COMMUNICATIVE COMPETENCE THROUGH STUDENTS OF TECHNICAL INSTITUTE
OF HIGHER EDUCATIONAL ESTABLISHMENTS
Turtayeva R.N.
M.Auezov South-Kazakhstan State University
Аннотация
В этой статье рассматривается актуальность профессионально- ориентированного подхода к
обучению иностранного языка в техническом вузе, который предусматривает формирование у студентов
способности иноязычного общения в конкретных профессиональных, деловых, научных сферах и ситуациях
профессионального мышления.
Today there was a necessity in a new way to look at training process in general and on training to a
foreign language in particular. Comprehension of that fact that foreign languages skills become a certain key to
professional success of the modern expert, strengthens significance of linguistic component of higher
education in technical institute and perfectly clear that habitual vision of language training in technical institute
202
as making part of an educational paradigm of the higher school absolutely is outdated. As practice of teaching
of a foreign language at technical institute shows, possession level of oral foreign language in professional
communication by the future experts in the field of professional communications appears inappropriate, it
does not provide readiness of students for active interaction with the professional foreign environment.
Graduates can read the literature on a specialty, reproduce the learnt themes, but find it difficult to state freely
the thoughts in a foreign language, to participate in foreign language professional communications. Results of
supervision, interviews, questioning testify that the basic problems which students face are: inability always
adequately to realize communicatively-functional vocabulary, to choose type of communication corresponding
to a communicative problem and according to it and to issue the expression. For them uncertainty in a choice
of language means, in correctness of registration of the expressions is characteristic also, but to a modern
society it is important, that the today's graduate of high school was professionally successful and mobile, able
to build own career, to work in the conditions of a cruel competition in the domestic and world markets, and
actively to promote safe development of all society.
Now the obligatory requirement of 70 % of all vacancies which are available on a domestic labor
market is knowledge of a foreign language for realization of foreign professional contacts. And mastery of a
language at traditional level - «reading with dictionary» - is not so topical. The modern expert should be able
not only communicate with foreign partners, but also use in the work of international professional and cultural
experience. On researches of sociologists by the most "required" abilities in the modern world is the ability to
creative development and self-development, ability to acceptance of the creative decision in the course of
dialogue , and it becomes possible only at achievement of enough high practical language level. The foreign
language becomes a universal means of professional, industrial life, therefore at training to a foreign language
in technical institute more and more actual and there is a problem of development and formation of
professional competence through students. High level of professional competence of the expert is reached by
presence of his professional abilities gained during the training in high school. Abilities of foreign language
are realized successfully as a part of the communicative competence only in the event that they correspond to
the professional abilities defined by qualifying characteristics of experts of the given profile, which fixed by
State educational standard of the higher vocational education. Expedient and methodically defensible is
professionally - communicative directed preparation on a foreign language, assuming training of students to
the professional-orientated foreign language communication. In this connection the special urgency is got by
professionally - focused approach to foreign language training in technical institute which provides formation
through students of ability foreign communication in concrete professional, business, scientific spheres and
situations taking into account features of professional thinking. The professional-oriented training to a foreign
language admits now a priority direction in formation of updating. [1]
The professional-oriented training is understood as the training based on the accounting of requirements
of students in learning of foreign language, dictated by features of the future profession or a specialty [1]. It
supposed a mastering combination of the professional-oriented foreign language with development of personal
qualities trained, knowledge of culture of the country of studied language and acquisition of special skills,
based on professional and linguistic knowledge.
Considering a foreign language as formation of professional-orientations of the future expert,
E.V.Roschin notices that at training of the professional-focused language material the two-way communication
between the student‘s yearning for acquire special knowledge and success of mastering language is
established. [2] She considers a foreign language as an effective means of professional and social orientation in
technical institute. According to the author, for realisation of this potential observance of following conditions
is necessary:
The accurate formulation of the purposes of foreign language speech activity;
Social and professional orientation of this activity;
Satisfaction of students at the decision of private problems;
Formation through students‘ ability creatively to approach to the decision private problems;
Favorable psychological climate in educational team.
The greatest difficulty at training to oral professional communication in foreign language in the
conditions of absence of the natural professional language environment is represented by training to the speech
behavior, adequate to typical situations of the future professional communication. In this connection
educational process should consider typical situations, characteristic for professional communications which
would create motivated requirement for foreign language and as much as possible would approach educational
process to natural professional, communications.
Therefore one of the main ways of the decision of the designated problem and simultaneously one of
conditions of effective training to oral professional communication in foreign language is the using of
educational-speech situations and the role-playing games promoting creation of imitation of the professional
foreign environment at the English lesson and forming through them requirement comprehension to use
corresponding speech samples and tactics of speech behavior.
203
Training should be constructed on the basis of following principles:
By the stage (the given principle prepares students for construction of the expression in foreign
language with an withdrawal in communication at first in an educational-speech situation, and then in a role-
playing game),
Activity and activity of character of training, communicativeness, the situational-thematic organization
of educational process,
Professional orientation of training, intersubject coordination, motivation, intercultural interaction,
The account of individually-psychological features of students. [4]
Observing above listed principles, students can show following abilities:
To choose and use adequate speech samples according to a set situation,
To dialogue on professional themes, working in steams and groups, it is logical and connected with
developing the expression,
To listen and hear the partner in dialogue, to understand its communicative problem and to reach during
dialogue the communicative purpose.
Level of possession of students a foreign language within the limits of the professional-focused training
should be defined on following criteria:
Possession of language professional knowledge (possession of grammatical structures; lexical units of a
professional orientation);
Readiness for speech professional interaction (possession of all kinds of speech activity on the basis of
the professional-oriented lexicon; ability to realize the requirements for professional dialogue with the help of
various language means);
Readiness for creative professional work (motivation, informative and creative activity trained). [3]
Summing up to the above-stated it is necessary to remind once again that the professional-oriented
training to a foreign language in technical institute demands the new approach to maintenance selection. It
should be focused on last achievements in this or that sphere of human activity, in due time reflect scientific
achievements in the spheres directly touching professional interests of students, to give them possibility for
professional growth. Thus, it will be lawful to consider the training meaning for foreign language in technical
institute as set of that students should acquire in the course of training that quality and foreign language skills
level corresponded to their inquiries and the purposes, and also to the purposes and problems of the given level
of training.
Literature
1.
Образцов, П.И. Профессионально-ориентированное обучение иностранному языку на неязыковых
факультетах вузов / П.И. Образцов, О.Ю.Иванова. – Орел: ОГУ, 2005. – 114с
2.
Шатурная Е.А., Автореферат. Методика обучения устному иноязычному профессиональному
дискурсу средствами учебно-речевых ситуаций и ролевых игр
3.
Шишмолина Е.П. Обучение профессионально-ориентированному иноязычному общению студентов
неязыковых специальностей гуманитарного профиля: автореф.дис…канд.пед.наук СПб 2007 20c
4.
Language teaching in the Twenty-first Century. Problems and Prospects / Edited by J.F. Matter. Amsterdam:
AILA Review. - 1992. - №9. 69 p.
ҼОЖ 37.691:13
1-2 СЫНЫПТАРДА ЕСЕПТЕР ШЫҒАРУДА КӚРНЕКІЛІКТІ ПАЙДАЛАНУ ӘДІСТЕМЕСІ
Медетбекова Н.Н., Урматова Т.К., Абдурахманова М.М., Сеитова М.Т.
М. Ҽуезов атындағы ОҚМУ, Шымкент, Қазақстан
Резюме
В данной статье огромное значение уделяется при решении математических задач в 1-2 классах
методике исползования наглядных пособий
Summary
Article deals with summing mathematical tasks and the methods of using visual aids in the 1
st
and 2
nd
forms
Бастауыш мектеп – бҧл оқушы тҧлғасы мен санасының дамуы қуатты жҥретін ерекше қҧнды,
қайталанбайтын кезеңі, себебі келешек еліміздің сауатты да, салауатты азаматының тҥрлі қасиеттері
осы бастауыш сыныптан қаланады.
Бҧдан балалалардың математикалық білімін дамытудың бір жолы - ол есеп шығару. Есеп шығару
оқушылардың логикалық ойлауын, теорияны практикамен, оқытуды ҿмірмен байланыстыруға
204
мҥмкіндік береді жҽне математикалық ҧғымдар қалыптасады, яғни есеп шығаруда кҿрнекілікті
пайдалануда балалар танымдық жҽне тҽрбиелік тҧрғыдан алғанды маңызды факторлармен танысады.
Балаларды есеп шығаруға ҥйрету - берілген мҽліметтер мен ізделіп отырған мҽліметтер
арасындағы байланысты тағайындау жҽне соған сҽйкес арифметикалық амалдарды таңдап алу, содан
кейін оны орындау.
Есеп шығарудағы оқушылар игеруге тиісті біліктегі негізгі бҿлім берілген мҽліметтер мен
ізделіп отырған мҽліметтер арасындағы байланысты игеру болып табылады. Оқушылардың бҧл
байланыстарды қаншалықты жақсы игергендігі олардың есеп шығара білу білігіне байланысты. Осыны
ескере отырып, бастауыш кластарда шешуші берілген мҽліметтер мен ізделінде арасындағы
байланыстарға негізделетін, тек олардың нақты мазмҧны мен берілген сан мҽліметтері жағынан ғана
айырмашылығы болатын, бір топ есептермен жҧмыс жҥргізіледі. Мҧндай есептер тобын бір тҥрдегі
есептер деп атаймыз.
Есептер шығарып жҧмыс істеу оқушылардың ең ҽуелі бір тҥрлі есептерді, содан кейін екінші
тҥрлі есептерді т.с.с., шығаруда ҥстіртіндік болмауы тиіс. Оның басты мақсаты – балаларды ҿмірде
кездесетін тҥрлі жағдайлардың олардың біртіндеп кҥрделену жағын ескере отырып берілген жҽне
ізделіп отырған мҽліметтері арасындағы қандай да бір байланыстарын саналы тҥрде тағайындауға
ҥйрету. Осыған жету ҥшін мҧғалім есептер шығаруға ҥйрету методикасында қандайда бір мақсаты бар
бір кезеңді ескеруі тиіс. [1]
Бірінші кезеңде мҧғалім есептердің қарастырылып отырған тҥрін шығаруға дайындық жасайды.
Оқушылар осы кезеңде осындай есептерді шығарғанда амалдарды таңдап алатындай байланыстарды
игерулері тиіс.
Екінші кезеңде мҧғалім оқушыларды есептердің қарастырылып отырған тҥрін шығарумен
таныстырады. Мҧнда балалар берілген мҽліметтер мен арасындағы байланысты тағайындауға жҽне
осының негізінде арифметикалық амалдарды таңдап алуға ҥйренеді, яғни олар есеп тҥрінде
ҿрнектелген нақтылы жағдайдан сҽйкес арифметикалық амалды таңдап алуға ҥйренеді. Осындай
жҧмыстың нҽтижесінде оқушылар қарастырылып отырған сияқты есептерді шығару тҽсілімен
танысады.
Ҥшінші кезеңде мҧғалім қарастырылып отырған тҥрдегі есептерді шығара білу білігін
қалыптастырады. Оқушылар бҧл кезеңде нақты мазмҧнына қарамастан, қарастырылып отырған тҥрдегі
кез келген есепті шығара білуге ҥйренулері тиіс, яғни олар осы тҥрдегі есептерді шығару тҽсілін
қорыта білулері керек.
Осы атап ҿтілген кезеңдердің ҽрқайсысымен жҧмыс істеу ҽдістемесіне толығырақ қарастырамыз.
Есептер шығаруға дайындық жҧмысы.
Қандай да болмасын есептердің тҥрін шығаруға дайындық жҧмысы (бірінші кезең)
арифметикалық шамаларды таңдап алғанда берілген шама мен ізделіп отырған шаманың арасындағы
қандай байланысқа сҥйенуге болатындығына байланысты. Осыған байланысты арнайы жаттығулар
жҥргізіледі.
1. Кҿп жағдайда есептерді шығарғанға дейін жиындармен операциялар жҥргізіледі. Мысалы, кҿпшілік
жай есептерді шешумен таныстырудың алдында жиындармен операциялар жҥргізу жаттығуларын
орындаған дҧрыс, онда жиындардың элементтері нақты заттар (таяқшалар, қағаздан қиылып алынған
геометриялық фигуралар, суреттер, оқушылардың ҿздері т.с.с. болуы тиіс). Мысалы, қосындыны
табуға арналған есептерді енгізгенге дейін жиындарды біріктіру жаттығуларын орындау ҧсынылады.
2. Кҿптеген есептерді шығарғанда арифметикалық амалдарды таңдап алу осы шамаларды арасында
болатын байланыстар негізінде орындалады. Оқушылар амалдар таңдап алғанда осы байланыстарды
пайдалану жҽне жақсы тҥсіну ҥшін нақтылы мҽні негізінде есептер шығару жолымен шамалар
арсындағы байланыстарды ашып кҿрсету керек. Мысалы, мынадай есепті шығару керек: «Ҽрқайсысы 4
тиыннан 3 открытка сатып алынады. Қанша ақша тҿленді?» Осы есепті шығару ҥшін байланыс туралы
білім пайдаланылады: егер товардың бағасы мен оның саны белгілі болса, онда кҿбейту амалы арқылы
оның қҧнын білуге болады.
3. Қҧрама есепті шығару бірқатар жай есепті шығаруға барып тіреледі,сондықтан қҧрама есептерді
шығаруға дайындық болатын осы сияқты жай есептерді шығару болып табылады.
Есептің ҽрбір тҥрімен жҧмыс істегенде ҿзіндік арнайы дайындық жҧмысы талап етіледі, ол
жайында есептің ҽртҥрін шығаруға ҥйрету методикасын қарастырғанда толығырақ айтылады.
Есептер шығарумен таныстыру.
Алдын-ала дайындық есебін жҥргізген соң балаларды есептің қарастырылып отырған тҥрін
шығарумен таныстыруға кҿшуге болады.
Есептер шығаруға ҥйретудің екінші кезеңіде есептермен жҧмыс істеу методикасында мына
кезеңдердің тҽртібін сақтаған жҿн.
І кезең – есептің мазмҧнымен таныстыру;
ІІ кезең – есептің шешуін іздеу;
205
ІІІ кезең – есепті шешу;
ІV кезең – есептің шешуін тексеру;
Бҧл бҿліп кҿрсетіліп отырған кезеңдер ҿзара тығыз байланысты, ҽр кезеңдегі жҧмыс негізінен
мҧғалімнің басшылығымен жҥргізіледі.
Ҽр кезеңдегі жҧмыс ҽдістемесін толығырақ қарастырамыз.
Есептің мазмҧнымен таныстыру. Есептің мазмҧнымен таныстыру дегеніміз – оны оқып
шығып, одан келтірілген жайттардың ҿмірде болатын ситуацияларын кҿз алдына келтіру. Есепті,
ҽдетте, балалар оқиды. Мҧғалім есепті тек балаларда есептің тексі жоқ жағдайда немесе олар оқи
алмайтын кезде ғана оқиды. Есепті дҧрыс оқи білудің маңызы зор: сан мҽндерді жҽне амалды таңдап
алуға қажетті сҿздерді, мысалы, «бар еді», «кетіп қалды», «қалды», «бірдей болды» т.с.с., сҿздерді баса
айту, есепке қойылатын сҧрақты дауыс кҿтере айту. Егер есептің тексінде тҥсініксіз сҿздер кездессе,
онда оларды тҥсіндірк керек немесе, есепте айтылатын нҽрселердің, мысалы, бульдозер, шҿп шапқыш
машина т.с.с., суреттерін кҿрсету керек. Есепті балалар бір-екі рет, кейде оданда кҿп оқып шығады,
бірақ біртіндеп оларды есепті бір оқығанда есте сақтап қалатындай етіп ҥйрету керек, ҿйткені бҧлай
еткенде олар бірден зейін қоя оқитын болады.
Есепті оқи отырып балалар есепте айтылған мҽселелерді ҿмірде қалай болатынын кҿз алдарына
келістіре білулері тиіс. Осы мақсатпен оқып болған соң есепте айтылғанды кҿз алдарына келтіріп, оны
қалай кҿз алдарына келтіргендерін айтып берулерін (сҿзбен айтып тҥсіндірулерін) ҧсыну керек. [2]
Есептің шешуін іздестіру. Есептің мазмҧнымен танысқаннан кейін оның шешуін іздестіруге
кірісуге болады: оқушылар есепке кірістірілген шамаларды, берілген сандармен ізделінді сандарды
айқындай білуі тиіс, берілген мҽліметтер мен ізделіп отырған шамалардың арасындағы байланысты
тағайындауы тиіс, сҿйтіп осылардың негізінде сҽйкес арифметикалық амалдарды таңдап ала білулері
тиіс.
Жаңа тҥрдегі есепті енгізгенде оның шешуін табу жҧмысына мҧғалім басшылық жасайды, сонан
кейін мҧны оқушылар ҿздігінен орындайды. Екі жағдайда да балалардың шамаларды, берілген жҽне
ізделіп отырған сандарды мҥшелерге бҿлуге кҿмектесетін, олардың арасындағы байланыстарды
тағайындайтын арнайы ҽдістер пайдаланылады. Мҧндай ҽдістерге есептерді иллюстрациялау, есептерді
қайталау, есепті шығару жоспарын талдау жҽне оны қҧру жатады.
Есепті шығару. Есепті шығару – шығару жоспарын жасағанда таңдап алынған арифметикалық
амалдарды орындау. Мҧнда ҽр амалды орындағанда нені табатынымызды тҥсіндіріп отыру міндет.
Есепті шығару ауызша да, жазбашада орындалуы мҥмкін ауызша шығарғанда сҽйкес
арифметикалық амалдар жҽне оны тҥсіндіру ауызша орындалады. Шамамен барлық есептердің
жартысын шығару бастауыш кластарда орындалуы тиіс. Мҧнда балаларды орындалып отырған
амалдарға дҧрыс жҽне қысқаша тҥсінік беруге ҥйрету керек.
Бастауыш кластарда есептің шешуін жазудың мынадай негізгі формалары пайдаланылған болуы
мҥмкін:
1)
есеп бойынша ҿрнек қҧру жҽне оның мҽндерін табу;
2)
есеп бойынша теңдеу қҧру жҽне оны шешу;
3)
шешуді жеке амалдар тҥрінде жазу.
Бірнеше амалмен орындалатын ҿрнекті немесе, теңдеуді амалдарын ауызша немесе жазбаша
тҥсіндіре отырып бірден қҧрастырып, бірден жазуға болады, «басқыш» аталатынды бҿліп кҿрсете
отырып оларды біртіндеп жазуға болады.
Есептің шешуін жазудың аталып ҿткен тҥрлерінің ҽрқайсысын мынадай есепті мысалыға ала
отырып жазамыз:
«Магазинде ҽр пары 9 сом тҧратын 8 пар туфли ҥшін тҿленген ақша 6 пар бҽтеңкеге тҿленген
ақшамен бірдей. Бір пар бҽтеңке қанша тҧрады?»
1)
Есептің шешуін ҿрнек тҥрінде жазу:
а) Тҥсініктемесін жаза отырып, ҿрнекті біртіндеп жазу:
9*8 (сом) – туфли немесе бҽтеңкенің қҧны;
(9*8) : 6 (сом) – бҽтеңкенің бағасы.
(9*8): 6=12 (сом).
Жауабы: 12 сом.
б) Тҥсініктемесін жазбай, ҿрнекті біртіндей жазу:
9*8 (сом) (9*8) : 6 (сом) (9*8) : 6=12 (сом).
Жауабы: бҽтеңкенің бағасы 12 сом.
в) Жеке амалдарды жҽне тҥсініктемесін жазбай ҿрнектерді жазу:
(9*8) : 6=12 (сом).
Жауабы: бҽтеңкенің бағасы 12 сом.
2)
Есептің шешуін теңдеу тҥрінде жазу:
а) Тҥсініктемесін жаза отырып, біртіндеп теңдеу қҧру:
206
х (сом) – бҽтеңкенің бағасы;
9*8 (сом) – туфлидің қҧны;
х*6 (сом) - бҽтеңкенің қҧны;
х*6 =9*8 х*6=72 х=72 : 6 х=12
Жауабы: 12 сом
б) Тҥсініктемелерін жазбай біртіндеп теңдеулерді жазып кҿрсету.
х (сом) – бҽтеңкенің бағасы;
9*8 (сом) х*6 =9*8 х=72 : 6
х*6 (сом) х*6=72 х=12
Жауабы: бҽтеңкенің бағасы 12 сом.
в) Жеке амалдарды жҽне тҥсініктемесін жазбай теңдеуді жазу:
х (сом) – бҽтеңкенің бағасы;
х*6 =9*8 х*6=72 х=72 : 6 х=12
Жауабы: бҽтеңкенің бағасы 12 сом.
Бҧл есепті шығару ҥшін басқа теңдеулер де қҧрылуы мҥмкін.
3)
Есептің шешуін жеке амалдар тҥрінде жазу:
а) Тҥсініктемесін жаза отырып:
1) 9*8=72 (сом)- туфлидің қҧны немесе бҽтеңкенің қҧны;
2) 72:6=12 (сом) - бҽтеңкенің бағасы
Жауабы: 12 сом
б) Тҥсініктемесін жазбай:
1) 9*8=72 (сом)
2)72:6=12 (сом)
Жауабы: бҽтеңкенің бағасы 12 сом.
Амалдардың тҥсініктемесін анықталған тҥрде ғана емес, сҧрақ тҥрінде де тҧжырымдауға болады.
Мысалы:
1) Барлық туфли мен барлық бҽтіңке қанша тҧрған?
9*8=72 (сом)
2)Бір пар бҽтеңке қанша тҧрған?
72:6=12 (сом)
Анықталмаған тҥрдегі тҧжырымдамалар қысқаша болады жҽне шамалар атауларының
терминдерін (баға, қҧн) пайдалануды талап етеді, оларды тҥсінуге кҿмектеседі. [3]
І класта балаларды есептің шешуін ҿрнек немесе теңдеу тҥрінде жазуға ҥйрету жеткілікті, мҧнда
шешуді балалар тҥсініктемесін жазбай-ақ орындаулары тиіс, ҿйткені ҽлі олардың жазу қабілетін нашар
дамыған болады. ІІ класта есеп шешуін жазудың тҥсініктемесі бар жҽне тҥсініктемесі жоқ барлық ҥш
тҥрін жазуға болады. Балаларды тҥсініктемені жазуға арнайы ҥйрету қажет: ҽуелі мҧғалімнің
басшылығымен, содан кейін ҿздігінен орындайды. Ҽрбір есептің шешуін тҥсініктемесімен жазудың
қажет емес екендігі белгілі.
Достарыңызбен бөлісу: |