Педагогических работников по актюбинской области
жүктеу/скачать 5,85 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ҤШТІЛДІ БІЛІМ БЕРУ – БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІКТІҢ НЕГІЗІ Жазыкова Р.Б., Амантаева С.А.
- Сабақтың тақырыбы
- Сабақтың әдістері
- Дені сау адам Ұқсастығы Сырқат адам
- 5. Ҥйге тапсырма
- Пайдаланылған әдебиеттер
Пайдаланылған әдебиеттер: 1.Уҽлиханов. Таңдамалы. Алматы: Жазушы, 1985 2. Педагогика. Дҽріс курсы. Алматы: Нҧрлы ҽлем, 2003 3. Алдамбергенова Г.Т. «Қазақ халық педагогикасында қыздарға моральдік-этикалық тҽрбие берудің негіздері: Пед.ғыл.докт.дис.автореферат, -Алматы, 2009 4. Қорқыт ата кітабы. Оғыздардың батырлық жырлары: Эпос. (Ауд. Ҽ.Қоңыратбаев, М.Байділдаев Алматы; Жазушы, 1986 5. Г.Р.Бахтиярова. Қазақ халқының дҽстҥрлі педагогикалық мҽдениеті: тарих, теория жҽне практика. Ақтҿбе, 2012
ҤШТІЛДІ БІЛІМ БЕРУ – БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІКТІҢ НЕГІЗІ Жазыкова Р.Б., Амантаева С.А., қазақ тілі пҽнінің оқытушылары, «Ақтҿбе медициналық колледжі» МКҚК Қазақстан Республикасы Ақтҿбе қаласы
Тіл –қай халық ҥшін де аса қҧдіретті ҽрі қастерлі ҧғым. Ол ҽр адамның бойына туған анасының сҥтімен еніп қалыптасады.Сондықтан да біз тілімізді дҥниедегі ең қасиетті, ең ардақты жан - анаға теңеп, оны ана тілі деп ардақтаймыз.Кҿрнекті ақын Мҧхтар Шаханов ҿзінің «Тҿрт ана» ҿлеңінде ҽрбір халық ҥшін қасиетті ҧғымдарды тайға таңба басқандай қылып атап кҿрсеткен: ...Ҽр адамда ҿз анасынан басқа да, Ғҧмырына етер мҽңгі астана, Демеп жҥрер, жебеп жҥрер арқада, Болу керек қҧдіретті тҿрт ана: Туған жері– тҥп қазығы, айбыны, Туған тілі– мҽңгі ҿнеге айдыны, Жан байлығы, салт-дҽстҥрі – тірегі, Қадамына шуақ шашар ҥнемі, Жҽне Туған тарихы, Еске алуға қаншама Ауыр ҽрі қасіретті болса да...[1] Ана тілі –халықпен бірге жасасып, ҧрпақтан-ҧрпаққа қарым-қатынас қҧралы ретінде жететін ҧлы мҽдени мҧра, баға жетпес қазына. Ҧлттың ҧлылығын, елдің елдігін аңғартатын басты белгі ретінде тіл мҽдениетті, ҽдет- ғҧрыпты, салт-сананы дамытуда ҿзіндік ерекшелік пен кҿрсеткішке ие. Қазақ тілі – мемлекеттік тіл.Қолледжде қазақ тілі сабақтарында студенттерді кҥнделікті қарым-қатынас тҥрлеріне еркін араласып, қазақ елінің тарихы, ҿнері мен ҽдебиеті, салт-дҽстҥрлері, туған жер, отбасы, табиғат, елтану тақырыптары бойынша сҧқбаттар жҥргізе алу жҽне мамандыққа қатысты арнайы терминдерді меңгерту кҿзделеді.Мемлекеттік тілді саналы меңгерту,оны ҿз деңгейінде қажеттілікке айналдыру арқылығылым мен технологияны, медицина мен басқа да салаларда жаңалықтарды халық игілігіне пайдалану ҥшін халықаралық байланыстарды нығайтып, оларды елімізде тиімді қолдану ҥшін кҿп тіл білетін бҽсекеге қабілетті мамандар даярлау қажеттігі туындап отыр. Бҧл тҧрғыда Елбасы Н.Назарбаев ҿзінің 2007 жылғы28 ақпандағы «Жаңа ҽлемдегі - жаңа Қазақстан» атты Халыққа Жолдауында: «Қазақстан бҥкіл ҽлемде халқы ҥш тілді пайдаланатын жоғары білімді ел ретінде танылуы тиіс»,- деп атап кҿрсеткен[2]. Кҿп тілді оқыту –жас ҧрпақтың білім кеңістігінде еркін самғауына жол ашатын, ҽлемдік ғылым қҧпияларына ҥңіліп, ҿз қабілетін танытуына мҥмкіншілік беретін бҥгінгі кҥнгі қажеттілік. Кҿптілді мемлекеттер арасында ҽлеуметтік –мҽдени қатынастар жасай алатын, тҥрлі елдердің мҽдениеті, ҽдебиеті,
336 тарихымен танысып, қажетін пайдалана отырып, бҿтен мҽдениеттің ішіне сіңіп кетпей, ҿзінің елі мен мҽдениетін басқаларға таныта алатын санатты да саналы тҧлға қалыптастыру – заман талабы.Сондықтанда қазақ тілі сабақтарында студенттер елтану, медицина тақырыбына байланысты мҽтіндер оқып, ондағы негізгі ойды тҥсінуге, ҿз пікірін айтуға, берілген тақырып бойынша қосымша орыс жҽне ағылшын тілінде сҿздердің баламаларын тауып, сҿздік қорларын молайтуға, алған мҽліметтерді толықтырып айтуға ҥйренеді. Ҿмірдің ҽртҥрлі жағдаяттарына тақырыпқа қатысты тҧрақты сҿз тіркестері мен мақал-мҽтелдерді қажетті жерде дҧрыс қолдануды меңгереді. Студенттерді шығармашылықпен жҧмыс істеуге, мемлекеттік тілдің медицинада қолданылуына бағытталған бір сабақтың ҿту барысын ҧсынып отырмыз. Бҧл сабақ орыс тілінде дҽріс алатын студенттермен жҥргізілді. Сабақтың тақырыбы: Денсаулықты сақтау жолдары Сабақтың мақсаты: студенттерге денсаулықты сақтау, салауатты ҿмір салтын ҧстау туралы айтып, ҥш тілде еркін сҿйлеу дағдыларын дамыту.Денсаулықтың қадірін тҥсінуге, жат қылықтардан аулақ болуға тҽрбиелеу.
қалай қабылдап, тҥсінетіндігі сҧралады. Денсаулық сҿзінің - орысша, ағылшынша баламалары айтылады (Денсаулық – здоровье – health). Адамның денсаулығы – қоғамның байлығы. Ҽрбір адам ҿзінің денсаулығының мықты болу жолдарын қарастыруы керек. Ҿйткені, дені сау адамның кҿңіл-кҥйі кҿтеріңкі болып, еңбекке қҧлшына кіріседі. Сондықтан да «Дені саудың – жаны сау» деп бекер айтылмаса керек. Сіздердей жастар – еліміздің ертеңі. Сіздер қазірден бастап денсаулықтың қадірін тҥсініп, жаман ҽдеттен аулақ болғандарың жҿн. 1. оп екіге бҿлініп, топқа ат қойып, ҿздерін таныстырады (Спорт-спорт, sport), (салауатты ҿмір салты – здоровый образ жизни –healthy lifestyle) 2. Спорт жҽне салауатты ҿмір салты деген сҿздермен қатыстырып, ҥш тілде сҿйлем қҧрастыруға беріледі. 3. 2 топқа денсаулыққа қатысты мақал-мҽтел айту жарысы ҿткізілді (2 топта айтылған мақалдардың орысша, ағылшынша баламаларын табады)
Дені саудың –жаны сау. Денсаулық - зор байлық.
Аурудың –жақсысы жоқ, Дҽрінің тҽттісі жоқ Жан ауырса - тҽн азады, Қайғы басса- жан азады.
Тазалық – саулық негізі, саулық –байлық негізі. Ауру адам кҥлкі сҥймес, ауыр жҥкті жылқы сҥймес.[3]. 4.Топтастыру.
5. Оқу бейне фильмдерімен жҧмыс ( алкоголь мен темекінің зияны туралы) Студенттерге екі оқу фильмі кҿрсетіледі. Соның негізінде 2 топқа тҿмендегідей сҧрақтар қойылады: А) Алкогольдің адам денсаулығына тигізетін ҽсері қандай? Ҽ) Темекі тарту ҽуестік пе, ҽлде сҽн бе? Оны қолданбаудың қандай жолы бар? Б) Зиянды заттарды қолданудағы тҽуелділік неге ҽкеп соғуы мҥмкін? В) Жаман ҽдеттердің қоғамға тигізер ықпалы қандай? 6. Ҽрбір топ ҿздеріне берілген тақырып бойынша екі сҿйлемге синтаксистік талдау жасайды. 7. Венн диаграммасы. Студенттер зиянды заттардың зардабы туралы ҿз ойларын ортаға салады. Соның негізінде дені сау адам мен сырқат адамды салыстырады. Дені сау адам Ұқсастығы Сырқат адам
ӚМІР САЛТЫ денсаулық
жаман ҽдеттерден аулақ болу ҧзақ ғҧмыр
сҥйікті іс спортпен шҧғылдану
дені сау ҧрпақ 337 8. Сҿзтҥйін. Студенттер «Денсаулық – зор байлық» тақырыбы бойынша ҿз ойларын ҥш тілде ортаға салады. 4.Қорытынды. Жастар арасында салауатты ҿмір салтын қалыптастыру ҥшін нені таңдаймыз?
5. Ҥйге тапсырма: «Денсаулықты сақтау жолдары» тақырыбында шағын ҽңгіме қҧру. 6. Бағалау. Пайдаланылған әдебиеттер: 1. М.Шаханов «Эверестке шығу» А., «Атамҧра», 2003 ж. 2. ҚР Президенті Н.Назарбаевтың «Жаңа ҽлемдегі - жаңа Қазақстан» атты Халыққа Жолдауы, А.,2007 ж. 3. «Сҿз мҽйегі» (қазақ мақал—мҽтелдері), А., «Қазақ энциклопедиясы», 2007ж. ҤЛКЕН СЫЗБА КІТАБЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ЖЕРІНІҢ ТОПОНИМДЕРІ Жумагазиев А.З., Х.Досмҧхамедов атындағы АтМУ аға оқытушысы Қазақстан Республикасы Атырау қаласы
Ҥлкен сызба кітабы ҿз уақытындағы ірі қолжазбалардың бірі. Сызбаның алғашқы тҥп нҧсқасы Иван Грозныйдың бҧйрығымен 1552 жылы басталып 1556 жылы аяқталған. Ескі сызба 1600 жылы қайта кҿшіріліп ҿнделген. Алғашында бҥкіл Москва мемлекетінің сызбасы деп жазып, кейінен Ҥлкен сызба деп ҿзгертілген. 1626 жылы Москвадағы ҿрт кезенде сызба кітабы жанып кеткен. Тек қана алғашқы ескі нҧсқасы сақталып қалған. 1687 жылы екі сызбаның негізінде жаңа сызба жасалынып оны «Полю» деп аталған. Қазіргі уақытта бҧл сызбаның екеуіде сақталмаған. Сызба туралы дерек 1668 жылы Д.М Башмаковтың деректерінде айтылған, кітаптағы сызбалар ескі сауда жолдарының жҽне ірі ҿзендер бойымен жҥріп отырып сызылып, жазылып отырған. Картада Ресейдің батысынан, оңтҥстіктегі Қырым тҥбегі, Кавказ таулары,шығыста Обь ҿзеніне дейінгі аралықпен оңтҥстікте Каспий теңізі бойы жҽне Бҧхар жеріне дейінгі аралық тҥсірілген. Кітап бірнеше рет редакцияланып жарық кҿрді. Алғаш рет (1773 -1775ж) жылдары Н.И Новинов, 1792 жылы А.И Мусина- Пушкина, 1838 жылы Д.И Языков, 1846 жылы Г.И Спаский, кеңес ҿкіметі тҧсында жан-жақты зертеген. К.Н Сербина болды. Қазіргі таңдағы география ғылымының дамуына байланысты бҧл кітаптың ҥлкен қҧндылығы шамалы. Солай болған кҥнің ҿзінде де қазақ жері топонимдерінің біршама айқын тҥсірілген алғашқы карталардың бірі. Қазіргі кезде сызбаның 37 парағы сақталған. Сондықтан да кейбір аймақтар туралы мҽліметер жоқ. Сызба удайы ҿңделіп бірнеше адамдардың сызуына байланысты бір топоним ҽртурлі аталатын жерлері де жеткілікті. Мысалға Муғалжар,(Урук, Юрюк, Аирюк) деп жазылған. Сонымен бірге кейбір қала, ҿзендерінің географиялық орындарында қателіктеріде жеткілікті. Кітапта қазақ жері туралы мҽліметер болғандықтан қазақстандық ғаламдарда зерттеп ҿз кҿзқарастарын білдірді. Ҽсіресе академик Ҽ.С Бейсенова, професор А.П Горбунов. Жоғарыдағы аталған еңбектерге сҥйене отырып менде ҿз кҿзқарасымды білідіргім келеді. Қазақ жері Жайық ҿзенінен басталып, Тобыл, Есіл ҿзендерінің оңтҥстігінде Сырдария ҿзені бойындағы қалалармен, таулармен аяқталады. Сызбада Яик (Жайық) ҿзені Тобол (Тобыл) ҿзенінің бастауына қарама-қарсы «Оралтывый горы » (Орал тауы) тауынан басталып, Хволым (Каспий) теңізіне барып қҧяды деп жазылған. Ҧзындығы 1050верст. 1верст шамамен қазіргі 1км қашықтықпен пара-пар. Қосымша Жайық ҿзенінің салалары туралыда мҽліметер бар. Ол Салмыш-Сахмор (Ресей ҿзендері)ҿзенінен тҿмен қарай 210 верст аралықа дейін 3 Дюдкгил ҿзендері, олардан тҿмен Ишурклы деп аталатын екі ҿзен, олардан 30верст тҿмен Дузча деп аталатын ҥш ҿзен жайыққа келіп қҧяды делінген. Ҿзендердің барлығы Жалпы сырт қыратынан ағатын Жайық оң жақ салалары. Егер қашықтық дҧрыс есептелсе жҽне Шаған ҿзендері Ишурклы, ал Дузча – Деркҿл жҽне жанындағы ҿзендері болуы мҥмкін. Бҧл ҿзендерге қарама-қарсы Жайықтық сол жағынан Изле (Елек) ҿзенің басталар жерінен, Оралтозы (Оралтауы) тауының аяқталар жерінен Урока (Мҧғалжар) тауының Вор (ор) ҿзеніде Жайыққа барып қҧяды деп кҿрсеткен. Яғни Орал тауымен Мҧғалжар тауын жеке бҿліп атаған. Орал тауына шығысқа қарай Иргиз (Юрую,Иогыз) деген атаулар кездеседі. Қазіргі Ырғыз ҿзені Ақбашлы кҿліне барып қҧяды. Бҧл жердегі Ақбашлы шыныменде тҧзды, ақппақ болып бетіне шығып жатқан шалқар теңіз соры немесе Ырғызбен Торғай ҿзені барып қҧятын Қҧрдым кҿлі болуы да мҥмкін. Шалқар теңіз деп аталғанына қарағанда уақытында улкен кҿл болған шығар. Ал Баян сҧлу поэмасында, Баянның Қҧрдым кҿлінің бойында Қозы мен танысқанын жҽне ол жердің ҽсем табиғаты жазылған. Торғай ҿзені Саук деп жазылса оның сол жақ саласы Бозын- Гинчал- Илген деп аталған. А.П Горбунов мақаласында торғайдың он жақ саласы деп аталған. Олай боса ол Олкейек болуы мҥмкін. Бірақ сызбада сол жақ Біздің таңдауымыз
Спорт Ҿнер
Білім, ғылым
338 саласы деп жазылған олай болса сол жағында Қабырғадан басқа ҿзен жоқ. Мҥмкін бҧл жерде оң сол салалары тҧралы дерек жазылып кеткен шығар. Қазіргі Жем (Гем) ҿзеніне жоғарғы ағысында Темір келіп қҧяды, ал Гем ҿзені хволымға 20верст жетпей қҧмға сінеді. Яғни ол кездің ҿзінде Жемнің Каспийге жетпегендігі кҿрініп тҧр. Юрюк (Мҧғалжар) тауының ар жағында, Саук, Иргиз(торғай, ырғыз) ҿзендеріне қарама-қарсы Қарақҧм, Арак , Барсукқҧм қҧмдары туралы деректер келтіреді. Қарақҧм қазіргі Арал маңы Қарақҧмы, Барсуқҧм қазіргі ҥлкен – кіші Борсық қҧмдары болса, Арал қҧмы А.П.Горбунов жазған кіші Борсық немесе Боршақҧм болуы мҥмкін. Боршақҧмның солтҥстігі Шалқар теңіз сорына дейін жетеді. Шалқар теңізіге барғанда боршақҧмды жазбай кетуі мҥмкін емес. Сағыз ҿзені Қайнар- Сакгыз деп аталып қазіргі арнасы дҧрыс жазылған. Вор (ор) ҿзенінен тҿмен қарай жайықтың сол жағынан атауы маған белгісіз ҥш ҿзен келіп қҧяды дейді. Бҧл ҿзендерден тҿмен тҧз тҿбе тауының тҧсында сол жағынан Илез (Елек) ҿзені келіп қҧяды. Тҧз тҿбе қазіргі карталарда Орынбор облысындағы Ветлянский тауы, белгісіз ҥш ҿзен ор мен Електің арасында болса, бірдей атпен аталса олар ҥлкен, орта, кіші Бҿрте ҿзендері болуы мҥмкін. Бҧл ҿзендер ор ҿзендерінен 120 верст тҿмен орналасқан деген. Олай болса бҧл ҿзендер Ресей жеріндегі тҧз тҿбеден басталатын ҿзендерде болуы мҥмкін. Бірақ бҧл ҿзендердін атауы бірдей емес. Илез ҿзеніне сол жақтан Сҥнгҥрлук (қобда) ҿзені келіп қҧяды. Ойыл ҿзенімен сҥнгҥрлук (қобда) ҿзендерінің аралығында аспуга жҽне кҥей ҿзендері таудан басталып жерге сініп кетеді. А.П горбунов бҧл ҿзендер бҧлдырды жҽне қолдығайты болар деп жорамалдайды. Дҽл осы ҿңірден бастау алатын суы молырақ, шынғырлау туралы дерек жоқ. Индер тауының жанындағы Индер кҿлінің тҧзды екендігі жазылған. Бҧл атаулар ҿзгермелген. Бҧл таудан тҿмен қарай Жайықтан ағып шағатын Бақсай -Сарайшық қаласынан (Сорэчик деп жазылған) оңтҥстікке қарай Жайықтан Саванлы ҿзені бҿлініп шығып Хволимге қҧяды дейді. Бҧл қазіргі Саванлының қҧяр жерінен жайықтың қҧяр жеріне дейін 125 верст деп дҽл есептелген. Батыстан оңтҥстікке қарай Арал теңізі, Сырдария ҿзені, Сарысу ҿзені Ҧлытау арқылы ҿткендігі сызбада кҿрініп тҧр. Аралды- Кҿк теңіз, Сырдарияны, -Сыр деп жазған, кҿңіл бҿлетін жері кендерлік ҿзенінің (Кенгір ҿзені) бірде Сарсаға (Сарысу ), бірде Сыр ҿзеніне барып қҧятындығында. Оларды екі турлі ҿзен ретінде жазған. Менің ойымша Кенгір ҿзенімен Сарысудың қосылған жерінен тҿмен қарай кенгір деп жазып жіберуде мҥмкін. Себебі Сарысу Кенгірмен тҥйіскен жеріне дейін, жаз айларында тартылып қалатын кездеріде болады. Мҥмкін бҧл дерек екі тҥрлі адамның жазғаныда болуы мҥмкін. Негізінен Сарысу Телікҿл кҿліне келіп қҧяды. Мҥмкін ертеректе Сырдарияға қҧйғанда болар. Соған сай ескі арналары сақталынып қалып сол арқылы жорамалдаған шығар. Қазіргі картамен есептесек кендерлік ҿзені Сырдарияға қҧйды дегені дҧрыс емес болып шығады. Соук ҿзені мен Ақбашлы кҿлінің арасында Анкҿл кҿлін жазған. Бҧл қазіргі улы жыланшық ҿзені келіп қҧятын Ақкҿл ортағасырлық картограф Зеленчик (Улы жыланшық) кендерлік (кенгір) Сыр ҿзендерімен, Карачатова (Қаратау) тауларының арасында қазақ ордасы барын жазады. Яғни ол кездерде қазақ хандығын кейіннен пайда болды. Киргиз демей дҧрыс кҿрсеткен. Сыр ҿзенімен жоғары байлай кҿтеріліп қазіргі Қызылорда, Оңтҥстік Қазақстан облысы жеріндегі орта ғасырлық қалаларды картаға тҥсіріп Тянь-Шаньның батыс бҿлігін Пеги (Алатау) таулары деп жазған. Атап ҿтсек сҥнақ (қазіргі Сҥнақ ата бҧрынғы Ақ орданың астанасы болған Сығанақ қаласы) қаласынан 90верст Аркан, Арканнан 60 версте яғни курган (Жаңақорған) Жаңақорғанана 70верст жерде Акнҥрган (ортағасырда Аққорған қаласы болған),Акнҥрганнан 110 верст жерде Сойрям (Сайрам) қаласынын болғандығын жазған. Ар Тарих Ясырван, Аркан қалалары туралы мҽлімет жоқ. А.П.Горбунов Ясырванды Тҥркістанның жанында, Арканды Отырар деп топшылайды. Менің зертеуім бойынша. Ҥлкен сызбада Ясырванмен Тҥркістанның арысы 100 верст Сҥнақпен арақашықтығы 90 верст. Олай болса ол Тҥркистанның жанында болуы мҥмкін емес. Бҧл арақашықтыққа сай келетіні Сырдарияның сол жағалауындаорналасқан сол кездегі ірі қалалардың бірі Сауран қаласы келетін сияқты Ал Арком қаласы Тҥркістанан 140 верст, Жаңақорғаннан 60 верст болса Отырарға мҥлдем келмейді. Отырар Жаңа қорғаннан 150верст қашықта орналасқан екіншіден ол кезде Отырар қаласы Монғол шапқыншылығынан кейін қирап қалған болатын. Тарихи деректермен салыстырып кҿрсек XVII ғасырларда гҥлденген қалалардың бірі Аркук қаласы болған, кейбір деректерде Артық ата. Сызбадағы арақашықтық дҧрыс болса шамамен осы қалаға келеді. XVII ғасырдан кейін қазақ жері картаға біршама толық тҥсіріле бастады.
1.
Ураносов А.А. К истории составления Книги Большому чертежу //Вопросы истории естествознания и техники. Вып. 4. 1957. С. 188–190. 2.
3.
Полевой Б. П. Сибирская картография и проблема Большого чертежа // Страны и народы Востока, 1976, вып. XVIII. С. 213-227. 4.
Барандеев А. В. Гидрографические термины тюркского происхождения в «Книге Большому Чертежу» // Советская тюркология.— Баку, 1987. № 5. — С. 76-85. 5.
6.
Книга Большому Чертежу — Издание осуществлено в 1950 году в Издательстве Академии наук СССР (формат DJVU) 339 АҒЫЛШЫН ТІЛІ САБАҚТАРЫНДА ҤШ ТІЛДЕ СӚЙЛЕУ БІЛІКТІЛІГІН ДАМЫТУ Каскырбай Ж.К., Елек орта мектебінің ағылшын тілі пҽні мҧғалімі Қазақстан Республикасы Ақтҿбе қаласы
Алғаш рет Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ҽ.Назарбаев Қазақстандағы тілдердің ҥш тҧғырлығы туралы ойды 2006 жылы Қазақстан халқының Ассамблеясында айтқан. 2007 жылғы « Жаңа ҽлемдегі жаңа Қазақстан» Жолдамасында Елбасы « Тілдердің ҥш тҧғырлығы» - «Триединство языков» мҽдени жобасын кезеңдеп іске асыруды ҧсынды. Мемлекет басшысы: ―Қазақ тілі ҥш тілдің біреуі болып қалмайды. Ҥш тілдің біріншісі, негізгісі, бастысы, маңыздысы бола береді. Қазақ тілі – Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі. Жҽне оған қамқорлық та сондай дҽрежеде болады‖ деп сендірді. Орыс жҽне ағылшын тілдерін оқып ҥйрену білімнің, ҧлттың бҽсекеге қабілеттілігін шыңдай тҥсетін, экономикалық мҥмкіншіліктерімізді арттыратын бірден-бір тетігі дей келе, жаһандануға бейімделуді, замана кҿшінен қалмай, осы ҥш тілдің ҥйлесіміне қол жеткізу арқылы тілімізді, дінімізді, дҽстҥрімізді сақтап қала аламыз, — деді. Ағылшын тілі – бҥгінде халықаралық қатынастың, ғылым мен техниканың, бизнес пен журналистиканың барлық салаларында кеңінен қолданылып келе жатқан тілдердің қатарына жатады. Тіл ҥйрету туралы жазылған ҽдістемелік жҽне ғылыми материалдарды зерделей келе, ҥш тілде оқытудың тиімділігіне тоқталуды жҿн деп санап, осы тақырыпта жинақтаған. Тақырып бойынша ҿзіміздің сҿздік қорымызды кеңейту мақсатында лексикалық тақырыптар, материалдар қолдану арқылы: мысалы жаңа сҿздермен таныстыру, ҥш тілде аудармасын ҥйрену, мысалдар келтіру. Лексиканы меңгерту ҥшін тҥрлі ҽдіс - тҽсілдер пайдаланылады. Нақты мағыналы сҿздерді суреттер, зат, макет арқылы тҥсіндірген жҿн. Абстрактілі мағыналы сҿзді тҥсіндіру ҥшін аударманы қолдану жҽне тіл кҿрнекілігі арқылы тҥсіндіру қажет. Ал тіл кҿрнекілігі дегеніміз - сҿздің мағынасын контекст арқылы, синонимдер мен антонимдер, сҿздің қҧрамдас бҿліктерін талдау арқылы тҥсіндіру. Мысалы: тҿменгі кластарда суреттер мен заттарды кҿрсетіп оқушылар сол суретке сайкес сҿздерді ҥштілде жазу керек. Тақырып: School/ school things English қазақша
русский school
мектеп школа
teacher мҧғалім
учитель classroom кабинет класс болмесі Тақырып: Country English
қазақша русский
сountry мемлекет страна capital
бас қала столица
president президент президент Мақал-мҽтелдерді ҥш тілде ҥйрену адамның ой-ҿрісі мен сҿйлеу мҽдениетінің кҿркемдік дҽрежесін арттыруға кҿмектеседі, тілін байытып, ақыл-ой деңгейін кеңейтіп жҥйеге тҥсіреді.Оқушылар ҥш тілде мақал- мҽтелдерді қызығып, зор ынтамен жаттап ҥйренеді. Ағылшын мақалдары мен олардың қазақ, орыс тілдеріндегі баламаларын ҥйрену арқылы сҿйлеу қабілетін дамыту. Мақал-мҽтелдерді ҥйрену барысында сабақта «Жалғасты» ойынын ҧйымдастыруға болады. Сҽйкестіргеннен кийін сол мақалдың қазақ, орыс тілдеріндегі баламаларын табу керек.
Оқушылар ҽр ай сайын шамамен 10-15 мақал-мҽтелдерді ҥш тілде ҥйреніп отыру керек. Сабақ барысында оқушылар ағылшын тілінде мақал-мҽтелдердің айтылуын ҥйренумен қатар, олардың мағынасын қазақ, орыс тілдерімен салыстырамыз. Ағылшынша, орысша,қазақша мақал-мҽтелдер бірдей болады. Келтірілген мысалдардан кейін қазақша мен орысша мақалдар, ҥшеуі де қҧрлысы мен мағынасы жағынан бірдей, бір-бірінің тура аудармасы болып келетініні белгілі. Кейде 3 тілдегі мақал-мҽтелдер бір-бірімен тек алынып отырған тақырып, білдіретін мағынасы жағынан ҧқсас болуы мҥмкін. Екіншіден, ағылшынша, орысша, қазақша мақалдардың синонимдері болады. Кейде мақалдар ҿз синонимдерімен тек образдармен ерекшеленеді, кейде мағынасы жағынан ҥндесіп, ҧқсас болады. Мысалы:
Better late than never - Ештең кеш жақсы - Лучше поздно чем никогда. All is well that ends well.- Жақсы біткеннің бҽрі жақсы. -Все хорошо, что хорошо кончается. Tastes differ.- Талгамға талас жоқ. - О вкусах не спорят. Better late thannever A friend in need is a friendindeed.
East or West
home is best 340 Тіл байлығын арттыру мақсатында мҽтінмен жҧмыс жҥргізудің ерекшелігі зор. Мҽтіндегі сҿйлемдерді ағылшын тілінен қазақ тіліне, қазақ тілінен орыс тіліне аудару, сҿздердің ҥш тілде аудармасын табу арқылы оқушыға сол мҽтінді толық меңгертуге болады. Соның нҽтижесінде бала ҥш тілді қатар меңгере алады.Мҽтінмен жҧмыс1. Мҽтіннің мағынасын ашатын сҿлемдерді қазақ тіліне аудару.2. Фразалық етістіктерді қазақ жҽне орыс тіліне аудару. (look for - іздеу - искать; get along with - тіл табу - ладить)3. Жасырылған сҿздерді тауып ағылшын, орыс жҽне қазақ тілдерінде аудармасын айтуға болады. Astana is a very modern and beautiful ......... . ( city - қала - город ) Nauryz is the most popular ......... . ( holiday - мереке - праздник ) 4. Мҽтінді таңдаған тілде мазмҧндап беру. Оқушылардың ҥш тілде еркін сҿйлеу біліктілігін дамытуды жҥзеге асыру барысында мынадай міндеттерді шешу кҿзделеді: оқушылардың ҥш тілде еркін сҿйлеу біліктілігін дамытуда оқыту технологияларын тиімді пайдалану; заманауи интерактивтік жҽне инновациялық технологияларды қолдану; ҥш тілде де қарым – қатынас жасауға, сҿйлеуге ҥйрету; ҽр студенттің тілдік қабілетін толық ашу; сҿздік қорын молайтуда аударма жҽне тҥсіндірме сҿздіктерін пайдалана алу; танымдық қызығушылығын қалыптастыру. Қазіргі тиімділігі жоғары оқыту технологияларының жалпыға танылған тҥрлері: модкльдік оқыту, проблемалық оқыту, жеделдетіп оқыту, даралап оқыту, ақпараттық оқыту, деңгейлеп оқыту, жобадай оқыту технологиясы, сатылай кешенді талдау, ойындық технология, коммуникативтік технология, т.б. Ағылшын тілін оқыту барысында инновациялық технологияларды қолдану студенттердің басқа тілде қарым – қатынас жасаудың барлық қырларын жан – жақты кҿруді қалыптастырудың бірегей мҥмкіндігін білдіреді. Ағылшын тілін ҥйрену арқылы сол тілді ҥйреніп отырған елдің мҽдени мҧраларымен, тарихымен, ғылым саласындағы жетістіктерімен, ҽдебиетімен, ҿнерімен танысады жҽне пҽнаралық байланыстарды жҥзеге асыруға да мҥмкіндік жасайды.
жүктеу/скачать 5,85 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|