Қоғамда көптен бері ой тудырып жүрген мәселенің бірі осы оралман сөзі
жүктеу/скачать 3,14 Mb. Pdf көрінісі
|
ардақтыларын еске алу және Халықаралық музей күніне орай «Алашорда» деректі фильмінің тұсаукесері және фильмдегі шығармашылық деректерді музейге сыйлау рәсімі өтті. Осы орайда айта кетерлігі, мыңжылдық тарихы бар Алматы секілді қаланың тарихынан сыр шертетін осы музейдің құрылғанына оншақты жыл болса да, әлі күнге жеке ғимараты жоқ. Соған қарамастан, осынау құнды дүниені сақтауды өз міндеттеріне алып отыр. бар-жоғы: 656 адам (2002 жылғы санақ бойынша) Әкімшілік аумағы: Краснояр өлкесі, томбы облысы тілі:
орыс, шұлым тілдері Діні:
шаманизм, христиан- православие атакәсібі: бұғы, балық шаруашылығы, диқаншылық антропологиялық пішіні:
моңғолоид туыстас халқы: тофалар Шұлым этнонимінің пайда болу тарихы 17-18 ғасырлардан басталады. сібір
хандығы құлағаннан кейін төлеуіт, кет, қырғыз халықтары мидай араласып кетеді де, тарихи мүмкіндікті пайдаланған белсенді түркілер Шұлым өзенінің бойында ту көтеріп, жаңа бір түркі ұлысын дүниеге әкеледі. ХХ ғасыр басына дейін шұлым халқының тілі мен мәдениеті жақсы дамыды. бірақ кейінгі тағдыры орыстардың отарлау саясатына тап келіп, бір түменге жуық халық қазір жойылып барады. Жазу тілі жоқ, сөйлеу тілін тек егде жастағыларының аузынан ести аласыз. мүмкіндіктері шектеулі мұндай жан- дарға арнап осындай шараны қолға алып, ұйымдастырушылар өнер байқауына астана мен алматы қалаларынан және Қазақстанның барлық облыстарынан басқа да өнерпаздарды шақыртқан екен. екі күнге жоспарланып отырған бұл конкурста арнайы қазылар алқасы жұмыс істеп, жеңімпаздарды анықтайды. оларға марапат қағаздары мен бағалы сыйлықтар беріледі. ерекше қабілеттерімен көзге түсіп, үздік деп танылған өнерпаздар алдағы уақытта Қазақстанның атынан халықаралық конкурстарға қатысу мүм- кіндігіне ие болады. Ерекше клоунада жергілікті әкімдіктің қолдауымен бүгін Павлодарда құлағы естімейтін і-іі топтағы мүгедек жандар арасында клоунададан республикалық конкурс өтеді. Нұрғис
а еле
Убе Ков
РеспубликалыҚ ҚоҒамдыҚ-саяси аҚпаРаттыҚ газет №74 (74) 15.05.2009 жыл, жұма www.alashainasy.kz 6
? Б i л г i м к е л г е н Б i р с џ р а ћ Б i л г i м к е л г е н Б i р с џ р а ћ алаш азаматы алаш-ақпарат дат!
қр Статистика жөніндегі мем- ле кеттік агенттігінің мәліметтері бой
үйдің қайталама нарығында баға 0,6 пайызға қымбаттаған. Биылғы сәуір айында орташа есеппен жаңа үйді сату бағасы шаршы метріне 142,063 мың теңгені, тұрмысқа жайлы пәтерлердің шаршы метрі 107,015 мың теңгені, жайластырылмаған пәтердің шаршы метрі 62,240 мың теңгені құраған. Өткен наурыз айы мен салыстыр- ғанда, сәуірде жайластырылмаған пәтерлер дің құны 0,2 пайызға жоғарылады. Бірақ статистикалық мәліметтер өткен жылдың соңғы айымен салыстырғанда, жаңа пәтерлердің бағасы 3,7 пайызға, тұрмысқа жайлы пәтерлерді қай- та сату құны 0,9 пайызға, ал жай- ластырылмаған баспаналар баға- сының 0,3 пайызға төмендегенін көрсетіп отыр.
қр Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің мәліметінше, орал - ман мәртебесін алу үшін аумақтық өкілет ті органға, атап айтқанда, жер гілікті Көші-қон және демография бас қармасына өтініш білдіру қажет. Өтінішті нотариуспен куәландырып, басқа да қажетті құжаттармен бірге біреу арқылы жолдауға да болады. қажетті құжаттардың қатарында мыналар бар: 1. Өтініштің көшірмесі, оған өмір баян ды қосып беру қажет. 2. Өтініш білдіруші мен оның отбасы мүшелерінің жеке куәліктері мен туу туралы куәліктерінің көшірмесі. 3. Некеге отырғанын немесе ажырасқанын айғақтайтын, білімі және әскери міндеттілігі туралы құжаттар мен еңбек кітапшасының көшірмелері. Оралман мәртебесін беру туралы өтініш аталған құжаттар электронды базаға түгел енгізілгеннен кейін тіркеуге алынады. «Оралман» базасына азаматтардың жеке мәліметтерінің дұрыс енгізілуіне аумақтық өкілетті орган басшылығы жауапты. Елге оралғанның бәрі «оралман» емес
Үй бағасы арзандай ма? Оралбай ӘБДІКӘРІМОВ, сенатор: – Астанада өткен жемқор лық пен күрес стратегиясын талқыла ған ха лық аралық конференцияда «елі мізде жемқорлықтың тамыр жаю ына заңдардың шалалығы, би лік құрылымдарының тиімсіз жұ мысы, азаматтық қоғам мен демократиялық дәстүрдің әлсіздігі әсер етті» дедіңіз. Осы пікіріңізге айтар нақты дәлеліңіз бар ма? – Былтырғы жылы 6 қарашада сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске арналған форумда Елбасы «біздің әрбір заңда коррупцияға жол ашатын баптар бар» деп, барлық заңнаманы қайта қарауға тапсырма берген болатын. Осы- ның өзі заңдарымыздың шалалығын көр сетпей ме? Соған байланысты Эко- номикалық қылмыс пен сыбайлас жем- қорлыққа қарсы күрес агенттігі (қаржы полициясы) заң жобасын дайындауға кірісіп, бүгіндері Мәжілістегі жұмыс тобымен талқылаулар жүргізіп жатыр. президенттің осы жылдың 22 сәуірінде қол қойған Жарлығына байланысты да сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі тиісті заңдарға өзгерістер енгі- зіледі. Заңдардың әлсіз дігі деуімнің та ғы бір себебі – біздің заң намаларда адам- дардың бойында кор рупциядан жи- ренуді қалыптастыру, сыбайластыққа қар сы күресуге ынталандыру жайы қа- рас тырылмаған. Сондай-ақ сы бай лас жемқорлықты ауыздықтау үшін біз дің заңдарға қоғамның, адамның жем қор - лыққа қарсы иммунитетін қа лып тас- тыратын баптар қажет. Заң шала бол ғанда азаматтық қоғам ешқандай әлеуетке ие бола алмайды. Жуырда «Нұр Отан» партиясында сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы заң жобасына бай- ла нысты екі рет дөңгелек үстел өткізілді, сонда адамның коррупцияға қарсы менталитетін, сана-сезімін қалыптастыру, сол бағытта тәрбиелеу жағын қамтамасыз ететін баптар енгізілуі керек деген мәселе көтерілді. Келесі айдың орта тұсында Жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі қоғамдық кеңестің тағы бір отырысы өте ді, сонда осы мәселені кеңінен қарас- тырамыз, өйткені оқу орындарынан бас- тап жас мамандарды тәрбиелеуіміз ке- рек, сыбайластыққа бармаңдар, қа таң жауап қа тартыласыңдар дегенді жас- тайынан санасына сіңіруіміз керек. Сон- да мемлекеттік қызметке келгенде ар- намысы ала жіптен аттауға жол бермейтін болады.
– Әрине, мемлекеттік қызметкерлердің ар-намыс кодексі бар, бірақ бұл кодекстің орындалуы қадағаланып отыр дегенді естіген емеспіз. Заң бар, бірақ әлсіз. лауазымын асыра пайдаланып тұрған мемлекеттік қызметкердің болсын, жеке- меншік мекеме қызметкерінің болсын, сол әрекетін жанындағы басқа бір қызметкер білмейді дейсіз бе? Біледі. Бірақ тиісті орындарға хабарламайды. Егер ол сол кезде ар-ұятына жүгініп, тиісті органдарға хабар берсе, жемқорлықтың алдын алуға септігін тигізуіне болады ғой. Бірақ олай етпейді. Міне, «антикоррупционный по- ве дение» дегенде айтайын дегенім сол. Жемқорлықты көре тұра жасырып қал- ғандардың өзін жауапқа тартатын бап- тар жаңа заңда ескерілуі керек, яғни жанындағы қызметкердің жемқорлық әрекетін құқық қорғау органдарына ха- барлауды міндеттеу керек, сонда ғана жемқорлық әрекеттерді көре тұра жол беретіндер аяқ тарта бастайды. Сосын біз бір шенеунік қымбат дүние сатып алса, «оны қандай қаражатқа алды, әкесінен қалған мүлік пе, әйтпесе біреу алып берді ме, әлде сыйлады ма?» деген сұрақ қоюға құқылы болуымыз керек. Олай сұрай алуымыз үшін, әрине, біздің әлгі әрекетіміздің өзі заңдастырылуы тиіс. Осы тұрғыда біз мемлекеттік қызметкерлердің табыстарын жариялауды заң жобасына енгізуді ұсындық. ал енді ол ұсыныс Шенеуніктердің табысын жариялауды заңдастыруымыз керек қаншалықты жүзеге асады, әзірге белгісіз. Көршіміз ресейде президенттерінен бастап табыстарын жариялап жатыр. Әйелі мен балаларының атындағы мүліктерге дейін жариялауда. Біз де соған көшуіміз керек деп ойлаймын.
– дамыған елдердің бәрінде солай, байлардың табысын қарапайым халық біліп отырады. Оларда құпия ештеңе жоқ, әрі-беріден соң маңдай термен, таза еңбегіңмен тапқан табысты жасырудың қандай қажеті бар екен? дархан қале- таевтың бастамасын басқалар жалғастыра ма дегенге келсек, тапқан табысты жариялау туралы біздің бірде-бір заңы- мызда ешқандай бап жоқ. Жаңа заң жобасына біздің ұсынысымыз өтіп жатса, онда жасырған байлығын да жариялауға мәжбүр болады. Әзірге біз ондай талап қоя алмаймыз. Ол әрбір мемлекеттік қызметкердің еркіне байланысты жүзеге асуы мүмкін. ар-ұятына қарай ашық болғысы келіп, халық алдында табысын жариялап жатса, оған ешкім қой демейді. Жариялағысы келмесе, тағы да ешкім күштемейді. Жалпы, бұл шараның жем- қорлықты тыюға септігі тиері анық. – Бірақ адамнан айла ар тылған ба? Шенеунік банктегі салым да рын жариялағанымен, үй дегі сан дығының түбінде сары май дай сақ таулы ақшасын, бағалы мү ліктерін жасырып қалуы мүмкін ғой? – Жариялаған соң бәрін жариялауға мәжбүр болады. Өйткені кейінірек жа- сырып қалған ақшасын жұмсай алмай қалады ғой. Мәселен, қымбат көлік сатып алса, оны қай ақшаға сатып алғаны бәрібір анықталады. Мысалы, ол адамның айлық жалақысы 100 мың теңге болсын делік, ал ол құны 1 миллион теңге тұратын жаңа машина сатып алу үшін үш-төрт жыл жұмыс істеуі керек. Егер ол сандық түбіндегі қаржысын банктегі есепшотына салып, кезінде жариялаған болса, онда «бұл көлікті банкте жатқан қаржыма сатып алдым, ол қаржы туралы кезінде жариялағанмын, таза еңбегім, соны пайдаландым» деп айта алады. Бәлкім, ол адам әлгі көлікті мүліктерінің бірін сатып барып алған болуы да мүмкін ғой.
– Мен ол пікірлермен келіспеймін, бұл бұрыннан қолға алынып келе жатқан шара. тәуелсіздік алғалы бері қолға алынғанымен, онша нәтиже бермегені рас. Жемқорлық белең алып, тамырын тереңге жайып кетті. Бір қызығы, тМд елдері арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте негіз етіп алуға қажетті заңнама қазақстанда жақсы дамыған, бірақ сол заңның орындалуын ешкім талап етіп жатқан жоқ. Жалпы, дағдарыс кезінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің күшейе түсетіні заңдылық. Себебі жаңа жұмыс орындарын ашуға, халықты дағдарыстан алып шығуға бюджеттен қаншама қаражат бөлініп жатыр. Осы қаражат әркімнің қалтасында кетпеуі үшін сыбайластыққа қарсы бақылау күшейеді. Өмірдің талабы солай. 2007 жылдың аяғында Біріккен Ұлттар Ұйымының Сы- бай лас жемқорлыққа қарсы күрес жөнін- дегі халықаралық конвенциясына қол қойғанбыз. Бұл конвенцияда жоға рыда мен айтқан шараларды қол дану керектігі айтылған. Сондықтан сыбайластыққа қарсы күшейген шараны дағдарыстан ха лықтың назарын аудару кампаниясы дегенмен мүлде келіспеймін.
– 2008 жылдың ақпан айында «Нұр Отан» партиясы саяси кеңесінің оты- рысында Елбасы партияға сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті қолға алу жөнінде тапсырма берді. Содан кейін қоғамдық кеңес құрылды. Сыбайлас жем- қорлықпен күресетін органдардың күші жетпейтініне ол кісінің көзі жет ті. Себебі сол органдардың өздері сы байластыққа белшесінен батқан, поли ция болсын, басқа органдар болсын. Сондықтан халықтық бақылауды, яғни партия арқылы бақылауды көтеру керек болды. – 1998 жылы Сыбайлас жемқор лыққа қарсы күрес жөнін дегі мем лекеттік комиссияны бас қар ға ныңыз белгілі. Осыдан 10 жыл бұ рынғы жемқорлықпен кү ре сіңіз дің қазіргімен айырмасы бар ма? – Оған дейін мемлекеттік қызмет- керлердің қызметтік этикасын қарайтын, солардың үстінен түскен арыздарды тексеретін Жоғарғы тәртіптік кеңес құ- рылған болатын, бұл құрылым бар болғаны бір жыл ғана жұмыс істеді. Себебі бұл ұйымның өкілеттігі шектеулі болды, тек ұсыныс берумен ғана шектелетін еді. ал одан кейін құрылған Мемлекеттік комиссияға мемлекеттік қызметкерді жұмыстан алып тастауға құқық берілді. Сондай-ақ Мемлекеттік комиссия барлық құқық қорғау органдарының үйлестірушісі бола алды. Заңдарға өзгерістер енгізуге ұсыныс жасай алатын да құқы болды. Сыбайлас жемқорлық әрекеттеріне са- рап тама жасап, президентке ұсыныс айта алатын еді. Бұл комиссияның жа- нында Ұлттық қауіпсіздік комитеті, сот, прокуратура, қаржы полициясы ор- ган дарынан жасақталған төрт адамнан тұратын оперативтік топ жұмыс істеді. Бұлардың жұмысы өте тиімді болды, мемлекеттік қызметкерлердің үстінен түс кен арыздарды тексеретін. Кейін мен Елбасының Жарлығымен Сенатқа де- путат болып тағайындалдым да, ол жұмыс қалып қойды. Сол кездегі құқық қорғау органдарының басшылары «бұл комиссияның керегі жоқ, біздің жұ- мысымызды қайталайды» деп әңгіме ту- ғызып, таратып тынды, құзіретінің бар- лығын қаржы полициясына берді. – Жемқорлықтың жолын ке су үшін шенеуніктердің мем ле кеттік қызмет көрсету кезінде азамат тармен тікелей байла ныстарын мей лінше шектеу мақса тында ен гізілген электрондық үкімет тің нә ти жесі бар ма? – дағдарысқа байланысты элек- трондық үкіметті әрі қарай дамыту үш- ін бөлінген қаражат қысқартылды. Сон- дықтан бұл жұмыс соңына жете қойған жоқ. Бірақ қазір министрліктер де, ведом- стволар да өздерінің веб-сайттарын ашып жатыр, қазақстанның кез келген азаматы министрдің блогына шығып, өзін толғандырған сұрағын қоюына мүмкіндік туды. Бұл бағытта алғашқы қадамдар басталды. тек бір кемшілігі, министрлік сайттары біржақты ғана жұмыс істейді, түскен сұрақтарға жауап берілмейді, халықпен байланыс жоқ. Болашақта министрлік пен халық арасындағы бай- ланысты күшейту жағын қадағалау керек. ауылдағы әрбір үйде компьютер кездесе бермейді ғой. Сондықтан ауылдық жерде интернет-клубтары ашылуы тиіс, ауыл адамы сол жерден өз сұрағын интернет арқылы жолдай алуы керек. Және бұл қызмет тегін болуға тиіс. Сондай-ақ қойылған сұраққа министрліктер мен меморгандардың жауап берген-бер ме- геніне қадағалау орнатылуы керек. ауыл қазағының бәрі бірдей астанаға келе алмайды, қалтасы көтермейді. Сондықтан мемлекеттік қызметкер мен қарапайым халықтың арасын электрондық үкімет арқылы жалғастыруымыз керек. Біз қоғамдық кеңестің бір отырысында халыққа қызмет көрсету орталықтарының жұмысын талқыладық. Бұл орталықтардан бір анықтама алу үшін біраз ақша төлеуге тура келеді. ал кәсіпкер үшін уақыт алтынмен тең. Сондықтан да кәсіпкер бір анықтама алу үшін апта немесе ай бойы күткісі келмейді, сосын «үстеме қызметақысын» төлеп, шаруасын жедел бітіргенді жөн көреді. Бұл тіпті үрдіске айналып кеткен. қазір кейбір құжаттардың әзірлену мерзімін үш-бес күнге дейін қысқартуға қол жеткізілді. Бұл жөнінде бұрынғы әділет министрі Зағипа Балиева бұйрық шығарған еді, бірақ ол бұйрық күйінде қалмауы керек, заңға енгізілуі тиіс. Бұйрықты орындамағандарды соттай алмайсыз, ал заңды бұзғандарды жауапқа тартуға болады. – Соңғы уақытта жемқорлыққа, сыбайластыққа белшесінен батқан қай саланы ерекше атар едіңіз? – қазақстан әлеуметтанушылары мен саясаттанушыларының қауымдастығы біз дің тапсырысымыз бойынша сарап- тама жасады. Халықаралық ұйымдар да сауалнама жүргізді. Солардың қоры- тындысына қарағанда, сыбайлас жемқор- лыққа тереңірек батқаны – құқық қорғау органдары деп айтуға болады. Соты болсын, қаржы полияциясы болсын, Жол полициясы болсын... Сонымен қатар білім беру және денсаулық сақтау саласы да «қара жаяу» емес екен. – Осы өзіңіз атаған салаларда жемқорлықтың етек жаюына көп жағдайда жалақының төмендігін сылтауратады. Жалақыны өсіру жемқорлыққа тосқауыл бола ала ма? Айлығы көп жерлерде де пара қорлық орын алып жатыр емес пе? – Батыс елдерінің тәжірибесіне қарасақ, полиция қызметкерлерінің жа- ла қысы шынында да жоғары. ал енді он дай деңгейге көтеруге бізде мүмкіндік жоқ. десек те, соңғы жылдары соттардың жалақысы 60 пайызға дейін көтерілді. Жол полицияларының жалақысы да көтеріліп жатыр. Бірақ жалақы өскенімен, әр-әр жерден ұсталып жатқандарды өздеріңіз де көріп жүрсіздер. Себебі біз- дің мемқызметкерлердің қанағаты қа- рын тойғызбай тұр. Жауапкершілігі тө мен. Жалпы, жалақы көтергеннен жем қорлық тыйылады деген – бос сөз. адам ның ашкөздігі барда ол тіпті мүмкін емес, себебі ашкөз адам қолда барда қонышынан басып қалуға құмар келеді. Мемлекеттік қызметте зейнеткерлік жа- сына жеткендерді жемқорлыққа жақын тұрған ең қауіпті категория деп айтуға болады. Өйткені олар халықтың есебінен өзіне қор жасап алғысы келіп тұрады.
жүктеу/скачать 3,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|