233 25 желтоқсан 2015 жыл

31 наурыз 2016 жыл

12

АШЫҚ САБАҚ

ОТКРЫТЫЕ  УРОКИ

Өркен  КӨРҒҰЛЫ,

Кешкі ауысымдағы жалпы білім

беретін мектебінің қазақ тілі мен

әдебиеті пәні мұғалімі

Мақсаты:  Оқушылардың  бойына

салт – дәстүрімізге  сай  қасиеттерді

дарыту,  мемлекеттік  тілді  құрметтеу-

ге, әр ұлт арасында достықты, бірлікті

нығайта  отырып,  баланы  өз  тілін,  елін

сүюге,  тілімізді  үйренуге  тәрбиелеу.

Міндеттері: Оқушының есте сақтау

қабілетін, тілін дамыту, өз ойын дұрыс

жеткізуге  ынталандыру.

Мұғалім:

Туған  тілім – тірлігімнің  айғағы,

Тілім  барда  айтылар  сыр  ойдағы.

Өссе  тілім,  мен  де  бірге  өсемін,

Өшсе  тілім,  мен  де  бірге  өшемін.

Иә, тіл қай ұлтта болса да, қай елде

болса  да  қастерлі,  құдіретті.  Ол  әрбір

адамның бойына ана сүтімен бірге еніп,

қалыптасады.  Тіл  байлығы - әр  елдің

мақтанышы.

Ана тілім – дана тілім – бақ тілім

Сенсіз  бақыт  дүниеден  тапты  кім?

Сенсің  менің  қасіретім,  шаттығым

Сенсің  менің  тазалығым,  пәктігім.

Қазіргі  кезде  ана  тіліне  деген  көз-

қарас  жаңа  санаға  ие  болды.  Қазақ

мектептерінің  саны  көбейе  бастады,

арнаулы  орта  және  жоғары  оқу  орын-

дарында  қазақ  бөлімдері  ашылды.

Қазақ тілінде шығатын газет – журнал-

дардың  саны  да  молая  түсті.  Қазақ

тілін  шала  білетін  немесе  мүлдем

білмейтін  азаматтарға  арналған

үйірмелер  мен  курстар  жұмыс  істейді.

Мекемелер  мен  ұйымдарда  іс  қағаз-

дарын  қазақ  тілінде  жүргізу  ісі  қолға

алынды.

Қазақ тілі бүгінгі таңда мемлекеттік,

қоғамдық  ғылыми – зерттеу  істеріне

де  кеңінен  қолданыла  бастады.

Сөйтіп,  өркениетті  елдердегідей,

біздің  республикамызда  да  қазақ  тілі

өзіне лайық қоғамдық - әлеуметтік қыз-

метін  толық  атқаруға  мүмкіндік  алу

үстінде.

Бастаушы:  Ана  тілінің  құдіретін

айтуға тіл жетпес, сірә. Бала шыр етіп

дүниеге келген күннен бастап ана тілін

тыңдап,  сол  тілдің  асыл  қазынасына

шомылып өседі. Сол тіл арқылы есейіп,

үлкен  өмірге  бір  кірпіш  боп  қаланады.

Сондықтан  да  әрбір  саналы  азамат

өз  тілін  құрметтей  білуі  керек.

1 – оқушы:

Ана  тілім,  туған  тілім,  өз  тілім

Сенен  ғана  терем  сұлу  сөз  тыңын

Ес  білгеннен  маған  таныс  бояуың

Ұялаған  жүрек  төрін,  көз  түбін

Өмір  сүрген  адалдықпен,  тазамен

Сахараның  қарапайым  қазағы  ем

Бақыт қонып, ғалым болсам әлемнің

Бар шындығын осы тілмен жазар ем.

БУЗАЕВА,

№ 26 орта мектебінің

қазақ тілі мен әдебиеті

пәнінің мұғалімі

Сабақтың  мақсаты:  Бала-

ларға  жабайы  аңдар  туралы -

мағлұмат  беру

Сабақтың түрі: Саяхат сабақ

Сабақтың типі: Жаңа ұғымды

меңгерту

Сабақтың  әдісі: Сұрақ-жау-

ап,  көрнекілік,  ойын,  әңгімелеу.

Сабақтың 

көрнекілігі: 

Көркем  суреттер,  орман,  жа-

байы  аңдардың    суреттері.

Сабақтың  барысы:       

І  Алғашқы  ұйымдастыру.

ІІ  Өткен  сабақты  пысықтау.

ІІІ   Жаңа  сабақ.

-Балалар,  бүгін  бізге  қонақ

келді.  Ол  қонақтың  кім  екенін

табу  үшін,  мен  сіздерге  сұрақ

қоямын, сол сұраққа жауап бер-

сеңдер, қонақтың кім екенін біле-

сіңдер.

— Жұма сайын біз, яғни ана-

ларымыз, апаларымыз не пісіріп

таратады?

—  Дұрыс  балалар,  бауырсақ

бізге  алыс  жолдан  келген  екен,

ата-әжесінен адасып қалған соң,

бізден көмек сұрай келіпті. Кәне

көмектесеміз  бе  ?

— Бәріміз онда сол бауырсақ-

пен  еріп  орманға  барайық.

(сол кезде алдынан қоян шы-

ғады)

Қоян: — бауырсақ,  бауырсақ

мен  сені  жеймін.

Бауырсақ: — жемеші  мені

Қоян: — сен  онда  менің  тап-

сырмамды  орында

Бауырсақ:-  жарайды.

Қоян:-  сендер  маған  мен  ту-

ралы  өлең  айтсаңдар  мен  сен-

дерді  босатамын.

—Кәне  бауырсаққа  көмекте-

семіз бе? Кім қоян  туралы  өлең

біледі?

Естіп қалып сыбдырды

Ойлы-қырлы  жерлермен

Ытқып-ытқып жүгірді

Гульзия   АЖИБАЕВА,

№57 жалпы білім  беретін

орта мектебінің қазақ тілі мен

әдебиеті пәні мұғалімі

Сабақтың тақырыбы: Сәкен

Сейфуллин  өмірі  мен  қызметі.

«Сыр  сандық»  өлеңі

Сабақтың  мақсаты:

Білімділік:  Сәкеннің  «Сыр

сандық»  өлеңін  оқып,  тақыры-

бы  мен  идеясын,  көркемдігін

ашу,  лирикалық  кейіпкер,  бей-

нелеу  құралы  символ  туралы

түсініктерін  кеңейту.

Дамытушылық:  Сөз  еркін-

дігіне  баулу,  шығармашылық

ізденіске бағыттау, сөз өнеріне

қызығушылығын     арттыру,-

поэзияны  түсінуге,  сырына

үңілуге  шақыру.

Тәрбиелік:    Адамгершілік

қасиеттерді 

дәріптеу,

әсемдікті  тану  эстетикалық

рухани  бағдар  беру.

Күтілетін нәтиже: Сәкен Сей-

фуллиннің  өмірінен  үлгі  алады,

адал достық пен жалған достық-

тың  ара  жігін  ажырата  алады,

сөз  өнерінің  құдіретін  түсінеді. 

Сабақтың  түйіні:  Достарым-

ды  сүйемін  бірге  жүрген,

Бірге  ойнап,  менімен  бірге

күлген.

Достар  деген  жаныңның  бір

бөлшегі

Орын  алған  жүректің  бір

түбінен

Ұйымдастыру  кезеңі

1. Оқушыларды түгелдеп, на-

зарын  сабаққа  аудару

2.  Психологиялық  дайындық

«Досқа  сыйлық»

3.  Топқа  бөлу

Миға  шабуыл  Үйге  берілген

Ж. Жабаевтың үш өлеңіне шолу

жасау. «Алғадай  туралы  әрбір

ой» бұл өлең туралы не білеміз?

Өлең  кімге  арналған? «Атаның

әлдиі»өлеңінен қандай ой туды?

«Аттандыру»  өлеңі  кімге  арна-

лған?

Қызығушылықты ояту

Өткен  сабақпен  жаңа  сабақ-

ты  байланысын  салыстыру.

Жамбыл мен Сәкен суреті бе-

ріледі?  Не  үшін  берілді  деп  ой-

лайсыңдар?

Мағынаны  тану

Топпен жұмыс

І  топ  Мәтінмен  жұмыс.

Сәкеннің  өмірбаяны

ІІ  топ.  АКТ  Сәкен  туралы  ой-

пікірлер

ІІІтоп кітаппен жұмыс. Сәкеннің

шығармалары

«Сыр  сандық»  өлеңін  тыңда-

ту

1-топ.  Өлеңнің  1-7  шумақта-

рын  талдату

Өлең  шумақтарында  не  тура-

лы  айтылған?

Әр  адамның  ішкі  сыры,

берік  қойма  сақталған...

Күй  шертуге  анда-санда,

сырласарлық  жан  керек... ө-

лең жолдарының мазмұнын аш-

тырту..

Өлеңнен айшықты сөздер мен

сөз  тіркестерін  дәптерге  теріп

жаздырту.

2-топ Өлеңнен 8-13 шумақта-

рын  талдату.

Өлеңнің  мазмұнына  бойла-

ңыз,  не  туралы  айтылған?

Сол  таудан  сен  сыр  тауып

ал, сыр тауып ал, қымбаттым

Шың  суретті  бейне  жұмбақ,

тұрғандай көп сыр жиып

Өлең құрылысына талдау жа-

сату

(4  тармақты, 2 бунақты, 7-8

буынды,шалыс  ұйқасты  өлең).

Сабақтың  мақсаты:

1.

Білімділік: Абай Құнанбайұлы-

ның  қара  сөздерінен  мәлімет  бере

отырып,  білімдерін  жүйелеу ; Абайды

жан-жақты  таныту;

2.

Дамытушылық: мәнерлі сөйле-

уге  дағдыландыру,  ой-өрісін,  ойлау

қабілетін,  шығармашылығын  дамыту,

өзінше  ой  қорытуға,  ой  түюге  баулу,

шығармашылық  жұмысқа  жұмылдыру

арқылы танымдық белсенділіктерін ар-

ттыру;

3.

Тәрбиелік: Оқушыларды адам-

гершілікке,  имандылыққа , асыл  қаси-

еттерге  тәрбиелеу.

Сабақтың  түрі  :  Өнеге  сабақ

Сабақтың  әдісі  :  шығармашылық

жұмыс, сын тұрғысынан ойлап, талдау

жасау,  өз  пікірін  қорғау , іздену.

Сабақтың көрнекілігі: сызбалар, ке-

стелер,  дидактикалық  материалдар

Сабақ  барысы:

Ұйымдастыру  кезеңі:  Оқушылар-

мен  амандасып , олардың  назарын

сабаққа  аудару,  түгелдеу,  сабаққа

қажетті  құрал-жабдықтарының  түгел

болуын  ескеру.

Үй  тапсырмасын  тексеру:  А.

Құнанбайұлы « Көңіл құсы құйқылжып

шартарапқа»  өлеңін  мәнерлеп  оқу.

I Ой қозғау. Нені білеміз?

Өткен  сабақтарда  Абайдың  өмірі,

ақындығына  оның  шығармаларына

тоқталған  болатынбыз.

Сабақ  барысы  туралы  түсінік  беру.

Осыны  оқып  ойлай  бер,  болсаң  зе-

рек,

Еңбекті  сат,  ар  сатып  неге  керек.

Үш-ақ  нәрсе  адамның  қасиеті,

Ыстық  қайрат,  нұрлы  ақыл,  жылы

жүрек.

II  Жаңа  сабақты  түсіндіру:

Бүгін  сабағымызда  Абай  шығарма-

ларымен  таныстығымызды  ары  қарай

жалғастырамыз,  соның  ішінде  Абай-

дың  философиялық  ойлары  берілген

қара  сөздерімен  танысамыз.

Дәптерлеріңді ашып бүгінгі күн ретін,

тақырыпты  жазып  қойыңдар.

1.

Қазақ  әдебиеті  тарихында  ең

алғаш  жазба  әдебиетінің  негізін  қала-

ған  Ы.Алтынсарин  болса,  оны  ары

қарай  жалғастырған  Абай  болған.

Ыбырай  Алтынсарин  көркем  сөз  әде-

биетінің  атасы  болса,  Абайдың  қара

сөздері  ғақлиялық,  даналық  сөздері

болған.

2.

Абай  өз  қара  сөздерін  1890-

1898  жылдар  арасында  жазған.  Қара

сөздерін  жазуды  бастағанда  Абай 45

жаста  болған.  Ақыл-ойы  толысып  ,

жасы  кемелденген,  көрген-білгенін  ой

сын малға сатпақ ең арсыздың ісі емес

пе?...

Асыл  сөздің  жалғасын  тап.

1.

Жұмысы  жо қты қ,  тамағы

тоқтық ... ( Аздырар адам баласын).

2.

Үш-ақ нәрсе адамның қасиеті

...  (  Ыстық  қайрат,  нұрлы  ақыл,  жылы

жұрек)

3.

Тағы  сене  бастаймын,  күнде

алдағыш қуларға ... ( Есім шығып қаш-

паймын,  мен  ішпеген  у  бар  ма?!)

4.

Баламды  медресеге  біл  деп

бердім ...( Қызмет қылсын, шен алсын

деп  бермедім)

5.

Талап,  еңбек,  терең  ой ... (

Қанағат, рақым ойлап қой, бес асыл іс

көнсеңіз)

6.

Білімдіден шыққан сөз ... ( Та-

лаптыға  болсын  кез)

7.

Сатылай  кешенді  талдау.

Абайдың  «Жиырма  тоғызыншы»

қара  сөзі

Тәрбиелік түйіні : кез-келген нәрсені

сол  қалпында  қабылдай  бермей,  сын

көзбен  қарауға,  өзіңе  керекті  нәрсені

танып,  талғап  ала  білуге  шақырады.

Білімді  бекіту:  Өтілген  тақырыпқа

байланысты бірнеше сұрақтар қоямын.

Түсінбеген  сұрақтарына  жауап  бе-

ремін.

1.

  Қара  сөзден  қандай  тағлым,

үлгі,  ақыл-нақыл  алдыңдар?

2.

  Қалай  ойлайсыңдар,  ақын

сынын сол қалпында қабылдауға бола

ма?

3.

Ақынның  қара  сөз  жазудағы

негізгі  мақсаты  не?

Қорытынды:

Абай  –ұлы  ақын,  ғалым,  философ,

көркем  әдебиеттің  темірқазығы.

Абай  насихаты-  ынтымақшыл,  арлы,

адал,  еңбекқор,  иманды,  талапты,

үлкен  жүректі  кісі  болу.

Абай « Жиырма  тоғызыншы»  қара

сөзі  арқылы  кез-келген  нәрсені  сол

қалпында  қабылдай  бермей , өзіңе

керекті  нәрсені  танып,  талғап  ала

білуге  шақырады.

Абайдың  өз  сөзімен  айтсақ  :

Терең  ойдың  тұбінде  теңізі  бар,

Тесіле  көп  қараса,  көңіл  ұғар.

Үйге  тапсырма:  Абайдың 29- қара

сөзін  жаттап,  жан-жақты  талдау;  Өз

пікірлерін  жазбаша  талдау.

Оқушылардың  білімін  бағалау.

АҚТӨБЕ  ҚАЛАСЫ

2 – оқушы:

Мейлі шарлап теңіз өттім, тау бастым

Мейлі көктің өз бұлтына жармастым

Сонда – дағы сен қалмассың көкейден

Ана  тілім  сені  ұмыта  алмаспын

Бар  қазақтың  орман,  көлі,  өзені

Тау  қиясы,  жайсаң,  жазық  кезеуі

Сайрап,  сөйлеп  тұрған  жо қ  па,

қазақша

Қалай  тозар,  сендік  асыл  сөз  өнері.

Хор «Ананың тілі» (оқушылар орын-

дайды)

4 – оқушы:

Ана  тілім  жүрегімсің  анамның

Жүрек – ана,

Мен  өзіңнен  жаралдым

Сағат  сайын  саулығыңды  тілеймін,

Сенсіз мынау сәні бар ма ғаламның.

5 – оқушы:

Сенің  әрбір  жылуыңмен  күн  кешем,

Сен  арқылы  тіршілікпен  тілдесем

Ел  бетіне  қалай  түзу  қараймын

Ана  тілім,  егер  сені  білмесем.

Бастаушының  қорытынды  сөзі:

Менің ана тілім – шексіз бай, өте көркем

тіл.  Ана  тілінің  көркемдігін  пайдалана

алмаған  адам,  меніңше,  нағыз  пақыр

жан. Ана тілін жырлай алмаған ақын –

ақын емес. Қандай ақын, жазушы бол-

са  да,  әр  жүрек  өз  ана  тілін  жырлауы

тиісті. Ана тілін жырламаған адам жоқ

болар.  Сол  сияқты  мен  де  өз  тілімді

жырласам,  қазағымның  қара  топыра-

ғынан  жаралған  тал  шыбық  бүршік

атардай  сезіледі.  Бойымдағы  әлдебір

күш  серпіліп,  аласұрғандай  болады.

Қымбат  маған  ана  тілім,  бал  тілім,

Қымбат  маған  дана  тілім,  ар  тілім.

Ақ  сүтімен  бірге  сіңген  бойыма,

Ана  тілім – ардақ  тұтар  алтыным.

Ана  тілін  жырлап  өткен  талайлар,

Жырлап өткен Ыбырай мен Абайлар.

Қасиетті  менің  ана  тілімде,

Өшпес  мәңгі  алаулаған  арай  бар.

Өлең – жырмен арайланса, тау күліп,

Ардақтымды жырлап өтем ән қылып.

Мағжан,  Қасым,  Мұқағали  жырларын,

Жалғастырып  жаза  берем  мәңгілік,

- деп мен өз тілімді жырлағым келеді.

Біздің  тіліміз – ананың  ақ  сүтімен

бойға  сіңген  асыл  қазынамыз,  өз  ата-

мекенімізде  жүргендіктен,  өз  тілімізде

сөйлеу – басты  парызымыз.

Мұғалім: Құрметті ұстаздар, оқушы-

лар!  Туған  тілдің  абыройын  асқақтату

- әрбір азаматтың абзал борышы. Ана

сүтімен  бойымызға  дарыған, «Халықа-

ралық Тілдер»  күніне арналған әдеби

–  музыкалық  кешімізді  аяқтаймыз.

Атсалысып,  қатысқандарыңызға

рахмет!

АҚТӨБЕ  ҚАЛАСЫ

МЕНІҢ ТІЛІМ- МЕНІҢ ТІРЕГІМ

(музыкалық-  әдеби  кеш)

(музыкалық-  әдеби  кеш)

(музыкалық-  әдеби  кеш)

(музыкалық-  әдеби  кеш)

(музыкалық-  әдеби  кеш)

елегінен  өткізіп,  сараптар  жасқа  жет-

кен  кезінде  қара  сөздерін  жазуды

қолға алған. Бұған дейін Шығыс ойшыл-

дары  Әл-Фараби,  Фирдоуси,  Бабыр,

Батыс  философ,  ғалымдары  Галилей,

Коперник,  Спенсер,  Дарвин,  Ньютон,

Пифагор еңбектерімен танысып, үлкен

дайындықтан  өтіп  келеді.

Абайдың  1890  жыл  мен  1898  жыл

арасында  жазылған  бір  алуан  шығар-

малары « қара  сөз»  деп  аталады.  Ол

сыншылдық,  ойшылдық  және  көбінесе

адамгершілік,  мораль  мәселелеріне

арналған  өсиет,  толғау  тәрізді.  Абай-

дың 45 қара  сөзі  бар  .

Қара  сөз – арабтың  «ғақлия»  де-

ген  сөзімен  мәндес.  Ғақлия  көркем

сөз, дана сөз, асыл сөз деген мағына-

ны  білдіреді.  Бұл  қара  сөздер  көркем

әңгіме  емес,  алайда  оларды  даналық

сөздер,  мақала,  ғалымдық,  филосо-

фиялық  шолулар  деп  қарастыруға

болады. Қара сөздер ең алғаш Семей

қаласында  1948  жылы  «Абай»  журна-

лында  жарық  көрді.  Абайдың  қара

сөздері  орыс,  қытай,  француз  т.б

көптеген  тілдерге  аударылды.

Жиырма тоғызыншы қара сөзі.

Біздің  қазақтың  мақалдарының

көбінің іске татырлығы да бар, іске та-

тымақ  түгіл,  не  құдайшылыққа,  не

адамшылыққа жарамайтұғыны да бар.

жүктеу/скачать 23,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: