Бас*ару 4леуметтануы ж4не Dйымдастыру

152 
III Блім. Денсаулы сатау саласын басару леуметтануы
амды сатау жне т"раты дамуын амтамасыз етуге, масата жету 
мен "рылымын жетілдіре тсуге, тртіптеуге ба ыттал ан «басару 
рдістерін арастыратын арнайы леуметтанулы теория
1
.
ХХ асырды басында Ф. Тэйлор ылыми менеджментті басты прин-
циптерін жасаан. Оны ойынша ылыми менеджмент бір-бірімен тыыз 
байланысты т'рт саланы байланысы негізінде дамиды:
реттеу (кез келген ебекті #$рылымдауа жне 'лшеуге болады);
●
уа#ыт пен ма#сатты ара#атынасын зерттеу (ала #ойылан ма#-
●
сат#а белгілі бір уа#ыт аралыында #ол жеткізу #ажет, йтпесе, 
к%ткен нтижеге сыйа#ы т'мен болады);
кадрларды ж%йелі т%рде с$рыптау жне даярлау (табыс#а жетуге 
●
ма#сат #ойан рбір фирма #ызметкерлеріні біліктіліктерін %немі 
жетілдіріліп отыруды ойластыруы #ажет);
#аржылай ынталандыру, #орытынды нтиже %шін сыйа#ы (тиімді 
●
менеджмент сыйа#ыны рекет %шін емес, #орытынды нтиже %шін 
таайындайды).
Басару леуметтануы — мемлекеттік жне о амды басару ор-
гандарыны к пырлы ызметтерін леуметтік жйе ретінде оытады. 
Басару леуметтануыны зерттеу мселесі — абылдан ан басару-
а ба ыттал ан шешімдерді нтижесі болып табылатын леуметтік 
салдарлар а сараптама жасау жне ба а беру; басару рекеттеріні 
тиімділік дегейін леуметтік-экономикалы жне леуметтік-психо-
логиялы шарттар а сйкес тиімділігін анытау; басарылушыларды 
мдделері мен міттеріне сйкестілігін анытау. Жеке ылыми пн 
ретінде басару леуметтануыны арастыратын мселелерін атап т-
сек:
жалпы леуметтік
●
— о амды дамуда ы жа_анды арама-ай-
шылытар: прогрессивті жне регрессивті тенденцияларды а-
ты ыстары; о ам дамуы барысында о амды интеграцияны 
ажеттілігі жне т.б.;
1
Ф. Тэйлорды (1856–1915) атап тпесек болмайды, себебі, ол — ебекті ылыми "йымдас-
тыруды негіздерін алаушы. Оны теориясыны мні — ебекті техникалы дістерін 
ынталандыра отыр жетілдіре тсу жне ндіріс технологиясы болып табылады. Капита-
лизм жне нерксіп ндірісіні дамуы адам ебегіні жетілдіріле тсуіне ал ышарт бол-
ды, адам технологиялы ндірісті талаптарына бейімделе бастады. Атал ан теорияда адам 
ндірістік жйені зегі ретінде арастырылады: оны жасы ж"мысшымен алмстыру а, ба-
ыттау а болады, тіпті, оны рекеттерін автоматтылы дегейге дейін жеткізуге болады. 
Тэйлор басаруды негізгі т рт ылыми принципін "сынды: ж"мысты немді дістерін 
енгізу; маманды бойынша с"рыптау жне маманды бойынша даярлау; кадрларды рацио-
налды трде б лу; кімшілікпен ж"мысшыларды серіктестігі. 

3.2. Басару леуметтануыны негізгі сипаттамалары 
153
леуметтік-саяси
●
— мемлекеттік мдде мен о амды мддені 
арама-айшылы ы; саяси-"ыты нормаларды моральды-
адамгершілік лгілерімен арама-айшылы ы; т"л аны "ы-
тары мен бостандытарыны мемлекеттік шектеулермен арама 
айшылы ы;
леуметтік-экономикалы#
●
— жекеменшік "рылымы жне табыс-
ты б лу мселелері;
леуметтік-психологиялы#
●
— іс-рекет рдісіндегі адамдарды, 
"жымны жне о амны зара арым — атынасы мселелері.
@йымдастыру леуметтануы — "йымдастыруды дамуы, "рылы-
мы, тетіктері, леуметтік задылытарын оытатын леуметтану сала-
сы. @йымдастыру леуметтануы — леуметтік "йымдасуды феноменін 
арастыратын негізгі мселе ретінде эмпирикалы жне теориялы 
зерттеулерді ерекше ба ыты ретінде айындалуы ммкін (леуметтік 
мірді мбебап белгісі, ол о амны барлы салалары мен дегей-
лерінде к рініс береді); «"йымдастыруды» масата ба ыттал ан, бірізді 
рекет ететін ерекше к пэлементті леуметтік "рылымды зерттеу объ-
ектісі ретінде арастырады; ал зерттеу пні ретінде адамдарды мінез-
"лы мен іс-рекеттерін бірізді рекет рдісінде реттеуші леуметтік 
(билік жне леуметтік-мдени) "ралдарды жиынты ы ретінде а-
растырады
1
.
Егер басару леуметтануы «функционалды к зарас» бойынша 
басару рдісінде жйені атысушыларыны рекеттеріне жне зара 
атынасы мселелеріне баса назар аударатын болса, "йымдастыру леу-
меттануы «"рылымды к зарас» бойынша адамдарды "йымдасан 
рекеттеріні формаларыны ережелері мен "рылымын зерттейді.

жүктеу/скачать 1,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: