ТDр(ындарды' з денсаулы*тарын *ор(ау 4рекеттерін

2.2. Медицина леуметтануы пні жне міндеттері 
83
жйелерді ызметтерін ба алау жйесі талаптарын т"р ындарды ден-
саулы талаптары алмастырды. Атал ан саясатты айтадан арастыру 
т"р ындар а олжетімді ызмет к рсету жне салауатты мір салтын 
алыптастыру ба дарламаларын дамытудан басталды.
1991 жылдан бастап Ресейде медициналы сатандыру (міндетті 
жне ерікті) денсаулы сатау саласында т"р ындарды леуметтік ор-
ау трі ретінде енгізілді, Ресей Федерациясында азаматтар а к рсеті-
летін мемлекеттік кепілдіктер жне тегін медициналы к мек к рсету 
ба дарламалары жасалды.
Денсаулы сатау жйесі реформалары дамы ан елдерде, сонымен 
атар, дамушы елдерде т"р ындарды денсаулы ын саралан ан мекен-
жайлы олдау жне денсаулы сатау саласы мен медицина ылым-
дарын дамытуда аржы мен кадрлы ресурстарды айта б лу дістері 
арылы басару міндетін шешуден басталды. Б"л реформаларды 
негізгі масаты — "лт денсаулы ын сатау мен ны айту болып табы-
лады.
Жеке адамны жне бкіл о амны денсаулы ы жалпы ал анда 
мдениет, білім, психологиялы жа дай, т"рмыс жа дайларына, ден-
саулы сатау жйесіне туелді болып табылады. Халыа к рсетілетін 
медициналы-леуметтік к мекті сипаты мен к лемі денсаулы сатау 
жйесіні ммкіндіктерімен ана емес, сонымен атар, адамдарды з 
денсаулытары жайлы пікірлері жне оларды денсаулытарына ауіп-
атер факторларыны серімен де аныталатынын ескеру ажет.
о амды денсаулыты жасартуды к зі — адамны з денсаулы-
ын ор ау рекеттері мен салауатты мір салтын сатау болып табы-
лады.
Rзін- зі сатау рекетіне мына " ымдар енеді: таматану, дене 
шынытыру жне спортпен айналысу, зиянды деттерден бас тарту, 
гигиеналы нормаларды сатау, санитарлы сауаттылы, медицина-
лы мекемелерге уатылы жгіну, сонымен атар, алдын алу маса-
тында, медициналы "сыныстарды ата трде орындау, кнделікті 
т"рмыста жне ж"мыс жа дайында ауіпсіздік техникасы ережелерін 
сатау жне т.б.
Егер барлы адамдар ауруды туындауыны немесе ауруларды 
туындауы ммкіндігіні негізгі факторларын жне денсаулыа кері 
сер ететін факторларды біліп жретін болса жне денсаулыа сер 
ететін негативті факторларды серін лсірету шін шаралар олдан-
са, оларды денсаулытарын ны айтуды бірден-бір д"рыс жолы осы 
болады. Ауруларды алдын алуды е тиімді дісі — салауатты мір 

84 
II Блім. Медицина леуметтануы
салтын "стау жне ауруды алдын алуды ммкіндігін азайтатын мекен 
ету ортасын т"раты трде сатап т"ру болып табылады.
Баспананы к'лемі немесе а#ша 'здігінен денсаулы##а сер ете ал-
майтыны бріне млім, дегенмен, олар соларды пайдалану дісіне ы#пал 
етеді — мысалы, ке птерде де, %лкен жала#ы ала отырып та салауат-
сыз, гигиенасы т'мен 'мір салтын $стануа болады.
Денсаулыты таби атты берген сыйы деп есептеуге болады, бі-
ра тедесі жо сыйды ары арай саталуы, ны аюы немесе жо а-
луы адам а жне о ам а байланысты. сіресе, аурудан ауыртпалы 
тартпа ан жастар з денсаулытарына аласыз, нем"райлы арайды. 
Толыанды мір сру шін денсаулыты маыздылы ын тсінбеу — 
б"л тек жалпы мдениетті т мендігін жне медициналы сауатсызды 
дегейін ана емес, сонымен атар, леуметтік инфантилизмді к рсе-
теді.
Rзін- зі сатау рекеті ркімні зіні денсаулы ына аншалыты 
к іл б летінімен, ауруларды алдын дер кезінде алуымен, салауатты 
мір салтын "стану а аылмен, ойланып арауымен аныталып си-
патталады. Салауатты мір салтын алыптастыруды екі ба ыты бар: 
"лдырау, даму, кшею, адам денсаулы ы шін позитивті жа дайларды, 
факторларды, шарттарды белсендіру (о амды денсаулы ммкіндігін 
алыптастыру), іске асыру, денсаулыа ауіп т ндіретін факторларды 
жеу, азайту.
Екі ба ыт бір-бірімен зара байланысты бол анымен де, іс жзінде 
к бінесе, барлы ына млім лшемдермен лшенетін "былыстарды 
алдын алу, я ни, ауіп-атер факторларымен кресіп ана шектеледі. 
Брінен де иыны, салауатты мір салтыны факторларына жа дай 
жасау, сіресе, "жымды немесе коммуникативтік денсаулы ба дар-
ламалары арылы. Негізінде м"ндай ба дарламалар, т"р ындарды з 
денсаулытарын сатау а саналы трде жа дай жасауда белсенді рекет 
етуге ба ыттал ан.
Б" ан оса гигиеналы ебек, демалыс, оу тртіптері туралы, 
леуметтік жне ксіби стресс дегейін т мендету, дене белсенділігін 
арттыру, белсенділікті к теру туралы кеестерді осса, онда осы ай-
тыл андарды салауатты мір салтын "руда ы медициналы ба дарла-
ма ретінде анытау а болады.
Ауруларды алдын алу жне салауатты мір салтын алыптастыру 
шараларын зірлеу барысында трлі аурулар а бірдей ауіп фактор-
ларыны сері ерекшеліктерін міндетті трде ескеру ажет. Мысалы, 
"нарсыз, жйесіз таматану, шылым мен ішімдік олдану, ксіби 

2.2. Медицина леуметтануы пні жне міндеттері 
85
біліктілікті "затылы ы, эмоционалды ауыр жктемелер ИБА, диабет, 
асазан мен жіішке ішек жарасы ауруларыны, т.б. дамуына келеді.
К птеген медициналы-леуметтік зерттеулер нтижесі к рсет-
кендей, дене белсенділігіні жо арылауы жне біріншілік, екіншілік 
ауіп-атер факторларыны: шылым, ішімдік, т"з, мал майын т"тыну-
ды т мендету денсаулы жа дайын жасартатынын длелдеді. М"ндай 
дістер ауруды емдеуге ара анда пайдалы жне немді.
о амды денсаулыты дегейіне медициналы-леуметтанулы 
зерттеулер, ауіп-атер факторыны серлері ата мнге ие, себебі ол 
экономикалы дамы ан елдерді азіргі патологиялы негізді "райтын, 
е к п тарал ан эпидемиялы емес созылмалы аурулармен кресті (ал-
дын алу) жалпы тактикасын шы ару а ммкіндік береді. Жалпы осы ан 
атысты жасалатын шараларды барлы ы патология дамуына себепкер 
болар факторларды р лін к рсетіп, салауатты мір салтын "станарда, 
аурудын алдын алу амалдары асыну дегейіне жеткізбейтігін білдіреді. 
Бірінші реттік ауруды алдын алу шаралары немесе профилактика жне 
салауатты мір салтын "стану, денсаулы сатау саласында леуметтік 
саясатты басты ба ыттары болып табылады.

жүктеу/скачать 1,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: