік,  парасаттылық  -    
сөз, тіл өнерін меңгеру 
 
Ұлт  ойындары  -  ата-бабамыздан  бiзге  жеткен,  өткен  мен  бүгiнгiнi 
байланыстыратын баға жетпес байлығымыз, асыл қазынамыз. Ойын баланың алдынан 
өмiрдiң  eciгiн  ашып,  оның  шығармашылық  қабiлетiн  оятып,  бүкiл  өмipiнe  ұштаса 
бередi. В.А.Сухомлинский сөзiмен айтқанда: "Ойынсыз ақыл ойдың қалыпты дамуы да 
жоқ  және  болуы  да  мүмкін  емес.  Ойын  дүниеге  қарай  ашылған  үлкен  жарық  терезе 
iспеттi,  ол  арқылы  баланың  рухани  сезiмi  жасампаз  өмipмен  ұштасып,  өзiн  қоршаған 
дүние  туралы  түciнiк  алады.  Ойын  дегенiмiз  ұшқын,  бiлiмге  деген  құмарлық  пен 
елiктеудiң маздап жанар оты" деген [6].  
XXI  ғасыр  өркениет  заманы  деп  жатырмыз  ғой,   өзіміздің  ұлттық 
ерекшелігімізді  жоғалтпас  үшін  сендердің  жасап  отырған  жұмыстарың  өте  мәнді. 
Қандай бала болмасын, қандай отбасында тәрбиеленбесін ұлттық дәстүр, ұлттық сана, 
ұлттық  психика  арқылы  қалыптасса,  бала  болашақта  өзінің  ұлтын  жақсы  көретін 
ұлтшыл  азамат  болады.  Біз  отбасында  оны  көрсете  алмасақ,  айталық,  бесік  жырын, 
тұсау  кесерді,  ұлттық  нақышта  айтылатын  өлеңдерімізді,  ұлттық  ойындарымызды, 
мақал-мәтелдерімізді  жаттатып  үйретпесек,  балада  жаңсақ  нанымдар  пайда  болады. 
Яғни,  көп  жағдайда  басқа  ұлттарға  еліктегіш  келеді.  Мысалы,  қазіргі  балалар  көп 

207 
 
жағдайда  өздеріне  жеңіл  нәрселерді  жақсы  көреді,  жаттағаннан  гөрі  компьютерлік 
ойындар ойнай салғанды, телевизордан көре салғанды жақсы көреді. Бұрынғы кездегі 
асық  ату  секілді  ойындарда  бала  қимылдайды,  жүгіреді,  оның  барлығын  біздің  ата-
бабаларымыз  өте  жақсы  ойластырған  деп  санаймын.  Ұлттық  ойындар  денеге,  ойға, 
психикаға пайдалы, шыдамдылыққа, төзімділікке, бәріне үйретеді. Қазір соның бәрінен 
ажырап  бара  жатқан  кезде  насихаттау  жұмыстары  көп  жүргізілуі  керек.  Мектепте 
сабақтарымызда міндетті түрде көп әңгіме айтуымыз керек, балаларға «ұлттық тәрбие» 
деген  сабақ  жүргізу  керек.  Ұлттық  әдет-ғұрып,  ұлттық  салт-дәстүр,  ұлттық  сананы 
қамтитын  жылдар  бойы  әр  сыныпта  жалғасын  тауып  отыратын  міндетті  пән  ретінде 
кіргізілу  керек  деп  ойлаймыз.  Бала  жеке  тұлға  болып  қалыптаспайды,  бала  өскен 
ортасына  қарап  тәрбиеленеді.  Мысалы,  орысты  қазақ  отбасында  өсіріп,  қазақтың 
музыкасын  тыңдатсаң  қазақи  тәрбиеде  өседі,  сондықтан  да  үгіт-насихат  жұмысы 
керемет  жүру  керек.   Қазір  жастар  жылт  етіп  шыққан  нәрселерге  тез  көңіл  бөліп 
қызығады.  Сол  үшін  ұлттық  сананы  оятам  деп  жүрген  қазақтар  міндетті  түрде 
балаларды  шынымен  де  қызықтыратын  нәрсе  табуымыз  керек.  Егер  де  дәл  қазіргі 
уақытта  осы  бір  сілкіністі  терең  ұғынып,  халықтың  сан  ғасырлар  бойы  орнықтырған 
рухани дүние байлығын бүгінгі ғылыми уақыт көшіне жалғастыра жаңғырта алсақ, ең 
басты  мәселе  осы  болмақ.  Халық  өз  болмысын  тереңірек  танып-түстеу  үшін  барлық 
күш-жігерін  басшылыққа  алуы  шарт.  Себебі,  рухани  кемелділік  қана  ұлттық  болмыс-
бітімді орнықтыра алады. Рухани кемелділік қана шынайы талғам мен танымның өрісін 
кеңейтеді.  Сондықтан  да,  ұлттық  ойын  ұғымының  философиялық  тұрғыдан 
қарастырылуы өзекті мәселе ретінде пайымдалды.  
 
Әдебиет 
1.
 
Кiшiбаева Д. Ұлттық ойындардың пайдасы //Бастауыш мектеп. 2004, №1. 52-55б 
2.
 
Даналардан  шыққан  сөз.  құpacтыpғaн  Асылов  У.  -  Алматы,  2007  Диваев  Ә. 
Тарту. - Алматы, 2012. – 254 б.  
3.
 
Диваев А. Игры киргизских детей // Туркестанские ведомости. 2005. 152. 1-3-б.  
4.
 
Дүйсембекова Ш.Д. Тәрбие үрдiсiнiң ерекшелiктерi. Семей, 2003 
5.
 
Молдагаринов А. Қазақтың балалар ойыны, Алматы. 2007 
 
 
УДК 371.13:78 
МЕТОДИКА ФОРМИРОВАНИЯ МЕТОДИЧЕСКОЙ ПОДГОТОВКИ УЧИТЕЛЯ 
МУЗЫКИ 
 
Е. Зизина 
Государственный университет имени Шакарима города Семей, студентка группы П-144 
Научный руководитель: Т.Ш. Ахметова – Государственный университет имени 
Шакарима города Семей, и.о. доцента кафедры музыкальное образование, к.п.н. 
         На  современном    этапе  развития  общества    нужны  хорошо  подготовленные 
специалисты,  методически  грамотные  учителя,    способные  осмысленно  и  творчески 
подходить к  решению инновационных  задач,  социально-мобильные, ориентированные 
на  созидательные  преобразования.  Качественное  методическое  обеспечение 
педагогического  процесса  необходимо,  так  как  оно  способствует  формированию  
методической компетентности учителей, качественной педагогической деятельности. 
Профессия учителя музыки не только уникальна сама по себе, но и по - особому 
социально значима. Она характеризуется многоплановостью деятельности: интересно и 

208 
 
увлеченно  рассказывать  детям  об  искусстве,  его  формах  и  жанрах;  на  высоком 
профессиональном  уровне  вести  занятия  по  разучиванию  и  исполнению 
художественных  произведений;  квалифицированно  исполнять  на  инструменте 
аккомпанемент  песен,  а  также  произведения,  рекомендованные  программой  для 
слушания;  давать  теоретические  знания  в  доступной  и  увлекательной  форме;  вести 
различные  виды  внеклассной  работы.  Исследователи  деятельности  учителя  музыки 
отмечают,  что  результативность  его  деятельности  может  быть  обеспечена  лишь  при 
высоком уровне методической подготовки. 
Значительная  роль  в  методической  подготовке,  на  наш  взгляд,  принадлежит 
внеклассному  общению  учителя  с  учениками.  По  мнению  психолога,  исследователя 
Д.И.Фельдштейна,  важно  обращать  внимание  не  только  на  глубокое  освоение 
материала,  но  и  на  необходимость  создания  благоприятных  условий  для 
самовыражения  и  самореализации.  В  этом  плане  внеклассное  мероприятие  выступает 
как  конкретный  способ  определения  истинности  проблемы,  путем  ее  решения. 
Внеклассное мероприятие также может помочь учителям не только показать ценность и 
необходимость  общения  и  т.д.,  но  и  развить  навыки  самостоятельного  мышления, 
пробудить у них творческое начало. 
       Проходя  практику  в  средней  школе  им.  А  Ибраева  села  Ново  –  Баженово  под 
руководством  Сагадиевой  Гульнары  Сапаровны  мы  провели  внеклассное  мероприятие 
на тему: «Дружба» 
Сценарий внеклассного мероприятия 
Цель: показать ценность и необходимость дружбы 
Задачи: уточнить  представления  детей  о  том,  что  такое  дружба  и  каким  должен  быть 
настоящий  друг;  воспитывать  вежливое  отношение  друг  к  другу;  содействовать 
формированию дружного коллектива класса. 
ХОД УРОКА 
Звучит песня “Песенка о дружбе” <Слайд 1>. Презентация 
Я: Какое чудесное слово “дружба”. Произнесите это слово. Что вы представляете? 
Дети: (отвечают). 
Я: Как вы думаете, что такое дружба? 
Дети: (отвечают). 
Я: Когда люди дружат, они хотят быть вместе, они интересуют друг друга. Настоящие 
друзья понимают тебя и уважают твои интересы. 
Итак, что же такое дружба? <Слайд 2> 
Дружба  –  близкие  отношения,  основанные  на  взаимном  доверии,  привязанности, 
общности интересов. Такое объяснение дано слову “дружба” в словаре Ожегова. 
Я: Дружба греет сердца. Она нужна взрослым и детям в любой жизненной ситуации. А 
где же учат дружить и дорожить дружбой? 
Дети: 
Крепко-накрепко дружить, 
С детства дружбой дорожить 
Учат в школе, учат в школе, учат в школе. 
Я: А с чего начинается дружба? 
Дети: С улыбки. <Слайд 3> 

209 
 
Я: Верно, ребята, с улыбки. Об этом даже в песне поётся. 
Звучит песня “Улыбка”. 
Я: Сядьте поудобнее, подтяните подбородок, держите голову высоко. Наполните лёгкие 
до  отказа  и  улыбнитесь  на  выдохе.  Молодцы!  А  теперь  посмотрите  друг  на  друга, 
возьмитесь  за  руки,  посмотрите  соседу  в  глаза  и  подарите  ему  молча  самую  добрую, 
какая есть, улыбку по очереди. 
Что  вы  почувствовали,  улыбаясь  другому  человеку?  А  что  ощутили,  когда  улыбались 
вам?  (Ребята  делятся  своими  впечатлениями.)  Запомните  эти  ощущения.  Вам  было, 
несомненно,  приятно,  ведь  улыбка  –  это  лучшее  противоядие,  созданное  природой  от 
неприятностей. А теперь послушайте и догадайтесь, о чем идет речь. 
Она бесплатна, но стоит многого. 
Она обогащает тех, кому предназначена, но не обедняет тех, кто ее дарит. 
Она появляется на мгновение, но иногда остается в памяти навсегда. 
Никто не богат так, чтобы прожить без нее, но даже самый бедный человек станет с ней 
богаче. 
Она – отдых уставшим, луч света для потерявших надежду, радость для опечаленных и 
лучшее средство от неприятностей, дарованное нам природой. 
Но ее нельзя купить, вымолить, одолжить, украсть, потому что она сама по себе ничего 
не стоит, пока ее не подарят другому! 
Так что же это? 
Дети: Улыбка. 
Я: А какое чувство вы испытываете, когда встречаете своего друга? <Слайд 5> 
Дети: (отвечают). Радость. 
Я:  Выберите  те  качества,  которые  вы  хотите  видеть  в  своем  друге  (верность, 
уравновешенность, вежливость, отзывчивость, честность, внимание, откровенность) 
Дети: выбирают карточки. 
Я: Остались те качества, которые вы бы не хотели видеть в своем друге (равнодушие, 
пустословие, эгоизм, хвастовство, жадность, лень, зависть). 
Я:  Если  у  вас  есть  друг,  берегите  дружбу  с  ним,  цените  ее.  Друга  легко  потерять, 
гораздо труднее его найти. А если нашел, то береги. 
Я: А какие еще пословицы о дружбе вы знаете? 
Игра “Закончи пословицу” <Слайд 6> 
Пословицы и поговорки о дружбе. 
Не имей сто рублей, а имей …(сто друзей). 
Человек без друзей, что дерево…(без корней). 
Друга ищи, а найдешь…(береги). 
Дерево живет корнями, а человек…(друзьями). 
Дружба, как стекло: разобьешь – …(не сложишь). 
Друг познается… (в несчастье). 
Без друга в жизни… (туго). 

210 
 
Я: Ребята, недаром я сказала, что главная дружба начинается в семье. Именно в семье 
мамы читают вам первые сказки, рассказы о дружбе. Какие сказки и рассказы о дружбе 
вы уже прочитали? 
Дети: (отвечают). 
Я: Сейчас мы проведем викторину. 
Викторина “Кто с кем дружит?” 
На доске сказочные герои, нужно каждому найти друга. 
1.
 
Крокодил Гена- Чебурашка. 
2.
 
Буратино - Мальвина. 
3.
 
Вини-Пух - Пятачок. 
4.
 
Карлсон – Малыш. 
5.
 
Лунтик- Кузя. 
6.
 
Крош- Ежик. 
Звучит песня “Все мы делим пополам”. <Слайд 8> 
Я:  Настоящие  друзья  все  делят  пополам.  А  сейчас  послушайте  стихотворение  и 
скажите, можно ли таких друзей назвать настоящими? 
Есть у меня товарищ Федя, 
Он очень жаден и упрям. 
Мы стали с ним делить медведя –  
И разделили пополам. 
С тех пор никто на свете снова 
Обоих мишек сшить не смог: 
У Феди мишка безголовый, 
А у меня – без задних ног.  (С.Я. Маршак) 
Я: Послушайте внимательно басню Л.Н.Толстого “Отец и сыновья”. 
Отец  приказывал  сыновьям,  чтобы  жили  в  согласии;  они  не  слушались.  Вот  он  велел 
принести  веник и говорит: 
- Сломайте! 
Сколько они ни бились, не могли сломать. 
Тогда отец развязал веник и велел ломать по одному пруту. 
Они легко переломили прутья поодиночке. 
Отец и говорит: 
-  Так-то  и  вы,  если  в  согласии  жить  будете,  никто  вас  не  одолеет;  а  если  будете 
ссориться, да все врозь – вас всякий легко погубит. 
- Чему учил отец своих детей? 
Дети: (отвечают). 
Я: Посмотрите отрывок из мультфильма “Зимняя сказка” и ответьте на вопрос: кого из 
героев можно назвать настоящим другом. 
Дети: (отвечают). 
Я: Сейчас вы только учитесь дружить. А чтобы дружба была крепкой, нужно соблюдать 
законы. Существует много законов дружбы. Если вы будете соблюдать эти правила, то 
станете настоящими друзьями. <Слайд 10> 
Основные законы дружбы. 
1.
 
Один за всех, и все за одного. 
2.
 
Дружите, не обижайте друзей и всех, кто вас окружает. 
3.
 
Уважайте друг друга и помогайте друг другу. 

211 
 
4.
 
Радуйтесь вместе с друзьями. 
5.
 
В беде не оставляйте друзей, не подводите их, не предавайте, не обманывайте, не 
нарушайте своих обещаний. 
Я:  Ребята,  нам  часто  в  жизни  приходится  делать  выбор:  с  кем  дружить,  с  кем  не 
дружить; кто настоящий друг, а кто нет. Чтобы встретить в жизни верного отзывчивого 
друга, нужно идти дорогою добра. 
Выводы 
1.
 
Составляющей  педагогической  направленности  является  методическая 
подготовка 
учителя, 
которая 
особенно 
значима 
для 
учителя 
общеобразовательного  учреждения.  Она  проявляется  в  основных  видах 
деятельности  (методическая  работа),  которые  образуют  два  взаимосвязанных  и 
взаимообусловленных  направления  —  учебно  —  методическое  и  научно  — 
методическое. 
2.
 
Учитель, сочетающий в себе методическое творчество, методическое мышление 
и  методическую  культуру  способен  создавать  новые  инновационные 
методические  продукты,  которые  будут  востребованы  педагогической 
общественностью в свете изменений, происходящих в настоящее время в общем 
образовании. 
3.
 
Методическую  подготовку  учителя  мы  рассматриваем  как  педагогическую 
подготовку, обеспечивающую способность распознавать и решать методические 
задачи, проблемы, возникающие в ходе педагогической деятельности учителя; ее 
структура предопределена методической культурой, методическим мышлением и 
мобильностью учителя. 
4.
 
Под  развитием  методической    подготовки    учителей  понимается  процесс 
развития  личности  учителя  в  методическом  плане  на  основе  обобщения 
методического опыта и профессиональной мобильности. 
 
Литературы 
1.
 
«Творческая активность учителя – главное условие развития творческой и 
познавательной деятельности учащихся на уроке музыки»  Магнитогорск 2010г. 
2.
 
Арчажникова Л.Г. Профессия – учитель музыки: Книга для учителя. – М.: 
Просвещение,1984. – 111 с. 
3.
 
Асмолов А.Г. Деятельность и установка. – М.: Изд-во МГУ, 1979. – 151с. 
 
 
 
ӘОЖ  372.878:821.512.122 
АБАЙДЫҢ МУЗЫКАЛЫҚ ШЫҒАРМАЛАРЫНДАҒЫ КӨРКЕМДІК 
САБАҚТАСТЫҚ 
Б. Алтай 
Семей  қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік универитеті, П - 143 тобының 
студенті 
Ғылыми жетекші: Н.К. Султанова, музыкалық білім кафедрасының доценті, 
қауымдастырылған профессор, п.ғ.к. 
Президент  Нұрсұлтан  Әбішұлы  Назарбаев  «Қазақстан  -  2050»  атты  кешенді 
жолдауының  «Қазақстан  мұраты»  бөлімінде  төмендігідей  тұжырым  жасайды:  «Олар 
бабабларынң  игі  дәстүрлерін  сақтай  отырып,  қазіргі  заманғы  нарықтық  экономика 

212 
 
жағдайында жұмыс істеуге даяр болады. Олар...күллі әлемге әйгілі, әрі сыйлы, өз елінің 
патриоттары болады... Олар ұрпақ тәрбиесінде дана болады: оның саулығына, біліміне 
және дүниеге көзқарасына қамқорлық жасайды...» [1]  деген еді. 
Еліміз  еңсесін  көтеріп,  ата-баба  армандағаны  осы  егемендік  еді  деп  ұрпаққа 
ұқтырмақ болған тұста, бүгінгі бізге керек сөз Абайдан табылады. Ол жаңа қоғам, жаңа 
адам  тәрбиесі  үшін  керектіні  шығармаларында  жіктеп  тұрып  айтып  кеткен.  Ол  өз 
халқының  тірлігіне,  оның  келешегіне  көп  ой  жіберіп,  терең  ойлауы  мен  қатты 
толғануынан баға жетпес асыл дүниелер тудырған. Бірде ол өкініп, бірде күйініп, бірде 
ұрсып айтса да онда оның өз елін озық елдер қатарында көргісі келгендік тілегі жатады. 
''Абай  шығармасын  мектепте  оқыту  өте  орынды''  деп  қана  қойсақ,  ол  жеткіліксіз. 
Сонымен  негізгі  тақырыптың  мазмұнын  ашу  үшін  ең  алдымен,  "Тереңдетіп  оқыту 
дегеніміз не? Оның негізгі белгілері мен  өзекті  мәселелері  қандай?"  деген  сауалдарға  
жауап  берейік. Біздің пайымдауызша:  "Тереңдете  оқыту  шығарманың  саны  немесе  
сол    сыныпта  оқылатын    авторлардың    көптігімен    жүзеге    аспайды...    Тереңдетіп  
оқытуда    оқушылардың    икем-дағдысы,    яғни,    әдеби    музыкалық  -  шығармаларды  
талдауға  машықтандыру,  өзіндік  пікір  айту,  әдеби  таласқа  баулу,  ауызекі,  шебер  
де  шешен    сөйлеуге,    бедерлі,    айшықты,    оқушылардың  өз  шығармашылығына  баса 
көңіл беру керек"  деп есептейміз.  
Рас,    бұл    тақырыпта    жазылған    зерттеулер    шетелдік,    отандық    ғылымда 
баршылық.  Дегенмен,  тереңдетіп  оқытуға  дәл,  нақты  анықтама  ойлар  түйіндеп,  соны 
идеялар,  біріншідін,  Абайдың  музыкалық  шығармаларының  мазмұнын  оқушыларға  
тереңдетіп  оқыту  ісін  негіздеуі  бұл  еңбектің үлкен жаңалығы; 
Екіншіден,    ұлттық    музыка  тарихына    жаңаша    көзқарас,    жаңаша  оқытуды,  
жаңаша  ойлау,  жаңа  көзқарас.   
Үшіншіден,  пәндерді  интеграциялап  оқыту  (мәселен,  тарих  пен әдебиеттің,  
музыка  мен  әдебиеттің,  орыс  әдебиеті  мен  қазақ  әдебиетінің, бейнелеу өнері мен 
музыка әдебиеттің бірлікте қаралуы) идеясының негізделуі;  
Төртіншіден,  жеке  тұлғаны  дамытуға  Абайдың  музыкалық  шығармаларының 
мазмұнын  бастысы    баланың    икем    -    дағдысын    қалыптастыру,    ойлана    білуге  
жетелеу, шығармашылық  қабілеттерін  ашу,  Мен  -  концепциясын  қалыптастыруға) 
бағытталуы;  
Бесіншіден,  білім  беру  ісіндегі  (проблемалық  оқыту,  даралап,  саралап оқыту  
т.б.)  тың  технологияларға  негізделуі  еңбектің  жаңашылдығының бұлтартпас айғағы 
деп білеміз. 
Оның  бірі,    ақынның  өз  басының  елден  ерекше    қабілеті,  танып-біруге 
құмарлығы  мен  көрген,  білгенін,  естігенін  жүйелеп  жеткізе  алуы;  екіншісі,  адамдарда 
көп кездесе бермейтін өзбетімен білім алуға болған құлшынысы мен өзін-өзі жетілдіру 
мүмкіндігі.  Бұған  тағы  оның  музыкалық  қаблеті  мен  музыкатану  саласындағы 
тапқырлығы  және  жаңашылдығын  айтуға  болады.  Дәл  солай  “жаңашыл”.  Өйткені  
Абайға дейін қазақ даласында музыка теориясын кәсіби дәрежеде дамытқан Әл-Фараби 
болса одан кейінгі орынды ақын Абайға ұйғаруға әбден болады. Абай әнді еріккеннің 
ермегі  деп  түсінбейді.  Әнді  көркемөнердің  биік  шыңы  деп  бағалайды...  музыканың 
тәрбиелік  мәнін,  әлеуметтік  өмірдегі  қызметін  дұрыс  түсінді”  және  қазақтың  музыка 
өнеріне ерен үлес қосты деп бағалайды. 
Қазақ әдебиеті тарихында Абай шығармалары кең қанат жайғаны бүгінгі әдеби 
үрдістің даму барысында зор маңызын көрсетіп отыр. Осы орайда ғалым Б.Әбдіғазиев: 
«Абай  дәстүрінің  –  қазақ  әдебиетінің  даму  тарихында  заңды  жалғасын  тауып,  жан-
жақты байып келе жатқан асыл арна» екендігін атап көрсетеді [2, 16-б.].  
С.Торайғыров – Абай шығармалары ілгері дамытып, қазақ поэзиясында өзіндік 
жаңа  айшықты  өрнегімен,  өз  жаңалығымен  артынан  соны  із  қалдырған  ақын. 

213 
 
Сұлтанмахмұттың Абайды ұстаз тұтқандығы, алғашқы кезде еліктеп жазғандары оның 
өлең  өлшемдері  мен  сөздіктерінен  көрінеді.  Ол  Абайдың  оқу-ағарту,  білім-ғылым 
саласындағы  ойларын,  әлеуметтік  өмірдің  қайшылықтарын,  өз заманының  шындығын 
өлеңдерінде өрбітіп дамытады. Қазақ халқының көзін ашуды, келеңсіз жайлардың көзін 
жоюды  ойлайды.  Ел  ішінде  етек  алған  кемшіліктерді  өткір  сынап,  өмір  мен  қоғам 
алдындағы көлденең тартқан мәселелерді жырлайды. Бұл жағынан ол Абайдың жолын 
дамытушы.  
Ақын өнегесі мен тәрбиесін тікелей ғибрат алып, оның дәстүрін ілгері дамытқан 
Абайдың бас шәкірті – Шәкәрім. Ол Абайдың қоғам туралы толғамын, адам болмысын 
танудағы  ізденісін,  терең  ойшылдығын  ұлы  ұстаз  дәстүрін  сақтай  отырып,  жаңаша 
жаңғыртып, жасампаздықпен дамытты. Қоғамдық, әлеуметтік шындықты батыл айтып, 
реалистік  тұрғыда  суреттеуде  Шәкәрім  поэзиясы  Абай  өлеңдерімен  сарындас.  Абай 
мен  Шәкәрім  поэзиясының  үндестігін  зерттеген  ғалым  Б.Әбдіғазиев:  «Осы  реалистік 
дәстүр,  шынайы  халықтық  арна  Абайдан  кейінгі  қазақ  поэзиясының  көрнекті  өкілі 
Шәкәрімнің  шығармашылығының  да  негізгі  идеялық-көркемдік  нысанасына  айналды. 
Оның  реализмі,  әсіресе  саяси,  азаматтық  лирикада  айқын  көрінді»,    деп,  Абай 
шығармалары  Шәкәрім  шығармашылығында  жалғастық  тапқанын  ғылыми  негізде 
дәлелдейді [3, 34-б.].  
ХІХ  ғасырдың  екінші  жартысындағы  қазақ  қоғамы  Абай  мен  Шәкәрім 
шығармаларында өзінің барлық бітім-болмысымен шынайы суреттеледі. Абай өлеңінде 
көтерілген мәселелер Шәкәрім поэзиясында да сөз болады. Ұстазы сияқты Шәкәрім де 
«халқым», «қазағым», «елім», «жұртым» деп сөйлейді. Ақынның «Қазақ», «Тағы сорлы 
қазақ» деген өлеңдерінде Абайдың «Қалың елім, қазағым, қайран жұртым» деп келетін 
өлеңдегі ой, идея дамытылады.    

жүктеу/скачать 2,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: