Футбол — салауатты өмірдің көпілі І2030 '
жүктеу/скачать 1,91 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Салауаттану - салауатты өмір салтының ғылыми негізі.
- ФУТБОЛ - — салауатты өмір сүрудің кепілі
- "DeHt саиф Щ tfbafcu слу
6 M’5/2010 В А Л Е О Л О Г И Я Екінші төмендегі топ дене тәрбиесі жүйесінің б ө л ікте р і туралы тү с ін ік т е р д і, б а ғд а р л а м а л ы қ нормалык, негізді, оқуш ы лардың дене тәрбиесін ұ й ы м д а с ты р у ф о р м а л а р ы ж ә не оқу п ә н ін ің мазмүнында көрініс тапқан спорт түрлері туралы т ү с ін ік т е р д і қ а л ы п та с т ы р а т ы н та қы р ы п та р д ы б ір ік т ір е д і О қу б а ғд а р л а м а с ы н д а қа р а с т ы р ы л м а ға н өзге та қы р ы п та р д ы нақты б іл ім д ік-тә р б и е л ік м ақсаттарға сәйке с м үғалім б е л гіл е й д і. М ы салы , са б а ққа қы зы ғуш ы л ы қты қалыптастыру үшін әрбір сыныпта оқушылардың дене тәрбиесін ұйымдастырудың барлық түрлері үш ін
он д ай т а қы р ы п та р м ін д е т ті, с а б а қ ү й ы м д а с ты р у д ы ң м е м л е ке т т ік тү р ғы д а ғы сыныптық-сабақтық жүйесінің маңызын түсіндіру қажет. Д е н е тә р б и е с ін ү й ы м д а с ты р у д ы ң өзге түрлерінің мәні бағдарлам адағы дене тәрбиесі, бағдарламалықұсыныстарды сабақтың әр түрлілігін п а й д а л а н у ж ө н ін д е гі м ұ ға л ім н ің п ік ір л е р ім е н т ү с ін д ір іл е д і. С п о р тт ы ң т ү р л е р ім е н та н ы с у бағдарламаны ң практикалы қ бөлімдерін үйрену процесінде жүзеге асады, бағдарлама мазмұнына бағыт үстай отырып, мұғалім теориялық сипаттағы тақырыптарды белгілейді Үшінші төменгі топта бағдарлама дәрігерлік- биологиялық сипаттағы тақырыптар: денсаулықты ны ға й ту және д е н е ш ы н ы қты р у үш ін дене жатты ғулары м ен айналы суды ң маңызы, денеге түсетін әр түрлі күштерге организмнің реакциясы, сабақта жарақат алғандағы алғашқы көмек, т.б. қарастырылған. О қу та қы р ы п та р ы н ы ң е кін ш і то бы езге мақсаттағы бағыт ұстайды. Ол оқушылардың өзінің қозғалыс қызметін жаңартудағы арнаулы теориялық д а й ы н д ы ғы н , ж а тты ғу д ы ж е ке -д а р а ө т кіз у д і, қоғамдық жұмыстарға қатысуды қамтамасыз етеді. Екінш і топты ң оқу та қы р ы п та р ы ны ң бірінш і төменгі тобы қозғалыс қимылының техникасына, м ектеп б а ғд а р л а м а с ы н д а ғы ж а тты ғу л а р түр і бойынша жарыстар тактикасының негізіне қатысты та қы р ы п та р д ы б ір ік т ір е д і. О л ард ы м е ң ге р у қозғалыс дағдыларын қалыптастыруға, оқу және ж а р ы с та р п р а кт и к а с ы н д а м е ң ге р ге н д е р д і пайдалану тиімділігіне жағымды эсер етеді. Екінші төменгі топты жеке-дара жаттығу еткізудің н е гізін қ а р а с т ы р а т ы н та қы р ы п та р құр а й д ы : « Ж а тты ғу д ы ң қ а у іп с із д ік е р е ж е л е р і» , «Дене ж а тты ғу л а р ы н о р ы н д а у ке зін д е ө з ін -ө з і қа м с ы зд а н д ы р у » , « Ж еке д а р а ж а тты ғу л а р д ы орындау ережесі», «Жаттығу кезінде түсетін күштер және пульс жиілігі бойынша оларды бақылау», т.б, Үшінші төменгі топқа қоғамдық дене шынықтыру жұмыстарына қатысуға оқушылардың дайындығын қамтамасыз ететін нүсқаулар, әдістемелік сипаттағы тақырыптар енеді. Д е не тә р б и е с і с а б а қ т а р ы н д а б іл ім беру психологиялы қ-педагогикалы қ жалпы заңдылық- тарға бағына отырып, дене тәрбиесінің міндеттеріне сәйкес келетін жатты ғуш ыларды ң оқу-танымдық қызметін сипаттайды. Сондықтан да тиісті әдісті қолданғанда жалпы д ид актикал ы қ кағидаларды ғана емес, сонымен бірге пәннің ерекшелігін де басшылыққа алған дұрыс. Дене тәрбиесі пр оц есінд е б іл ім д і қалы птас- тыру әдістеріне төмендегідей талаптар ңойылады: Бірінш і талап. О қуш ы ларды ң қозғалы с бел сенд іл ігіне зиян к е л тір м е й -а қ , то л ы қ м ә н ін д е б іл ім д і иге р уд і қа м та м а с ы з ету
ке р е к. Бүған
те о р и я л ы қ материалдың практикалы қ қызмет мазмүны мен та б и ғи б а й л а н ы с ы а р қы л ы ж е ту ге бол ад ы . О қуш ы ларды д ене тә р б и е с ін ің қағидалары м ен п р а кт и к а л ы қ қ ы зм е т м а зм үн ы мен та б и ға т байланысы арқылы жетуге болады. Оқушыларды дене тә р б и е с ін ің қа ғи д а л а р ы м е н пр актикал ы қ қы зм е тте м ы с а л д а р а р қы л ы т ү с ін д ір у керек: ги ги е н а л ы қ е р е ж е л е р д е н е ж а тты ғул а р ы н орындауда, оларды үйрену барысында айтылады. Спорт ойындары бойынша білімді қалыптастыруды екі жақты ойын кезінде оқуш ы ларды ң жіберген қателіктерін мысалдар арқылы түсінд іру тиімді болмақ. Екінші талап. Т е о р и я л ы қ м а те р и а л д ы хабарла уда қол д а ны л а ты н ә д іс те р мен ф орм ал ар біл ім д і қа л ы п та сты р уд ы ң нақты м ін д е тте р і мен оның м а зм үн ы на с ә й ке с кел уі қажет. «Ж атты ғуды ң қа у іп с ізд ік ере ж е л е р і» та қы р ы б ы н ы ң мазмүны болып еркін түсіндіруге жатпайтьж, қатал түрде белгіленген ережелер жатады Жеке сабақ үшін оқу міндеттері мынадай болып қүрылуы мүмкін: берік есте сақтауы және жарақат алмау үшін оқушының ережелерді саналы түрде түсінуі. Бұл міндетті шешу үшін көмек, қорғану тәсілдерін көрсету, оқушылар козғалысы және оқу тапсырмаларын орындайтын жерлердің орналасу реттерін көрсетумен қатар жүретін сөз бен нүсқауларды пайдалануға болады. Мұныц барлы ғы да оқуш ы л ард ы ң практикалы қ қимылымен байланыстырыла жүргізілед/ «Денеге түсетін әртүрлі күштерге организмнің реакциясы» тақырыбын ашудың басты міндеті - денеге түскен күштің әсерінен адамның жұмысқа қабілеттілігінің өзгеру заңды лы қтары мен, оларды ң организмге әсерімен таныстыру болмақ. Мұндай міндеттерді шешу тек сөзбен үйрету арқылы шешілмейді. Денеге түсетін күшке организмнің реакциясы туралы оқушы түсінік алатындай практикалық тапсырмалар қажет болады. Үшінші талап. Қолданы латы н әдіс пә нарал ы қ байланысты жүзеге асыруды қарастыру немесе организмге дене ж а тты ғу л а р ы н ы ң ә с е р ін , қо зға л ы с қимылы техникасының жеке бөліктерінің арасындағы себеп-
7
В А Л Е О Л О Г И Я салдары тәуліктерді, қозғалыс заңдылықтарын өте тереңірек түсіну үшін оқушылардың езге пәндерден мысалы, ф изика, биология, т,б. алған б іл ім ін пайдалану қажет. Бұл үйреніп жатқан қозғалыс қимылының биодинам икалы қ құрылымын және оның даму мүмкіндіктерінің шамасын алдын ала таңдауды талап етеді. Аралас оқудың пәндерінің та қы р ы п та р ы оқу м а те р и а л ы н ы ң с ә й ке с тігі м азм ұны тур алы б іл у д і, са б а қта р д а б аяндау реттілігін анықтауды және бір сабаққа нақты оқу материалын үсынуды қажет етеді. Төртінші талап. Оқушының оқу-танымдық қызметін белсенді ету ә д іс те р ін қол д ана білу (п р о б л е м а л ы қ оқу эл ем енттері, ж еке ж ұм ы стар, өзін бақы лауға тапсырмалар, серігінің қимылын өзара талдау), т.б. Бесінші талап. Ж атты ғуш ы ны ң қимылы мен қолданы латы н әдісіне дер мезгілінде түзетулер енгізуге мүмкіндік бе р е тін жедел б а қы л а у д ы ң болуы . Б ақы лау түрлеріне: бақылау, ауызша және жазбаша сүрау, білім ді іс жүзінде пайдалану жөніндегі арнайы тапсырмалар жатады. Теориялық материалды үйретудің баяндалған әдістері мектептегі дене шынықтыру сабақтарының білімділік мүмкіндіктерін толық көрсетеді. Күнделікті түрмыста дене тәрбиесімен айналысу, оңтайлы қозғалыс адамның өз дене мүмкіндіктерін ең жақсы деңгейде жүзеге асыруға көмектеседі. Дене қасиеттері сияқты біліктілік пен дағдылардың кө пш іл ігін біз б а л а л ы қ ж аста қаб ы л д айм ы з. Сондықтан бала қозғалуға талпына бастағаннан-ақ оған көмектесу қажет. Қозғалысты дербес меңгеруге талпыну өте маңызды кезең. Бала өздігінен дүрыс шешім қабылдаған кезде, тәжірибелі ұстаздар үйрету уақытында ізденісті жағдайды туғызады. Адамның қозғалыс тәжірибесі бүрын игерілген әр түр л і қо зға л ы с та р д а н , іс ке р л ікте р мен дағд ы л ард а н түрады . О ларды ң кө пш іл ігін біз жеткілікті түрде жиі қолданамыз, кейбіреулер өз кезегін көп уақыт күтеді. Берік меңгерілген дағдылар жүйелі жаттығусыз-ақ үзақ уақыт бойы сақталады. Әлдеқашан ұмыт болған қозғалыстарды еске түсіре отырып, үзақ жы лғы ү зіл іс те н кейін адам ны ң ко н ькид і ж а ңа д а н те бе
б а ста уы н а қалай
таңданбассың. Ж аңа қо зға л ы с та р д ы м е ң ге р у д е гі б ізд ің м ү м кін д ікт е р ім із бүры н и ге р іл ге н қо зға л ы с тәжірибелерімен де тығыз байланысты. Аз немесе кө б ір е к күр д е л і қо зға л ы с та р д ы ң барлы ғы да қарапайым қимылдар қорына байланысты. Қозғалыс элем енттеріне үйрету барысында қателерді ғана көрсетіп қоймай, оларды түзете алған жағдайда балаларды мақтап отыру қажет. Үн ем і е сін е тү с ір іп о ты р уға асы қпа ң ы з және нүсқауды көп бермеңіз. Талап етілген баланың өзі немесе аз ғана көмекпен қол жеткізсе, онда ол өз жумысынан ләззат алады, ал қалыптасқан дағды орнықты болады. Сабақта қарапайым бірнеше жаттығуларды меңгерсе, олардың ішінен 2-3 онша күрделі еместерін біріктіріп, балалардың дербес оры нд ауы на усы н у қажет. О ры н д ал ғанд ард ы талдап, сосын эл ем енттерд і б ір іктір ге н күйде жаңадан қайталау керек. Біз төменде мақсат белгілері бойынша топтарға біріктірілген күрделі емес жаттығуларды келтіреміз. Бар құрал жабдықтарға сәйкес бұл жаттығуларды өздеріңіз ойластырған жаттығулармен толықтыруға болады. Әр сабақты бүрын игерілген жаттығуларды біріктіріп қайталаумен бастауды үсынамыз. Үйрету үшін эр топтан 2-3 тен көп болмайтын жаттығуларды іріктеп алу керек. Бұл үйретуді шапшаңдатып, сабақты қызғылықты етеді. Салауаттану - салауатты өмір салтының ғылыми негізі. Егемен елдің туын көкке көтеретін, әрине, ө р ке н и е тті ұр п а қ. Е ндеш е сол елдің ел д ігін таны таты н б үгінгі ү р п а қ қандай болуы керек? Өкінішке орай, қазіргі кезде жасөспірімдердің бір бөлігі салауатты өмір салтына қайшы келетін іс- әрекеттерге баратыны барлығымызға белгілі жайт. Сондықтан бүгін білім беру жүйесінде еліміздің ө сіп -ө р ке н д е у ін е сай, заман талабы на жауап б е р е тін р у х а н и -а д а м ге р ш іл ік қа сие тте р ін қалыптастырған, қоғамдықөмірге икемделген, білім және кәсіп, өнер сырларын бойына мұқият сіңірген, қоғам , м е м л е ке т ж әне отбасы алды ндағы жауапкершілігін сезінетін, салауатты өмір салтын саналы түрде таңдаған өркениетті үрпақ тәрбиелеу кезек күттір м е с міндет. Бұл жерде балаларға валеологиялық тәлім-тәрбие беру ерекше орынды. С онд ы қтан в а л е о л о ги я н ы о қы ту бары сы нда балалар мен жасөспірімдердің бойына салауатты өмір салтын қалыптастырумен денсаулықты сақтау және нығайту мәселелеріне айрықша мән беру керек.
8 M 5/2010 В А Л Е О Л О Г И Я Ф у т б о л еж елден б ү кіл қауы м ойнайты н х а л ы қты ң ойын б о л ға н н а н кейін барш аға д енсаул ы қтары ны ң артуы на және жақсаруы на мүмкіндіктуғызады. Қазақстанда футбол ойынымен мыңдаған жастар мен қыздар шұғылданады. Сонымен қатар футбол нағыз атлетикалық ойын болғандықтан жылдамдықты, кұшті, икемділікті, тө зім д іл ікті артты руға үлкен эсер етеді. Ойын барысында футболшылар ауыртпашылығы жоғары ж ум ы сты оры н д а у арқы л ы ф у н кц и о н а л д ы қ м ү м кін д ігін ің артуы на және м ін е з-құ л қы н ы ң психологиялық ерекшелігін жақсартуына мүмкіндігі зор. Нүрбол Муратұлы ЖАҚСЫБАЕВ, Абай атындағы Қаз¥ПУ-дың 3 курс студенті, Алматы қаласы Сондай-ак, Қазақстандағы футбол даму үшін ең алдымен патриотты қ сезім керек. Содан кейін қаржы бө л ін іп, әр жерге м ектептер салынып, а уы л д а р д а н та л а н тты , мықты,
табиғи ж а р а ты л ы сы н а н ж ы лдам б алалар ды тарты п, солардын футболдан сауатын ашу керек. Ауылдарда ж а р ы ста р ө т кіз іп , сол ж ерден мамандар жас таланттарды іріктеп алу қажет.
Футболды жатты қты ру сабақтары жыл бойы әртүрлі географиялық және ауа-райының өзгеруіне байланысты болғаннан кейін футболшылардың ең алдымен төзімді болуына, әр жағдайға үйреншікті бол уы на, д е м е к о р га н и зм н ің сы р тқы күш ке қарсылық туғыза білуінеталап қойылады. Сонымен қатар футбол ойынын спорттың басқа түрлеріне жиі па йд ал ан ы п оты р а д ы . С е б е б і ф утбол ойыны арқылы спо ртты ң басқа түр л е р ін ің өкіл д е р ін е жалпы денелерінің шынығуына, дене қозғалысының дұрыс артуына және ұйы м ш ы лды қ пен досты қ сияқты ерекш е қа си е тте р ін тә р б ил е уге үлкен маңызы зор. Сол себептен Қазақстан футболын барынша дамыту қажет. Бүгінгі күнде футбол - әлемдік аренада үлкен мәнге ие болып тұрған спорттың түрі болғандықтан, қазақстанда да оның өрісін кеңейту қажет. Қазақстандағы футбол командаларының қай- қайсы сы н алып қа р а са ң ы з да, қа за қ
футболистерінен гәрі басқа үлт өкілдерін көптеп кездестіруге болады. Бүлардың көпш ілігі алыс- жақын шет елдерден ақшаға жалданып келеген о йы нш ы л ар екені б а р ш а м ы зға м әлім . М енің ойымша, болаш ақта ф утбол ком андалары ны ң қүрамын толықтай өзіміздің қазақ балаларынан жасақтау қажет. Бұл мәселеге тек спорттық тұрғыдан қар а м а й, м е м л е ке т та р а п ы н а н у л тты қ жанашырлықпен мән берілуі тиіс. Ш ет елде ф утболш ы ларды дайындауда тек олардың шеберлігін шыңдау бағытында ғана емес, со ны м ен қатар
ф утб о л ш ы н ы ң түр м ы сты қ- материалдық жағдайын және жоғары жалақымен қамтамасыз ету жағы да назардан тыс қалмайды. Осы жағдайлардың барлығын қатаң ескере отырып шет ел
кл уб та р ы б а сқа елден келген
футболшыларға өз еліндегіден де жоғары жалақы тағайындайды. Содан келіп футболшылар өз еліне барып мардымсыз жалақыға жалтақтап жүргенше, басқа елдерде жүріп ке л ісім -ш а р тпе н жоғары табыспен жүре беруге мүдделі болады. Футболдың қазіргі жағдайына қарап, әлі де шын жанашырлықтың жоқ екенін аңғаруға болады. Қазақстандағы футболды дамытудың жолдары: жаңа алаңдар салу, қаржы көп қүю, шет елдердің мамандарын тарту, жаңа дайындық тәртібін енгізу, балаларды жастайынан спорт мектептеріне беру, халықаралық жарыстар, турнирлер көптеп өткізу, тәжірибе жинау, халықтың және ойыншылардьщ футболға қызығушылығын, махаббатын арттыру. Мен ф утбол о й ы нш ы сы р етінд е е л ім ізд ің ж а ста р ы н с а л а у а тты өм ір салты на үгіттеу мақсатында спортпен шүғылдануға шақырамын. Спорт - денсаулық кепілі. Қазақстанда футбол өз дәрежесінде дамып, биік тұғырға көтерілуі үшін осы саланың мамандары жастарға футбол ойынын үгіттеп, тиісті жағдайлар жасаса екен деймін.
В А Л Е О Л О Г И Я "DeHt саиф Щ ~ tfbafcu слу Н.Қ. ӘМІРЕЕВА, Мақаншы орта мектебінің ағылшын тілі пәнінің жоғары санатты мүғалімі, Мақаншы ауылы, Үржар ауданы, ШҚО Мақсаты: а) оқуш ыларды дұры с там ақтануға, денесін шынықтыруға, “а с - адамның арқауы” екеніне көзін жеткізу;
ә) салауатты өмір сүруге шақыру; б) зиянды ә д е тте р м е н кү р е с у ге баул ы п, витаминдер туралы мағлумат беру. К өрне кіл ігі : п л а ка тта р , м а қа л -м ә те л д е р , суреттер, кітапшалар. Өту барысы: 1. Сыныпты үйымдастыру. 2. «Дені саудың - жаны сау» атты тәрбие сағаты. 3. Қорытынды. Өтетін орны: тарих кабинеті. Өткізетін сынып: 7-сынып. 1-жұргізуші: Қүрметті оқушылар, ұстаздар, ата-аналар! Біз бүгін «Дені саудың - жаны сау» атты ашық тәрбие сағатын өткізгелі отырмыз. Денсаулықтың мықты болуы көбіне адамның өзіне байланысты. Қаншама адам зардап шегіп, әр түрлі ауруларға шалдығып жұр. 2-жүргізуші: « Д е н са ул ы қ - зор б а й л ы қ» , - д е й д і дана халқымыз. Ойлап қарасаңыз, денсаулық - адам баласына табиғат сыйлаған ең басты байлық. Сау кезімізде сол теңдесі жоқ табиғат сыйының бағасы мен қадірін білмейтініміз өкінішті-ақ. 1-оқушы: Мордва халқында: «Денсаулықтың ш а йқап а л са ң к е с е с ін , енді қайты п то л ты р а а л м а с с ы ң е се с ін » - д е ге н м ақал бар екен. Шынында, денсаулықты оп-оңай жоғалтып алуға болады, оны қайта қалпына келтіріп, түзету өте қиын. 2-оқушы: Өкінішке орай, көптеген адамдар әр қилы «білгіштердің» кеңесімен өздері түрлі ем-дом ж а сап, ке р е кс із д ә р і-д ә р м е к т е р іш іп , те се к тарты п қалғанш а ж үре б еред і. Осы сы рқатқа неліктен душар болдым? - деген сұрақ олардың ойына да келмейді. 3-оқуш ы : Ой е л е гін е са л ы п кө р с е к, бұл сурақтардьщ жауабын табу оңай. Қай уақытта үйықтайсыз? Қалай, немен тамақтанасыз? Жаяу көп жүресіз бе? Бос уақытта қалай демаласыз? Миыңыз шаршағанда, түнде ұйықтай алмағанда нендей шаралар қолданасыз? Арақ-шараппен және те м е кім е н д о с ты ғы ң ы з қа л а й ? О сы л а рд ы ой е л е гін е н ө т кіз ге н д е ға н а не се б е п ті д е р тке үшырағаныңызды түсінесіз. 1-жүргізуші: «Дені с а у д ы ң -ж а н ы сау» демекші, денсаулықты сақтаудың бірден-бір жолы - зиянды, жат қылықтарға үйренбей, салауатты өмір сүру, аурудың айықпас сырқатқа айналуына жол бермеу не м е се алды н ала с а қта н д ы р у ш а ралары н қолдану болы п табы лады М едицинаны ң түпкі мақсаты да осы.
2-жүргізуші: Ауырып ем іздегенше, ауырмаудың жолын іздеген әлдеқайда тиімдірек. 5-оқушы: Адамдардың көпшілігі өз организмінің кез келген ауруға қарсы күресетін табиғи күші бар екенін ескере бермейді. Эр адам аурудың алдын алып немесе ауруды асқындырмай тұрып, табиғи күштерді толықтырып дер кезінде ауруға қарсы жұм ы лды ра б іл ге ні жөн. Өз о р ганизм іне билік жүргізіп үйрену - кез келген аурудың алдын алудың бірден-бір кілті. Әрине, оған жас кезіңнен әрекет ж а са уы ң керек. Бүл т ә с іл д і м е д иц ин а д а - а д а м д а р д ы ң ө з ін -ө з і ш ы ны қты р уы нем есе тэрбиелеуі деп атайды. 6-оқушы: Егер эр адам ақылға салып, табиғаттың ө зіне
с ы й л а ға н м ү м кін д ікт е р ін оры нды пайдаланып, гигиеналык, тәртіпті бұзбай жүрсе, денсаулығына зиян келтірмей үзақ өмір сүрген болар еді. Сол себепті адам затты гигиеналы қ тәртіпті бүзбай, дүрыс өмір сүруге баулып, сондай өмірдің қажеттілігіне көздерін жеткізу керек, - дейді белгілі ғалым, кардиолог, академик И,М. Амосов. 1 -ж ү р гіз у ш і: Осы а ка д е м и к, ка р д и о х и р у р г Н.М. Амосов денсаулықжайында 9 қағида үсынады. Соны тыңдап көрелік. 7-оқушы: 1. Аурудың болуына көбіне табиғат та, қоғам да кінәлі емес, тек адам ны ң өзі ғана кінәлі. Адам кебінесе жалқаулықтан, қомағайлықтан ауырады. 2. Медицинаға сене бермеңіздер. Ол көптеген а ур ул а р д ы ж аман е м д е м е й д і. Б ірақ, адамды сауықтырып та жібермейді. Әзірше, ол тіпті адамды сау болуға да үй рете алм айды . Оның үстіне, д ә р іге р л е р д ің қа р м а ғы н а тү с іп қал уд ан сақ болыңыз! Олар сендерге жоқ ауруды таңып қоюы мүмкін. 3. Дені сау болуы үшін адамның өз басы үдайы және айтарлы қтай күш жұмсау керек, адамның денсаулығы өз қолында. 8-оқушы: 4. Күш жұмсау мөлшері, негізінен, ынталандыру арқылы анықталады. Ынталандырулар -м ақсатты ң м а ң ы зд ы л ы ғы м е н , у а қы тп е н ж әне оған жету м ү м кін д ігім е н а н ы қта л а д ы . Ә рине, ол әрбір адамның мінезіне де байланысты. Өкінішке қарай, 10 №5/2010 В А Л Е О Л О Г И Я адамның сырқаты асқынып, өлім жақындағанда ға н а д е н с а у л ы қ аса м а ңы зд ы м а ке т р е тін д е адамның көз алдына келеді. 5. Денсаулық мықты болу үшін адамға мынадай 4 шартты бүлжытпай орындау қажет: дене еңбегі, тамақ ішуді, уақытты дұрыс пайдалану, шынығу және демала білу. Оның бесінші шарты - бақытты өмір сүру! 6. Табиғат ана м ейірбан ғой. Қимыл жасап, біраз алқынып, терлеп-тепшіп, қан тамырыңыз екі есе қатты соғатындай етіп, күніне 20-30 минуттан дене шынықтыруымен айналыссаңыз жетіп жатыр. Егер осы уақытты екі есе көбейтсеңіз, тіпті жақсы. 9-оқушы: 7. Адам өзін та м а қ іш уд е ш е кте у і керек. Салмағыңы зды бір қалыпты сақтаңы з, ол орта е се п пе н б о й ы ң ы зд ы ң ү з ы н д ы ғы н а н 100 сантиметрді алып тастағандағы санға тең болғаны тиімді. 8. Өзін-өзі босаңсыта білу де - ғылым, бірақ оған қосымша, м інез-қүлықтың да тәуір болғаны дурыс.
9. Д е н с а у л ы қ о тб а с ы н д а д а, ж ұм ы ста да бақытты болуға өз үлесін қосады, бірақоны белгілей алмайды Бір нәрсе ақиқат: ол - кез келген аурудың адамды бақытсыз ететіндігі. 2-жүргізуші: Сонымен, денсаулық үшін күресу керек пе, жоқ па? Ойланыңыздаршы? 1-жүргізуші: «Ас - адамны ң арқауы», - дейді ха л қы м ы з. Д е н с а у л ы қты с а қта у - д үр ы с та м а қта нуд а н б а ста л а д ы . Т а м а қта ғы қо р е ктік за тта р , са п а сы ж а ғы н а н , адам о р га н и з м ін ің мұқтажын өтеуі қажет. Әсіресе, тамақ нормасын әркім өзі ақылмен мөлшерлеуі тиіс. «Ас десе асты- үстіне түсіп, қүлқыны қүру - хайуанды қ болса, керісінше, кекірейіп тамақ татпау - ноқайлық, тым қүнықпа және ас ішуді де үмытпа», - дейді белгілі академик, физиолог И.П. Павлов. 2-жүргізуші: Диетологтардың айтуы бойынша, кез келген аурудың әкесі белгісіз болғанымен, шешесі белгілі. Ол - орынсыз, артық ішкен ас! Сондықтан, қанағат - табиғаттың одақтасы және денсаулық сақшысы. “ Батпайтын ас - жеген адамның өзін жейді. Сол себепті, жегенің бойға сіңсін десең, ш амадан аспа", - деп ж азады ш ы ғы с ғалымы Абуль Фарадж Көрініс: "Ауру астан". 10-оқушы: Бірдей емес жүрт барлық, Бірі -т о л ы қ , б ір і- арық. Байланысты ол талғамға, Қоректенер тағамға. Алуан түрлі азық бар, Ет, май, сүт пен балықтар. Көкөністер, жидектер, Витаминдер, жемістер. Ұлттықтағам қорегі, Халқымыздың мол тегі. Бауырсағы, шелпегі, Тандыр наны, күлшесі. Ірімшігі, сүзбесі, Шыжығы мен сірнесі. Қойдың майы, қаймағы, Кілегейі, саумалы. Шалап, көже, қымыран, Шүбат, қымыз һәм айран. Уыз, қатық, сүттағы, Малта, сықия, қүрттары. Науат, торта, жент, қағы, Талқан, қоспа, ақ тары. Қазы-қарта, жал-жая, Сүр ет, ш ү ж ы қ - балдай, ә! 1-жүргізуші: Қазақхалқының үлттықтағамдарына не ж етсін, ш іркін! О сы ларды өзім із дайындап, солармен ғана қоректенсек, нұр үстіне нүр болар еді.
2-жүргізуші: Тамақтану ережесі жөнінде не айтар екенсіңдер? 11-оқушы: “Ac - адамның арқауы" - деген сөз бар ежелден. Бойға сіңіп тарқауы, Үшін керек ереже. Таңдағандай киімді, Тамақтанғын тиімді. Тамақты ішкін күнде сен, Белгілі бір мезгілде. Таңертең, түс, түстен соң, Жатар алды кезінде. Ac ішерде асықпа, Үзақ отыр, көп шайна. Аса суық, ыстықта, Болмасын ас абайла. Мәлшерден тыс тек тойма, Сонда тағам берер күш Жатарда көп жеп қойма, 2 сағат бұрын іш. 1-жүргізуші: Рақмет. Өте дұры с айттың. Осы ережені естен шығармайық, достар. 12-оқушы: М едицинада витаминдердің 30-ға жуық түрі бел гіл і. Олар адам ағзасы ндағы зат алмасу үрдісін жақсартып, организмнің әр түрлі а у р у л а р ға қа р сы тұ р у қ а б іл е т ін а р тты р а д ы . О рганизмге витаминдер жетіслегенде адамның езінен өзі күш қуаты кеміп, бір түрлі әлсіреп, шаршап ш а л д ы ққы ш к е л е д і. Е ш те ңе ге зауқы со қпа й , болмайтын нәрсеге ашуланып, жүқпалы ауруларға тез беріледі. 13-оқушы: Витамин А - ж үм ы р тқа \ көз жақсы көреді, сары май \б а у ы р ға өте пайдалы. кілегей
В 1 тиамин - күріште \ сүтте \
\а д а м ға қуат береді. бүйректе / етте В 2 рибоф лавин - қара нан сүт тағамдары адамның өсіп дамуына қажет. Валеология. Д ен са ул ы қж ә не өмірлікдагдылар жүктеу/скачать 1,91 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|