Қай заманда, қай кезде болмасын, ақиқатты айтудың басты құралы –

158 
 
жырлар,  батырлар  жырлары,  тұрмыс-салт  жырлары  және  мақал-мәтелдер 
болып табылады. 
15-ғасырдан бастап 20-ғасырға дейін өмір сүрген ақын-жыраулар  «Елдік 
сана»  ел  мен  ердің,  ер  мен  діннің  арасын  жалғайтын  киелікті  және  де 
Құранның 
«кемел 
адам 
қалыптастыру 
миссиясын» 
насихаттаған. 
Жыраулардың дүниетанымында Алла бір, Пайғамбар хақ және Құран шын деп 
түсіндіріледі.  «Бисмилләһ  деп  баяндайын  хикмет  айтып»,  «Жат  еттім 
аузыма  алып  бисмилләні»,  «Иман  келтір  әуелі  Алла  бір  деп»,  «Әуелі  сөз 
бастайын  аузубилла»,  «Өлеңде  бисмилла  етпек  бұйрық  жоқ»  -  дей  келе 
жыраулардың  басты  ерекшеліктері  –  алғашқы  сөздерін  «Алланың  атымен 
бастап»,  Қасиетті  Құран  ілімімен  Пайғамбардың  өсиеттерінен  нәр  алған.Түркі 
тілдес  халықтары,  оның  ішінде  қазақ  мұсылмандығының  діни  тәжірибесін 
қалыптастырған  тарихи  тұлғасы  Ахмет  Ясауидің  «Диуани  хикметі» 
Н.Рабғузидің  «Қисса  ул-әнбиясы»  Имам  Раббанидің  «Мәктубаты»  және  де  Ж. 
Румидің  «Мәснауиі»  әдеби  шығармаларын  терең  меңгерген.  Ақын 
С.Сейфулиннің  «...Қазақ  арасында  жазба  әдебиетін  таратқан  – 
Түркістаннан  шыққан  қожалар.  Ол  кезде  қазақтың  арасына  көп 
таралғаны  –    Қожа  Ахмет  Ясауидің  кітабы»  -  деген  тұжырымы  арқылы 
әдебиеттегі  жанрлардың  қалыптасуындағы  және  дүниетанымдық  қабаттарды 
анықтаудағы Ясауидің хикмет дәстүрлерінің маңыздылығын анық көрсеткен [4, 
13 б.]. 
Ғылым  жүйесіндегі  жоғарғы  және  орта  оқу  орындарында  факультатив 
түрінде  өтілетін  «Дінтану  негіздері»  сабағын  саяси,  әлеуметтік-гуманитарлық 
ғылымы бағытындағы білім алатын барлық мамандықтарға міндетті пән ретінде 
міндеттеу  керек.    Жастарға  толыққанды  мәліметтер  беріліп  отырса,  ұлт 
тарихымен  рухани  әлемінің  тұтастығы,  мемлекет  пен  дін  арасындағы 
зайырлылық  ұстанымы,  діни  таным  мен  ғылыми  таным  арасындағы  тепе-
теңдігі,  қазақ  халқының  мұсылмандық  болмысы,  рухани  құндылықтардың 
терең  сабақтастығы  мен  тамырлығы  жөнінде  шынайы,  дұрыс  түсініктер 
қалыптасар  еді.  Хәкім  Абай  айтқандай:  «...адам  баласы  адам  баласынан 
ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселермен озбақ» - деп адамның рухани, ішкі 
жан-дүниесінің байлығы да назардан тыс қалмау керек. 
Қазіргі  таңда  дінтанушы  ғалымдар  мен  ҚМДБ  қызметкерлері  тарапынан 
жастардың  дәстүрлі  діни  сананы  қалыптастыруына  және  де  қазақ  халқының 
мұсылмандық  діни  танымын,  діни  тәжірибесін  ғылыми  аспектімен 
байланыстыра отырып,  көптеп  айту  керек.  Қазіргі таңда  діннің  тек  формалық 
жағына  мән  беріп,  мазмұнын  назардан  тыс  қалдырып,  дін  туралы  ұғымды 
тарылту,  оның  өміршеңдігін,  икемділігін  қолдан  құлдырату  болып  шығады. 
Өйткені  жастарымыздың  діни  санасы  дұрыс  қалыптаспауы  және  діни 
құбылыстарды  бір  жақты  догматтық  тұрғыда  қабылдауы,  араб  елдің 
мәдениетіне  еліктеуі  қазақ  қоғамы  үшін  үлкен  қауіп  деп  білеміз.  Бұл  қауіптің 
алдын  алу  үшін  тек  қана  дұрыс  бағытта  идеологиялық  жұмыс  жүргізу  қажет. 
Демек, радикалдық идеологиясының ең жағымсыз ықпалы дәстүрлі рухани-діни 
құндылықтарды ыдырату арқылы діни сананы өзгертуде. Ұлттық сананың жат 
идеяларға  алдануынан  ұлттың  қорғаныс  қабілеті  әлсірейді.  Ұлт  трагедиясы 

159 
 
түйсік  пен  сананың  ажырап  қалуынан  туындайды.  Дін  мен  дәстүрдің  арасын 
айырып,  бір-біріне  қарсы  қоюға  бағытталған  әрекеттер  ұлт  болмысын  екіге 
жарудың амалы ретінде қауіпті. 
Қазақ халқы ислам дінін түбегейлі қабылдағанымен, басы бүтін арабтанған 
жоқ. Ханафилік-Матуридилік мектептерді ұстанған қазақ жұрты өз болмысына 
сай  қабылдаған.  Ал,  қазақтың  кейбір  салттары  мен  ғұрыптары  Құранда  жоқ 
немесе  исламға  қайшы  деп  үкім  шығару  қазақтың  дәстүрлі  діни  танымына 
қайшы екендігі қарапайым халық, жастардың көпшілігі түсіне бермейді. 
Егерде  өзіміздің  діни  санамыздан  ажырайтын  болсақ  -  онда  ұлттық 
рухтың  жұтауы,  ұлттық  болмыстан  айырылудың  басы  емес  пе? 
М.Әуезовтың,  “...қазақ  болашағын  ойласа,  бесігін  түзеуі  керек”  деген  
қағиданы мүлдем ұмытқан сияқтымыз.  
 
Пайдаланылған әдебиеттер 
1.
 
«Қазақ  әдебиетіндегі  сопылық  таным»  Мекемтас  Мырзахметұлы, 
Алматы-2012ж. 
2.
 
«Түркістан Тараз арасы...» Мекемтас Мырзахметұлы, Астана-2002ж. 
3.
 
«Қазақстан  дәстүрлі  діні  мен  төл  тарихының  өзекті  мәселелері» 
республикалық  ғылыми-практикалық  конференция  материалдарының  жинағы, 
Түркістан-2013ж. 
4.
 
«Сияр Шәріп» Отбасы хрестоматиясы, Алматы-2015ж. 
 
Білім берудегі жаңаша идеялардың қазақ ғұламалары ой-толғамдарымен 
сабақтастығы 
Б.Қағазов 
ҚР ББЖ ҚБАРИ Педагогика және инклюзивті білім беру 
кафердасы, аға оқытушы 
 
Заманның  қарқынды  дамуына  орай  мұғалімдердің  де  ғаламдық  көштің 
ағымына  қарай  білімдерін  жетілдіріп  отыруы  олардың  кәсіби  міндеті.  Бұл 
туралы  орта  ғасырларда-ақ  Әл-Фараби  «Адам  мақсатына  өзін-өзін  жетілдіру 
арқылы  жетеді»  десе,  Жүсіп  Баласағұн  «Біліктінің  ісі  байыпты,  білік  бағасын 
білікті  білер»,  ал  Ахмет  Игунеки  «Білікті  -  баға  жетпес  алтын,  біліксіз  қара 
бақыр» деген.  
Бала  оқытуға  қатысты  жинақталған  түйінді  идеяларды  сол  қалпында 
көшіріп  пайдаланбай,  оны  өзіміздің  ұлттық  менталитетімізге  сай  түсіну  және 
мұғалімдер  мен  оқушыларға  сіңіру  тренерлердің  міндеті.  Мұндай  жайды 
қазақтың біртуар азаматтарының бірі Мұстафа Шоқай былай жазып қалдырған 
екен:  «Батыс  тәрбиесін  алған  туыстарымыз  басқа  жақтан  алған  білімдерін  өз 
халқының өмірімен бітістіре алмады». Аталған ой қазақтың «Жақсыдан үйрен, 
жаманнан  жирен»  деген  нақылына  саяды.  Себебі,  Кембридж  университеті 
ұсынып  отырған  бұл  Бағдарламада  бізге  таңсық,  метаанализдер  негізінде 
жинақталған  көптеген  терминдер,  ұғымдар,  түсініктер  келтіріледі.  Оның  дені 

160 
 
бізге  барынша  қысқартылып  және  өзге  тілдерден  аударылып  берілгендіктен 
бірден түсініп, ой-түйсігімізден өткізіп, қабылдау оңай түсіп отырған жоқ.  
Осы  тұста  білім берудегі  жаңаша  идеяларды  қазақ  ғұламаларының  айтып 
кеткен ой-толғамдарымен сабақтастыра түсіндіру, біліктілігін арттырып жатқан 
мұғалімдерге жеңіл болатынын байқауға болады. Мысалы, рефлексия терминін 
алар  болсақ,  белгілі  бір  іс-әрекеттен  кейін  болатын  өзіндік  талдауы,  сынауы, 
өзіндік бағасы, ұсынысы, болашаққа жасар қадамын анықтауы деп қарасақ, бұл 
ұғым  Абайда  жақсы  көрініс  тапқан.  Бұл  туралы  ойшыл  өзінің  жазбаларында: 
«Жүрекке  де  айна  керек»  десе,  ендігі  қара  сөзінде:  «Күнінде  бір  мәртебе, 
болмаса жұмасында бір, ең болмаса айында бір, өзіңнен өзің есеп ал! Күнінде 
өзің  өкінбестей  қылықпен  өткізіппісің?»  дейді.  Рефлексияға  қатысты  өзге  де 
ғұламаларымыз  сөз  қалдырған.  Шәкәрім  бұл  туралы:  «Көргенін,  естігенін 
есепке  алса,  сонда  оңай  әрбір  істі  ойлап  білмек»,  «Қазаққа  сыншылық  керек» 
немесе  «Алдымен  ақылыңа  сынатып  ал»  десе,  Ахмет  Байтұрсынұлы:  «Сөз 
жазатын  адам  әрі  жазушы,  әрі  сыншы  болу  керек»  деп  тұжырым  жасайды. 
Оның  бұл  сөзі  тыңдаушылардың  портфолио  жазуы  барысында  өзіндік 
рефлексия  жасауына  орай  айтылғандай.    Деңгейлік  бағдарламада  табысты 
мұғалім болу үшін Шульманның «Мұғалімнің үш көмекшісі» деп атаған ұғым 
келтіріледі. Оның мағынасы мұғалімнің бойында: бас – теория, қол – практика, 
жүрек -  кәсіби-адамгершілік тұтастық болған жағдайда оқыту табысты болады. 
Бұл туралы да Абай: «Үш-ақ нәрсе адамның қасиеті: ыстық қайрат, нұрлы ақыл, 
жылы жүрек» айтып кеткен.  
Сондай-ақ,  ақынның  «Адам  ақылсыздығынан  азбайды,  ақылдының  сөзін 
ұғып  аларлық  жүректе  жігер,  қайрат,  байлаулылық  жоқтығынан  азады»  деген 
қара сөздерін Бағдарламаның ресурстарында беріліп жүрген «үстірт тыңдалым» 
мен  «белсенді»  және  «терең  тындалым»  дағдыларын  қалыптастыруда 
қолданған жөн.  
  Білім  берудегі  жаңаша  идеялардың  бірі  сындарлы  теорияға  негізделген 
тәсіл арқылы оқыту, яғни оқушы алған білімін өмірде қолдана алуға қабілетті 
болуы  керек.  Сондықтан  оқыту  мен  оқу  барысында  оқушы  білімді  қоршаған 
ортасынан,  құрбы-құрдастарынан,  ересек  адамдардан  әлеуметтік  тұрғыдан 
сіңіреді.  Бұл  жайт,  тыңдаушыларға  Лев  Выготскийдің  «Жақын  арадағы  даму 
аймағы»  деген  түсінік  арқылы  белгілі.  Оны  да  өзіміздің  нақыл  сөздермен 
байланыстыру  болады.  Бұл  дегеніміз  біздің  сөзбен  айтқанда  тұлға  «Таным 
аймағында» жақсы жетіледі, дамиды, толығады деген сөз. Бұл туралы Абайдың 
«Естілердің  айтқан  сөздерін  ескеріп  жүрген  кісі  өзі  де  есті  болады»  деген 
нақылы  бар.  Бұған  қоса,  Мұзафар  Әлімбай          «Көршілестерім  –  рухани 
еншілестерім» дегенді айтады.   
  Білім  берудегі  жңага  көзқараста  ынтымақтастық  оқуға,  топтық 
жұмыстарға  көп  көңіл  бөлінген.  Бүгінгі  таңда  бірқатар  ғалымдар  диалог 
арқылы  білім  берудің  оқушылардың  қабілетін  арттыруға  ықпал  ететінін  алға 
тартып отыр. Мысалы, Мерсер мен Литлтон өздерінің еңбектерінде осы туралы 
жазады.  Себебі,  оқушы  жоғарыда  айтылып  кеткендей  әлеуметтену  арқылы, 
өзара  әрекеттестік  арқылы  көбірек  білім  алады.  Осы  тұста  тағы  сол  Абайдың 
«Бір жерде бірге жүрсең басың қосып, біріңнің бірің сөйле сөзің тосып» деген 

161 
 
сөзін келтіреміз. Бұған қоса, Мағжан Жұмабаевтың: «Толқыннан толқын туады, 
толқынды  толқын  қуады»  деген  жолдары  диалогтік  оқыту  кезіндегі  ойдан  ой 
туатындығын қуаттай түсетіндей. Өз кезегінде Мұзафар Әлімбай: «Айта білген, 
тыңдай  да  білсе  -  ғанибет»  деп  топтық  жұмыстың  белгіленген  ережеге  сай, 
мәнді жүруіне ой салады.  
  Білім  беру  жүйесінің  басшы  және  ғылыми-педагогикалық  қызметкерлері  
біліктілігін  арттыратын  республикалық  институты  жүргізіп  отырған  екінші 
деңгей  курсының  басты  тақырыптарының  бірі  –  тәлімгерлік.  Бұл  ұғым  қазақ 
халқына  бұрыннан  таныс.  Тіпті  білім  беру  ұйымдарында  да  өз  деңгейінде 
болмаса  да  қолданысқа  ие.  Тыңдаушылар,  осы  тақырыптың  терең  ашылуына 
атсалысып,  тәлімгерлікке  қатысты  мысалдарды  келтіріп  жатады:  Аристотель 
мен Ескендір, Құрманғазы мен Дина, Абай мен Шәкәрім, Айғаным мен Шоқан 
т.б. Енді осы тәлімгерлікке қатысты да бірнеше сөз терсек.  
  Қожа  Ахмет  Иассауи:  «Жақсыдан  ғибрат  ала  білгеннің  ісі  оңға  басады» 
деп жөн сілтесе, Сұлтанмахмұт Торайғыровтың «Түзу ғылымнан, түзу ұстаздан 
тәлім  алған  тәліп  неге  түзелмесін»  дегенін,  Мұхтар  Әуезов  «Алдынғы  жақсы 
артқы жасқа тәлім айтпаса, ел болғаның қайсы?!» деп сабақтай түседі.  
  Курс барысында біліктілігін арттырып жатқан мұғалімдер есептерді жазу 
барысында  негізгі  үш  критерийге  сүйенеді:  теория-практика-рефлексия.  Ал 
халқымыздың заңғар ақыны, қоғам қайраткері Олжас Сүлейменовтің «Адамның 
рухани ізденіс-сілкіністері үш-ақ сауалдың аясына сияды: 1) Не біле аламын, 2) 
Не істеуім керек, 3) Үміт артарым не?» деген толғамы да жоғарыда аталған үш 
критерийді меңзеп тұрғаны анық.  
  Бұған  қоса,  ойшыл,  тарихшы,  Мәшһүр  Жүсіп  Көпейұлының  «Білмек  – 
парыз,  істемек  –  парыз,  мөлшер  –  парыз,  иланбақ  –  парыз,  ықылас  -  парыз» 
деген нақылы бар. Оны былай сабақтастырамыз, яғни: білмек- теория, істемек – 
практика, мөлшер – критерий, иланбақ – дәлелдемелер (яғни иландыру немесе 
дәлелдеу үшін жиналған артефактілер), ықылас – рефлексия. 
 
«Жан  жүйесі  һәм  кәсіп  таңдау»  еңбегінің  авторы  Жүсіпбек 
Аймауытовтың  «Жанның  тәрбиеленетін  үш  түрлі  сипаты  бар:  ақыл,  сезім, 
қайрат» дегені бағдарламадағы танымдық, эмоционалдық, ынталандырушылық, 
әлеуметтік  терминдермен сабақтас. Марта Бронсонның мектеп жасына дейінгі 
балалардың  өзіндік  реттелуіне  қатысты    төмендегідей  үлгісі  де  осы 
психологиялық ұғымдармен мазмұндас екендігі анық: 
•
 
танымдық: метатану 
•
 
эмоциялық: эмоциялық зият   
•
 
әлеуметтік: ақыл теориясы  
•
 
ынталандырушылық: шеберлікке бағытталған. 
Шетелдік  мамандардың  әсіресе,  плагиат  мәселесіне  қатты  қарайтыны  да 
осы курс барысында аян болды. Себебі, еліміздегі білім саласы мамандарының 
бір-бірінің  еңбектерінен  сілтемесіз  көшіріп  ала  беретіні  оларды  да  алаңдатса 
керек.  Ал  плагиатқа  қатысты  Әл-Фараби:  «Өзгенің  пікірін  иемденіп  кету  – 
надандық  һәм  ниеті  арам  адамға  лайық  іс»  деп  бір-ақ  ауыз  сөзбен  нүктесін 
қойып кеткен. 
Осының  бәрін  саралай  келе,  Шәкәрім  «Ғылымға  қанағатсыз  болу  керек» 

162 
 
деп  айтқандай  үздіксіз  оқу,  біліктілігін  арттырып  отыру  мұғалімдерге  сын 
болса, курс барысындағы теориялық аспектілерді халқымыздың қанымен сіңген 
менталитемізіге  орай  түсіну,  қолдану,  рефлексия  жасау  көңілге  қонымды 
болмақ. Себебі аталған ақын айтқандай «Өнерлі елдерден өнеге алмақ керек». 
Тек  сол  білім  немесе  ақпарат  алмасуда  адаспасақ  болғаны,  олай  дейтін 
себебеміз  Жүсіпбек  Аймауытов  «Қазақты  тура  жолға  бастайтыны  да, 
адастыратыны да оқығаны» деп осындай іске аса мән беру керектігін тапсырып, 
аманаттап кеткен болатын. Біз де сол аманатқа берік болсақ болғаны.    
  
Проблемы взаимодействия культур в контексте национальной доктрины 
«Мәңгілік ел» 
Гизатуллина Г. А.  
Таразский государственный педагогический институт, г. Тараз, 
к.филос.н., доцент 
  
Индивидуальность любого человека всегда богаче и шире, чем сумма его 
идентичностей (культурных сообществ, членом которых он себя считает) или, в 
традиционном понимании, совокупности общественных отношений, в которые 
он вступает в процессе жизнедеятельности. Понимание этого аспекта позволяет 
изменить ракурс рассмотрения проблем культурного разнообразия. 
В  этой  связи  актуализируется  проблема  «своей»  культуры,  которая  у 
истоков  цивилизации  казалась  единственной.  На  этом  базировалась  и 
базируется философия культуры, что в корне отличает ее от культурологии как 
науки.  «Неспособность  отличить  философское  знание  о  культуре  от  научного 
дает  знать  о  себе  и  в  системе  нашего  гуманитарного  образования,  –  отмечал 
В.М.  Межуев.  –  Так,  учащиеся,  достаточно  осведомленные  о  разных 
культурных  эпохах,  неплохо  разбирающиеся  в  истории  культуры,  часто 
затрудняются в ответе на вопрос, кто они сами по культуре, какую из культур 
считают  своей,  что  для  них  в  ней  свято  и  ценно.  Огромная  культурная 
информация, в том числе научная, поставляемая из разных источников, порой 
заглушает  их  личное  самосознание,  осознание  ими  своей  культурной 
идентичности.  Характерная  для  нынешних  поколений  культурная  всеядность, 
возможность  пользоваться  плодами  любой  культуры  часто  оборачивается 
отсутствием  культурной  избирательности  –  способности  отличать  в  культуре 
свое  от  чужого,  высокое  от  низкого,  вечное  от  временного  и  сиюминутного, 
главное 
от 
второстепенного. 
Кризис 
самосознания 
– 
наиболее 
распространенный  духовный  недуг  современного  человека,  оказавшегося  на 
пересечении разных культур, попавшего в ситуацию культурного плюрализма и 
релятивизма. Перед ним как бы «зеркало», разбившиеся на многие осколки, и 
ни в одном из них он не находит своего отражения» [6,21]. 
Автор  прав,  указывая  нам  на  представление  о  незыблемости  «своей» 
культуры, что побудило теоретиков и руководителей срединного, переходного 
поколения  создать  и  взять  на  вооружение,  а  затем  объявить  не  оправдавшей 

163 
 
себя 
концепцию 
мультикультурализма, 
признающую 
существование 
нескольких  обособленных  культур  в  пределах  одного  государства.  На  наш 
взгляд, эта теория (политический аспект не затрагивается) отражает архаичные, 
устаревшие  представления  о  том,  каким  образом  функционирует  современная 
культура,  хотя  бы  потому,  что  культурное  многообразие  в  этом  аспекте 
понимается в основном как многообразие этническое. Тот факт, что в Германии 
появились  турки,  во  Франции  алжирцы,  а  в  Голландии  индонезийцы, 
рассматривается  как  разрушение  традиционного  представления  о  нации  и 
государстве.  Франция  до  последнего  держалась  за  идею,  что  все  граждане 
Франции  являются  французами,  и  мы  с  удивлением  читали,  что  Андрей 
Тарковский стал французом по национальности с момента своего поселения в 
Париже, а в нашей терминологии, естественно, французом по национальности 
он не стал: он принял французское гражданство. 
Чтобы 
как-то 
преодолеть 
эту 
однозначную 
трактовку 
мультикультурализма,  появился  термин  интеркультурализм,  обозначающий 
взаимодействие  между  различными  нациями  и  этносами.  Этот  термин  тоже 
отходит  в  прошлое,  а  на  его  место  приходит  придуманный  Михаилом 
Эпштейном  термин  «транскультурализм»,  где  именно  взаимодействие  разных 
культур  способность  человека  существовать  в  разных  культурах,  самому 
внутри  себя  устанавливать  мосты  между  различными  культурами,  становится 
тем авангардом, вокруг которого должна, с точки зрения этой группы ученых, 
строиться современная культура [2]. 
Мода  на  транскультурализм  возвращает  нас  к  проблемам  множественной 
идентичности.  Здесь  водораздел  в  исследованиях   проходит  между  теми,  кто 
считает,  что  каждый  специалист  должен  быть  представителем  только  одного 
культурного сообщества и ты не имеешь права в той же категории переходить в 
другое сообщество, и теми людьми, которые считают, что ты можешь выбирать 
любое  культурное  сообщество.  Молодое  поколение  в  этом  плане 
демонстрирует завидную последовательность, поскольку в последней переписи 
населения   ряд  молодых  людей  записал  себя  по  национальности  эльфами  и 
хоббитами.  Тем  самым  они  продемонстрировали,  что  человек  выбирает  свою 
национальность,  а  вовсе  не  получает  ее  в  наследство  от  своих  родителей,  от 
крови и почвы или от своего местожительства. 
Этот  диагноз  подтверждает  актуальное  искусство.  За  последние  годы  в 
мире  прошли  десятки  художественных  событий,  основами  концепций  и 
лозунгами  которых  были  разного  рода  идентичности.  В  качестве  примера 
можно привести деятельность куратора международных выставок и фестивалей 
видео-арта  Луки  Курси.  В  2014  г.  он  организовал  смотр  «Гибридные 
идентичности»  в  Венеции.  Программа  была  расширена  и  развернута  в  январе 
2015  г.  в  Палаццо  Флангини  в  рамках  фестиваля  «Современная  Венеция  – 
Международное шоу искусств: Это – ЖИДКОЕ». По мысли организаторов этих 
событий,  гибридные  идентичности  исследуют  различные  грани  социальной, 
физической и культурной идентичности в современных обществах, где каждый 
день  мы  имеем  дело  с  множеством  идентичностей  и  ролей.  В  общественной 
жизни  мы  вынуждены  создавать  и  адаптировать  наши  социальные 

164 
 
идентичности.  Тела  и  эстетические  вкусы  людей  меняются  под  воздействием 
их  физических  и  сексуальных  идентичностей.  Личностные  идентичности 
эволюционируют,  равно  как  и  современные  культуры  и  города.  То,  чего  так 
опасался  Платон,  совершается  на  наших  глазах.  Различия  создают  новые 
сообщества и возможности. 
На  этой  сюрреалистической  ноте  можно  завершить  анализ  метаморфоз 
идентичности в ходе трансформаций повествования от книжной к электронной 
и  экранной  культурам,  поскольку  первоначально  «Властелин  колец»  и 
«Хоббит» Дж.Р.Р. Толкиена (или в другой транскрипции – Толкина) – это все-
таки  книги,  и  только  потом  цикл  фильмов,  показанных  в  кинотеатрах  и  по 
телевидению,  доступных  или  не  доступных  на  видео  или  в  Интернете,  и 
превращенных  в  видеоигры.  В  каком-то  смысле  это  единый  процесс, 
приводящий  к  новому  пониманию  идентичности  и  к  существенным 
изменениям  в  культуре,  которые,  к  сожалению,  мы,  аналитики  старших 
поколений,  осознаем,  как  правило,  уже  тогда,  когда  они  захватили  весь  мир, 
невзирая  на  сопротивление  тех  культурных  сообществ,  которые  считали  и 
считают себя «элитами». 
Преодолеть 
эту 
негативную 
сторону 
взаимодействия 
культур 
может  социально ориентированное государство, идеологией которого является 
национальная  доктрина  «Мәңгілік  ел».  Высокий  смысл  этой  доктрины 
заключается  в  мобилизации  казахстанского  общества  на  основе  всеобщего 
труда,  этнической  толерантности,  духовности,  ради  заботы  о  будущем,  ради 
вечного процветания казахстанского общества, чтобы ветер истории не смыл с 
карты Земли Республику Казахстан. Поэтому национальная доктрина «Мәңгілік 
ел»-это  не  просто  мобилизующая  философия,  позволяющая  объединить 
общество и уверенно идти вперед, но и идеология социально ориентированного 
государства, а также методология воспитательного процесса, ориентированная 
на  этническую  идентичность,  на  сохранение  различных  культур  и 
разрабатывающая основные принципы сосуществования различных культур. 
   Если  обратится  к  истокам  мобилизующей  философии  «Мәңгілік  ел»,  то 
нужно вспомнить тюркскую ментальность, в которой была развита и тюркская 
толерантность,  и  идея  мирового  государства.  Девизом  этой  идеи  стали  слова 
«небо  –  наш  шатер,  а  солнце  –  наше  знамя»  [1].  Это  значит,  что  тюркское 
государство  стремилось  предоставить  всем  покоренным  народам  равные 
территориальные,  экономические,  религиозные,  культурные  и  социальные 
права.  Целью  тюркского  государства  были  безопасность,  порядок  и 
справедливость. 
 Тюрки,  стремясь  овладеть  миром,  одной  из  важных  целей  считали 
привнесение  в  него  мира,  порядка  и  справедливости.  Они  обеспечивали  это 
путем налаживания порядка, четкой административной и таможенной системы, 
безопасной торговли [1]. 
Правовая  сфера  тюркского  общества  включала  такое   основополагающее 
начало, как  возвышение моральных ценностей в поведении индивида, то есть 
мораль  была  выше  права.  Именно  поэтому  у  тюрков  выше  всех  благ  ставили 
магическую  силу  совести,  об  этом  свидетельствуют  пословицы  «Жизнью 

165 
 
жертвую ради чести», «Зайца может убить и шелест камыша, но герой погибает 
за свою честь» [1]. 
Кочевое  право  тюрков  в  нормативном  порядке  закрепляет  коллективную 
взаимопомощь,  обеспечивающие  благополучие,  распределение  богатства, 
защитный механизм общества от тяжелых природных условий [1]. 
Тюркское правосознание провозглашало принцип родовой и коллективной 
ответственности за совершенные преступления членами общины. 
Стройная  система  правил  нравственного  поведения  закреплена  в  этикете 
гостеприимства,  который  стал  воплощением  великодушия  и  щедрости  тюрка. 
Если у всех народов гостеприимство- это негласное правило, то у тюрков оно 
было  закреплено  в  правовой  сфере.  Именно  на  основе  тюркского 
гостеприимства  развивается  уважение  и  почитание  своих  родных,  соседей,  а 
отсюда формируется толерантность, этническая и религиозная. 
Сегодня  мир  пребывает  в  посткризисном  состоянии,  с  одной  стороны, 
западный  мир  ищет  новую  духовность,  с  другой  стороны,  многообразие 
культур  ведет  к  дезориентации  личности.  Западное  мышление  долгое  время 
считалось  безальтернативным.  Но  сегодня  и  Запад  ведет  поиск  тех 
комплементарных  ценностей,  которые  могли  бы  как-то  компенсировать 
ограниченность  собственных  духовных  ресурсов  посредством  включения 
новых  измерений  сознания,  получивших  развитие  в  восточных  культурах  [3]. 
Таким  образом,  намечается  парадигмальный  сдвиг  в  сознании  западного 
человека.  Нам  не  надо  искать  новые  ценности  для  духовного  оздоровления 
общества,  они  у  нас  есть,  и  Президент  в  своей  философии  «Мәңгілік 
ел»    напомнил  и  воспроизвел  великие  ценности  степи.  Нам  надо  только  им 
следовать и воплощать их в своей жизни, тем более, они позволяют не только 
преодолеть  бездуховность  мира,  но  и  правильно  ориентироваться  в 
современном транскультурализме. 
 

жүктеу/скачать 1,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: