Министрлігінде тіркелген. Куәлік №2988-ж 2008 жылдың 25 наурызы

 
63 
области  перевода,  творческих  возможностях  и  ограничениях, несомненно,  дает  более 
эффективные результаты, чем, скажем, опора на интуицию. 
 
Анализ перевода как профессиональной деятельности убедительно показывает, 
что  переводческая  деятельность  репрезентируется  рядом  действий  и  операций.  Эти 
уровни  и  подуровни  переводческой  деятельности  можно  представить  следующим 
образом: 
1)  Первый  уровень  действий  переводчика:  опознание  слов  и  общей  структуры 
текста. 
2)  Второй  уровень  действий  переводчика:  достижение  углубленного  понимания 
текста. 
Подуровни: 
Понимание слов, словосочетаний или групп слов связанных по смыслу; 
Понимание предложения как единицы текста; 
Понимание сверхфразных единств; 
Понимание текста в целом 
3)  Третий  уровень  действий  переводчика:  эквивалентная  передача  воспринятой 
смысловой  и  стилистической  информации  оригинала  с  помощью  средств  другого 
языка (языка перевода). 
4)  Четвертый  уровень  действий  переводчика:  заключительная  (обобщающая) 
оценка выполненного перевода в рамках более широкого контекста с опорой на общий 
понятийный аппарат. 
Теперь  кратко  опишем  деятельность  переводчика  с  точки  зрения  изложенной 
выше концепции. 
1) Опознание слов и общей структуры текста 
Деятельность  переводчика  начинается  с  опознания  и  с  восприятия  слов  и  общей 
структуры исходного текста. Постижение смысла зависит от ряда факторов: от уровня 
владения  иностранным  языком,  от  знания  жанровых  особенностей  переводимого 
материала,  от  насыщенности  текста  терминологией,  реалиями  или  образными 
единицами. 
Важную  роль  в  восприятии  иноязычного  текста  играет  узнавание  слов.  Как 
известно,  нередко  переводчик  судит  о  значениях  иностранных  слов  по  их  основному 
значению.  Особенно  показательны  в  этом  отношении  действия  переводчика  при 
переводах на иностранный зык. 
Таким  образом,  для  успешного  выполнения  переводчиком  действий  не  первом 
уровне  необходимо  должное  функционирование  механизмов  узнавания  и первичного 
осмысления текста, а также механизмов долговременной памяти. 
2) Углубленное понимание текста 
Другим  важным  фактором  в  творчестве  переводчика  является  фактор  полного 
понимания  текста.  Практический  целесообразно  выделить  два  уровня  понимания 
переводчика:  уровень  общего  понимания  и  уровень  углубленного  (критического) 
понимания. 
К  уровню  общего  понимания  политического  текста  можно  отнести  ту  степень 
понимания  текста,  которая  вполне  достаточна  для  целей  чтения,  для  ознакомления  с 
содержанием текста, но недостаточна для целей собственно переводческого акта. 
Процесс углубленного понимания текста происходит в такой последовательности:  
Переводчик должен правильно разобраться в смысловом содержании и структуре 
текста,  что  в  свою  очередь,  предполагает  умение  выделить  в  тексте  главные  мысли 
(“смысловые вехи”), а также достаточно глубоко понять отдельные факты сообщения; 

 
64 
· Переводчик должен уметь творчески интерпретировать и обобщать информацию 
оригинала, используя свой ранее наполненный опыт (языковой, общий, специальный); 
·  Переводчик  должен  увидеть,  подразумеваемое  автором,  взаимоотношения  и 
связи между элементами информации в тексте; 
· Переводчик должен творческий интерпретировать усвоенную им информацию; 
Переводчик  должен  углубленно  (критически)  понять  содержание  исходного 
текста. 
3)  Эквивалентная  передача  воспринятой  и  смысловой  и  стилистической 
информации с помощью средств другого языка 
Третий  уровень  деятельности  переводчика  связан  со  всякого  рода  действиями  и 
операциями,  направленными  на  эквивалентное  воссоздание  понятого.  То  есть  третий 
уровень – это уровень действий по передаче информации оригинала на другой язык. 
В  процессе  перевода  механизм  поиска  и  отбора  лексических  средств,  пожалуй, 
самым  сложным,  поскольку  именно  на  данном  этапе  переводчику  приходится 
использовать не только весь свой информационный запас и фоновые знания, но также 
учитывать  роль  эмоционально  окрашенных  элементов,  прагматичных  задач  перевода 
и т.д. 
При  передаче  экспрессивно-политических  и  официально-деловых  текстов 
переводчик  прибегает  к  использованию  различных,  выразительных  средств  русского 
языка.  Такие  приемы  используются,  например,  при  передаче  значений  и  эмотивных 
характеристик  фразеологизмов,  национально  окрашенной  лексики,  библейских  и 
мифологических  образов.  Находя  соответствующие  стилистические  решения, 
переводчик  тем  самым  стремится  к  достижению  определенного  коммуникативного 
эффекта.  
4) Заключительная (обобщающая) оценка выполненного материала 
Четвёртый  уровень  действий  переводчика  –  зевершающе-оценочный.  На  этом 
уровне  происходит  завершающее  осмысление  и  оценка  перевода  в  рамках  более 
широкого  контекста,  с  учетом  прагматических  задач  перевода  и  других  факторов 
переводческой  деятельности.  Четвертый  уровень  действий  переводчика  –  это  его 
высшее  управляющее  звено.  Творческое  владение  этим  уровнем  действий  позволяет 
переводчику скорректировать те отдельные неточности, которые могли иметь место в 
процессе перевода на предыдущих уровнях. 
 Достижение переводчиком критического понимания общественно-политического 
текста  в  ходе  его  переводческо-аналитической  деятельности,  деление  текста  на 
определенные  смысловые  отрезки,  вычленение  и  “взвешивание”  единиц  перевода  – 
все  это  позволяет  ему  добиваться  точности  и  выразительности  при  переводе.  Для 
перевода  общественно-политических  текстов  это  особенно  важно.  Разумеется, 
точность  понимания  и  большая  определенность,  возникающие  по  мере  углубления 
понимания,  имеют  место  отнюдь  не  всегда,  а  будут  в  значительной  мере  зависеть  от 
аналитических способностей и умений самого переводчика. 
 
Литература: 
 
1.АлексееваТ.К., Дарская В.Г., Лясецкая Л.А., Шилкова Т.Г. Деловой английский ч-1,2, Москва, 
“Вече”, 2000, с.639. 
2.Алексеев Д.Н. Сокращенные слова в русском языке, Саратов, 1979, с.-241 
3.Антонова А.П.,Боганова Г.В.О газете,Москва, “Высшая школа”, 1965, с.-219 
4.Аполлова М.А.Грамматические трудности перевода,Москва, “Международные отношения”, 
1977, с.- 136 

 
65 
5.Бархударов  Л.С.Тетради  переводчика,  вып.-14,Москва,  “Международные  отношения”, 
1977,с.-137. 
6.Богацкий  И.,  Дюканова  Н.Бизнес-курс  английского  языка.Киев  “Логос”,  Москва  “Айрис 
Пресс”,1999 с.-15. 
 
 
Сартауова Д.Е. 
 
АУДАРМАДАҒЫ АЙМАҚТЫҚ-ЭТНИКАЛЫҚ МӘДЕНИЕТ 
КОМПОНЕНТТЕРІН ҚОЛДАНУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 
 
XX  ғасырдың  60  жылдарының  басында  көптеген  елдерде  шетел  тілін  оқытудың 
мақсатының  жаңа  түсінігі  қалыптаса  бастаған,  бірінші  орынға  шетел  тілін  қарым-
қатынасына  жасау  құралы  ретінде  оқу  мақсаты  алға  шығарылған.  Мамандардың 
назары  тіл  білімі  сыны,  қарым-қатынаста  қоданылатын  тек  тілдік  кодты  меңгеру 
деңгейімен  шектеліп  және  анықтала  алмайды  дегенге  аударылған.  Оқушыларда 
мақсатты  түрде  тіл  шетел  тілі  иеленушісімен  қарым-қатынас  жасау  дағдыларын 
қалыптастыру  керек,  өйткені  қарым-қатынас  жасаудың  заңдылығында  барлық 
мәдениетте  ұлттық  мәдени  ерекшелігі  бар  иррационалды,  ритуалданған  элементтер 
бар  болғандықтан,  шетелдіктермен  қатынас  жасауда  дағдылардың  түгелдей  берілуы 
отандаспен мүмкін емес. 
Шетел  тілдері  елдердің  өзара  әрекет  жасауында  мәдениет,  мәдениетаралық 
қатынастардың  гуманизациясы  сұхбат  рухында  қызмет  ету  үшін  арналған.  Академик 
Л.  В.  Щерба  былай  деп  жазған:  «Шетел  тілін  оқу  сияқты  ешнәрсе  ұлттық 
ынтымақтастық  рухын  тәрбиелей  алмайды»  Шетел  тіліне  оқыту  мектеп  білімін 
жаңғырту  басым  бағыттарының  бірі  сияқты  қарастырылады.  Шетел  тілінің  рөлінің 
қайта бағалануымен байланысты, оны оқытудағы үдерісінде білім беретін және тәрбие 
беретін  функцияларды  жүзеге  асыруды  қамтамасыз  ететін  маңызды  түзетулер 
енгізіледі. 
Оқушылардағы  шетел  тілі  бойынша  нақты  білім,  іскерлік,  қасиеттердің  болуы 
мұғалімге білім және тәрбие беретін тапсырмаларды жүзеге асыру үшін аутентикалық 
мәтіндерді,  аудио  және  видеофильмдермен  қоса,  түрлі  оқу  материалдарын  қолдануға 
мүмкіндік береді. 
Ұлтаралық 
қарым-қатынас 
мәдениетінің 
мәселелері 
бойынша 
тұрақты 
көзқарастар  мен  сенімдердің  қалыптасуы  үшін  моральдік,  интеллектуалдық, 
психикалық толудың нақты дәрежесі қажет. 
Оқушының  тілдік  хабардарлығының  негізін  кәдімгі  британдық  лигвомәдени 
қауымның білімді өкілінің бедерсіз білімі құрайды. Лингвистикалық терминдер сөздігі 
бедерсіз білімнің келесі анықтамаларын береді: бедерсіз білім - back-ground knowledge. 
Тілдік  қарым-қатынас  негізі  болып  табылатын,  сөйлеушілер  мен  тыңдаушылардың 
реалилерді екі жақты білуі [1]. 
Жалпы білімнің болуы, коммуниканттар түрлі лингвомәдени қауымдарға жатқан 
кезде  адекватты  қарым-қатынас  жасау  үшін  алғы  шарт  негізі  болып  табылады.  Оқу 
барысында оқушылар бедерсіз білімнің нақты көлемін меңгеріп алуы қажет. 
Мәдениетті  танумен  бірге  бір  уақытта  тілді  меңгеруді  өз  мақсаты  етіп  қойған 
шетел  тілін  лигводүниетанулық  оқыту  тілдің  әлеуметтік  функцияларының  бірінде  - 
кумулятивті  негізделеді.  Бұл  функцияда  тіл  ұрпақ,  сақтау  орны  арасындағы 
байланыстырушы  бөлім  және  тіл  қазіргі  мәдениетті  көрсетіп  қана  қоймай,  оның 
бұрынғы  жағдайында  белгілейтін  болғандықтан,  тілдік  емес  ұжымдық  тәжірибе 
құралы  ретінде  қолданылады.  Кумулятивті  функция  барлық  тілдік  бірліктерге  тән, 

 
66 
алайда,  сөздерде,  фразеологияларда,  афоризмдерде  –  лексика  аймағында  ол  оданда 
анығырақ  көрсетіледі  [2].  Осы  көзқарасқа  сәйкес,  тілдің  номинативті  бірліктерінің 
семантикалық  құрылымында,  тілмен  қызмет  көрсетілетін  мәдениетті  тура  және 
тікелей  көрсететін  экстралигвистикалық  мазмұн  болады.  Бұл  тарих,  география, 
дәстүрлер,  халық  ауыз  әдебиеті  –  басқаша  айтқанда  елдің  мәдениетіне  кіретін  сөз 
мағынасының  бөлігі  аймақтық-этникалық  мәдениет  компоненті  болып  табылады,  ал 
құрамында  мұндай  компонент  бар  тілдің  номинативті  бірліктерін  семантиканың 
ұлттық-мәдени компоненті бар лексика деп атау қабылданған. 
Шетел тілін нағыз меңгеру фразеологиялық айналымдарды қолдана отырып, оған 
тән  сөздерді  қолданып  сөйлей  білуді  білдіреді.  Мақалдар  және  мәтелдер  негізгі 
фразеологиялық  айналымдар  болып  табылады,  оларды  білу  және  дұрыс  қолдана  білу 
сөйлеушінің  сөзіне  көркемдік  мәнерлікті  береді.  Шынай  өмірде  біз,  қарым-қатынас 
жасау  арқылы  әрекеттің  басқа  «сөйлеусіз»  түрлерін  жүзеге  асыру  мүмкін  болатын 
жағдайлармен  жиі  кездесеміз.  Заң  бойынша,  өзінің  көзі  ретінде  сөйлейтін  емес 
мақсатты алатын, нақты нәтижеге қол жеткізу үшін басқа адамдармен қарым-қатынас 
жасаған  кезде,  бізге  ойымызды  айтып  салу  керек.  Біз  бір  нәрсеге  қол  жеткізу  үшін 
сөйлейміз  және  ол,  сөйлеу  мен  қарым-қатынас  адам  өмірінің  дүнесіне  қоса 
берілгендіктен  емес,  бәрінен  бұрын  ол  адам  әрекетінің  барлық  саласына  белсенді 
қызмет  көрсетеді.  Мақал  мен  мәтелді  қолдану  бұл  үдерісті  одан  да  жай  қылуға 
мүмкіндік  береді.  Сөйлеудің  әрекет  етудің  құрылымдық  ұйымына  мұндай  енуі  және 
бұл жерде пайда болған ықпалдардың екі жаққа бағытталуын қамтамасыз етеді. Тілде 
белгіленген  әлеуметтік-тарихи  тәжірибені  берудің  өзіндік  үлгісі  бола  отырып, 
онтогенездағы  сөйлеу  адамның  жеке  тұлғасының,  оның  санасының,  оның  мінез-
құлығын  реттеушісінің  қалыптасуының  күшті  қаруы  болады  және  өз  кезегінде 
болашақтағы  сөйлеуді  дамыту  үшін  мүмкіндік  туғыза  отырып,  әрекет  ету  ұйымы 
сапалы жаңа деңгейге көтеріледі. 
Шетел тілін оқытудағы жұмбақтар рөлінің маңызы аз емес  екенін айтпау мүмкін 
емес.  Жұмбақтардың  жауабын  және  ойлап  табу  балалардың  сөйлеуінің  жан-жақты 
дамуына  әсер  етеді.  Жұмбақта  метафорикалық  көріністі  құру  үшін  түрлі  мәнерлілік 
құралдарының  қолданылуы  (кейіптеу  тәсілдерін,  көпмағыналы  сөздерді,  эпитеттерді, 
салыстырулар, ерекше ритмикалықтың ұйымдасуыды қолдану)  оқушының сөйлеуінің 
бейнелігінің қалыптасуына көмектеседі. 
Сөздердің  көпмағыналылығының  арқасында  жұмбақтар  оқушының  сөздігін 
байытады,  сөздердің  екінші  мағынасын  көруге  көмектеседі,  сөздің  ауыспалы 
мағынасы  туралы  түсінік  қалыптастырады.  Олар,  тілдік  үлгіге  назар  аударуға  және 
оны талдауға мәжбүр ете отырып, шетелдік сөйлеудің дыбыстық және грамматикалық 
ағымын  меңгеруге  көмектеседі.  Жұмбақ  –  шегіне  дейін  қысқартылған,  заттар  немесе 
құбылыстардың  ерекше,  ашық  белгілері  көркемдік  үлгіде  берілетін,  халық  ауыз 
шығармаларының  кіші  үлгілерінің  бірі.  Жұмбақтар  жасыру  талдауға,  жинақтауға 
қабілеттігін  дамытады,  өз  бетінше  қорытынды,  ой  қорытындысын  жасау  білімін 
қалыптастырады,  заттардың  немесе  құбылыстардың  аса  ерекше,  мәнерлі  белгілерін 
нақты айқындау білу, заттардың үлгісін ашық және қысқаша беруді білу, оқушыларда 
«шындыққа поэтикалық көзқарасты» дамытады. 
Әңгіме және пікір таласудың ынта болып қазіргі, жастардың арасындағы танымал 
өлеңдер  болуы  мүмкін.  Оқушылардың  өздерінен  оларды  жазбаша  түрде  алып 
келулерін ұсынуға болады. Олардың мазмұны жағынанан қызықты болғаны, артынша 
талқылауға  ынталандыратын,  өлеңге  қатысты,  оның  мазмұны  мен  орындалуына 
байланысты  өз  ойын  білдіруге  ынталандыратын  болуы  керек.  Саяси  өлеңдер 
халықаралық  жағдайлары,  қоғамдағы  әлеуметтік  мәселелер  туралы  әңгімелерді 

 
67 
тудырады;  лирикалық  әндер  адамдардың  қарым-қатынасы  туралы  әңгімелесуге 
себепші болады. 
Шетел тілін оқыту үдерісінде халық әңгімелері мен халық ауыз әдебиетін қолдану 
басқа  халықтардың  ұлттық  мәдениетінің  феномені  ретінде  шетел  тіліне  үйретуді 
қамтамасыз  етеді.  Ол  оқушыларды  қазіргі  мәдениетті  әлемдегідей  қарым-қатынас 
мәдениетін  тәрбиелеуге  көмектеседі,  шетел  тілін  және  мәдениетін  меңгеру  үдерісін 
мәдениеттердің 
дидактикалық 
полилогына 
айналдыруға 
мүмкіндік 
береді. 
Нәтижесінде оқушының, өзінің көп түрінде – басқа мәдениеттерге қатынасында, басқа 
әлеуметтік мәдени фон және менталитеттің қабылдануында көрінетін көпмәдени және 
шетел тілдік тұлға ретінде сезінуі қамтасыз етіледі. 
Ертегілер  –  ол  халықтың  дүниетануы  көрсетілген,  оның  білімі,  тәжірибесі,  оның 
ең  жақсы  сезімдері  мен  ұлттық  рухы  көрсетілген  өзіндік  айна.  Ертегілер  тек  сол 
мәдениеттің  иеленушісіне  тән  ойлаудың  өзіндік  тәсілін  өзіне  сіңіреді.  Халық 
ертегілеріне  кеш  тарту  мәдениет  иеленушілерін  өзінің  тарихи-мәдени  түбірлерінен 
жат  сынуына  алып  келеді  деген  пікір  бар.  Л.П.  Петров  өзінің  жұмысында  назарын 
чуваш  халқының  ертегілеріне  аударады.  Батыр  –  құдайлармен,  рухтармен,  құдіретті 
күштермен  тікелей  байланыста  болады.  Чуваш  ертегілерін  орыс  ертігілерімен 
салыстырған  кезде  балалар  сюжет  ұқсастықтарын  табады,  айырмашылықтарын 
көрсетеді  [3].  В.  Кротовтың  айтылған  ойлары  назар  аударуға  лайық.  «Ертегі  –  ол 
әлемдердің кездесуі. Ертегінің оқушысы, тыңдаушысы, куәгері әрқашан осы кездесуге 
қатысады: өйткені ол бұл кездесуге өзіне бірінші ақиқат әлемін алып келеді. Сонымен 
бірге бұл ертегі әлемнің ішкі шындықпен, адамның ішкі дүниесімен кездесуі. Өйткені 
біздің  ішкі  дүниеміз,  осы  шын  өмірдегі  бізді  әрқашан  қанағаттандыра  бермейтін 
заттарды  ертегі  көруге  мүмкіндік  береді.  Ертегі  бір  кезді  түске  ұқсас.  Ертегі 
бетперделерін  киіп,  біз  өзімізге  адамдық  қасиеттерді  киіп  көреміз.  Біз  іштегі  батыр-
жеңімпазды  қолдай  отырып,  өзіміздің  жағымды  қасиеттерімізді  нақтылаймыз.  Біздің 
ішкі әлемімізде, ертегі әлеміндегідей, батырлық, қорқақтық, сарандық пен жомарттық, 
ұсақтық пен қайырымдылық, сенім мен рационализм өмір сүреді». 
Ертегі  өзінде  тек  бір  халықтың  образдың  үлгісін  алып  жүрмейді,  өйткені  ол 
барлық  әлем  бойы  саяхат  жасаған,  мысалы,  басында  келттік  болды,  содан  кейін 
византиялық,  үнділік,  арабтық  болған.  Ұрпақтан  ұрпаққа  беріле  отырып,  ертегі  жас 
өспірімдерді тәрбиелеу құралы болған. 
Ертегіні  шетел  тілін  оқыту  үдерісінде  қолдану,  оқылып  отырған  тілдің 
құрылымын,  оның  сөйлеу  құралдарын,  халықтың  ойлау  қабілеті  және  оның  өзіндік 
ұлттық  ерекшелігін  түсінуге  жақсы  көмектеседі.  Ертегі  баланың  жеке  тұлғасын 
тәрбиелеу  үшін  нақты  алғы  шарттар  құрайды.  Ол баланың жан-жақтылығын  дамыту, 
оның  ойлау,  сөйлеу,  шығармалық  қиял,  көркемдік  талғам  қабілетін  дамыту  үшін 
шексіз мүмкіндіктерге ие.  
Сонымен  бірге  ағылшын  методисті  К.  Лэйрой  да  мұндай  қолдану  тілді  оқытуда 
білімді  жолды  білдретінін  айта,  шетел  тілін  үйрету  сабақтарында  ертегі  қолдануға 
ерекше  назар  аударуды  белгілеп  айтады.  Ағылшын  методисті  шетел  тілін  үйрену 
кезінде  оқушылардың  кезігетін  қайшылықтарының  бірі  –  ол  қорқыныш  бөгеуін  жою 
мәселесі,  деген  пікірді  қолдайды.  Тек  осы  бөгеу  жойылған,  жеңген  кезде  ғана  тілді 
толығымен меңгереді. Ертегілер оларға тән ертегі қиялдарының арқасында басқа тілде 
сөйлеу қорқынышынан құтылуға көмектеседі.. 
К.  Лейрой  өлең  айтудың  барлық  мәдениеттерінде  тақпақтардың  құрылуымен 
қатар  ертегілердің  айтылуы  балаларды  оқытудың  көп  тараған  тәсілдерінің  бірі  деп 
санайды, ол тілдерді оқуда күрделі коммуникативті және жинақтаушы қабілеттер және 
олардың  келешекте  дамуының  мүмкіндігі  бар,  деген  көзқарасты  алға  қоюшы  едім 

 
68 
дейді  ол.  Ертегілер  тыңдау  қабілетін  дамытуға,  пунктуация  және  синтаксис 
қабілеттерін  игеруге,  грамматиканың  жаттығуында  көмектеседі  ,  лексиканы  енгізеді, 
мәдениет  пен  қарым-қатынасқа  үйретеді.  Өзінің  мақаласында  ағылшын  халқының 
өлеңдері  мен  ертегілерін  қолдану  туралы  талқылайтын  Ш.  Уардтың  пікіріне  сай, 
объективті артықшылықтарды өлең сияқты қолдану, сол сияқты ертегіні де шетел тілі 
сабағында келесі жолмен тұжырымдауға болады: 
  Өлеңдер сияқты ертегілерді ешқашан ескірмейді; 
  Оларда британ аралдарының көркемдік дәстүрінің мысалдары бар; 
  Онда  өмірлік  маңызды  түрлі  тақырыптар  табуға  болады:  махаббат  және 
үйлену, өмір және өлім, т.б. 
Ертегінің 
басты 
ерекшеліктерінің 
оның 
метафориялығы, 
адамдық 
құндылықтардың  әділдік,  тәртіптік  тікелей  емес,  хабарлаудық  ерекше  түрі  арқылы 
жанама  айтылған  кезде,  оның  басқаша  айтылуы  болып  табылады.  Ертегі 
метафориялығын  түсіну  іскерлігін  интерпретация  іскерлігінен  жекеше  қарастыруға 
болмайды.  Ертегілерді  оқуға  үйрету  ерекшелігі  оқу  іскерлігінің  дамуы,  жолдар 
арасынан  мағына  шығаруда  түйінделеді.  Түсінік  мағыналықта  емес,  тілдік  деңгейде 
жүзеге  асады.  Барлық  сөздер  түсінікті,  бірақ  мәтіннің  (ертегінің)  мағынасы  түсініксіз 
кезде, шетел тілін жетік меңгермеген жағдайда бұл едәуір көп таралған құбылыс. 
Ертегінің 
мәтінінде, 
оның 
мазмұнын 
түсінуге 
бөгет 
болатын 
тілдік 
қиыншылықтар  қатары  бар.  Оларға  ұлттық  реалилерді  және  ертегінің  мазмұнын 
түсінуге  мүмкін  емес  білімсіз  сөздер  жатады.  Қазақ  ерегілерінің  мәтінінде  оқушылар 
ертегі мәтіндерде оқу кезінде жақсы ұғынып алатын қиял ертегі лексикасы бар. 
Сөйтіп, шетел тіліне үйрету мазмұнының бөлігі ретінде анықталатын, шетел тілі 
сабақтарындағы,  тікелей  қатынас  жасау  жағдайларында  шетел  тілінің  құралдарымен 
аймақтық-этникалық  мәдениетті  түсіндіру  іскерлігіне  негізделген,  оқушыларды 
ұлтаралық  мәдениеттің  өзара  әрекет  жасау  қабілетін  дамытуға  арналған  аймақтық-
этникалық  мәдениет  компонентін  жүзеге  асыру  жеке  тұлғаның  толық  дамуына  және 
оқушыларды мәдениет диалогына белсенді қызықтыруға септігін тигізеді. 
 
Әдебиет: 
1 
Рогова  Г.  В.  Методика  обучения  английскому  языку  на  начальном  этапе  в  ср. 
школе: Пособие для учителя. – М.: Просвещение, 1988. – 42 с. 
2 
Словарь  лингвистических  терминов/  сост.  Ахманова  О.  С.  Советская 
Энциклопедия. – М., 1969. – 495с.
 
3 
Петров П. Работа среди чуваш //Башкирский краеведческий сборник. Уфа, 1930. 
С. 96-97; Чуваши Приуралья: культурно-бытовые процессы. Чебоксары, 1989. С. 94. 
 
 
Кенжетаева Г.А. 
 
АХМЕТ БАЙТҰРСЫНОВ ЖӘНЕ АУДАРМА МӘСЕЛЕЛЕРІ 
 
Әр  халықтың  әдебиеті  өз  өмірімен  тіршілік  етеді.Ол  халықтың  тарихымен, 
салт-  дәстүрімен,әдет-ғұрпымен  тығыз  байланысты.Сонымен  қоса  басқа  халықтар 
әдебиетімен  қарым  –  қатынаста  болады.  Осындай  қарым  –  қатынаста  аударма  еңбегі 
ерекше  орында  тұрады.Аударма  –  ақынның  дүниетанымдық  қорын  байытудың  баға 
жетпес  көзі  ретінде  белсенді  қызмет  атқарады.  Аударма  жалпы  адамзат  атаулының 
танымдық  рухани  алмасуы  нәтижесінде  мәдениет  пен  өркениеттің  дамуына,  адам 
баласының 
эстетикалық 
көркемдікке 
қол 
жеткізуіне, 
санасының 
өсуіне, 

 
69 
дүниетанымының  кеңеюіне  апаратын  жол.  Әлем  халықтарының  әдебиетінің  бір-
бірімен 
байланысуында, 
ғылым 
мен 
әдебиет 
салаларында 
халықаралық 
ынтымақтастықтың  дамуында  аудармалардың  маңызы  зор.  Аударма  ұғымының 
қолданылу  аясы  өте  кең.  Бір  тілден  екінші  тілге  поэзиялық  және  прозалық 
шығармалар,  публицистикалық  мақалалар,  ғылыми  әдебиеттер,  ресми  іс  қағаздар, 
саяси  және  қоғам  қайраткерлерінің,  шешендердің  сөйлеген  сөздері,  кинофильмдер 
аударылады;  әр  түрлі  тілде  сөйлейтін  адамдар  тіл  табысу  үшін  аудармашылардың 
көмегін  қажет  етеді.«Аударма»  сөзі  жалпыға  түсінікті,  әрі  көпшілікке  белгілі  болып 
табылады.  Аударма  дегеніміз  –  бір  тілде  ауызша  айтылған  ой  –  пікірді,  болмаса 
жазылған мәтінді тыңдаушыға, оқушыға екінші тілде, яғни оның ана тілінде түсінікті 
етіп  жеткізу.  Ал,  әдеби  немесе  көркем  аударма  дегеніміз  –  бір  тілде  жазылған  әдеби 
туындыны  екінші  тілдің  құралдары  көмегімен  оқырмандарға  жеткізу  және 
түпнұсқасының  стильдік,  көркемдік  ерекшеліктерін  мейлінше  нақты  сақтап  көрсету. 
Бұл жерде аудармадағы ең қиын – лингвистикалық ерекшелік емес, ал түпнұсқасының 
көркемдік  жағын  дұрыс  жеткізу,  яғни  аудармашы  туындының  образдық  әлемін, 
автордың  идеясын,  позициясын  және  стилін  нақты,  дәл  көрсете  білуі.  Аударма  – 
жалпы  әдеби  үрдістің  кең  арналы  саласы.  Аударма  арқылы  бір  халықтың  таңдаулы 
әдеби  шығармаларынан  басқа  халықтың  өкілдері  де  сусындай  алады.  Толық 
мағынадағы  аударма  қалай  да  түпнұсқаға  сәйкес  болуы  шарт.  Әрине,  шығарманың 
мәтінін  бастан  –  аяқ  тәржімалау  мүмкін  емес.  Әсіресе,  поэзиялық  шығармалардың 
аудармаларында  кейбір  еркіндіктер  болмай  қоймайды.  Оның  себебі  де  бар  –  әр  тілде 
қалыптасқан сөз қолдану тәсілдері ерекше болып келеді. Сондықтан, бейнелі сөздерді 
көшіріп,  сол  түпнұсқадағы  қалпын  сақтап  жеткізу  мүмкін  емес.  Басқа  тілде  айтылған 
ойдың  жалпы  мағынасын  жеткізуден  гөрі,  сол  әдебиетке  тән  көркемдік  ойлау, 
бейнелеп  сөйлеу,  сөз  қолдану  өзгешеліктерін  дәл  келтіру  әлдеқайда  қиын.  Ал,  онсыз 
көркемдік  ой – сезімнің әсерлілігі де толымды болмайды. Көркем аударма процесінің 
нәтижесінде  түпнұсқаның  мазмұны  мен  пішіні  арасындағы  бірлік  пен  тұтастықтың 
сақталуының  маңызы  жоғары.  Түпнұсқаның  мазмұны  мен  пішіні  арасындағы 
байланыс,  келісім  мен  жарасым  аудармада  сақталмаған  жағдайда  әдеби  шығарманың 
көркемдік табиғаты, автордың шығармашылақ даралығы мүлде бұрмаланып, түпнұсқа 
бір  басқа,  аударма  бір  басқа  –  екеуі  екі  бөлек  туынды  болып  шығады.  Мұндай 
жағдайда аудармадан түпнұсқаның мазмұны да, көркемдік – бейнелеу ерекшеліктерін 
де  табу  қиынға  түседі.  Ал,  көркем  аудармада  түпнұсқаның  мазмұны  мен  пішінін  дәл 
жеткізу  немесе  біршама  дәл  жеткізу  аударма  ісіндегі  ең  бір  қиын,  күрделі  әрі 
аудармашы шығармашылығының мағынасы мен мәнін анықтайтын айрықша маңызды 
көрсеткіш болып табылады. Бір ұлттық тілде жазылған көркем шығарманы екінші бір 
ұлттық  тілдің  көркемдік  бейнелеу  құралдары арқылы  қайта  жасау,  аудару  оңай  емес. 
Ал,  түпнұсқа  белгілі  бір  ұлттың  ұлы  ақынының  шығармасы  болса,  оның  ұлттық 
сипаты барынша анық, беделді болса, онда оны өзге тілге аудару аудармашыдан үлкен 
жауапкершілікті  ғана  емес,  сонымен  қатар,  үлкен  талантты  талап  етеді.  Аудармашы 
таланты  –  айрықша  талант.  Ол  өз  тілінің  айшығы  мен  ажарын,  көркемдік  бейнелеу 
мүмкіншілігін,  бейнелілігін  еркін  меңгерген  дарынды  ақын  болумен  бірге, 
түпнұсқаның  мазмұны  мен  мәнін,  тіл  байлығын,  ұлттық  бояуын  жете  білетін  шебер 
маман  дәрежесіне  көтерілуі  шарт.  Сонда  ғана  ол  аудармашы  ретінде  түпнұсқаның 
мазмұны  мен  пішінін  толық  игеріп,  өз  аудармасында  олардың  арасындағы 
байланысты, келісім мен жарасымды, тұтастықты сақтауға мүмкіндік табады. Осыған 
орай,халқымыздыздың  әдебиетіне  ,тіл  біліміне  зор  үлес  қосқан  ақыны  Ахмет 
Байтұрсынов  мұрасының  негізгі  шығармаларына  тоқталайық.  Қалайда  халықты  ояту, 
оның санасына, жүрегіне, сезіміне әсер ету жолдарын іздеген ақын айналып келгенде, 

 
70 
ұлы Абай тапқан соқпақ, орыс әдебиеті үлгілерін пайдалану, аударма жасау дәстүріне 
мойынсынады. Бұрынғы ескі-ертегі емес, жаңа өлеңдік форма мысал арқылы, көшпелі 
елдің  жақсы  білетін  стихиясы  –  жан-жануар  өмірінен  алынған  шығармалар  арқылы 
әлеуметтік  ойға  ықпал  ету  мақсатымен  Иван  Андреевич  Крылов  туындыларын 
аударып, “Қырық мысал” деген атпен 1909 жылы Петербургтен бастырып шығарды. 
Бір жағынан қызықты форма,  екінші жағынан ұғымды идея, үшінші жағынан, 
қазақ  тұрмысына  ет-жақын  суреттер  ұласа  келіп,  бұл  өлеңдерді  халықтың  төл 
дүниесіндей етіп жіберді. 
Жүк алды шаян, шортан, аққу бір күн, 
Жегіліп тартты үшеуі дүркін-дүркін, 
Тартады аққу көкке, шаян кейін 
Жұлқиды суға қарай шортан шіркін. 
Аудармада  мін  жоқ,  мүдірмей,  тұтықпай,  есіліп-төгіліп  тұр.  Ендігі  кезең 
оқырманына қатысты жаңа ой, соны пікір, толғаулы сөзді ақын өз жанынан қосады. 
Жігіттер мұнан ғибрат алмай болмас. 
Әуелі бірлік керек болса жолдас. 
Біріңнің айтқаныңа бірің көнбей 
Істеген ынтымақсыз ісің оңбас, — 
деп елді тұтастық, ынтымақ жалауының астына шақырады. 
Елдің  азып-тозуына  байланысты  сарындарды  Ахмет  Байтұрсынов  жұмбақтап, 
тұспалдап жеткізеді, кейде ашық, дәл айтылатын ойлар да бар: 
Қасқырдың зорлық болды еткен ісі. 
Ойлаймын оны мақтар шықпас кісі 
Нашарды талай адам талап жеп жүр 
Бөріден артық дейміз оның ісін. 
Алуан-алуан  ойға  жетелейтін  “Қайырымды  түлкі”,  “Ала  қойлар”,  “Үлес”, 
“Қартайған  арыстан”,  “Өгіз  бен  бақа”,  “Қайыршы  мен  қыдыр”,  “Ат  пен  есек” 
мысалдарында  әлеуметтік-қоғамдық  жағдайларды  мегзейтін  оқиғалар,  адамдар 
психологиясымен  сарындас  әуездер,  тағылымды,  ғибратты  тұжырымдар  мол  орын 
алған.  Аудармашы  негізгі  түпнұсқа  тексіне  орайластырып,  көркем  ойға  ой,  суретке 
сурет  қосып,  пікірді  ұштап,  жаңа  сарын  -  әуез  қосып  отырады.  “Қартайған  арыстан” 
мысалына: 
Бақ қонса, сыйлар алаш ағайын да, 
Келе алмас жаман батып маңайыңа. 
Басыңның бақыт құсы ұшқан күні 
Құл-құтан басынады, малайың да, — 
деген  жалғасты  түйін  жасайды.  Бірнеше  кісі  тіл  таба  алмай,  берекесі  кетіп, 
өртке  шалдығып,  үлестен  құр  қалады.  Осы  “Үлес”  өлеңінің  түйінінде  ақын  өз 
позициясын ашық көрсетіп: 
Ойласақ оқиға емес болмайтұғын, 
Ел қайда өзін жаудан қорғайтұғын. 
Қазіргі пайдасына бәрі жетік, 
Адам аз алдын қарап болжайтұғын. 
Аңдыған бірін-бірі жаудан жаман 
Байқасақ ел белгісі оңбайтұғын. 
Бұл белгі табылып жүр біздің жұрттан 
Таласып бір-бірінің жүзін жыртқан. 
Алданып арқадағы дау-шарына 
Кәтерден кәпері жоқ, 

 
71 
келер сырттан, — 
деп терең маңызы бар әлеуметтік ой толғайды. 
Мысал  жанрының  қазақ  әдебиетіне  бойлап  ену  құбылысы  әлемдік  көркемдік 
дәстүрлердің  типологиялық  ұқсастығын  көрсетеді.  “Дала  уалаяты”  газетінде  1894 
жылы  14  тамызда  И.Крыловтың  “Инелік  пен  құмырсқа”  (аударған  А.Құрманбаев) 
мысалының жариялануы – қазақ әдебиеті үшін жаңа бір арнаның басы еді. 
Крыловтан  Абай  –  14,  Спандияр  Көбеев  –  37,  Бекет  Өтетілеуов  –  12  мысал 
аударған. Бір мысалдың бірнеше рет аударылғаны да бар. Мәселен: “Аққу, шортан һәм 
шаян”,  “Ат  пен  есек”,  “Қасқыр  мен  тырна”,  “Шал  мен  ажал  (өлім)”,  “Айна  мен 
маймыл”,  “Маймыл  мен  көзілдірік”  мысалдарын  Ахмет  Байтұрсынов  та,  Спандияр 
Көбеев  те  аударған.  “Ала  қойлар”,  “Есек  пен  қамыс  (шілік)”,  “Бақа  мен  өгіз” 
мысалдарының Абай нұсқасы да, Ахмет нұсқасы да бар. 
Абай  аудармалары  Крылов  түпнұсқасымен  көбіне-көп  дәлме-дәл  келеді, 
Спандияр  Көбеев  8  мысалды  қарасөзбен  баяндаған.  Ал  Ахмет  Байтұрсынов 
аудармаларында сюжет сақталғанмен, еркіндік басым, қазақ тұрмысына жаңа идеялар, 
заман  тынысын  танытатын  жаңа  ойлар  айтылады.  Түп  негізі  Федрдан  алынған 
Крыловтың  он  жолдық  “Шымшық  пен  көгершін”  мысалы  Ахмет  Байтұрсынов 
аудармасында отыз екі жолдан тұратын жаңа шығарма. “Өгіз бен бақа” орысшада – 17, 
қазақшада  –  36  жол,  “Қасқыр  мен  тырна”  орысшада  –  19,  қазақшада  –  76  жол, 
“Арыстан,  киік  һәм  түлкі”  орысшада  –  35,  қазақшада  –  56  жол,  “Қасқыр  мен  қозы” 
орысшада – 37, қазақшада – 68 жол, “Ағаш” орысшада – 31, қазақшада – 56 жол. Бұл 
фактілер  қазақ  ақыны  дәстүрлі  оқиға,  қалыпты  бейнелерді  ала  отырып,  ойға  ой, 
суретке  сурет  қосып,  жаңа,  ұлттық  төл  туынды  жасағанын  көрсетеді.  Бұрын  емеурін, 
ишара,  мегзеу,  астар,  мысалмен  берілген  ойлар  “Маса”  кітабында ашық, анық,  дәлді, 
нақты  айтылады.  Мұнда  Ахметттің  өз  басынан  кешкен  қиын-қыстау  күндер,  ауыр 
жолдар,  қуғын-сүргін,  жетімдік-жоқтық,  бірталай  өлеңдерге  арқау  болады;  ел 
тағдыры, халық қамы, бостандық арманы – басты сарын. 
 Жалпы  әдеби  аударма  халықтардың  бірін  –  бірі  тануына,  рухани  жағынан 
жақындасып,  туыстасуына  айтулы  көмек  көрсететіні  белгілі.  Көркем  аударма 
жекелеген  қалам  қайраткерлерінің  ғана  емес,  бүкіл  бір  елдің  әдебиетіне  әсерін 
тигізеді. 
 
Әдебиет: 
1.
Әуезов  М.  Көркем  аударманың  кейбір  теориялық  мәселелері.  //  Көркем  аударманың 
мәселелері. Мақалалар жинағы. – Алматы: Қазақ көркем әдебиет баспасы, 1957. 6. Талжанов 
С.О.  О  переводах  и  переводчиках.  /  2.Аударманың  лексика  –  семантикалық  мәселелері: 
(тәжірибелер, толғаныстар, топшылаулар). – Алматы: Ғылым, 1987. 
3.  Сәмитұлы  Ж.  Аударма  теориясы  және  практикасы:  Оқу  құралы.  –  Алматы:Қазақ 
университеті, 2005. – 272 бет. 
 
 
Амангельдиева Н.Т. 
 
SIGNIFICANCE OF TRANSLATION IN CONTEMPORARY LIFE 
 
Translation  is  mean  of  Interlingua  communication.  The  importance  of  translating 
and interpreting in modern society has long been recognized. Practically not a single contact 
at  the  international  level  or  even  between  any  two  foreign  persons  speaking  different 
languages  can  be  established  or  maintained  without  the  help  of  translators  or  interpreters. 
Equally  important  is  translating  and  interpreting  for  uninterrupted  functioning  of  different 

 
72 
international bodies (conferences, symposia, congresses, etc.) to say nothing about the bodies 
like the E.E.C.(European Economic Council), the I.M.F.(international Monetary Fund) or the 
United  Nations  Organization  with  its  numerous  councils,  assemblies,  commissions, 
committees  and  sub-committees.  These  can  function  smoothly  only  thanks  to  an  army  of 
translators  and  interpreters  representing  different  states  and  working  in  many  different 
national languages. Numerous branches of national economies too can keep up with the up-
to-date  development  and  progress  in  the  modern  world  thanks  to  the  everyday 
translating/interpreting  of  scientific  and  technical  matter  covering  various  fields  of  human 
knowledge  and  activities.  The  latter  comprise  nuclear  science,  exploration  of  outer  space, 
ecological  environment,  plastics,  mining,  chemistry,  biology,  medicine,  machine  building, 
electronics, linguistics,  etc. In the present  days translation  of scientific and technical  matter 
has  become  a  most  significant  and  reliable  source  of  obtaining  all-round  and  up-to-date 
information on the progress in various fields of science and technology in all countries of the 
world. 
Translation Services Industry 
There  is  a  large  demand  for  translation  services  and  it  is  growing.  The  translation 
industry is all about communicating and the importance of translation technology in different 
spheres  of  modern  life  is  increasing.  With  increasing  development  of  the  global  market, 
industry,  business  and  commerce  function  on  an  international  scale,  with  the  growth  of 
freedom and flexibility in terms of exchange of products and services, it is obvious that the 
translation industry is affected by these changes. 
There is increased demand for translation services in many areas such as: 
-Economic (Free trade agreements) 
-Ecological (Greenpeace) 
-Educational (Exchange programs) 
-Humanitarian (Doctors ) etc. 
In-spite of the fact that the English language is important and known to many, there 
is the commonly held belief that people have the right to use their own language. But still the 
different  languages  spread  across  the  globe  should  not  be  an  obstacle  to  mutual 
understanding.  To  facilitate  bilateral  and  multilateral  relationships,  linguistic  problems  can 
be  solved  through  translation.  Thus,  different  aspects  of  modern  life  have  led  to  the 
requirement for more efficient methods of translation. 
Industry composition 
The translation industry is made up of many thousands of individual translators and 
companies.  When  we  talk  about  individual  translators,  they  belong  to  a  wide  variety  of 
backgrounds.  While  some  have  actual  translation  training  or  education,  but  most  do  not. 
Very  often there are translators who  have  had formal  language training and because  of this 
they have some exposure to translation. There are universities and language schools who can 
provide  such  individual  translators.  These  are  freelance  translators.  These  individuals  are 
divided into three main groups-in-house translators, full time and part time translators. There 
are  professional  translation  companies  who  provide  translation  and  translation-related 
services  in  all  languages.  In  one  way  or  the  other  the  individual  translators  do  come  in 
contact with the translation companies. 
Thus the industry can be divided into the following categories of translation service 
providers: 
-Language Schools 
-Universities 
-In-house translators 
-Full time translators 

 
73 
-Part time translators 
-Translation companies 
-Key market drivers 
Translation Services Market 
From  government  to  business  to  industries,  translation  service  companies  are  in 
great demand as effective communications with partners, employees, officials, customers in 
the language of your target market becomes a necessity. As such it is seen today that inspire 
of the fact that the translation industry is not an organized industry, with a very low number 
of  professional  translators,  the  translation  service  market  is  growing.  The  American 
Translation Association (ATA), which was formed solely to help in the growth of translation 
and  interpreting  professions,  says  membership  has  doubled  in  the  past  10  years  to  10,000 
because of the growing demand for language translations and translation market.  
Some languages which were in great demand for translation in 1991 (the trend which 
is continuing even today) is shown below: 
As seen above English dominates the market. 
Market of MT and HT: 
 
 
The  development  of  both  machine  translation  (MT)  and  human  translation  (HT)  is 
based  on  demand and supply. On the  one  hand, there  is availability  of  new technology and 
on  the  other,  socio-political  and  economic  need  for  change.  Despite  the  advances  in 
technology, machine translation presents only a small percentage of the market.  
It can be seen from the above table that only 6 million pages were translated through 
machine  translation,  whereas  through  human  translation  450  million  pages  were  translated 
which  implied  that  MT  covered  only  1.3%  of  the  total.  This  percentage  has  not  changed 
much in recent years as well. Market analysts say that MT will remain only about 1% of an 
over US $10 billion translation  marketplace. According to  Allied  Business Intelligence, the 
size of the "human translation" market is around US$11.5 billion and "machine translation" 
US$134  million  in  2007.  Software  localization  reached  US$3.4  billion  in  the  same  year. 
Another market segment with strong expected growth is technical documentation. 
 Japan Translation Market 
 Japanese  language  translation  took  the 
second  position  which  reflected  the  importance  of 
the role of Japan in technology and foreign trade. In 
Japanese  language  translation,  of  all  fields  , 
technology  occupied  two-thirds  of  translation 
volume at the end of the 1990s: 
China's Translation Market 
China's translation industry is a big industry 
and  China  can  now  claim  to  be  a  translation  giant. 
According  to  the  China  Bibliographic  Library, 
between  1978  and  1990,  China  had  published 
28,500  kinds  of  translated  works,  and  the  number 
Foreign Trade 
25% 
Science 
10% 
Teaching 
10% 
Literature 
5% 
Journals 
5% 
Business Administration  5%
 
 
Machine translation 
Human translation 
Europe & the United States 
2.5 million pages 
300 million pages 
Japan 
3.5 million pages 
150 million pages
 
  

 
74 
grew to 94,400 between 1995 and 2003. According to the Translators Association of China, 
China's  translation  market  is  anywhere  between  US$  1.3bn  and  US$  2.5bn.  China's 
translation  industry  accounted  for  1.33  billion  US$  annually  in  the  later  part  of  1990s,  and 
that number grew to 21 2.53 billion $ in 2005. 
Global Translation Market 
According  to  another  estimate,  the  global  translation  market  grosses  US$13  billion 
annually. The Asia-Pacific region has a 30% share of this market. According to a survey by 
an  authoritative  US  institution,  the  global  translation  market  has  reached  gross  US$22.7 
billion by 2005. As the global reach of Internet expands, the translation market is expected to 
grow  continuously at a staggering rate  of 30 percent a year. Europe  will continue to be the 
largest region, with 49% of the market, followed by Asia, with 39%. 
According  to  a  study  made  by  Common  Sense  Advisory  (CSA),  the  market  for 
outsourced language services  was US 8.8 billion dollars worldwide  in 2005, growing at 7.5 
percent  per  year.  The  CSA  made  these  estimates  based  on  their  calculations  on  the  total 
revenues  of  the  several  companies  involved  in  the  business,  many  translators  and  free 
lancers,  and  an  estimate  of  the  revenue  generated  by  international  marketing  agencies, 
system  integrators,  consultants,  and  other  service  providers  who  help  in  translation  and 
localization. 
Importance of Translation and Interpreter Services on Business Trips 
In today's globalized economy, one cannot down play the significance of translation 
services  during  overseas  trips.  To  make  your  business  trip  a  success  you  need  to 
communicate with your potential customers in their own language. By communicating with 
them in their own language, you can gain their trust and their business as well. The advent of 
the internet has led to an explosive growth in the level of business activity between nations. 
What we are seeing is a convergence of cultures and economic systems all across the globe. 
This means that people all over the globe will be communicating more than ever highlighting 
the  need  for  translation  services.  Some  agencies  bundle  translation  and  travel  services  for 
their  clients.  This  means  that  the  customers  can  avail  of  translation  service  right  from  the 
time  they  embark  on  foreign  territory.  Many  organizations  find  the  translation  and  travel 
services  bundle  quite  valuable,  as  their  executives  do  not  feel  lost  in  a  foreign  land.  These 
agencies ensure that the visitor is picked up from the airport and taken to the hotel room. He 
or she does not need to involve him in the hassle of booking a taxi or finding a hotel room in 
a  country  where  the  natives  do  not  speak  the  same  language  as  he  does.  These  operators 
design the visitor's itinerary in consultation with the clients and arrange for domestic travel if 
desired by the visitor. If needed, they also accompany the visitor during factory visits or for 
client meetings. If there are some contracts to be signed then these agencies also perform the 
document translation work and explain the nuances of the contract.  
If a visitor desires to visit trade  fairs, exhibitions  or places  of  historical  importance 
then these agencies provide personal interpreters during these  visits also.  All these services 
ensure  that  the  visitor  utilizes  his  time  productively  during  a  business  trip  and  make  his 
investment worthwhile. By availing these translation and interpreter services during overseas 
trips you can prove to your clients that you are serious about their business and are willing to 
go that extra mile to serve them better than competition. For professional translation services 
in  Europe,  visit  Goihata.  Goihata  provides  one  of  the  best  professional  and  technical 
Japanese Translator and Spanish to English Translations 
Conclusion 
The work of translation agencies is essential in a lot of different areas. Not only do 
they  translate  a  variety  of  technical  texts  for  small  and  middle  sized  companies  from  one 
language to another; even international trades and the global economy depend on the support 

 
75 
of translation agencies in order to ensure fluent communication between the trading partners 
and  to  facilitate  trade  and  commercial  relations  and  the  exchange  of  goods  easier.  By 
translating  product  descriptions,  order  lists  and  other  important  documents,  fatal 
misunderstandings and therefore delays in delivery of products can be avoided. Professional 
translators  specialize  in  a  certain  field  that  they  cover  for  their  translation  agency,  such  as 
technical,  legal  or  financial  translations.  With  this  specific  knowledge  they  are  able  to 
translate a wide range of texts accurately. 
Translation  agencies  experience  a  growing  demand  for  translations  of  texts  from 
cultural  institutions  and  media-related  companies  like  marketing  agencies  or  PR 
departments.  International  marketing  campaigns  or  advertising  slogans  not  only  have  to  be 
translated, but also localized  in  order to adapt them for a foreign  market. In these cases  it’s 
important  that  the  documents  are  not  translated  word  for  word,  but  rather  in  a  way  that 
carries the message from one language (and thus, one cultural background) to the other. But 
also  in  industry  and  in  industrial  chemistry,  the  work  performed  by  a  translation  agency  is 
gaining  importance.  Even  in  medicine  there  is  a  variety  of  medical  texts  that  has  to  be 
translated  to  make  them  accessible  worldwide  and  distribute  medical  innovations.  Internet 
and  telecommunications  is  another  huge  source  of  revenue  for  language  service  providers. 
For  example,  software  localization  is  a  crucial  business  for  software  companies:  new 
applications have to be  localized so they are presented in the target country’s language and 
suitable for local peculiarities such as different keyboard layouts. 
As globalization moves forward and it is important to communicate to customers in 
the  whole  world,  the  demand  for  professional  translations  grows.  Translation  agencies  will 
always play an important role in the provision of language services. 
 
Literature: 
1. 
Ilko, V. Korunets. 2003. Theory and practice of translation. – Vinnutza: Nova Knyha, pp.13-15. 
2. 
Bassnett, S. 1991. Translation studies. London: Routledge. 
3. 
Lotman, J., Uspensky, B. 1978. “On the semiotic mechanism of culture”, New Literary History, 
pp. 211-232. 
4. 
Nida,  E.  1964.  “Plinciples  of  Correspondence”.  In  Veniti,  L.  The  translation  studies  reader. 
London: Routledge. 
5. 
Guennadi,  E.  Miram,  Velentina,  V.  Daineko,  Lyubov,  A.  Taranukha,  Maryna,  V.  Gryschenko, 
Oleksandr, M. Gon. 2003. Basic translation (основи перекладу). – Kyiv: Elga Nika-Center. 
6. 
http://www.articlesnatch.com/Article/Importance-Of-Translation/224095 
7. 
http://ezinearticles.com/?Importance-Of-Translation-And-Interpreter-Services-On-Business-
Trips&id=1174850 
- 
www.wallstreetstocks.net/the-importance-of-translation-services-to-different-fields-of-industry 
- 
http://EzineArticles.com/?expert=John_T._Smith 
- 
http://textronics.com/translationtheimportanceofculture.html 
- 
http://www.translation-services-usa.com/blog/2009/08/the-importance-of-translation/ 
 
 
Айтимова А.А. 
 
СЛОЖНОСТИ ПРИ ПЕРЕВОДЕ АНГЛИЙСКИХ ФРАЗЕОЛОГИЗМОВ 
 
Практически  в  любом  языке  существует  несколько  уровней  фразеологизмов: 
зафиксированные  словарем  и  известные  всем;  выходящие  из  употребления,  но 
отмеченные  словарем;  известные  всем,  но  по  каким-либо  причинам  не 
зафиксированные словарем; известные отдельным общественным группам. Трудности 
перевода фразеологизмов начинаются с их распознавания в тексте. 

 
76 
Не  стал  исключением  и  английский  язык,  который  имеет  тысячелетнюю 
историю.  За  это  время  в  нем  накопилось  большое  количество  выражений,  которые 
люди  нашли  удачными,  меткими  и  красивыми.  Так  и  возник  особый  слой  языка  – 
фразеология,  совокупность  устойчивых  выражений,  имеющих  самостоятельное 
значение. 
В  наше  время,  время  процесса  всемирной  экономической,  политической  и 
культурной 
интеграции
 и 
унификации
,  язык  играет  особую  роль.  Этой  цели  служат 
международные  языки,  которые  и  позволяют  всем  нам  общаться  друг  с  другом, 
независимо  от  национальности  и  места  проживания.  Одним  из  них  и  является 
английский  язык.  Более  того,  английский  является  языком  межнационального 
общения  для  всего  человечества.  Фразеологизмы  неотъемлемая  часть  языка,  в  том 
числе и английского. 
По  определению  А.В.Кунина  в  учебнике  «Курс  фразеологий  современного 
английского  языка»,  Фразеологизм  или  фразеологическая  единица  —  устойчивое  по 
составу  и  структуре, 
лексически
  неделимое  и  целостное  по  значению 
словосочетание
 или 
предложение
, выполняющее функцию отдельной единицы.  
Например: 
to make a clean breast of = to confess – сознаться 
to fall foul = to quarrel; to attack (with) – поссориться, нападать 
to snake a leg = to hurry – торопиться 
to draw a longbow = to exaggerate – преувеличивать. 
Как  определяет  И.Е.Анничков,  «С  помощью  идиом,  как  с  помощью  различных 
оттенков 
цветов, 
информационный  аспект 
языка 
дополняется 
чувственно-
интуитивным  описанием  нашего  мира,  нашей  жизни».  То  есть,  С  помощью 
фразеологических  выражений,  которые  не  переводятся  дословно,  а  воспринимаются 
переосмыслено, усиливается эстетический аспект языка. 
О  роли  фразеологизмов  в  тексте  Т.А.Казакова  рассуждает,  что  очень  часто 
фразеологизмы  служат  своего  рода  кодом  узнавания  статуса  текста  (собеседника, 
темы  высказывания,  отношений  между  участниками  коммуникации  и  др.).  А  так  же 
она  в  своих  исследованиях  пишет  о  возможностях  фразеологических  единиц,  что 
наиболее  убедительным  доказательством  богатых  возможностей  фразеологических 
единиц – и особой сложности их для перевода – является то, что их охотно не только 
употребляют,  но  творчески  преобразуют  многие  писатели,  журналисты  и  другие 
творческие языковые личности. 
Первое  и  самое  главное  условие  в  любом  случае  -  уметь  распознать  в  тексте 
фразеологизмы,  в  отличие  от  свободных  языковых  единиц.  Наиболее  продуктивный 
путь  -  это  навык  выделения  в  тексте  противоречащих  общему  смыслу  единиц, 
поскольку,  как  правило,  именно  появление  таких  единиц  и  свидетельствует  о 
присутствии переносного значения (например: By that time he had reached the condition 
to  see  pink  elephants.  Если  перевести  эту  фразу  дословно,  то  "розовые  слоны"  будут 
создавать  совершенно  бессмысленный  контекст.)  Поэтому,  как  только  в  тексте 
появляется  выражение,  логически  противоречащее  контексту,  следует  рассматривать 
его как возможный фразеологизм. 
Второе важное условие в процессе распознавания фразеологизмов заключается в 
умении  анализировать  их  речевые  функции.  Например,  конфликт  между  переносным 
и  буквальным  значением  нередко  используется  автором  текста  для  обыгрывания 
каких-либо  образных,  эстетических,  эмоционально-оценочных  и  других  ассоциаций 
или для создания юмористического эффекта.  

 
77 
Кроме  того,  фразеологизмы  довольно  прочно  закреплены  за  определенными 
социально-культурными  слоями  общества  и  служат  признаком  опосредованного 
присутствия того или иного слоя в тексте. Далее, фразеологизмы имеют определенную 
стилистическую  окраску:  это  могут  быть  элементы  высокого,  нейтрального  или 
низкого  стиля,  профессиональные  или  другие  жаргонизмы.  Например,  появление  в 
русском  тексте  фразеологизма  типа  "середка  на  половинку"  свидетельствует  о 
сравнительно  низком  социальном  статусе  связанного  с  ним  персонажа  чаще  всего  с 
диалектно провинциальным оттенком. 
Также  переводчик  может  столкнуться  с  проблемой  национально-культурных 
различий  между  сходными  по  смыслу  фразеологизмами  в  двух  разных  языках. 
Совпадая  по  смыслу,  фразеологизмы  могут  иметь  разную  стилистическую 
окрашенность.  В  некоторых  случаях  употребление  фразеологизма  в  исходном  тексте 
строится  на  использовании  возможностей  национально-культурного  колорита, 
например  для  построения  художественного  образа,  и  тогда  даже  наличие  словарного 
соответствия  не  помогает  переводчику  в  решении  проблемы.  Например,  выражение 
when queen Ann was alive, которое может являться фразеологическим (в незапамятные 
времена)  и  сохранять  свой  прямой  смысл  (при  дворе  королевы  Анны).  Этот 
фразеологизм  нельзя  перевести  каким-то  русским  фразеологизмом  без  потери 
национально-культурного  колорита  (например,  при  царе  Горохе,  поскольку  оно  не 
связано  с  признаками  того  времени  в  исходном  тексте:  дамы,  интриги,  балы). 
Возможно,  наиболее  подходящим  решением  будет  либо  выбор  в  пользу  какого-либо 
более  известного  для  русского  читателя  королевского  имени  (при  дворе  короля 
Артура), либо в пользу временной удаленности (как в средневековье).  
Проблемы  могут  возникнуть  даже  при  переводе  интернациональных 
фразеологизмов,  имеющих  одинаковый  источник  и  примерно  одинаковый  смысл  в 
разных языках, но получивших различные функциональные характеристики.  
Другим  аспектом  этой  проблемы  является  сходство  фразеологизмов,  имеющих 
разные,  даже  противоположные  значения.  Переводчика  такое  внешнее  сходство 
нередко  подводит,  поэтому  нужно  быть  внимательным  к  деталям  фразеологического 
выражения,  поскольку  соответствия  могут  очень  далеко  отстоять  друг  от  друга  по 
форме. 
При  переводе  фразеологизма  переводчику  надо  передать  его  смысл  и  отразить 
его  образность,  найдя  аналогичное  выражение  в  английском  языке  и  не  упустив  при 
этом из виду стилистическую функцию фразеологизма. При отсутствии в английском 
языке 
идентичного 
образа 
переводчик 
вынужден 
прибегать 
к 
поиску 
«приблизительного соответствия». 
Хорошее рецептивное знание фразеологии необходимо и для того, чтобы уметь 
восстановить  фразеологизмы,  подвергшиеся  «авторской  трансформации»,  и  передать 
при  переводе  достигаемый  ею  эффект.  К  числу  авторских  преобразований,  в 
результате  которых  подчеркивается  ассоциативное  значение  фразеологизмов  (почти 
не  воспринимаемое  иначе),  относятся,  в  частности,  следующие  стилистические 
приемы: 
1.  Введение  в  фразеологический  оборот  новых  компонентов,  семантически 
соотнесенных  с  прямым  значением,  т.е.  со  значением  исходного  переменного 
словосочетания.  
2.  Обновление  лексико-грамматического  состава  фразеологизма  в  результате 
замены  отдельных  его  компонентов  другими  словами.  Происходит  своеобразная 
деформация фразеологического оборота, текст которого легко восстанавливается.  

 
78 
3.  Расщепление  фразеологизма  и  использование  его  компонента  (или 
компонентов)  в  составе  переменного  словосочетания.  Отдельный  компонент  (или 
компоненты)  в  этом  случае  являются  носителем  ассоциативного  значения  всей 
фразеологической  единицы,  на  котором  строится  весь  смысл  высказывания.  Полная 
форма  фразеологизма  как  бы  проходит  вторым  планом,  но  без  восстановления  ее 
понимание невозможно.  
4.  Фразеологизм  может  быть  приведен  не  полностью,  с  сохранением  лишь 
части компонентов. 
Выше  мы  отметили,  что  фразеологизмы  могут  возникнуть  по  истечению 
определенных  исторических  событий.  Поэтому  переводчик  должен  освоить 
знаменитые  исторические  события,  традиции и  обычаи  того  народа  с  языка  которого 
делает перевод. 
Стоит  отметить,  что  даже  при  наличии  во  фразеологическом  словаре 
соответствия  или  способа  перевода  того  или  иного  фразеологизма,  не  стоит  слепо 
использовать  его  при  переводе.  Всегда  нужно  соотносить  предлагаемый  вариант  с 
контекстом, в котором он находится. 
 
Литература: 
 
1.  Кунин  А.В.  Курс  фразеологии  современного  английского  языка:  учеб.  Для  ин-тов  и  фак. 
иностр. яз. – 2-е изд., перераб. – М.: Высш. Шк., Дубна: Изд. Центр «Феникс», 1996. 
2.  Аничков И.Е. Труды по языкознанию. - С-Петерб: Наука, 1997. 
3.  Казакова Т.А. Практические основы перевода. _ СПб.: «Издательство Союз», - 2001, - 320 
с.  
4.  Виноградов В.С. Введение в переводоведение. – М., 2001 
5.  Комиссаров В.Н. Современное переводоведение. – М., 2001. 
6.  Паршин А. Теория и практика перевода. 
7.  Longman dictionary of English Idioms, Longman. 1980. 
 
 
Деблец-Калиакпарова Т.В. 
 
ПРИМЕНЕНИЕ НОВЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОБУЧЕНИИ ПЕРЕВОДУ 
 
Улучшение  педагогических  методов  является  постоянной  целью  любого 
преподавателя,  в  том  числе  и  преподавателя  переводческого  дела.  Требования  и 
условия  современной  жизни,  а  также  развитие  процессов  глобализации,  становятся 
вызовами  для  преподавания,  поскольку  обучающиеся  должны  овладеть  новыми 
навыками,  чтобы  суметь  противостоять  им.Одной  из  наиболее  важных  проблем 
становится  появление  новых  технологий,  соответствие  требованиям  Болонского 
процесса  к  системе  высшего  образования.  Для  того,  чтобы  идти  в  ногу  со  временем, 
преподаватели должны адаптироватьсвою методику и разработать новые подходыдля 
оптимального 
использования 
современных 
информационно-коммуникативных 
технологий  (ИКТ),  что  как  следствие,  является  показателем  высококачественной 
профессиональной деятельности. 
В  обучении  переводу  должен  произойти  сдвиг  к  более  широкому 
использованию  визуальных  ресурсов,  таких  как,  видеоконференции,  телемосты, 
семинары в режиме он-лайн.  
Цель  данной  статьи  –  показать,  как  применение  новых  технологий,  а  именно 
использование  Интернет-ресурсов  в  качестве  источников  информации,  может  стать 

 
79 
педагогическим инструментом для стимулированиясамостоятельной работы студентов 
и повышения уровня их профессиональной подготовки.  
В  этом  контексте,  виртуальная  среда  становится  особенно  важным 
инструментом.  Тем  не  менее,  преподаватели  должны  научиться  разумно 
интегрировать  её  в  своюметодику:  не  достаточно  просто  загрузитьтрадиционный 
учебный  материал  в  виртуальную  среду.Главным  приоритетом  является  развитие 
смешанной модели  обучения и личностно-индивидуальные курсы, которые помогают 
студентам контролировать свой собственный процесс обучения. 
Обучение  переводу  означает  приобретение  знаний,  навыков,  методов  и 
стратегий,  которые  позволяют  переводчикам  передать  текст  на  иностранном  языке, 
так что бы он производил на иностранного читателя такой же эффект, как на читателя 
исходного  текста.  По  мнению  большинства  современных  отечественных  и 
зарубежных  специалистов,  для  гарантии  качественного  перевода  необходимы  не 
только  лингвистические  знания,  понимание  культурных  особенностей  иностранного 
языка,  но  всё  более  и  более  важным  компонентом  в  профессии  переводчика 
становится  наличие  совершенных  знанийправильного  примененияИКТ,  а  также 
использования инструментов компьютерного перевода. 
Веб-обучение  дает  возможность  освоения  комбинированной  информации 
разного  вида,  такой  как  традиционный  линейный  текст,  с  гипертекстом,  которые 
могут  включать  мультимедийные,  звуковые  и  видео-файлы,  ссылки  на  другие  типы 
текста  и  т.д.  Это  позволяет  пользователям  выбирать  порядок  последовательности 
чтения и переключаться между различными текстами и материалами, которые несут в 
себе  разную  информацию  и  смысл.  Размещение  их  на  разных  компьютерах  в  сети 
повышает образовательный потенциал обучающихся. 
Для  улучшения  методики  преподавания  переводческого  деласпециалисты 
европейских  вузов  (напр.  Университет  Малаги,  Испания)  и  американских  (Кентский 
Государственный Университет, США, штат Огайо) предлагают использовать в работе 
со студентами чаты, форумы, он-лайн семинары и др. 
Как известно, чат является синхронным инструментом, посредством которого 
может  происходить  общение  между  людьми,  находящимися  в  разных  местах  и,  как 
правило,  он  используется  как  виртуальный  форум,  но  он  также  может  иметь  совсем 
другое использование. 
Так, например, команды, состоящие не более, чем из пяти учащихся переводят 
небольшой  текст,  но  при  этом  каждый  член  команды  взаимодействует  с  остальной 

жүктеу/скачать 1,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: