Оқулық Қазақ тіліне аударған А. М. Марқабаева Жауапты редакторы проф. Т.Қ. Рахыпбеков 2015

154 
III Блім. Денсаулы сатау саласын басару леуметтануы
Басару белгілі бір рекет трі ретінде білімде, ж"мыста, демалыс-
та, отбасында, медицинада, т.б. жзеге асырылады. Басару рекеті 
арылы о ам а жне азаматтар а немесе бірлестіктерге ажетті трлі 
ажеттіліктерге ол жеткізе аламыз. Б"л ажеттіліктерді андай бола-
тыны басару рдісіні ай салада жне андай атынаста жзеге аса-
тынына туелді (тауарлар мен ызметтер, денсаулыты сатау немесе 
алпына келтіру), ж"мысты "йымдастыру а байланысты мселелерге 
(медициналы к мек к рсету сапасын жо арылату, жаа технология-
лар) жне т.б. туелді болады.
Басару ндірісте, мемлекетті басарушы мекемелеріні ызметін-
де, "йымдарда, лауазымды ызметкерлерді ж"мысында болса да, я ни, 
о амды мірді ай саласында к рініс берсе де, белгілі бір адамдар-
ды, я ни, басарушыларды з кілеттіліктерін, басару ызметін 
іске асыруы немесе ба ынушылар а ыпал етуі болып табылады. леу-
меттік басару немі билік атынастарын негіздейді. Басару билігі 
орталы, "йымдастырушылы жне реттеушілік-баылау негіздерін 
алыптастырады жне "йым "рамында ы адамдар мен леуметтік 
топтар арасында ы ашыты атынастарды белгілейді, я ни «басты-
ба ынушы». Lлкен ашыты алыптасатын болса, кімшілік орта-
лытану жзеге асады, ал леуметтік басаруды трлі дегейлеріні 
арасында ы азда ан зілісті зі орталысыздану а келеді. Я ни, б"л 
леуметтік басару билік арылы жзеге асырылатынын к рсетеді.
леуметтік басару келесі принциптер бойынша басарылады: бас-
ару субъектісі мен объектісіні т"тасты ыны шектелуі; "йымны 
басарылу жйесіні мемлекеттік задылы ы; "йым жйеленуіні жне 
дамуыны ішкі "ыты регламентін жасауды амтамасыз ету; баса-
рушыны сайлау немесе та айындау; басару рдісіні мамандануы мен 
бтіндігі; басару шешіміні к пн"салылы ы; сырты орта ыпалдары-
на т зімділік пен т"ратылыты саталуы; басару мобильділігі; баса-
ру автоматизациясы; басару рдісіні мобильділігі; басаруды бірлігі.
леуметтік басару о амды институттарды пайда болу меха-
низмдері мен шарттарына жне ксіби біліктілікті дамуына сер 
ететін факторларды айындайды. Со ан байланысты леуметтік баса-
руды тпнегізінде, біріншіден, басару атынастар институттарыны 
сараптамасы; екіншіден, осы институттарды жетілдірілуі мен дамуы-
на жа дай жасау негізге алынады.
леуметтік басаруды т рт аспект бойынша арастыру а болады.
Lйымдастыру-технологиялы#
●
. Басару дегеніміз — "йымдасты-
рыл ан б лініс, кімшілік-атарушылы рекет, (ебек б лінісі, 

3.2. Басару леуметтануыны негізгі сипаттамалары 
155
иерархиялы жне кері байланыс, орталытандыру мен бейор-
талытандыруды сйкестілігі) болып табылады, б"л рдістер 
арапайым операциялардан т"руы тиіс. Басаруды рбір б лігі 
зіне жктелген ата жне ресми міндеттерді орындау а міндетті. 
Стандарттал ан жйелер мен ресми ережелерді жасау тапсырманы 
орындау барысында оны орындаушыларды бірлігіне немесе адам 
санына туелсіз болуын амтамасыз етуі тиіс.
Экономикалы#
●
— б"л кезде басару бір немесе бірнеше масата 
жетуге негізделген. Коммерциялы "йымдарды масаты — эко-
номикалы табыс табу болып табылады. Кез келген "йым мемлекет 
экономикасыны дамуы шін лес осады, себебі, басару — эко-
номикалы жа ынан ажетті ызмет трі.
Саяси
●
— басарушылар мен ж"мысшылар тек ана зара емес, 
баса да "йым адамдарымен ты ыз арым-атынаста болады. 
@йымдар бір-бірімен орлар мен нарытар а олжетімділік шін 
"жымды немесе бсекелестік, крес атынастарына тседі, сон-
дытан рбір "йым зін тек экономикалы субъект ана емес, 
саяси атынастар жа ынан да к рсетеді.
Адамгершілік-этикалы#
●
— басару арылы ыпал етуді ма-
саты мен "ралдары этикалы талаптар а сай болуы тиіс. рбір 
нерксіп жне оны басшысы бизнесті леуметтік жауап-
кершілігі атты жкті к теруі тиіс.
Мысалы, анаша тасымалдау — кірісі мол бизнес боланымен, мораль-
ды-этикалы# к'з#арас бойынша тыйым салынан.
Медицина леуметтануы басару мселесін наты басару рдісі 
барысында леуметтік зара рекеттерді институттары шын мнінде 
аншалыты трансформацияланатынын жне б"л рдістерді адамдар-
ды ксіби рекеттеріне жне з денсаулытарын ор ау а ба ыттал ан 
рекеттеріне алай сер ететінін арастырады.
@йымдасан леуметтік-экономикалы жйелерді тиімділігі 
ндірістік жне басару рдістеріні адамдарды р трлі "йымдасан 
бірлестіктеріні тр, сынып, тап, т.б. рекеттеріні згерісіне анша-
лыты сер ететінін анытайды.
Медициналы-леуметтік зерттеулер басаруды к птеген мселе-
лерін зерттейді, соны ішінде:
"сыныл ан "йымдастырыл ан жйені масата ба ыттал ан топ-
●
ты немесе жеке рекеттерін т"л аны тсінуі;
" ымды анытамалы аппаратта менеджментті олдануда ы ше-
●
берлік пен сауаттылы;

156 
III Блім. Денсаулы сатау саласын басару леуметтануы
менеджментті "йымны, басарушы жйені жне жеке ж"мыс 
●
орындарыны масаты пен мдделерін анытай жне алыптас-
тыра алуы;
менеджментті белгілі масата жетуге ба ыттал ан адамдарды 
●
іс-рекеттерін "йымдастыру рдісі барысында ынталандыру ж-
йесін білуі;
менеджментті "йым ызметкерлеріні алыпты ж"мысын амта-
●
масыз етуге ба ыттал ан негізгі шарттары к рсеткіштерін сарап-
тай жне болжай алуы;
"йымны "рамы, "рылымы, мазм"нын жне шиеленісті жа дай-
●
ларды туындау себептері мен салдары, оларды шешу жолдарын, 
т.б. сараптай алуы;
леуметтік рекет етуші бірлестіктерді басару жйесін адрлы 
●
"йымдастыруды жобалау, нтижелі ж"мыс топтарын "ру мен да-
мыта алу.

жүктеу/скачать 1,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: