Педагогикалық жоғары оқу орны мен білім беру ұйымдары

438 

 

Шалдыбаева Бақытгүл Төлемісқызы 

Рудный қаласы əкімдігінің  

“№1 орта мектебі» КММ, Рудный қ. 

 

ҚАЗАҚ ТІЛІ САБАҚТАРЫНДА СЫН ТҰРҒЫСЫНАН ОЙЛАУ 

ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІН ПАЙДАЛАНА ОТЫРЫП, 

ОҚУШЫЛАРДЫҢ ТІЛДІК ҚҰЗЫРЕТТІЛІКТЕРІН ДАМЫТУ 

 

АННОТАЦИЯ 

Ұсынылып  отырған  мақалада  мұғалім  сын  тұрғысынан  ойлаудың  теориялық  жəне  прак-

тикалық негіздерін қолдану тəжірибесімен бөлісті. Осы негіздер 21 ғасырда қажетті оқушылардың 

дағдыларын  шығармашылық,  коммуникативтік,  сараптамалық  ойлау  ынтымақтастыққа  ықпал 

ететін тілдік құзыреттілікті дамытуда мүмкінді береді. Мұғалім бағыттайды, кеңес береді жəне 

бақылайды, оқушылар өз бетімен жоспарлайды, орындайды, өздері талдайды жəне өздері бағалай-

ды.  Осы  технология  аясында  қазақ  тілін  оқытудағы  мақсаты  əдістер  мен  тəсілдер  анықталды. 

Мақаланың негізгі міндеттері: 

-жалпы педагогикалық технология ретінде СТО технологиясының ерекшеліктері, мақсатта-

ры, міндеттері мен тəсілдерін анықтау; 

-сын тұрғысынан ойлаудың мағынасын түсіндіру; 

-оқыту үрдісінде СТО қолданудың қажеттілігі мен мүмкіндігін дəлелдеу;  

-сабақта қолданылатын СТО тəсілдерін ұсыну:  

Сонымен,  мақаланың  зерттеу  объектісі-  қазақ  тілін  оқыту  үдерісі  болады,  қазақ  тілі 

сабағында СТО қолдану. 

Түйінді сөздер: сын тұрғысынан ойлау, дамыту, тұлға, тілдік құзыреттілік, мұғалім, оқушы 

əдіс. 

АННОТАЦИЯ

 

В данной статье  представлен опыт деятельности учителя с применением теоретических  и 

практических основ применения критичекого мышления. Настоящие основы позволяют развивать у 

учащихся навыки, необходимые в 21 веке: коммуникабельность, креативность, аналитическое мыш-

ление,  развитие  языковых  компетенций  способствующие  сотрудничеству – учитель  направляет, 

консультирует  и  контролирует,  учащиеся  самостоятельно  планируют,  выполняют,  самоанализи-

руют  и  самооценивают.  В  рамках  данной  технологии.выявлены  целесообразные  методы  и  приемы 

преподавания казахского языка. Основные задачи статьи предполагают: 

- выявить особенности, цели, задачи и приемы ТРКМ как общепедагогической технологии; 

-объяснить значение критического мышления; 

- обосновать возможность и необходимость применения ТРКМ в процессе преподавания. 

- представить приемы ТРКМ, используемые на уроках; 

Таким  образом,  объектом  исследования  статьи  является  процесс  преподавания  казахского 

языка, а предметом - применение ТРКМ на уроках казахского языка. 

Ключевые слова: критическое мышление, развитие, личность, лингвистическая компетенция,  

учитель, учащийся, прием 

ABSTRACT 

This article presents the experience of the work of the teacher with the theoretical and practical basis 

for the use of critical thinking. These bases allow students to develop skills needed in the 21

st

 century, such 

as communication skills, creativity, analytical thinking, the development of language skills that are 

facilitated cooperation- the teacher guides, advises and monitors while students independently plan, do, 

analyze and evaluate themselves. Within the framework of the article suitable methods and techniques of 

teaching the Kazakh language are revealed. The main objectives of the article suggest: 

-to identify peculiarities, goals, objectives and techniques of TDCT as the technology of general 

pedagogy; 

-to explain the importance of critical thinking; 

-to substantiate the possibility and the need of the use of TDCT in the process of teaching; 

-to present the methods of TDCT used in the lessons. 

Thus, the object of the research of the article is the process of teaching the Kazakh language and the 

subject is the use of TDCT in the lessons of the Kazakh language. 

Keywords::critical thinking, development, personality, linguistic competence, teacher, student, method 

439 

 

 «Сабақ беру үйреншікті жай шеберлік емес,  

ол үнемі жетілдіруді қажет ететін,  

үнемі жаңаны табатын өнер” 

 Ж. Аймауытов 

 

 

Қазіргі  кезеңде  білім  берудің  сапасын  жақсарту,  əдістемелік  негізін  өзгерту  заман 

талабына  сəйкес  туындап  отырған  қажеттілік.Өйткені,  мектептің  əр  күні  көптеген  ғылыми 

жаңалықтарға, терең əлеуметтік өзгерістерге толы. Бұрын оқу үрдісінде мұғалім басты роль 

атқарған  болса,  қазір  оқушының   белсенділік  көрсететін  кезі  туды.  Сабақ  мұғалімнің  емес, 

оқушының  іс-əрекетімен  бағаланады.  Қазіргі  заманда  нені  оқыту  емес,  қалай  оқыту 

маңыздырақ  болып  отыр.  Сабақ  барысында  оқушының  ізденуі  мен  зерттеу  дағдыларын 

қалыптастыра отырып, пəнге деген қызығушылықтарын арттыру мақсатында қолданылатын 

технологиялар баршылық. 

Білім  саласында  білімді,  мəдениетті  ұрпақты  тəрбиелеп  өсіруде  маңызды  рөл 

атқаратындардың  бірі  болып  мұғалім  есептелінеді.  Ол  үшін  мұғалімнің  өзі  де  жан-жақты 

дамыған,  сауатты,  ұшқыр  ойлы  болуы  шарт.  Оқушы  ұстаздан  үлгі-өнеге  алады.  Құзырлы 

мұғалімнің  бойында  ағылшынның  педагог-психологы,  əрі  зерттеуші  Шульман  айтып 

өткендей  бас,  қол,  жүрек  сияқты  үш  көмекшілер  болған  жағдайда  ғана,  оқушыларға  білім 

беру сапасы артатының жəне құзырлы мұғалімге айнала алатынын айтып өткен. Дамыған елу 

елдің қатарына қосылуы мен еліміздің болашағы жарқын болу үшін  сапалы білім керектігін 

білдім.  Ол үшін мектеп қабырғасында білім беретін білікті маман иелері қажет деп түсіндім. 

Сондықтан  осы  «Сыни  тұрғыдан  ойлауға  үйрету»  модулін  меңгеріп,  сабақта  қолданып 

отырман.  Пажарес  оқушының  сыни  тұрғыдан  ойлап,  шешім  қабылдай  алатын  тұлғаны 

қалыптастырғысы  келсе,  онда  мұғалімнің  өзі  де  сыни  тұрғыдан  ойлай  білетін,  бойында 

жаңашылдыққа жаны құмар болуды айтқан.  

Қазақ тілі сабақтарында оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау технологиясын 

қолдана  отырып  тұлға  қалыптастыру  тəжірбиесін    сабақтарда  қолданудамын.  Сын 

тұрғысынан ойлауда оқушы болжайды, зерттеп, қорытып, өз ойын жеткізеді, негізін ашады, 

сұрыптайды,  талқылайды,  сын  көзбен  қарайды,пікірін  дəлелдейді,  пікір  алмасады,  ортақ 

пікірге  келеді,  мақсатқа  жетеді,  өзін – өзі  басқарады,  топпен  жұмыс  істеуге  үйренеді,  жан 

дүниесін  өзгертеді,  ойлауды  дамытады,  қызығушылықты  дамытады,  қызығушылықты 

артырады, кез – келген сабақты меңгертеді, оқушы өзін – өзі тəрбиелейді. Əр жеке сабақ бұл 

сабақтар  тізбегінің  бір  бөлшегі.  Ол  кезеңдердің  компонентерінен  тұратын    күрделі  

процессуалдық  жүйе.  Егер  əр  сабақты  кірпіш  қалаған  жүйе  қабырға  деп  қарасақ,  сабақ 

соның бір кірпіші. Егер бұл кірпіштер өз ара жақсы болғанымен , бір-біріңе дұрыс қаланбаса,  

қабырға құлап қалуы мүмкін. 

Мен өз сабақтарымда оқушылардың сөйлеу тілін қалыптастыру мақсатында əр түрлі 

жұмыстарды  өткіземін.  Осы  жұмыстарымның  тиімділігіне  көз  жеткізу  үшін  өткізілген 

сабақтарымда    ұсынамын.  Мысалы 9 сыныпта  «Ата-ананың  парызың  өтеу-  сенің  қарызың» 

тақырыбын  өткенде  «Тоқтатып  бейне-  көрініс  қарау  əдісі»- (балалар  «Торғай»  видеоны 

қарап, мұғалім видеоны кез келген уақытта тоқтатып, сол видео бойынша  сұрақтар  қояды) 

1.Балалар, қалай ойлайсыздар кім отыр? 

2. Əкесі не сұрайды? 

3.Əкесі қайда кетті?  

4.Неге кетті? 

5.Не туралы оқиды? 

6.Баласы түсінеді ме?  

440 

 

Бұл  əдіс  арқылы  сабақтың  тақырыбын  ашады,  оқушылардың  ойларын  “Блум  таксономия»  

стратегиясы арқылы анықтаймын. 

Бұл видео-бейнеде кім болды? 

Мен дұрыс түсінсем бұл əке мен бала ма? 

Неге баласы ашуланды? 

Сен оның орнына болсаң не істер едің? 

Əкесі дұрыс істеді ме, жоқ па? 

Сіз əкесінің орнында болсаңыз не істер едіңіз? 

Сонымен қатар, бұл сабақта «Қос жазба күнделігі» стратегиясын пайдаландым. 

Оқушылардың мақсаты: мақал- мəтелдерді  жинап алу, аудару -бөліктің оң жағына жазады 

1 топ «ал , көріп, анасын,  қызын» 

2 топ «ұл , өсер, көріп, əкені, өсер, көріп , қыз шешені» 

3 топ  «тау əке-асқар , бұлақ ана-бауырындағы» 

 Мағынасын ашу- бөліктің сол жағына жазады 

Мақал- мəтелдер 

Мағынасы  

1.Анасын көріп қызын ал. 

2.Əкені көріп ұл өсер, шешені көріп қыз өсер. 

3.«Əке-асқар тау, ана-бауырындағы бұлақ» 

 

Əрине,  оқушыларға  қазақ  тілінде  мақал-мəтелдің  мағынасын  қазақша  айту  қиынға  соғады, 

бірақ сөздіктер арқылы оқушылар айтуға тырысты.  

Осы  сабақта,  балаларға  «Фишбоун»  стратегиясын  ұсындым  балалар  ата-анасын  қарттар 

үйіне неге апарады? деген мəселені қозғадым. Сол сəтте оқушылар себептер мен деректерді 

келтіріп, қорытынды жасады.  

9  сыныпта  «Ғаламтор»  тақырыбы  бойынша  мен  «Мылқау  кино»  стратегиясын  

ұсындым,  олардың  мақсаты  «Интернет  баладан  артық»  видео-бейнесін  қарап,  сөйлету. 

Сабақты  бекіткенде  осы  тақырып  бойынша  синквэйн,  синту,  диаманта  стратегияларын  

қолданамын. 

Синквейн 

1 – зат  есім 

2  - 2 сын есім 

3 - 3 етістік 

4 – сөйлем, мақал - мəтел, қанатты сөз  

5- синоним 

Синту 

1 – зат есім 

2 - сын есім 

3  бұл сөзге сезімін білдіру 

4  - айтылмаған сын есімдер,  

5  – синоним  

Диаманта 

1-  1, 7 антонимдер

 

2-  2 сын есім бірінші зат есімге

 

3-  3 етістік бірінші зат есімге

 

4-  4 сөз тіркесі

 

5-  3 етістік 2 зат есімге

 

6-  2 сын есім 2 зат есімге 

Мəтін – қазақ тілін оқыту барысында үлкен орын алатын оқыту нысаны.  Біріншіден, 

тілден  білім  беретін  материал  оқыту  мəтіндері  түрінде  болса,  екіншіден,  жаттығулардың 

тұтас мəтін түрінде берілуі де мəтінмен орындалатын жұмыстардың сараланып жүйеленуін 

қажет етеді.  

Мəтіннің қызметін таныту – оқушыға тіл бірліктерін функционалдық тұрғыдан танып-

білуіне,  сол  арқылы  логикалық  ойлауы  бірізді  қалыптасуына  мүмкіндік  береді.  Осыған 

441 

 

байланысты  мұғалім  мəтінмен  жұмысты  жүйелі  жүргізгенде  жəне  оқушының  сауатты  оқу 

дағдысын  қалыптастыра  білгенде  ғана  нақты  нəтижеге  қол  жеткізе  алады. «Иə-жоқ», 

«Дұрыс-бұрыс», «Ыстық  орындық», «Инсерт», «Жуан-жіңішке  сұрақтар», «Деректер 

сөйлейді», «Сюжеттік  кесте»  стратегияларын  қолданамын.  Мысалы  осы  кесте  бойынша 

оқушылар сұрақтар құрастырып, жауап береді, диалог, полилог құрастырады. 

Не? 

Қашан? 

Қайда? 

Не үшін? 

Кімдер? 

Неше? 

Қандай? 

 

 

 

 

 

 

 

Сондай- ақ «Сын тұрғысынан ойлау» технологиясына негізделген сабақ оқушының ой-

өрісін  дамытып,  жан-жақты,  терең  білім  алуына  жағдай  жасап  қана  қоймай,  оқушы  бірде 

басқаға  көмектессе,бірде  басқаның  көмегін  өзі  алады.  Оқушы  білімді  өз  ізденісімен,  өз 

біліктілігімен  алады,  іскерлік  дағдылары  қалыптасып,  артады.СТО  бағдарламасы  негізінде 

өткізілген  сабақтар  оқушының  тақырыпты  толық  меңгеруіне,  өз  бетінше  жұмыс  жасауына 

жəне  уақыт  үнемдеге  өте  ыңғайлы.  Бұл  технологияны  пайдалана  отырып,  оқушылар  мен 

мұғалімге не берді?  

Мен 

 

Оқушылар 

-оқушыларды 

белгілі 

бір 

 

ағымға 

бағытаймын;  

-əр түрлі пікірлермен таластырамын; 

-өздері  шешім  қабылдайтын  жағдайлар 

жасаймын; 

-  оқушыларға  өздері  қорытынды  жасауға 

мүмкіндік беремін; 

- жаңа танымдық жағдаяттар дайындаймын;

- өз ой-пікірлерін қалыптастырады; 

- мəселелерді шешеді; 

-пікірталастарын дəлелдей алады 

-басқа  біреудің  көзқарастарын  бағалай 

алады; 

-бірігіп жасалған жұмысты бағалайды; 

-əр  түрлі  пікірлердің  арасынан    керектігін 

талдай алады; 

-  оқушы  еркін  сөйлеп,  өз  ойын  жасқанбай 

айтуға үйренеді;  

-жағымды қарым-қатынасқа бейімделеді;  

-жұппен, топпен жұмыс істей отырып, бірін-

бірі  сыйлауға,  шешімі  табылмай  жатқан  

мəселені ақылдасып шешуге ұмтылады; 

Өз  мақаламды  Абайдың  сөзімен  аяқтағым  келеді: «Өзін-өзі  сынай  білетін,  талдай 

білетін,  жақсы мен жаманды ажырата білетін адам, əлбетте, күшті рухтың  иесі болады»  

 

Қолданылған əдебиет: 

1.  Мұғалімдерге арналған нұсқаулық. 2013ж  

2.  Дəулетиярқызы А. «Оқытудың əлемдік деңгейдегі инновациялық əдіс-тəсілдері»  

3.  Қазақ тілі мен əдебиеті.-2013.-№ 12.-18-25 б. 

 

 

Шарипова Динара Сейлхановна 

учитель географии 

ГУ «Карабалыкская СШ №1 имени 

М.Горькогоотдела образования 

акиматаКарабалыкского района»  

 

АКТИВИЗАЦИЯ КРИТИЧЕСКОГО МЫШЛЕНИЯ УЧАЩИХСЯ  

НА УРОКАХ ГЕОГРАФИИ ЧЕРЕЗ САМОРЕГУЛИРУЕМОЕ ОБУЧЕНИЕ 

 

АННОТАЦИЯ 

Айтылмыш мақалада автормен қарастырылады, өзін–өзі  бақылау  сияқты  құралымының, 

дербес   жұмысын оқуы - ойлауын  қалыптастырады.  Белгілі  психологиялық   еңбектері жəне өзін - 

өзі бақылау үдерістеріне,  педагогтардың келтіруі. Айырмашылық- соны өзінің тəжірибесінің автор 

442 

 

əдісісіне айналаны жəне əдістерді, дағдыларды үдетпелі  өзін - өзі бақылату  бастапқы мектепте  

оқуы, жағрафия пəнінің  байқауында  өзінің тəжірибесінде  дегенге енеді. 

Кілттік сөздер: өзін - өзі бақылау, дербестік,  жағрафия, ойлау, оқу қызметі,оқушы 

АННОТАЦИЯ 

В  данной  статье  автором  рассматривается,  как  формирование  саморегуляции,  самостоя-

тельной  работы  активизирует  критическое  мышление  учащихся.  Приводятся  труды  известных 

психологов  и  педагогов,  которые  изучали  процессы  саморегуляции.  Исходя  из  своего  опыта,  автор 

внедряет в свою практику приемы и методы развивающие навыки саморегуляции у учащихся в школе 

при изучении предмета география.  

Ключевые  слова:  саморегуляция,  самостоятельность,  самоконтроль,  география,  крити-

ческое мышление, учебная деятельность, ученик

. 

ABSTRACT 

In this article, the author discusses how the formation of self-regulation, self-study activates critical 

thinking of students. Presents the works of famous psychologists and teachers who have studied the 

processes of self-regulation. Based on my experience, the author introduces in his practice techniques and 

methods to develop the skills of self-control of pupils at the school in the study of the subject of geography. 

Keywords: self-regulation, self-reliance, self-control, geography, critical thinking, 

learning activities, student. 

 

В  нынешний  век  высоких  технологий  очень  остро  стоит  вопрос  подготовки  кадров, 

умеющих  критически  и  креативно  мыслить,  выдвигать  смелые  идеи,  адаптироваться  в 

меняющихся ситуациях.  

Стартовой  площадкой  модернизации  образования  ставится  формирование  ключевых 

компетенций.  Задача  современного  образования – научить  ребенка  учиться,  т.е  сформи-

ровать  и  развивать  саморегуляцию  учебной  деятельности.  Поэтому  я  решила  исследовать 

«Как  саморегулируемое  обучение  активизирует  критическое  мышление  учащихся  при 

изучении учебного материала на уроках географии». 

Для  реализации  основной  идеи  фокуса  были  определены  задачи:  рассмотреть,  как 

влияет  критическое  мышление  на  повышение  саморегуляции  учащихся  при  изучении 

учебного  материала  на  уроках  географии;  разработать  и  апробировать  методы,  приемы  и 

средства развития саморегуляции учебной деятельности учащихся при обучении географии; 

выбрать  наиболее  оптимальные  формы  работы  для    отработки  навыков  саморегуляции,  с 

выходом на результат – совершенствование мыслительных действий, актуализация интереса 

учащихся к учению, повышение качества обучения учащихся, повышение степени осознан-

ности  процессов,  повышение  уровня  развития  личностных  качеств:  самостоятельность, 

гибкость в мышлении, поведении.  

Переход  от  традиционного  преподавания  к  современному  развивающему  обучению 

требует  поиска  новых  методов  и  средств  обучения,  обеспечивающих  развитие  саморегуля-

ции  учебной  деятельности  школьников  в  процессе  обучения.  Ученик  должен  стать 

самостоятельным  в  добывании  знаний,  регулировать  свою  учебную  деятельность.  В  целом 

мы  формируем  саморазвивающуюся  личность,  способную  успешно  решать  творческие 

задачи.  Развитие  саморегуляциии  в  обучении  есть  не  что  иное,  как  переход  от  системы 

внешнего  управления  учебной  деятельностью  к  самоуправлению.  Такой  переход - одна  из 

ведущих  закономерностей  возрастного  развития.  Л.С.  Выготский,  рассматривая  процесс 

овладения ребенком знаниями, отмечал, что этот процесс есть путь овладения собственным 

поведением,  путь  к  саморегулированию. [2,с.201]  Данный  фокус  предполагает  адаптацию 

сознательного и обдуманного подхода к развитию критического мышления как учеников, так 

и учителей.  

Вот уже в течение определенного времени, объясняю проблемы саморегуляции у детей 

в  школе,  а  что  представляет  собой  «саморегуляция».  В  моем  понимании  ученик,  обладая 

навыками  саморегуляции  в  первую  очередь  должен  осознать  цель,  что  от  него  требует 

учитель  на  уроке  и  школа  в  целом.  Далее,  в  зависимости  от  понятой  цели,  ему  надо 

продумать план действий и предусмотреть условия, чтобы достичь этой цели. И в результате 

образуется  некая  учебная  деятельность  ребенка  на  уроке,  в  основе  которой,  он  составит 

443 

 

программу  действий,  способов  и  средств  для  того,  чтобы  ее  осуществить.  Что  же  такое 

саморегуляции,  можно  объяснить  кратко,  это  триединый  навык  «АНАЛИЗ  –ПРОГНОЗ–

ОЦЕНКА».[4с.78]  

Теперь  исходя  из  вышесказанного  определения.  Можно  с  уверенностью  сказать,  что  мы 

занимаемся именно развитием самостоятельности работы ребенка на уроке, но это не значит, 

что  развитие  самостоятельности – это  плохо,  нет,  и  даже  на  оборот,  ведь  при 

самостоятельности, ребенок, обладает навыком (способностью) решать проблемы, встающие 

перед  ним  на  пути,  знает,  как  делать  и  понимает  для  чего  это  нужно,  помогает  другим  и 

осознает  нужды  окружающих.  Самостоятельное  обучение  можно  так  же  охарактеризовать 

тремя стратегиями: 

САМОПОМОЩЬ – ПОМОЩЬ РОВЕСТНИКА – ПОМОЩЬ ВЗРОСТЛОГО.   

Но, несмотря на положительные стороны самостоятельного обучения, этого далеко не 

хватает  для  развития  той  личности,  того  человека,  которого  требует  наше  образование  и 

современный мир. Для выполнения перед нами и перед самим ребенком определенных задач, 

мы должны развить в нем в первую очередь навыки самореализации, где учится тщательно и 

основательно  обсуждать  свои  задачи  и  в  результате  может  полностью  регулировать  себя, 

используя  речь  и  мышление.  Здесь  трудно  не  согласиться  с  Марта  Бронсон  о  том,  что 

саморегуляция разделяется на следующие области: 

•  ПОЗНАВАТЕЛЬНАЯ – где  ребенок  самопознает  новое,  где  происходит  его 

метапознание; [1] 

• ЭММОЦИОНАЛЬНАЯ – когда у детей происходит развитие понимания своих эмоций 

и эмоциональных проявлений у окружающих;[1с.29] 

•  СОЦИАЛЬНАЯ – проявляется  в  том,  что  дети  познают  друг  друга,  происходит 

понимание разума других, нисколько не отличающегося от своего; 

•  МОТИВАЦИОННАЯ - в  детях  развивается,  прежде  всего,  чувство  уверенности  в 

своих силах, знаниях и способностях, благодаря чему они преодолевают трудности и учатся 

на своих ошибках.[1с.29] 

 Учителю на много проще увидеть недостатки саморегуляции, и то, как они влияют на 

результаты  учебной  деятельности,  так  как  они  очень  хорошо  проявляются  во  всех 

психических процессах учащихся. 

Настоящий учитель знает, что именно только от него зависит, каким будет ребенок, и 

какое  у  него  будет  будущее,  именно  от  профессионализма  педагога,  где  он  обязательно 

должен  увидеть  заранее  весь  ход  учебного  процесса  (урока),  определить,  на  сколько, 

является новым излагаемый для ученика материал, на сколько, он интересен и значим. Так 

же  не  маловажным  в  развитии  саморегуляции  у  учащихся  является  то,  что  абсолютно 

каждый педагог должен обладать огромными психологическими знаниями, которые влияют 

на  память,  восприятие,  мышление,  воображение  ну,  конечно  же,  на  личность  в  целом.  Мы 

должны  понимать  то,  что  развитие  определенных  функций  саморегулируемого  обучения, 

связанно с познавательными процессами. [5с.64]  

При проведении исследования я очень часто обращалась    к психолого-педагогической 

литературе  и  выяснила,  что  изучением  понятия  «самоконтроль»  занимались  известные 

педагоги  и  психологи.  Педагоги  и  психологи  (Л.И.  Рувинский,  А.Я.  Арет)  рассматривают 

самоконтроль  как  свойство  личности  и  необходимый  этап  процесса  самовоспитания.  Они 

полагают,  что  глубокий  контроль  собственной  деятельности  по  самовоспитанию  может 

осуществляться  с  помощью  самонаблюдения  и  самоанализа,  выступающими  средствами 

самоконтроля.  Есть  другие  теории,  согласно  которым  (Н.Д.  Левитов,  Н.И.  Кувшинов) 

самоконтроль  является  актом  умственной  деятельности  человека,  формой  проявления  и 

развития самосознания, мышления. [3с.126] 

Ряд  психологов  рассматривает  самоконтроль  как  способность  человека  регулировать 

производимое  им  действие,  различать  реализацию  действия  с  заданной  программой. 

Известные  психологи  Д.Н.  Богоявленский,  Н.А.  Менчинская  подчеркивают,  что  "крайне 

важно ...приучать  учащихся  к  самоконтролю,  вырабатывать  у  них  умение  самостоятельно 

444 

 

прибегать  в  случае  необходимости  к  конкретизации  выполняемых  ими  отвлеченных 

операций,  учить  их  самостоятельному  использованию  наглядных  схем,  формировать  у  них 

умение актуализировать представления, стоящие за теми или иными словами". 

Необходимо отметить, что самоконтроль является методомсаморегуляции, которая дает 

возможность  поддерживать  интерес  к  предмету,  влияет  на  улучшение  качества  знаний 

учащихся.  Но  меня  в  большей  степени  интересовал  вопрос  о  саморегуляции  в  учебной 

деятельности. 

Являясь  учителем  географии  в  течение  ряда  лет,  решила  апробировать  методы 

обучения,  направленные  на  совершенствование  навыков  саморегуляции  обучающихся. 

Посещая  уроки  коллег,  анализируя  свой  многолетний  опыт  работы  в  школе,  я  пришла  к 

выводу,  что  у  учащихся  слабо  развиты  навыки  самоконтроля,  так  как  коррекция 

осуществляется лишь на отдельных этапах урока, в связи с нерациональным использованием 

временных рамок урока.  

Исходя  из  выше  перечисленных  фактов,  я  полагаю,  что  с  данной  проблемой 

сталкиваются очень многие учителя.Необходимо внести изменения в преподавание, то есть 

вводить  новые  формы  работы,  опираясь  на  Программу  семи  модулей.  В  целях  содействия 

совершенствования  практикипреподавания  иобучения  применять  на  уроках  стратегии 

критического  мышления  и  другие  формы  работы  (в  частности  групповую  работу)  при 

организации самостоятельной работы. 

Применяемые упражнения отличались от предыдущих заданий тем, что ученикам была 

предоставлена возможность самостоятельно найти ключи к решению вопроса. И эти приемы 

споосбствовалисаморегуляции  учеников.  При  этом  учащиеся  могли  пользоваться 

дополнительными  ресурсами:  учебником,  Интернетом,  дополнительной  литературой. 

Задания, которые я применяла для формирования саморегуляционного обучения, сводились 

к самостоятельной работе учащихся. В результате наблюдений за деятельностью учащихся я 

определила, что создание творческих проектов и усложнение задачи способствуют удовлет-

ворению  потребностей  в  обучении.  Обучение  учеников  своими  сверстниками  развивает 

способности  детей,  служит  примером  для  средних  и  нацеливает  на  повышение  уровня 

знаний  слабых  учащихся.  Теперь  понимаю,  что  главное  это  стимулирование  ситуации 

успеха, и для меня стало важно рассматривать ситуацию не с позиции «Что не получилось и 

почему?», а с позиции «Что вышло замечательно и как мы этого достигли?». Моим ученикам 

нравилось  осуществлять  самоконтроль  на  листах  оценивания,  но  перед  началом  работы 

очень важно познакомить учеников с критериями, по которым будет оцениваться работа.  

В  заключение  своих  рассуждений  хотелось  сказать  словами  французского  полити-

ческого деятеля Луи Огюста Планка «Приблизиться к цели – ещё не значит достигнуть её: не 

дойдя одного шага, можно встретить пропасть, которую не перейдёшь». 

жүктеу/скачать 10,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: