Атты халықаралық Ғылыми тəжірибелік конференцияның ЕҢбектері

284 

 

Қазақтың  мемлекеттік  хор  капелласы,  М.Е.  Пятницкий  атындағы  орыстың  халық  хоры, 

т.б.[1]

 

Басқа  өнер  түрлері  сияқты  хор  өнері  де  қоғамдық  ой-сананың  негізгі  бір  формасы. 

Хор – сөз өнері, музыка, орындаушылық шеберлігі, көркемдік бейнелеу, сахна т.б. өнердің 

амал-тəсілдерін  бойына  жинаған  синтездік  өнер.  Хормен  əн  салу  өнері  еліміздегі  жалпы 

музыка  мəдениетінің  өсу  саласында  аса  маңызды  орын  алады.  Дауыстар  өзінің  тембрлік 

жəне  биіктігі  жағынан  опералық,  яғни  академиялық,  халық  əндерін  айтатын,  эстрада 

музыкасын  айту  үшін  арналған  дауыстар  болып  бөлінеді.  Сопрано  -  əнші  əйелдің  ең 

жоғарғы  дауысы.  Диапазоны  –  бірінші  октаваның  до  нотасынан  үшінші  октаваның  до 

нотасына  дейін  (кейде  ми,  соль  ноталарына  дейін).  Сопраноның  негізгі  түрлері: 

драматикалық, лирикалық жəне колоратуралық; меццо-сопрано – орта регистрде шығатын 

əйел  дауысы,  диапазоны  –  кіші  октаваның  ля  нотасы  мен  екінші  октаваның  ля  нотасы 

дейін.  Бұл  дауыс  үшін  Марфаның  («Хованщина»),  Любашаның  («Царская  невеста»), 

Амнерис,  Кармен  партиялары  жазылған.  Контральто  –  тембрі  төмен  мəнді  жəне  анық 

шығатын  əйел  дауысы,  диапазоны  –  кіші  октаваның  соль  нотасы  арасында  (шамамен). 

Тенор  –  ер  адамның  жоғары  дауысы,  диапазоны  –  кіші  октаваның  до  нотасынан  екінші 

октаваның до нотасына дейін. Лирикалық жəне драматикалық болып бөлінеді. Баритон –ер 

адамның тенор мен бастың аралығындағы регистрде шығатын қоңыр дауысы, диапазоны – 

үлкен октаваның ля  нотасы мен бірінші октаваның фа нотасы. Бас дауысы ер адамның ең 

төмен  регистрде  шығатын  жуан  дауысы.  Жоғары,  төмен  сонымен  қатар,  буффондық 

(комикалық) бас болып бөлінеді.[2] 

Хор  музыкасы  тарихи  кезеңдерде  əр  түрлі  функция  атқарды.  ХIV-ХV  ғасырларда 

көпдауыстылықтың  дамуына  байланысты  хорға  арналған  шығармалар  хор  партияларына 

бөлінді.  Негізгі  дауыс  тенор  дауысы  болды.  Хор  партияларының  саны  əр  заманның 

музыкалық стиліне байланысты өзгерді. Хорға арналған шығармалар ХIV-ХV ғасырларда 

3-4 дауыстан, қайта өрлеу дəуірінде 6-8 жəне одан да көп дауыстардан тұрды. 

Гомофонды-гармониялық  стильге  байланысты  хордың,  дауысты  түрі  қалыптасты, 

олар (дауыстар) – сопрано, альт, тенор, бас. 

Қайта  өрлеу  дəуірі  көп  дауысты  хор  өнерінің  аса  дамыған  кезеңі  болып  табылады. 

Алғашқы жанрлар – лютет, баллада, лауда, мадригал. Хор музыкасының аса дамыған түрі –

месса.  Нидерлан  мектебінің  композиторлары  Дюфаи,  Окегем,  Обрехт,  Ж.Депре  Вилларт, 

Орландо Лассо шығармашылығында дамыды. 

Хор  ХVII  ғасырда  пайда  болған  опера  жанрының  негізгі  компоненттерінің  бірі 

болды.  Көптеген  операларда  хор  үлкен  драматургиялық  роль  атқара  бастады.  Хор 

каппелалары дамыды. Осы кезенде оратория, кантата жанрлары қалыптасты. И.С. Бах, Г.Ф. 

Гендель  шығармашылығында  хор  музыкасы  пассион  оратория,  месса,  магнификат,  хорал 

сияқты жанрлар түрінде орын алған. 

Глюк  опера  реформасында  хордың  драматургиялық  мағынасын  жоғары  бағалады. 

Вена  классикатерінің  шығармашылығында  хордың  ролі  орасан  зор.Романтик-

композиторлардың  хорға  арналған  шығармалары  (Мендельсон,  Шуман,  Брамс,  Малер, 

Верди т.б.). Орыс композиторлары М.Березовский, Д. Бортянский (ХVIII ғасыр) орыстың 

классикалық  хор  музыкасының  негізін  қалаушылар.  Орыстың  хор  музыкасының  жаңа 

дəуірі  М.  Глинкамен  байланысты.  Хордың  М.  Мусоргский,  А.  Даргомыжский,  П.И. 

Чайковский шығармаларындағы маңызы. С.И. Танеев шығармашылығы.

Хормен əн салу – 

музыка өнерінің маңызды бір саласы. Ол басқа да өнер тəрізді адамның жан толқынысын, 

көңіл-күйін,  эмоциональді-психологиялық  қалыпының  (кейпінің)  сан  қилы  нақыш-

қырларын  жеткізе  отырып,  хор  əншілерінің  музыкалық-эстетикалық  мəдениетін 

қалыптастыру тəлім-тəрбиелік қызмет атқарады.  Хормен əн салудың ұжымдық табиғатын 

атап  көрсете  отырып,  біздер  оның  тəлім-тəрбиелік  ықпал  етуші  факторларын  есте 

ұстағанымыз  жөн.  К.Д.Ушинскийдің  сөзімен  айтар  болсақ:  «Хормен  əн  салу  кереметтей 

пəрменді  педагогикалық  құрал.  Əнде,  əсіресе  хормен  əндетуде  адамды  жандандыратын, 

көңіл  ашатын  ғана  емес,  əншілерді  жылы-шырайлы  татулыққа,  ынтымақты  іске 

жұмылдыратын  жұмыла  еңбекке  бастайтын  қасиет  бар.  Хор  ұжымының  мақсат-

міндеттерін,  құрылу  принциптерін,  хормен  жұмыстың  оқу-тəрбие  процесі  ретіндегі 

285 

 

заңдылықтарын,  музыкалық  шығармаларды  үйрету,  орындау  ерекшеліктерін  зерделеу  – 

студенттерді хор ұжымында тəрбиелеудің келесі кезеңдерін анықтауға мүмкіндік береді: 

•

 

Студенттерге  хормен  орындалатын  шығармалар,  хормен  əн  салу  техникасы 

жөніндегі теориялық, практикалық білім, біліктерді меңгерту; 

•

 

Хор шығармаларын тыңдау нəтижесіндегі əсерленгіштік; 

•

 

Хор шығармаларына эстетикалық баға бере білушілік; 

•

 

Хормен қосылып əн салу дағдыларын меңгерту; 

•

 

Студенттердің хормен əн салуға, хорға жетекшілік етуге, хор өнерін зерттеуге деген 

қызығушылығын, қажеттігін тудыру; [3] 

Хормен əн салу техникасының жетілуі — əр студенттің əншілік мəдениетіне, сондай-

ақ  хор  ұжымының  барлық  мүшелерінің  вокальді-хор  дағдыларының  қажетті  деңгейде 

дамуымен  анықталады.  Хормен  əн  салу  техникасының  ерекшеліктерін  түсіну,  оның 

мазмұнында  нақтылы  бір  ішкі  байланыстағы  сатылы  немесе  бір  мезгілде  жүзеге 

асырылатын  көп  аспектілі  вокальді-хор  дағдыларын  қалыптастыру  жəне  тəлім-тəрбиелік 

жұмыстардың  жүзеге  асырылып  отырғандығын  байқатады.Сондықтан,  музыкалық 

шығарманы  орындауға  даярлық  жұмыстары  арнайы  белгіленген  жоспар  арқылы  жүзеге 

асырылғанда  ғана  жағымды  нəтижеге  қол  жеткізіледі.  Аталған  жоспарлауда  мына 

жұмыстар ескерілгені жөн.  

•

 

хор шығармасын алғашқы тыңдау; 

•

 

хор  шығармасының  музыкалық-поэтикалық  мазмұны,  орындалу  ерекшелігі  жайлы 

əңгімелесу жəне үйрету; 

•

 

хор шығармасынмəнерліорындау; 

Бұның бəрі өз кезегінде музыка педагогикасына сəйкес келетін жалпы жəне арнайы 

дидактикалық  принциптерге  жүгінуді  талап  етеді.  Атап  өтсек:  оқытудың  тəрбиешілігі, 

ғылымилығы,  саналығы,  өмірмен  байланыстылығы  деп  тұжырымдаймыз.  Хор 

материалдарын,  яғни,  музыкалық  шығармаларын  меңгертудің  ғылымилығы  студенттерге 

музыка  педагогикасында  қалыптасқан  ұғымдарды  үйретуді  талап  етеді.  Вокальді  хор 

шеберлігі  саласында  əншілік  білімдер  физиология,  психология  тұрғысында  миоэластика, 

нейромоторика  теориялары  негізінде  дамығандығы  белгілі.  Осы  бағытта  студенттерді 

дауыс  аппаратының  құрылысы,  əншінің  тыныс  алуы,  əншіліктің  техникалық  дағдыларын 

меңгеруі, хормен қосылып айтудың мəнерлігі (интонация, ансамбль, т.б.) жөніндегі ғылым 

жетістіктері  туралы  мағлұматтармен  қаруландырудың  маңызы  зор.Хормен  əн  салудың 

ғылыми  принципіне  байланысты  студенттердің  байқау,  эксперимент,  іздену  жұмыстарын 

жүргізудің,  ғылыми  еңбектерді  пайдалану  жолдарын  үйретудің  жəне  біртіндеп  жеке 

ғылымдардың  зерттеу  əдістерін  меңгертудің  де  жолдарын  қарастырудың  мəні  зор.Əнші 

дауысы  мен  дыбыстар  қалыптастыру  жөніндегі  бүгінгі  ғылымда  қалыптасқан  ғылыми 

мағлұматтар  хормен  əн  салуға  үйретуде  педагогикалық  принциптерге  сүйенуге  қолайлы 

жағдай жасай алады. Осы мақсатта студенттер əрбір вокальдік (əнші регистрі, тыныс алу 

техникасы  т.б.)  хормен  əн  салу  (интонация,  ансамбль  т.б)  құбылыстарының  мəнін  жəне 

практика жүзінде іске асырылу процесі туралы хабардар болуы қажет. Сондықтан, хормен 

əн  салудың  ғылымилығы  музыка  саласындағы  ғылыми  білімдер  негізінде  студенттердің 

ғылыми көзқарасын, олардың ғылыми ойлау қабілеттерін дамытудың басты шарты болып 

саналады.Хормен  əн  салуға  үйретуде  сапалылық  принципі  студенттердің  музыкалық 

шығарманың мазмұндық жəне көркемдік образын, көркемдігін, сонымен бірге музыкалық 

дыбыстардың сапасы – түрлі сападағы музыкалық дыбыстардың түзілуінің себеп-салдарын 

ұғынумен  анықталады.  Хор  əншілері  сапасы  төмен,  тембрі  жағынан  жағымсыз 

дыбыстардың  себебін  жəне  оларды  болдырмау  амалдарын  білгендері  дұрыс.  Осыған 

байланысты  əнді  орындау  процесіндегі  құбылыстар  (сандар)  мен  дыбыстарды  түзу 

технологиясы  (себеп)  арасындағы  себеп-салдарлық  байланыстарды  ашып,  мəнін  түсіну, 

талдау,  сараптау,  студенттердің  хор  шығармаларын  саналы  түрде  үйрену,  орындау 

шеберлігінің маңызды шарты екендігін айғақтайды.[4] 

Ал, музыкалық материалға байланысты саналалық принципі студенттердің əн мəтінін 

құрғақ  түрде  жаттамай,  оның  шын  мəнінде  түсінуін,  жауапкершілікпен  қарауын  талап 

етеді.  Жаңа  шығармалармен  таныстыру  процесінде  студенттердің  танымдық  деңгейлерін 

286 

 

арттыруға бағытталған терминдермен, жаңа вокальді-хор дағдыларымен таныстырудың да 

орны ерекше.Вокальді-хор білімдерінің шамаға лайықтылығына ғылымилық принциптерге 

сүйенер  себебі  –  дыбыстарды  қалыптастырудың  жəне  қалыптастыруға  қалай  ықпал  етуге 

болатындықтың,  студенттердің  музыкалық,  вокальді-техникалық,  көркемдік  дамуының 

заңдылықтарын білмейінше, студенттердің шамасына лайықтылығы есепке алынуы мүмкін 

емес.  Осы  ретте  əншінің  дыбыс  шығарушы  мүшелерінің  (тіл,  көмекей,  дыбыс 

желбезектері)  біздің  санамыздан  тыс  əрекеттерін  ескерту  керек.  Дыбыс  аппараты 

органдарының  əн  салуға  байланысты  есту  органдарының  қызметі  арқылы  қозғалыс 

орталықтарына  адамның  дыбыс  жөніндегі  қалыптасқан  ұғым-түсініктері  арқылы 

басқарылады.  Ал  бұл  ұғым  түсініктері  дыбыс  аппараты  органдарының  жұмысына,  оның 

функцияларының  реттелуіне  айтарлықтай  ықпал  ететін  əуеннің  сипаты  мен  оның 

эмоциональдік мазмұнымен, музыкалық-мəндік мəнерімен анықталады. 

 

Əдебиеттер 

 

1.

 

Ушинский К.Д., — Родное слово, собр. Соч. Т 2, М, 1978, 439 стр. 

2.

 

Б.Жакеева Хор үйірмесімен жұмыс 

3.

 

Р.К. Касенова А.Д. Нұрмухамедова  Хор тану  Шымкент 2003 

4.

 

Кльманова  Ш.Б.,-  Теория  и  практика  воспитание  младших 

школьников средствами казахской народной музыки, А, Ғылым, 1999, 361 стр. 

5.

 

Əбуова К. Хор жүргізу  Алматы, С, -2007 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

287 

 

 

 

ТЕХНИКА ҒЫЛЫМДАРЫ 

ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ 

ENGINEERING SCIENCE 

___________________________________________________________________ 

 

УДК

 541.128.66.094.17 

 

   

ИНТЕНСИФИКАЦИЯ  ПРОЦЕССА ПОЛУЧЕНИЯ АРОМАТИЧЕСКИХ  

УГЛЕВОДОРОДОВ В НЕФТЕПЕРЕРАБОТКЕ  

 

Абдухаликова И.Р., Ханходжаев Ш.Х., Бекхожаев М.И

. 

 

Казахстанский инженерно-педагогический университет Дружбы Народов, г.Шымкент, Казахстан 

 

Түйін

 

 

Заманауй каталитикалық риформинг қондырғысында   құрамы əртүрлі мұнайлардың бензин 

фракцияларынан  экологиялық  таза  жоғары  сапалы    мотор  отындарын  алады.  Осы 

катализаторлар  оптималды  жəне    жоғары  эфективті  ұзақ  мерзімде  жұмыс  істейді  Басты 

реакция  дегидроциклизация,  дегидроизомеризация  и  изомеризация  əсерінен  парафинді  жəне 

нафтенді    қөмірсутектерін      ароматикалық  көмір  сутектерге    айналуы.      Қатализатор  есебінде 

платино-қалайы  CR-401 катализаторы қолданылады 

 

.                                                                             Summary 

 

On the modern plants of catalytic reforming from petrol fractions of different  on composition oils 

get  ecologically  clean,    high-quality  motor  fuels  on  оptimum    catalytic  systems  with  high  efficiency  and 

large period of employment. Base reactions it is been to the dehydrocyclization, dehydroisomerization and 

isomerizations of paraffin and naften  hydrocarbons with converting into aromatic hydrocarbons. It  is used  

a catalyst the platinum-tin catalyst of  CR-401. 

 

Одной  из  важных  современных  концепций  переработки  углеводородного  сырья 

является  получение  максимального  выхода  бензино-дизельных  фракций  из  нефтей 

различного состава. 

          В  настоящее  время  отбор  моторных  топлив  достигает  85-92%  на  одной  комбиниро-

ванной  установке,  интегрирующей  от  4  до  6  новых  и  известных  высокоэффективных 

технологических  процессов.  Современные  предприятия  отличаются  высокой  рентабель-

ностью,  эффективностью,  надежной,  безопасной  и  экологически  чистой  эксплуатацией 

производства,  поэтому  удается  увеличить  глубину  переработки,  получить  высококачест-

венные моторные топлива по содержанию серы, ароматических и олефиновых углеводоро-

дов, сохранить экологическую безопасность, значительно повысить наукоемкость  приме-

няемых технологических и инженерных решений [1].       

Современные требования к качеству моторных топлив,   к перспективным бензинам 

формулируются как: высокое октановое число, низкое содержание общей серы и аромати-

ческих  углеводородов,  низкое  давление  насыщенных  паров,  отсутствие  метилтрет-

бутилового эфира (МТБЭ). 

         Чрезвычайно  жесткие  и  категоричные  требования  получения  экологически  чистых 

моторных  топлив  из  тяжелых  и  высокосернистых  нефтей  диктуют  необходимость 

примене-ния  новых,  совершенных,  наукоемких  и  высокотехнологических  процессов. 

Новые  высоко-технологичные  процессы  и  нефтеперерабатывающие  заводы,  на  их  основе 

вырабатываю-щие  продукцию  высокого  качества,  требуют дополнительных  капитальных 

затрат  на  качество  и  применение  новейших  катализаторов  с  активными  и  селективными 

288 

 

промоторами    бифункционального  действия.  Использование  такого  катализатора  

значительно облегчает образование карбкатионов в процессе риформинга по сравнению с 

каталитическим  крекингом,  так  как  необходимые для  начала  реакции  алкены  образуются 

при    частичном  дегидрировании  алканов  и  циклоалканов  на  платиновом  катализаторе.. 

Алкены  далее  протонизируются  на  кислотном  катализаторе  и  вступают  во  все  реакции, 

характерные  для  карбкатионов.  Поэтому  скорость  кислотно-каталитических  реакций  в 

процессе риформинга выше, чем при каталитическом крекинге [3,5].  

           Увеличение  содержания  промотора,  например,  платины  в  составе  катализатора 

приводит  к  повышению  активности  катализатора  и  октанового  числа  бензина.  Однако, 

чрезмерное высокое содержание платины нежелательно, так как при этом усиливается роль 

реакций  деметилирования  аренов  и  расщепления  циклоалканов,  уменьшающих  выход 

бензина.  Основной  причиной  дезактивации  катализатора  является  его  закоксовывание, 

поэтому  повышение  стабильности  достигается  в  основном  введением  модифицирующих 

добавок, влияющих на коксообразование. 

          За  последние  20  лет  в  мире  спроектировано  более  110  установок  риформинга 

«Axens»,  из  них  до  80  –  типа  CCR,    При  непрерывном  режиме  работы  (расчетное  коли-

чество рабочего времени - 7920 часов в год, межремонтный пробег составляет  3 года [1].  

         

Современная  установка  каталитического  риформинга  мощностью  1  млн  т/год 

согласно производственной схеме состоит из следующих секций: 

          -  секция  100  –  система  реакторов  каталитического  риформинга  с  получением 

высокооктанового  компонента  бензина  (риформата)  либо  сырья  для  комплекса 

производства  ароматических углеводородов (КПА); 

-

 

секция 200  предназначена для непрерывной регенерации катализатора риформинга; 

-

 

секция  300  –  процесс  экстрактивной  дистилляции  «Morphylane»  для  извлечения 

бензольно-толуольной фракции из легкого риформата – сырье секции 400; 

-

 

секция  400  –  разделение  (ректификация)  бензольно-толуольной  фракции  на  бензол  и 

толуол;  

-

 

секция 500 включает блоки подготовки газообразного и жидкого топлива, факель-ная 

система,  подачи  охлаждающей  воды  к  насосам,  подачи  воздуха  КИП  и  А,  технического 

воздуха и азота, дренажной системы сброса углеводородов [2]. 

Основные  реакции  каталитического  риформирования    происходят  при  температуре 

514-545

о

С  и  давлении  3,3-4,9  кгс/см

2

  в  реакторной  системе  R-101

÷

104  c  промежуточным 

нагревом  сырья  для  компенсации  эндотермического  эффекта  реакций  риформинга. 

Наиболее современным катализатором риформинга является непрерывно циркулирующий 

в системе лифт-потоков платино-оловянный катализатор CR-401 [1]. 

Базовыми  реакциями  являются  дегидроциклизация,  дегидроизомеризация  и 

изомеризация парафиновых и нафтеновых углеводородов с превращением в ароматические 

углеводороды;  реакции  протекают  с  выделением  водорода  при  крекинге  (расщеплении) 

связей  «углерод  С-Н  водород».  Очищенный  избыточный  водородсодер-жащий  газ  (ВСГ) 

используется  в  секции  200  для  непрерывной  регенерации  катализатора,  а  также 

направляется на существующие установки НПЗ; имеется блок очистки водорода. Целевой 

продукт  -  риформат  разделяется  в  сплиттере  на  легкий  риформат,  являющийся  сырьем 

секции  300  и  тяжелый  риформат  –  компонент  автобензина  (сырье  КПА).  При  крекинге 

крупных  молекул  углеводородов  по  связям  «С-С»  образуются  углеводороды  ряда  С

1

-С

4

, 

которые  вовлекаются  в  топливный  и  сжиженный  газ.  Для  пассивации  каталитических 

свойств  металла  реакторов  и  регулирования  хлорно-водного  баланса  в  системе  вводятся 

соответствующие реагенты [3]. 

Секция 200 предназначена для регенерации (восстановления) свойств катализатора в 

регенераторе  R-201  до  состояния,  максимально  приближенного  к  состоянию  свежего 

катализатора.  Для  этой  цели  с  поверхности  катализатора  выжигается  образовавшийся  в 

процессе  риформинга  кокс  при  температуре  480-489

о

С  в  присутствии  кислорода  воздуха. 

Непрерывно регенерируемый катализатор возвращается в секцию 100. 

Процесс  оксихлорирования,  т.е.  регулирование  содержания  хлорид-ионов,  а  также 

окисление  и  диспергирование  металла  (равномерное  распределение  платины)  на  катали-

заторе  происходит  при  температуре  520

о

С;  Следующей  стадией  является  прокалка 

289 

 

(осушка)  катализатора  с  целью  удаления  избытка  влаги  из  катализатора  при  температуре 

530

о

С; 

Для устойчивой работы катализатора и восстановление его активности  необходимо 

превращение  металлов  из  окисленного  состояния  в  восстанов-ленное  в  среде  водорода 

чистотой 99,84% об. при температуре 490

о

С и 5,8 кгс/см

2

. 

В секции 300 используется легкий риформат из секции 100, содержащий бензольно-

толуольную  фракцию  С

7

  (БТФ),  именуемая    «Процессом  экстрактивной  дистилляции 

«Morphylane». 

Происходит  совмещенный  процесс  экстракции  и  экстрактивной 

дистилляции  (ректификации)  в  аппарате  колонного  типа,  снабженной  внутренними 

массообменными  устройствами  –  насадкой  и  тарелками.  Процесс  экстракции  основан  на 

различной  растворимости  ароматических  и  неароматических  углеводородов  в  различных 

растворителях. Таким  растворителем является N-формилморфолин С

5

Н

9

NO

2

 (далее NFM), 

который  позволяет  извлекать  целевой  продукт  –  бензольно-толуольную  фракцию  (БТФ)  

без химических превращений.  

В  нижней  части  колонны  (кубовой)  поддерживается  температура  175

о

С  и  давление 

1,3  кгс/см2;  в  верхней  части  (скруббинге)  -  температура  102

о

С  и  давление  0,9  кгс/см

2

.  В 

результате этих процессов образуются товарные компоненты автобензина: бензол, толуол 

и фракция С8 (ксилолы) [1]. 

Однако присутствие большого количества ароматических углеводородов в бензинах 

ограничиваются  требованиями  к  ним  по  Евростандарту,  т.к.  из-за  повышенной  термо-

динамической  устойчивости  ароматические  и  конденсированные  (полициклические) 

соединения  (ПАУ)  являются  причиной  образования  бенз-о-пирена  и  вызывают  своей 

канцерогенностью множество онкологических заболеваний.  

Почти  все  количество  бензола,  поступающее  в  атмосферу  (85-90%),  выбрасывается 

автотранспортом.  Эмиссия  бензола  с  отработавшими  газами  линейно  зависит  от  его 

концентрации  в  бензине.  Кроме  всего  прочего,  ароматические  углеводороды  способст-

вуют образованию нагара – твердых отложений на стенках двигателей, выводя их из рабо-

чего режима. В связи с этим в бензинах  АУ не должно превышать 35% об., в т.ч. бензола 

не более 1% об.,а в США особый сорт реформулированного бензина уже предусматривает 

ограничение содержания бензола величиной 0,8% об.,общих ароматических углеводородов 

- до 25% об.   

Авторами  [3]  исследованы  катализаты  риформинга  при  различных  параметрах  и  

установлено,  что  основным  базовым  компонентом  высокооктановых  товарных  автобен-

зинов  является  катализат  риформинга  с  содержанием  ароматических  углеводородов  60  - 

70% об., в  т.ч.  бензола  2-6%  об.  Поэтому  при  производстве  высокооктановых  бензинов 

возникает дефицит высокооктановых неароматических изокомпонентов — разбавителей. 

Современные  требования  к  экологическим  свойствам  автомобильных  бензинов 

обусловливают 

необходимость 

расширения 

производства 

неароматических 

высокооктановых  компонентов  внедрением  новых  технологических  процессов  и 

эффективных катализаторов. 

В данной работе авторами [3]  разработаны комбинированные процессы переработки 

бензиновых  фракций,  позволяющие  получать  высокооктановые  бензины  с  пониженным 

содержанием  ароматических  углеводородов,  в  т.ч.  бензола.  Разработанный  процесс 

совместной  гидроизомеризации  головных  фракций  риформата  и  легкой  прямогонной 

бензиновой фракции позволяет производить бензины с ОЧИМ не менее 92 и содержанием 

ароматических  углеводородов  менее  35%  масс,  в  т.ч.  бензола  не  более  0,5%  масс,  что 

соответствует  современным  требованиям  Евро-4  по  качеству  товарных  автобензинов. 

Такой  процесс  может  быть  легко  внедрен  на  НПЗ,  имеющим  в  своем  составе    установки 

каталитического риформинга и изомеризации. 

 

Литература 

жүктеу/скачать 8,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: