Атты халықаралық Ғылыми тəжірибелік конференцияның ЕҢбектері

316 

 

төмендегі  тəсілдермен  союды  ұсынамыз:жығу,  аяғын  байлау,  мойыннан  бауыздау,  қанын 

ағызу,  тамақтан бауыздау, мойнағын алу, өркештен терісін іреу, терісін сыпырып алу. 

Ертеде  ата-бабаларымыз  сойған  түйелерінің  мойнағын  алған  соң  алғашқы  өндеуден 

өткізіп, қарапайым  жағдайда  да  илеп  пайдаланған,  терісін көбінесе  пайдаланбай  тастаған. 

Сондықтан  біз  түйе  терісін  илеп,  пайдалануды  жөн  көрдік.  Өйткені  бүгінгі  нарық 

заманында  түйенің  мойнағын  алып  пайдаланып,  терісін  өндіріске  жаратпай  тастауға 

болмайды. Сондықтан шаруашылықта түйені сойғанда терінің шикізат күйіндегі тауарлық 

касиетін  арттырып,  өңдегенде  сапалық  кұндылығын  жақсартуды  қарастырдық.  Сонымен 

бірге  түйе  терісінің  шаруашылыққа  тигізетін  пайда  жолдарын  жан-жақты  іздедік.  Жалпы 

түйе  сою  тəсілін  қазақы  тілде  атасақ  -  түйені  сою,  мойнағын  алу.  Ал  ғылыми  тілде  –  ол 

алғашқы өндеу болып табылады. 

Алғашқы  өңдеу  –  түйені  сою,  мойнағын  алу,  өркеш  терісін  іреу,  терісін  сыпырып 

алу,  майын  шелдеу,  тұздау,  кептіру,  тазалау  жəне  сақтау.  Шаруашылықта  түйе  терісінің 

сапасын  жақсарту  үшін  алғашқы  өңдеудің  осы  аталған  тəсілдермен  тері  сапасын 

жақсартуға болатындығы дəлелденді [1]. 

1.  Түйені  сою.  Түйе  сою  оның  терісінің  шикізат  сапасын  жақсарту  жолдары-ның  

маңызды бөлігі болып саналады. Түйе терісі сапасы көбінесе қалай болса солай сойғаннан, 

терісін  дұрыс іремеуден,  тұздамаудан,  кептірмеуден,  илемеу-ден  жəне  дұрыс  сақтамаудан 

пайда  болады.  Сондықтан  да  шаруашылықтарда  теріні  алғашқы  өндеуден  өткізу 

технологиясын  дұрыс  жолға  қою  түйе  терісінің  сапасын  арттырып,  тауарлық  түрін 

жақсартудың маңызды шарты. 

Союшы  түйені  сояр  алдында  түйенің  аяғына  жіп  байлап,  асауларын  сонымен  орап 

жығады.  Жығылған  түйенің  басын,  мойнын,  кеудесін  басып,  төрт  аяғын  бекем  буып 

байлайды.  Сонан  соң  өткір  пышақпен  мойынның  кеудемен  жалғасар  тұсынан  бауыздап 

қанын  ағызады.  Қаны  толық  ағып  болғаннан  кейін,  тағы  тамақтан  бауыздайды.  Сөйтіп 

қалған қанын ағызады. Сонан кейін басын мойнағынан бөледі. 

Əрине  түйені  дұрыстап  соймаса,  мойнақ  терісінің  пайдалы  көлемінің  азаюына  əкеп 

соқтырады.  Ал,  егер  түйені  дұрыстап  сойса  мойнақ  пен  терінің  пайдалы  көлемі  артады. 

Сондықтан  мойынның  кеудемен  жалғасар  тұсынан  жəне  тамақтан  дұрыстап  бауыздау 

қажет. 

2. Мойнағын алу. Түйе терісінің сапасын арттыру кезінде бірінші – түйені  сою тəсілі, 

екінші  –  мойнағын  алу  амалы  қолданылады.  Мойнақты  алу  амалы  кезінде  алдымен 

мойынның  кеудемен    жалғасар    тұсындағы  ақ  сызықтың    үстінен  бауыздап,  қаны  толық 

ағып  болғанша  жатқызып,  сонан  соң  тамақтан  тағы  бір  рет  бауыздап,  қалған  қанын 

ағызады.  Сонан  кейін  басын  мойнағынан  бөледі.  Басын  мойнақтан  бөлген  соң,  мойнақты 

кеудеден бөліп, терісін сыпыруға кіріседі. 

3. Өркештен терісін іреу. Түйе терісін сыпыру жеке-жеке амалдардан тұрады. Ондай 

амалдар өз ретімен тыңғылықты атқару керек: ең алдымен  мойынның  кеудемен  жалғасар 

тұсынан  жəне  тамақтан  бауыздалады  да,  басын  мойнақтан  бөліп,  мойнағын  алып,  терісін 

іреуге  кіріседі.  Ол  үшін  өркеш  тұсынан  ақ  сызықты  (үйек)  бойлата  тіледі  де,  өркештен 

терісін іреп ашады. Өркештен іреп ашқан соң, түйенің сол жағына томар қойып, оң жағын 

іреп, төмен түсе береді. Оң жағын толық іреп болған соң томарды оң жағына ауыстырады.  

Сонан  соң сол жағын іреуге кіріседі. Оң жəне сол жағын толық іреп болған соң терісі төске  

келіп тіреледі. Ең соңғы жұмыс төс терісін сыпырумен аяқталады. Осы ең соңғы жұмысты 

тыңғылықты  атқару  қажет.  Өйткені  төстен  төмен  қарай  іреу  біршама  қиындық  келтіреді. 

Сондықтан өте сақ, абайлап іреу керек. Əйтпесе теріге сызат түседі,  беті жыртылып, тіпті 

тесіліп кетеді [2]. 

4.  Терісін  сыпырып  алу.  Түйе  терісінің  оң  жəне  сол  жағын  толық  іреп    болған    соң,   

өркешті    дөңкені    алып    жатқызамыз.  Жатқызғаннан  кейін  терісін  төске  қарай  ірейді. 

Төстен  төмен  қарай  іреу  біршама  қиындыққа  түседі.  Ол  үшін  пышақты  өте  сақ,  абайлап 

жұмсау кажет. Терісін етінен толық ажыратып болған соң, сыпырып алынады. Оң жəне сол 

жағы  төспен  жалғасқан  түйе  терісі    өте  ауыр  болады.    Ауыр  да  көлемінің  үлкен  болуына 

байланысты,  біз  теріні  оң  жəне  сол  етіп  төстен  екіге  бөлдік.  Түйе  терісіне  көк  ет,  май 

жібермей,  жарамсыз  етпей,  кеспей,  теспей,  жыртпай  сыпырған  жөн.  Ол  үшін  жоғарыда 

317 

 

жазылғандарды  толығымен  орындауымыз  керек.  Теріде  кеткен  еті,  сіңірі,  майы  қайқы 

пышақпен немесе шалғымен шелденеді. 

5. Майын шелдеу. Оң жəне сол етіп төстен бөлген түйе терісін шелдеуге көлемі үлкен 

əрі ауыр ыңғайсыз болуына байланысты, біз оның оң жəне сол жақтарын тағы екіге бөлдік. 

Бөлінген    терілерді    қайқы    пышақпен  жəне  шалғы-мен  етінен,  сіңірінен,  майынан 

тазаладық.  Бұл  теріге  тұздың  жақсы  сіңуіне  мүмкіндік  туғызды.  Жақсы  шелденген 

терілерге тұз жақсы сіңіп, терінің ширауына əсерін тигізеді. 

Түйе  терісін  сыпырып  алған  соң,  терінің  сапасын  жақсарту  үшін  шелдеудің  үлкен 

мəні  бар.  Өйткені  теріде  аздап  болса  да  май,  сіңір,  ет  қалып  қояды.  Қалған  май,  сіңір,  ет 

шелдеуді  керек  етеді.  Шелденбеген  теріге  тұз  жөнді  сіңбейді.  Ал  жақсы  шелденген 

терілерге тұз жақсы сіңіп, терінің тауарлық құндылығы жоғарылайды. Сондықтан да теріні 

шелдеудің үлкен маңызы бар. 

Теріні шелдегенде өте мұқият шелдеу керек. Өйткені шелдегенде пышақ пен шалғы 

өткір болса, кесіп алуың мүмкін. Сондықтан пышақ пен шалғы тым өткір болуының қажеті 

жоқ.  

6.  Тұздау.  Түйенің  шелденген  терілерін  тұз  сеуіп  жəне  тұзсыз  кептірдік.  Мезгілінде 

тұздалмаса  тері  іріп-шіріп  кетеді.  Тұз  тым  көп  сепкен  жағдайда  тері  нығыздалмай,  өзара 

бірігуіне  бөгет  жасайды.  Сонымен  бірге  тұздың  өзі  бактериялық  процестердің  тез 

тоқтауына  ықпал  етеді,  терінің  төзімділігін  арттырып,  ширауына  жағдай  жасайды. 

Коллаген талшықтары ұзындығының қысқаруы – ширау. 

Жалпы  мал  терілері  шелденген  соң  көп  жатып  қалса  бүлінеді.  Өйткені  оның 

құрамында  ақуыздар,  майлар,  ферменттер  мен  сулар  микроорганизмдердің  дамуына 

мүмкіндік  туғызады.  Ал,  тұздың  өзі  бактериялық  процестердің  тез  тоқтауына  ықпал  етіп, 

терінің төзімділігін арттыра түсіреді. 

Негізі  –  тұз  терінің  беткі  өңіне,  ондағы  бактериялық  процестердің  тежелуіне, 

тоқтауына,  сапалық  құндылығына  əсерін  тигізеді.  Сонымен  бірге  терінің  суын  сорғытып, 

нығыздап  ширатады.  Тері  тұздағанда  міндетті  түрде  тұз  маркаларына  көңіл  бөлу  кажет. 

Өйткені  тұз  маркаларының  да  үлкен  əсері  бар.  Сондықтан  терілерді  мынандай  тұз 

маркаларымен  тұздау  керек,  ұнтақ  №1,  №2  (МСТ  №153-57).  Сондай-ақ  теріні  таза 

тұздармен тұздаған жөн. Егер таза тұз пайдаланбаса теріде тұз дақтары пайда болады. 

7. Кептіру. Түйе-бота терілерін кептіруде терінің сапалық қасиетіне үлкен əсері бар. 

Олардың  терісін  əуелі  шел  жағынан  кептіреді.  Кептіру  мерзімінің  ұзақтығы  шелдің 

қалыңдығы, жүнінің жиілігіне, тығыздығына, ауа-райына байланысты. Бота жəне сақа түйе 

терісін  ыстық  күндерде  ашық  күн  астында  кептіруге  болмайды.  Өйткені  ыстық  күні 

кептірген тері тез тартылып, жиырылады, дермасы күйіп, сынғыш болады, терінің сапалық 

құндылығын  төмендетіп  жібереді.  Мұндай  тері  илегенде  2-10  пайызға  төмендетіп, 

кейбірінің  тіпті      жарамай  қалуы  ықтимал.  Сондықтан  теріні  көлеңкеде  немесе  салқында 

кептіруді қажет етеді. 

Теріні  кептіру  алдында  мұқият  түзетіліп,  тері  дұрыс  қалпын  сақтау  үшін  ұзынынан 

жəне  енінен  аздап  созып  қояды.  Қатты  созып  тартса  терінің  көлемі  ұлғайып,  илеген 

көлемінің  өте  көп  отыруына  əкеп  соқтырады.  Сондықтан  кептіру  кезінде  ұзыннан  жəне 

енінен  аздап  тартып  барып  кептірген  жөн.  Негізінде  теріні  шала  кептіруге  де  болмайды. 

Шала  кептірілген  тері  жинағанда  көгеріп,  бүлініп  кетеді.  Соған  орай  теріні  таза  кептіру 

керек.  Міне,  тері  кептіруде  де  үлкен  мəн  бар.  Терінің  табиғи  бағалы  қасиеттерінің  жақсы 

сақталуы көбінесе уақытылы тұздалып, кептіруіліне байланысты [3]. 

8. Тазалау. Тері тұздалып кептірілгеннен кейін міндетті түрде тазалануы керек. Егер 

жақсылап  тазаланбаса,  онда  шикізат  күйіндегі  тауарлық  көркі  нашарлайды.  Сондықтан 

терілердің  тауарлық  көркі  əдемі,  əсем,  əрі  жақсы,  көрікті  болуы  үшін  тазалайды. 

Тазаланған терілер илеуге дейін сақтауды керек етеді. 

9.  Сақтау.  Терінің  сапасын  жақсарту,  сапалық  қалпында  ұстау  үшін  дұрыс 

сақтаудың  да  зор  маңызы  бар.  Өйткені  бұл  белгілі  бір  жағдайда  ғана  жүзеге  асырылады. 

Бұл  жағдай  орындалмаса  немесе  толық  сақталмаса  шикізаттың  ішінара  бүлінуіне  əкеп 

соғады. Ұзақ уақыт сақтаған жағдайда майы толық шелденбеген терілер сарғайып, тотығып 

кетеді. Мұның өзі тері ұлпасының сапасына əсер етіп, бүлдіріп жібереді. 

318 

 

Біз өз ғылыми зерттеу жұмыстарымызға сүйене отырып мынадай тұжырым жасадық. 

Түйе-бота  терісін  шаруашылық  жағдайда  тек  шелдеп,  дұрыс  тұздап,  сонан  соң  тазалап 

сақтау  керек.  Өйткені  ұзақ  уақыт  сақтауға  тек  дұрыс  шелденген,  тұздалған,  кептірілген, 

тазаланған  түйе-бота  терісі  ғана  жарамды.  Жөнді  тұздалмаған  немесе  жеткілікті 

кептірілмеген  түйе-бота  терісі  ұзақ  уақыт  сақтауға  жарамайды.  Ал  жөнді  кептірілмеген 

бота терісі көгеріп, жүні сарғайып кетеді.  

Осы  арнайы  ғылыми-зерттеу  жұмыстарында  жасалған  түйе  сою  тəсілі  мен  терісін 

алғашқы  өндеуден  өткізу  жолдары  барлық  түйе  өсіретін  шаруашылық-тарда  дұрыс  жолға 

қойылса, терінің илеуге дейінгі сапалық қасиетін анықтау үшін өте маңызы зор болар еді. 

Түйе  терісінің  сапасын  жақсарту  тəсілдері.  Түйе  терісі  сапасының  жоғары  болуы 

олардың аралық байланысы мен өзара қатынасына əсер ететін ықпалдарға байланысты. Бұл 

түліктің  өзінің  жəне  тері  сапасын  жақсартуда  ең  алдымен  селекциялық-асылдандыру 

жұмыстарына, іріктеуге, жұптастыру жəне азықтандыруға, сонымен бірге қоңдылығы мен 

алғашқы өңдеуіне байланысты. 

Түйе терісінің сапасын жақсарту тəсілі кезінде əуелі аруана, айыр, нар түйелерді сою 

кезеңін  жəне  оның  тиімді  жолын  тауып,  сапасын  арттыру  керек.  Сондықтан  тері 

шикізатының сапасын жақсарту үшін түйе терісін алғашқы өңдеуден өткізу қажет, əйтпесе 

терінің  жарамай  қалуы  əбден  мүмкін.  Сондықтан  түйе  шаруашылықтарында  түйе  терісін 

алғашқы  өңдеу  технология-сын  сақтау  терінің  сапасын  арттырып,  шикізаттың  күйін 

жақсартудың маңызды бөлігі болып саналады. 

Түйе терісі шикізатының сапасын жақсарту мəселесінде алдымен сою, мойнағын алу, 

терісін  іреу,  терісін  сыпырып  алу,  майын  шелдеу,  тұздау,  кептіру,  тазалау,  сақтау,  тəсіл-

амалдардың  дұрыс  қолдану  жолымен  ғана  қол  жеткізуге  болады.  Ол  тəсілдер  жоғарыда 

толығымен аталып, тері сапасын қандай жолмен арттыруға болатындығы көрсетілген. Ал, 

былғары мен көндік терілердің тауарлық құндылығын, сапасын жақсарту үшін оны дұрыс 

илеп, бояу тəсілдерін дұрыс жолға қою керек. 

Түйе  терісін  тұздау  тəсілі.  Жалпы  жануарлар  терісі  мына  төмендегі  тəсілдермен 

тұздалады: құрғақ тұзбен тұздау; тұз ерітіндісінде тұздау; тұзсыз кептіру. 

Алдыңғы  жүргізілген  тəжірибелерде  түйе  шаруашылықтарында  түйе  сою,  терісін 

алғашқы  өңдеу,  терісінің  сапасын  жақсарту  жолдары  қамтылса,  енді  оның  пайдалы  жағы 

қарастырылды. 

Шаруашылық  жағдайда  түйе  терісін  тұздау  жолдарын  қарастырып,  оның  пайдалы 

жағын қарастыру. Қазіргі нарықтық заманда түйе терісін тұздап, оны илеп, бояп пайдалану. 

Бірінші  рет  түйе шаруашылықтарында  түйе сою, терісін  алғашқы өңдеу,  тұздау  тəсілдері, 

түйе  терісінен  көн  дайындау  тəсілінің  алғашқы  негіздерін  жасадық.  Түйе  терісіне  құрғақ 

тұзбен тұздау, тұзсыз кептіру тəсілін қолданып, терісінен көн жасап, оны илеп, бояу жағы 

қарастырылды. 

Терінің  ауыр  жəне  көлемі  үлкен  болуына  байланысты  оны  оң  жəне  сол  етіп  төстен 

екіге  бөлдік.  Екіге  бөлінген  теріні  шелдегенге,  илегенге,  бояғанға  ыңғайлы  болуы  үшін 

оның өркеш, төстабан, емшек аумақтары алынып тастылынды. Алынып тасталынған түйе 

терісін  қайқы  пышақпен  етінен,  сіңірінен,  майынан  тазалап  тұздадық.  Оң  жағына  тұздау 

əдісін қолдандық, тұз мөлшері 1 кг. Ал сол жағына тұз қолданбадық. 

 

Əдебиеттер 

 

1  Талянский  О.В.,  Миронова  Т.Ф.,  Макаров-Землянский  Я.Я.  Способ  обработки 

кожевенного сырья. . 2004.01.27. -4с. 

2  Григорьев Б.С., Богданов Н.В., Комисарова Л.А., Фомина Л.А., Маракова Т.И., 

Игнашина Т.П., Богданова М.Б. Способ обработки меховых шкур. . 2005.11.20. 

-6с 

3    Чурсин  В.И.,  Шалкарина  Н.П.  Способ  обработки  кожевенного  сырья.  . 

2003.10.10. -3с. 

 

 

 

319 

 

УДК

 666 + 546.18 

 

КИНЕТИКА ОБРАЗОВАНИЯ СИЛИКАТОВ КАЛЬЦИЯ В СИСТЕМЕ Na

2

SiO

3

 – 

CaSO

4

·2H

2

O – H

2

O  

 

Бердембетова А.Т., Елбасиева Г., Атаханова Н.А. 

 

Региональный социально-инновационный университет, Шымкент, Казахстан 

 

Түйін

 

 

Na

2

SiO

3 

–  CaSO

4

·2H

2

O  –  H

2

O 

жүйесі  зерттеліп,  ондағы  күйдіру  барысында  кальций 

силикатының (волластонит) түзілетіндігі РФА, ИК жəне ДТА əдістерімен анықталған. 

 

Summary 

 

The system of Na

2

SiO

3 

– CaSO

4

·2H

2

O – H

2

O and formation of calcium silicate during calcination in 

this system by XRD, IR and DTA were investigated. 

 

В  последние  годы  особое  внимание  уделяется  разработке  оптимальных  способов 

синтеза  и  изучению  возможностей  практического  применения  таких  силикатов  кальция, 

как  волластонит  СаSi

6

O

18

  и  ксонотлит  Са

6

Si

6

O

17

(OH)

2

,  который  является  промежуточным 

продуктом  гидротермального  синтеза  волластонита.  Это  обусловлено  ценными  физико-

химическими, 

физико-механическими, 

термическими 

свойствами 

ксонотлита 

и 

волластонита  и  разнообразием  минерального  сырья,  являющегося  потенциальным 

источником  для  их  получения.  Кроме  того,  в  Казахстане  (вскрышные  породы 

Киембаевского  месторождения)  за  годы  работы  различных  промышленных  предприятий 

накоплены миллионы тонн практически не перерабатываемых отходов на основе кремния 

и кальция.  

В  настоящее  время  существует  большое  количество  способов  получения  силикатов 

кальция  из  различных  кальций-  и  кремнийсодержащих  соединений:  расплавные  методы 

получения волластонита, гидротермальный (автоклавный) синтез гидросиликатов кальция, 

синтез  путём  прямых  твердофазных  реакций  при  повышенных  температурах.  Наиболее 

перспективным  способом  получения  силикатов  кальция  является  синтез,  основанный  на 

взаимодействии  исходных  компонентов  в  водной  среде  при  обычных  условиях 

(температуре  20°С  и  давлении  1,013·10

5

  Па).  Следует  отметить,  что  процессы 

формирования,  фазовый  и  элементный  состав,  физико-химические  свойства  силикатов 

кальция, синтезируемых в различных системах при обычных условются малоизученными. 

Поэтому проблема разработки и оптимизации процессов синтеза гидросиликатов кальция и 

волластонита из доступного сырья является актуальной. 

Целью настоящей работы является исследование кинетики формирования силикатов 

кальция в системе Na

2

SiO

3 

– CaSO

4

·2H

2

O – H

2

O.  

Кинетика формирования силикатов кальция в системе Na

2

SiO

3 

– CaSO

4

·2H

2

O – H

2

O 

Процесс синтеза гидросиликатов кальция в системе Na

2

SiO

3 

– CaSO

4

·2H

2

O – H

2

O при 

силикатном  модуле  Na

2

SiO

3

,  равном  1  (SiO

2

/Na

2

O  =  1),  и  при  m  =  n  описывается 

следующим уравнением реакции:  

n(CaSO

4

·2H

2

O) + mNa

2

SiO

3

 + (k-2n)H

2

O → nСаО · mSiO

2

 · kН

2

O + nNа

2

SO

4

               

Кинетику  формирования  силикатов  кальция  в  предложенной  модельной  системе 

контролировали по выходу сульфат-ионов в раствор. 

Результаты определения серы атомно-абсорбционным и гравиметрическим методами 

приведены в таблице 1. В качестве контрольного раствора использовали раствор сульфата 

натрия Nа

2

SO

4

 квалификации «х.ч.». Данные двух методов удовлетворительно совпадают, 

и  относительное  стандартное  отклонение  s

r

  при  содержании  серы  5-20%  не  превышает 

0,045. 

На  рисунке  1  приведена  зависимость  степени  образования  продукта  при 

формировании  гидросиликата  кальция  в  системе  Na

2

SiO

3 

–  CaSO

4

·2H

2

O  –  H

2

O  при 

320 

 

комнатной  температуре  от  времени.  Для  построения  кинетической  зависимости 

использованы результаты определения серы гравиметрическим методом. 

Из  приведенной  кинетической  кривой  видно,  что  выход  продукта  возрастает  со 

временем и при 7 ч синтезе достигает 62,6%. Опыты показали, что дальнейшее увеличение 

времени концентрирования конечного продукта нецелесообразно, поскольку его выход со 

временем возрастает незначительно и, например, при 48 ч синтеза достигает 67%. 

На  основании  полученных  экспериментальных  данных  были  выполнены  расчеты 

порядка  (n)  и  скорости  реакции  взаимодействия  CaSO

4

·2H

2

O  c  Na

2

SiO

3

,  для  которых 

использовали обобщенное топохимическое уравнение Колмогорова-Ерофеева. На рисунке 

2  приведена  логарифмическая  зависимость  степени  выхода  продукта  от  времени  при 

синтезе гидросиликата кальция. 

Таблица  1  –  Результаты  определения  серы  атомно-абсорбционным  и  гравиметрическим 

методами и выход продукта при формировании силикатов кальция 

Продолжительность 

синтеза, ч 

Гравиметрический 

метод (I) х, % (n=3) 

Атомно-абсорбционный 

метод (II) 

Выход 

продукта, % 

n 

х, % 

s

r

 

І 

ІІ 

0,5 

5,30 

8 

6,10±0,26 

0,045 

30,11 

32,10 

1,0 

5,77 

5 

6,50±0,21 

0,038 

32,70 

34,20 

3,0 

7,10 

3 

7,70±0,15 

0,042 

39,86 

40,70 

5,0 

8,25 

4 

8,71±0,06 

0,010 

45,97 

46,02 

7,0 

11,20 

5 

11,70±0,10 

0,021 

61,80 

69,20 

48,0 

11,99 

6 

12,60±0,14 

0,032 

65,10 

67,04 

контроль 

21,96 

5 

22,85±0,37 

0,040 

98,62 

100,3 

Примечание: n — количество опытов; х - содержание серы, %. 

 

 

 

 

Рисунок 1 – Зависимость степени образования продукта а от времени τ (ч) при 

формировании гидросиликата кальция в системе Na

2

SiO

3 

– CaSO

4

·2H

2

O – Na

2

SiO

3 

– H

2

O 

 

321 

 

 

Рисунок 2 – Логарифмическая зависимость степени образования силиката кальция lg[-lg(1-

α)] от времени τ (ч) в системе Na

2

SiO

3 

– CaSO

4

·2H

2

O – H

2

O 

 

Обработанные  по  обобщенному  топохимическому  уравнению  экспериментальные 

данные  показали,  что  порядок  реакции  (n)  составляет  0,23.  Так  как  порядок  реакции 

формально  характеризует  кинетическую  зависимость  скорости  реакции  от  концентрации 

реагирующих  веществ,  то  такой  экспериментально  определенный  порядок  реакции  может 

быть  следствием  протекания  изучаемых  процессов  в  диффузионной  области.  Константа 

скорости  формирования  гидросиликата  кальция  в  модельной  системе  при  комнатной 

температуре не превышает 0,0057 ч

-1

.  

На основании данных рентгенофазового анализа в осадках, полученных в результате 

синтезов  из  двуводного  гипса  и  жидкого  стекла  Na

2

SiO

3

  и  высушенных  при  комнатной 

температуре,  присутствуют  аморфная  фаза  и  кристаллическая  фаза  CaSO

4

·2H

2

O 

моноклинной модификации. 

В 

ИК 

спектрах 

этих 

осадков 

чётко 

выделяются 

полосы 

поглощения, 

подтверждающие  наличие  в  синтезируемом  материале  силикатов  кальция.  Полосы 

поглощения  в  области  1190-1020  и  650-470  см

-1

  обусловленные  валентными  и 

деформационными  колебаниями  SO

4

2-

,  дополнительно  указывают  на  присутствие  в 

синтезируемых образцах непрореагировавшего двуводного гипса. 

В синтезированных в течение 0,5-7 ч образцах (после обжига при 850°С в течение 1 

часа)  методами  РФА  и  ИК  спектроскопии  подтверждено  присутствие  фаз  безводного 

сульфата  кальция  орторомбической  модификации,  а  также  волластонита  моноклинной 

модификации, 

полученного 

в 

результате 

дегидратации 

и 

кристаллизации 

рентгеноаморфных  форм  силикатов  кальция.  Увеличение  времени  синтеза  до  48  ч 

приводит  к  появлению,  по  данным  РФА,  пиков,  относящихся  к  фазе  СаО,  что  связано  с 

образованием  СаСO

3

  при  длительном  перемешивании  компонентов  реакции  при  помощи 

магнитной  мешалки  на  воздухе  и  с  последующим  его  разложением  при  нагреве  с 

образованием  СаО  и  СO

2

.  Содержание  свободного  оксида кальция  в  образце,  полученном 

при 48-часовом синтезе, после обжига при 850°С составляет 5 масс. %. 

Синтезированные  в  системе  Na

2

SiO

3 

–  CaSO

4

·2H

2

O  –  H

2

O  силикаты  кальция 

представляют  собой  тонкодисперсный  порошок,  состоящий  из  частиц  разнообразной 

формы, размером от 1 до 40 мкм. В основном можно выделить пористые агрегаты зерен с 

хорошо  развитой  шероховатой  поверхностью,  а  также  сростки  кристаллов  с  четко 

выраженными гранями.  

322 

 

В  работе  приведены,  также  результаты  термического  и  РФА,  которые  также 

подтверждают образование кристаллической фазы силиката кальция (волластонита). 

 

Литературы 

1  Tyulnik  V.A.,  Tkach  V.R.,  Eirykh  V.I.,  Starodubtsev  N.P.  Wollastonite  –  is  a  unique 

mineral raw material of allpurpose using. M.: Rudy I metally, 2003. – P715-17. 

2.  Вернер  В.Ф.,  Худякова  Т.М.,  Михайлова  В.И.  Инновационный  пат.  РК  №21203, 

2009. Бюл. №5. – 4с. 

 

жүктеу/скачать 8,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: