Педагогтың ҥздіксіз білім беру жҥйесіндегі кәсіптік қалыптасуы мен дамуы

33 
 
факультетінің студенттерімен мамандықтың пәндері бойынша жҥргізілген топтық жҧмыстың  
негізінде оның негізгі мәселелері, шешу жолдары, нәтижесі талқыланады. 
Тҥйінді  сӛздер: интербелсенді  әдіс, топтық жҧмыс, педагогикалық  технология, топқа бӛлу, 
жҧмыс нәтижесі, әдіс-тәсілдер, педагогикалық шеберлік. 
 
АННОТАЦИЯ 
В  статье  затронута  групповая  работа  как  один  из  методов  формирования  личности 
обучающихся  в  системе  образования.  Рассматриваются  основные  проблемы  специальных 
предметов  филологического  факультета  проводимые  на  основе  групповой  работы,  пути  их 
решения и результаты.  
Ключевые слова:интерактивный метод, коллобративная работа, педагогическая технология, 
разделить по группам, методы и способы, педагогическое мастерство.  
 
Педагогикалық  технология  –  педагогтің    білім  мен  тәрбие  беру  мақсатына  жетудегі 
бірізді  әрекетінің  жҥйесі,    педагоикалық  жҥйенің  практикада  іске  асырылатын  жобасы. 
Педагогикалық  технология  –  кепілді  нәтиже  беретін  ғылыми  жоба.  Демек  бҧл  ҧғымның 
оқыту технологиясы ҧғымынан аясы кең.  «Технология» ҧғымының негізгі мағынасы ӛнімді 
ӛндіру  ҥдерісінде  шикізаттың  қалпын,  кҥйін  ӛзгерту,    жаңарту  әдістерінің  жиынтығы, 
шеберлікпен  ӛнім  алу  дегенді  білдіреді.  Яғни  технология  –  адамның  басқаруымен 
техникалық қҧралдарды (станок, машина) пайдалану арқылы ӛнім алу. Мҧндағы ең маңызды  
нәрсе – техникалық қҧралдар. Енді осы мағынадағы ҧғымды жоғары мектеп педагогикасына 
аударсақ, онда адамның басқаруымен ең негізгі қызметті оқыту қҧралы атқаратын оқытудың  
тәсілі болып табылады. 
Педагогикалық  технологияның  нысаны  –  кез  келген  әрекетте  оқушы  мен 
оқытушының  бірлігі.  Осы  бірлік  нәтижесінде  білім,  дағды,  іскерлікті  қалыптастыруға 
мҥмкіндік болады.Сӛйтіп, педагогикалық технология жалпы жоба болса, сол жобаны нақты 
іске  асыратын  оқыту  технологиясы.  Педагогикалық  технологияға  ғалымдар  мынандай 
анықтамалар береді:  «Педагогикалық  технология  – оқытудың арнайы формаларын,  әдістері 
мен  тәсілдерін  айқындайтын  педагогика  –  психологиялық  нҧсқаулардың  жиынтығы, 
педагогикалық  процесті  ҧйымдастырудың  әдістемелік  аспабы  (Б.Т.  Лихачев)»,  «Оқу 
процесін іске асырудың мазмҧндық техникасы, практика жҥзінде іске асырылатын белгілі бір 
педагогикалық жҥйенің жобасы (В.П. Беспалько)» т.б. 
Ғалым  –әдіскерлердің  берген  анықтамаларына  сҥйене  келгенде,  жаңа  технология 
дегеніміз  педагогикалық  шеберлікті  жетілдірудің  жолдары  деген  қорытынды  жасауға 
болады.Оқыту  технологиясы  білім  берудің  тиімді  жолдарын  зерттейтін  ғылым  ретінде 
сипатталады. 
Педагогикалық технологияның басты міндеті: 
-әрекет ету, соның нәтижесінде алынған білім, дағды, іскерлікті бекіту; 
-білім алушылардың ойлау, әрекет ету қабілетін жетілдіру; 
- ӛз әрекетін жоспарлау, ӛз бетімен білім алу жолдарын таңдай білу; 
-  оқыту  технологияларының  тҥрлерін,  олардың  қҧрылымын  игерту  және  ӛз 
тәжірибесінде пайдалана білу іскерлігін қалыптастыру. 
Интербелсенді  оқыту  моделін  пайдалану  —  ӛмірлік  ситуацияларды  моделдеуді, 
ролдік  ойындарды  қолдануды,  мәселені  бірлесіп  шешуді  қарастырады.    Оқу  процесінің 
қандайда  бір  қатысушысын  немесе  идеяны  (яғни,  жақсы  оқитындарға  ғана  назар  аудару 
сияқты)  ерекшелеуді  шектейді.  Бҧл    моделге  адамгершілікпен,  демократиялық  жолмен 
келуді ҥйретеді. 
Мақсаты–оқыту  сапасын  жоғарылату  нәтижесінде  студенттердің  творчестволық 
қабілетін және дербестігін жетілдіру. 
Интербелсенді оқытудың негізгі қағидалары: 
 
орта қалыптастыру 
 
әрекет арқылы ҥйрету 

34 
 
 
ӛмірмен байланыстыру 
 
ӛзінділікпен дербестікке баулу 
Интербелсенді оқытудың негізгі мақсаттары: 
 
студенттер арасында еркін, ашық шығармашылық қарым-қатынас орнату; 
 
студентке білімді ӛз бетімен ізденуге бағыт-бағдар сілтеу; 
 
студентке қажетті білік-дағдыларды қалыптастыру; 
Интербелсенді  оқыту  –  бҧл,  ең  алдымен  оқушы  мен  мҧғалімнің  қарым-қатынасы 
тікелей жҥзеге асатын сҧқбаттасып оқыту болып табылады. 
Интербелсенді оқыту – бҧл танымдық әрекеттің арнаулы ҧйымдастыру  формасы. Ол 
толық  айқындалған  және  мақсатын  алдын-ала  болжауға  болатын  оқыту  тҥрі.  Осындай 
мақсаттардың бірі оқушы ӛзінің жетістіктерін, интелектуалдық белсенділігін сезетіндей, оқу 
барысының  ӛнімділігін  арттыратын  оқытудың  жинақы  (компортный)  шарттарын  жасау. 
Интербелсендіоқытудың  мәнісі  сыныптағы  барлық  оқушы  таным  процесімен  қамтылады, 
олар  ӛздерінің  білетін  және  ойлайтын  нәрселері  арқылы  тҥсінуге  және  қарсы  әсер  етуге 
(рефлектироват)  мҥмкіндік  алады.  Таным  процесінде,  оқу  материалын  игеруде, 
оқушылардың  біріккен  әрекеттері  мынаны  білдіреді;  әр  оқушы  ӛзіне  тән  ерекше  еңбегін 
сіңіреді, білім, идея, әрекет ету тәсілдерін алмасу ҥздіксіз жҥреді. Сонымен қатар, бҧл процес 
ӛз-ара  қолдау  және  қайырмыдылық  атмосферасында  жҥреді.  Яғни,  жаңа  білім  алып  қана 
қоймайды,  танымдық  процестің  ӛзін  дамытады,  оны  әлдеқайда  жоғары  топтасу  мен 
еңбектесу дәрежесіне кӛтереді. 
А.Х. Алимов «Оқытудағы белсенді әдіс-тәсілдер» атты оқу қҧралында интербелсенді 
оқу,  оқыту  жайында  былай  деп  тҧжырым  жасған:  «Интербелсенді  оқу/  оқыту  –  әрекет 
кӛмегімен  және  әрекет  арқылы  ҥйрену/  ҥйрету,  ал  мҧндай  ҧстаным  қомақты  нәтижелерге 
жеткізетін  ең  тиімді  жҥйе  деп  есептелінеді,  ӛйткеніадамның  жадында  бірнеше  мезетте  тек 
ӛзінің  әрекеттері  мен  ӛз  қолымен  жасағаны  ғана  қалады.Кезінде  кӛне  қытай  ғҧламасы 
Конфуций  (Кун-цзы)  2500  жыл  бҧрын  былай  деген  екен:  «Маған  айтып  берсең  –  ҧмытып 
қаламын,  кӛрсетсең  –  есте  сақтармын,  ал  ӛзіме  жасатсаң  -  ҥйренемін»[1.  б  32-33].  Ғалым 
сондықтан  да  интербелсенді  оқу/  оқытуды  ҥйренушілердің  оқу  ҥдерісінде  белсенді 
әрекеттерді  ҥйренудің  негізгі  қҧралдары  мен  тәсілдері  ретінде  таниды.  Сол  себепті  де 
интербелсенді  оқу/  оқыту  оқу  ҥдерісінің  тиімділігі  мен  нәтижелілігін  ҥйренушілердің  есте 
сақтау  дәрежесімен  ӛлшемей,  олардың  әрекеттерімен  бағалайды,  тек  әрекет  арқылы  ғана 
ҥйрену ықтимал деген қағиданы басты назарда ҧстанады.  
Осы оқу қҧралында интербелсенді оқу/ оқыту мектепте мынандай жҧмыс тҥрлері мен 
әрекеттер арқылы жҥзеге асырылады деп былайша санамалап кӛрсеткен: 

 
бірлескен жҧмыстар (жҧптық, топтық, бҥкіл сныппен); 

 
жеке және бірлескен зерттеу  жҧмыстары; 

 
оқу, рӛлдік және ӛндірістік (іскерлік ойындар); 

 
пікірталастар; 

 
ақпараттың  әртҥрлі  кӛздерімен  жҧмыс  жасау  (кітап,  лекция,  Интернет,  қҧжаттар, 
мҧражай т.б.); 

 
шығармашылық жҧмыстар; 

 
жағдаяттар (ситуациялар) арқылы ҥйрену: нақты ситуацияларды талдау, кейс-стади; 

 
презентациялар; 

 
компьютерлік оқыту бағдарламалары; 

 
тренингтер; 

 
интервью; 

 
сауалнама ӛткізіп, оның қорытындысын талқылау мен талдау; 

 
кез келген оқу әрекетін  кері байланыспен аяқтау т.б. 
Cабақ  барысында  топпен  жҧмыс  жасауға  студенттерді  ҥйрету  ҥшін алдымен  топтың  алтын 
ережесімен таныстырдық:  

35 
 
Топтық  жҧмыс  жеке  шешуге  болатын  тапсырмаларды  емес,  анағҧрлым  кҥрделі 
тапсырмаларды шешуді кӛздейді; 
Қарым-қатынас: жазбаша және ауызша әңгімелесу, тыңдау, ым мен қимылды пайдалану; 
Ӛзін-ӛзі таныту: ҥстемдік танытпай, топтағы жҧмысқа белсенді қатысу ҥшін ӛзіне-ӛзі сенімді 
болу; 
Басқаларды  қолдау:  топтың  қызметіне  ҥстемдік  жҥргізбей,  топ  жҧмысына  белсенді  қатысу 
ҥшін шиеленіскен жағдайларды шешу; 
Басқаларды бақылау және басқалар туралы хабардар болу; 
Топтың басқа мҥшелеріне қарым-қатынас барысында ықылас таныту. 
Бір  жарым  жыл  кӛлемінде  «Қазақ  тілін  оқыту  әдістемесі»,  «Қазіргі  қазақ  тілінің 
морфологиясы»,  «Қазіргі  қазақ  тілінің  сӛзжасамы»,  «Когнитивті  лингвистика»,  «Қазақ 
тілінің  ықшамдалу  заңдылығы»,  «Интерактивті  модульдік  оқыту  технологиясы»,  «Кәсіби 
қазақ тілі», «Қазіргі қазақ тілінің фонетикасы» пәндері бойынша филология факультетіндегі 
5В011700  –  қазақ  тілі  мен  әдебиеті,  5В020500  –  филология:  қазақ  филологиясы 
мамандықтарында  лекция  және  практикалық  сабақтар  топтық  жҧмыс  тҥрінде 
ҧйымдастырылды.  
Студенттерді  кейде  әртҥрлі  топта  жҧмыс  орындаса,  кейде  ӛз  қалаулары  бойынша 
топқа  бӛлінді.  Сабақ  алғаш  басталғаннан  бастап  топтық  жҧмысқа  баулып,  кейде  барлық 
топқа бірдей тапсырма беріп,нәтижесін тҥрліше жеткізу тапсырылып отырды. 
Топпен  жҧмыс  жасау  барысында  студенттер  берілген  тапсырмаларды,  дәрістерді 
ӛздері  бӛліп  алып,  әрқайсысы  оқып  алып,  бірлесіп  постер  қорғады,  қорғау  кезінде  кӛп 
жағдайда  топ  мҥшелері  тҥгел  ӛзі  оқығандарын  басқаларға  айтып  тҥсіндірсе,  кейбір 
топтардың  бір  мҥшесі  ғана  негізгі  мәселені  басқаларға  айтып  тҥсіндіріп,  оларға  тҥрлі 
сҧрақтар беріп, жауап алып, оған ӛз пікірлерін білдіріп отырды. Әр сабақтың соңында «тӛрт 
сӛйлем әдісі», «Дербес пікір», «ББҤ» т.б. тҥрлі әдістермен кері байланыс жасалып отырды.  
Ең  алдымен,  әр  топ  жеке  жҧмыс  жасап,  содан  соң  топта  талдап,  топ  мҥшелерінің  
келісімі бойынша ӛздері оқып ҥйренгендерін басқаларға айтып, ҥйретеді.  
Зерттеу  барысында  студенттер  топпен  жҧмыс  жасаудың  талаптары  мен  ережелерін 
меңгерді.  Әр  сабақ  сайын  студенттер  бірнеше  тәсіл  арқылы  топ-топқа  бӛлінді.  Берілген 
тапсырмалар  типтік  бағдарламаға  сәйкес  жҥргізіліп  отырды.  Топтық  жҧмысты  орындау 
барысында  студенттермен  интербелсенді  оқыту  технологиясымен,  сын  тҧрғысынан  ойлау, 
диалогтік оқытумен т.б.  жҧмыс жасалды. Әр сабақ сайын студенттер рефлексия жазуға, ӛзін-
ӛзі бағалауға дағдыланды. Зерттеу жҥргізу барысында оқытушы мен студент қол жеткізетін 
нәтижелер:  
 
Оқытушы 
Студент 

 
уақытты ҥнемді пайдаланады; 

 
сабаққа кҥнделікті жіті дайындалуға машықтанады;  

 
студенттерді толық бағалай алады;  

 
кәсіби  біліктілігін  арттыруға,  шығармашылығын 
жетілдіруге қол жеткізеді.  

 
топтық 
жҧмыс 
арқылы 
студенттер  берілген  теориялық 
материалды толық қамтиды; 

 
ҥнемі  сабаққа  дайындалуға 
дағдыланады; 

 
топта 
жҧмыс 
жасап 
ҥйренеді; 

 
ӛзіндік  пікірін  айтуға  және 
дәлелдеуге машықтанады; 

 
тҥсініп 
оқу, 
тыңдау, 
баяндау дағдылары қалыптасады; 

 
оқытушы,  мҧғалім  ретінде 
кәсіби  мамандануына  мҥмкіндігі 
болады. 
 

36 
 
Топтық  жҧмыстың  тағы  бір  мҥмкіндіктері  ретінде  студенттердің  мінез-қҧлық 
ерекшеліктерін реттеуге де әсер ете алатындығы байқалды. Студенттің ӛзгеруі немесе жеке 
тҧлға  ретінде  ӛзін  қалыптастыруға,  ортаға  бейімделуге  ықпалы  барекендігі  кӛрінді.    Осы 
уақыт  аралығында  кей  топтағы  тҧйық,  ортамен  кӛп  араласпайтын  студенттердің 
ашылғандығын,  сабаққа  қызығушылығының  артқандығын,  топпен  қарым-қатынасының 
жақсарғандығы аңғарылды.  
Білім  беру  саласында  қазіргі  уақытта  мектепте,  колледжде,  университеттерде 
аудиториялық  сабақтарды  жаппай  топпен  жҧмыс  жасату  арқылы  ӛткізу  дәстҥрге  айналды. 
Соған орай, оқытушылар мен студенттер арасында топпен жҧмыс жҥргізудің мҥмкіндіктері 
туралы екіҧшты пікірлер айтыла бастады. Осы мәселені талдау мақсатында студенттер мен 
оқытушылардан  топпен  жҧмыс  жасау  туралы  сауалнама  алынды.  Сауалнамаға  қысқаша 
талдама жасасақ. Сауалнамаға 120 студент пен 50 оқытушы қатысты.  
Сауалнаманың  нәтижесіне  сҥйенсек,  студенттердің  100  %  топтық  жҧмыстың  тиімді 
әдіс  ретінде  кӛрсеткен.  Студенттердің  басым  кӛпшілігі  топтық  жҧмысты  ҧтымды 
ҧйымдастыру  оқытушы  шеберлігіне  байланысты  деп  белгілеген.  Оқытушылардың  басым 
кӛпшілігі  топтық  жҧмысты  жиі  қолданатындығын  жазған.  Топтық  жҧмысты  қолдануының 
негізгі себеі ретінде уақытты ҥнемді пайдалану мен студеттерге теориялық материалды 
тҥрлі  әдіс  арқылы  меңгерту  мҥмкіндігі  деп  белгілеген.  Топтық  жҧмыстың  кемшілігі 
ретінде бағалаудың жаппай қолданылатындығын айтқан.  
Зерттеу жҥргізу барысында бағалауды реттеу, бір жҥйеге негіздеу мақсатында біз топ 
мҥшелерін  жеке-жеке  бағалау,  соңында  барлық  топ  мҥшелерінің  балын  қосып,  топ 
мҥшелерінің  санына  бӛліп  ортақ  балл  қоюды  қолданып  кӛрдік.  Нәтижесінде  топ 
студенттерінің  әрқайсысының  жауапкершілігі  арта  тҥскенін  аңғардық.  Егер  бағалау  осы 
жҥйеге  негізделсе,  ҧжымдық  рухты  қалыптастыру  да  жеңіл  болады.  Себебі  топтың  әр 
белсенді  мҥшесі  жедел  әрекет  жасап,  тапсырмаларды  бӛлу,  оның  жҥйелі  орындалуын  жіті 
қадағалап  отырады.  Дегенмен  ҥнемі  әр  шағын  топтың  мҥшесін  жеке  бағалау,  оны  қосып 
ортақ  балл  шығару  кӛп  уақыт  шығынын  қажет  етеді.  Сондықтан  біздің  ойымызша,  бҧл 
бағалау  әдісін  студенттер  әбден  топтық  жҧмыс  жасауға  дағдыланғанға  дейін  ғана қолданса 
болады.  Зерттеу  барысында  студенттердің  және  оқытушының  топтық  жҧмыс  жасауға 
бейімделуін шартты тҥрде бастапқы кезең, дағлылану кезеңі, жоғары деңгей деп ҥш кезеңге 
бӛліп  қарастырдық.  Зерттеу  мерзімінің  нәтижесіне  сҥйеніп,  осы  ҥш  кезеңде  оқытушы  мен 
студенттің психологиялық кҥйіне, сабақ нәтижесіне сипаттама берсек:  
 
Топтық жҧмысты 
ҧйымдастыру 
кезеңдері 
Оқытушының 
психологиялық кҥйі 
Студенттің 
психологиялық кҥйі 
Мәселені шешу, 
ҧсыныс 
Бастапқы кезең 
Шағын 
топтар 
шашыраңқы 
жҧмыс 
жасайды.  
Оқытушыда 
сенімсіздік 
болуы 
мҥмкін, қобалжу. 
Қызығушылық, 
сенімсіздік, 
бейжайлық. 
Топтық  жҧмысты 
ҧйымдастыру, 
берілетін 
тапсырмалар 
туралы іздену. 
Дағдылану кезеңі. 
Топ 
ережесі 
қалыптасқан, 
студенттер 
топпен 
жҧмыс 
жасауға 
дағдыланған.   
Сенімділік, 
қызығушылық. 
Салғырттық, 
қызығушылық. 
Топты 
ҥнемі 
шашыратып 
алмауға  тырысу, 
студенттердің 
қызығушылығын 
жоғалтпау, 
тапсырмаларды 
тҥрлендіру. 
Жоғары деңгей 
Топ 
әбден 
машықтанған,  жҥйеге 
Сенімділік,  ӛзін  еркін 
сезіну. 
Жауапкершілік, 
сенімділік, 
қызығушылық. 
Жҧмыс  тҥрлерін 
кҥрделендіру, 
студенттердің 

37 
 
тҥскен.  
жеке 
қабілет 
ерекшелігін 
ашатын 
тапсырмалар 
дайындау, 
шығармашылыққа 
баулу.  
 
Қорыта  келгенде,  топпен  жҧмыс  жасау  барлық  талаптары  мен  ережелерін  сақтап 
ӛткілсе, берер мҥмкіндіктері мол. Ол студент пен оқытушының ҥнемі теориялық материалды 
меңгеруге  негізделген  тапсырмаларды  тиімді  әдіс-тәсілдер  мен  нақты  берілген  жҧмыстар 
арқылы  ҥздіксізжҧмыс  жасауына  қҧрылса,  сабақ  сәтті  және  мазмҧнды  болады.  Топтық 
жҧмысты  студенттерді  жалықтырмай,  бірлесе  жҧмыс  жасауға  бағыттау  оқытушының 
шеберлігіне  байланысты.  Ал  топтық  жҧмыстың  кемшілігі  ретінде  топ  арасындағы 
келіспеушіліктің болуы, бағалау, кейбір студенттердің қатыспай отыруын айта аламыз. Бірақ 
бҧл  мәселелердің  де  шешімсіз  қалуы  мҥмкін  емес.    Себебі  студент  кез-келген  ортада,  кез-
келген адаммен жҧмыс жасауға, кәсіби маман ретінде кез-келген ата-ана немесе студентпен 
тілдік  қарым-қатынасқа  тҥсе  білуі  керек.  Сондықтан  топтық  жҧмыс  осы  дағдының 
қалыптасуына мҥмкіндік береді.   
 
Пайдаланылған әдебиеттер:  
1.Әлімов  А.  Интербелсенді  әдістемені  ЖОО-да  қолдану  мәселелері.  Оқу  қҧралы-  Алматы, 
2013. – 448б. 
2.Әлімов.  А.Қ.Интербелсенді  оқу  әдістемесін  мектепте  қолдану.Оқу  қҧралы.Астана: 
«Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҦ Педагогикалық шеберлік орталығы.2014. 
3.Студентке арналған нҧсқаулық. «Назарбаев Зияткерлік мектептері», ДББҦ, 20 
 
 
БИОЛОГИЯДАН ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚТАРДА ДИАЛОГТЫҚ ОҚЫТУДЫ 
                                ҚОЛДАНУ ТӘЖІРИБЕСЕНІНЕН 
 
Естурина Кулжан Байгалиевна  
АӚМУ аға оқытушысы 
Саримбаева Балзат Бериковна  
АӚМУ  оқытушысы 
Ақтӛбе қаласы 
E-mail: est_kb@mail.ru 
 
ТҤЙІНДЕМЕ 
Диалогтық  оқыту  арқылы  студенттердің  пәнге  қызығушылығын  арттыруға,  олардың 
білім деңгейін кӛтеруге, сӛйлеу мәдениетін қалыптастыруға болады.  Теориялық деректерге 
сҥйене  отырып,тәжірибе     барысындағы      сабақтарда  дилогтық  оқытуды  қолданудағы  алға 
қойылған    мақсат:  студенттердің  пәнге  қызығушылығын  арттыру,  олардың  білім  деңгейін 
кӛтеру,  сӛйлеу  мәдениетін  қалыптастыру.  Оқу  материалын  меңгерту  кезінде  ЖИГСО  әдісі 
қолданылды.  Нәтижесінде  студентер  ӛзара  ынтымақтастықта  қарым-қатынас  жасауға, 
сындарлы сӛйлеуге және ойлауға машықтанды.  
Тҥйінді  сӛздер:    диалогтық  оқыту,  пікір  алмасу,  вербалды  қҧралдар,  әдіс,  топтық  жҧмыс, 
логикалық сҧрақ-жауап.  
 
АННОТАЦИЯ 
Посредством  диалогового  обучения  можно  повысить  у  студентов    интерес  к  предмету. 
Целью  данной  работы  является  формирование  у  студентов  культуру  речи,  повышение  уровня 

38 
 
знании.  Использованные  методы:  метод  «ЖИГСО».  Результат  данной  работы  показывает,    что 
диалоговое обучение способствует развитию у студентов высокого уровня мышления, формирует 
навыки коммуникативного общения и развивает культуру речи.  
Ключевые  слова:  диалоговое  обучение,  обмен  идеями,  метод,  групповая  работа,  логические 
вопросы и ответы. 
 
 
Диалогтық  оқыту  арқылы  студенттердің  пәнге  қызығушылығын  арттыруға,  олардың 
білім  деңгейін  кӛтеруге,  сӛйлеу  мәдениетін  қалыптастыруға  болады.      Выготскийдің  оқу 
моделі  -  оқушы  диалог  қҧру  нәтижесінде  білім  алады  деп  жорамалдай-ды.  Сондықтан, 
оқушының  білім  деңгейін  дамытуға  әлеуметтік  қолдау  кӛрсетуде  мҧғалімнің  рӛлі  ерекше. 
Оқушылардың  кӛбірек  білетін  басқа  адамдармен,  әрине,  бҧл  рӛлдерде  сыныпта-стары  мен 
мҧғалімдері болуы мҥмкін, диалог жҥргізу мҥмкіндігі болған жағдайда, оқу жеңіл болмақ.  
Ҧлы  педагог  К.Д.Ушинский  «Балаға  кҥштеп  білім  бергеннен  гӛрі,  баланың  білімге 
деген қҧштарлығын ояту ең маңызды мақсат» делінген. Оқытудағы әңгіме – қарым-қатынас 
жасаудың бірсарынды ҥдерісі емес, керісінше, әңгіме барысында идеялар екіжақты бағытта 
жҥріп, соның негізінде  оқушының білім алу ҥдерісі алға жылжитын белсенді ҥдеріс.  Диалог 
барысында оқушылар  кӛзделген нәтижеге жету ҥшін кҥш-жігерін жҧмсайтын және білімді 
бірлесіп  алуда  және  пікір  айтуда  тең  қҧқылы  серіктестер  ретінде  қабылдауына  мҥмкіндік 
алады ( Студентке арналған нҧсқаулық. 35бет ). 
Выготскийдің  оқуда  сӛз,  сӛйлеу  негізгі  рӛл  атқаратындығы  туралы  пікірі  тәжірибеге 
негізделген (эмпирикалық) зерттеулермен дәлелденген. Барнс (1971) сыныпта тіл каншалықты 
қолданылса, окушылардың оқуына соншалықты әсер ететінін айтады. Барнс оқудың мҧғалімді 
селқос  тыңдағанда  ғана  емес,  вербалды  қҧралдарды  қолдану  нәтижесінде,  яғни  сӛйлесу, 
талдау  және  дәлелдеу  барысында  да  жҥзеге  асатынын  кӛрсетті.  Кейінірек  Мерсер  және 
Ходжкин-сон  (2008)  зерттеулері  Барнстың  ертеректегі  жҧмысына  негізделе  қҧрылып,  оқу 
барысындағы  диалог  атқаратын  негізгі  рӛлге  назар  аударуды  мақсат  етеді.  Қазірдің  ӛзінде 
сыныптағы оқушылардың бірлескен сҧхбаты ҥлкен пайда келтіретіндігін кӛрсететін  дәлелдер 
жеткілікті. Олар: 
•
 
оқушылардың тақырып бойынша ӛз ойларын білдіруіне мҥмкіндік береді; 
•
 
оқушылардың баска адамдарда тҥрлі идеялардың болатындығын тҥсінуіне кӛмектеседі; 
•
 
окушыларға ӛз идеяларын дәлелдеуге кӛмектеседі; 
•
 
мҧғалімдерге  оқушыларды  оқыту  барысында  олардың  оқушылары  қандай  деңгейде 
екендігін тҥсінуге кӛмектеседі. (Студентке арналған нҧсқаулық. 35бет). 
 
Теориялық деректерге сҥйене отырып,тәжірибе   барысындағы   сабақтарда дилогтық 
оқытуды қолданудағы алға қойылған  мақсат: студенттердің пәнге қызығушылығын арттыру, 
олардың білім деңгейін кӛтеру, сӛйлеу мәдениетін қалыптастыру.  
Сабақтың алғашқы кезеңінде студенттерге ҧлпалар туралы жалпы тҥсінік, ҥлпалардың 
қатысында  ағзада  қандай  ҥдерістер  болатындығы    жӛнінде  ӛздері  не  білетіндігі  туралы 
қысқаша баяндама жасау жҧмысы берілді.  
Одан  әрі  қарай,  ойға  тҥсірілген    білімдерін  және  студенттерді  оқу  процесіне  кӛңілін 
аудару  мақсатында,  оларға  «миға  шабуыл»  әдісі  қолданылды.    Ол  ҥшін  лездік  сҧрақтар 
қҧрастырылды: 
1. Бездер қай ҧлпаға жатады? (Эпителий) 
2. Дәнекер ҧлпасының қҧрылысындағы ерекшеліктердің себебі неде? (Барлық ҧлпаларды 
біріктіріп, дәнекерлеп  тҧрады) 
3. 
Қай 
мҥшелердің 
қабырғасында 
бірыңғай 
салалы 
бҧлшықеттер 
болады? 
(асқазан,жатыр,ӛңештің 
ішкі 
қабырғасы,ішектердің 
қабырғасы). 
4.  Қандай  бҧлшықеттер  қозғалысты  қамтамасыз  етеді?  (кӛлденең  жолақты  бҧлшықеттер). 
5. Қандай ҧлпаларға электр сигналдары тән?  
6. Жарақаттардың жазылуына қандай ҧлпалар қатысады? т.с.,  
-деген сҧрақтарға жауап алған соң ғана, осы тақырыптардың  мәтінін оқып, талданды.  Оқу 
материалын меңгерту кезінде ЖИГСО әдісі қолданылды. Бҧл  әдіс негізінде топ студенттері 

39 
 
жеке  жҧмыс  орындап,  әрі  қарай  топта  талқылап,  қайта  біріктірілген  топ  ішінде  бірнеше 
мәтінді  бір-біріне  тҥсіндіру  процесінде  диалогтік  оқыту  әдісі  жақсы  жҥзеге  асырылды. 
Диалог барысында  студенттер кҥтілетін нәтижеге жету ҥшін бар кҥш-жігерлерін жҧмсады, 
ынталанды,  ойларын  бӛлісті,  пікірлесті,  басқаның  пікірін  тыңдады.  Берілген  сабақтың 
материалынан білімді бірлесіп алды, ӛз білімдерін толықтырды.   
 
Фриери,  оқытушының  міндеті  –  оқушының  білімін  толтыру,  кӛбейту  тенденциясы 
емес,  білімді  тауып,  дамыту  арқылы  тереңдетуге  бағытталған  кӛзқараспен  оқушылармен 
диалогқа  тҥсу,  деп  санайды.  Соның  дәлелі  ретінде  кейінгі  сабақтарда  оқытушы  мен 
студенттің  арасында  диалогты  ескере  отырып,  сҧрақ-жауап  тапсырмалары  да  орындалды. 
Мысалы, лейкоциттердің  ағзадағы қызметі, лейкоциттер санының ӛзгерісі ағзаға қалай әсер 
етеді?-деген  сҧрақтарға жауап іздеу кезінде, топ ішінде әр тҥрлі пікірлер туындады, соларды 
бірге  талқылап  ортақ  шешімге  келу  барысында    студенттер  ӛзара  диалогқа  тҥсіп,  кейін  
келесі  топ  студенттерімен  ӛз  тҧжырымдамалары  бойынша  пікір  алысты.  Одан  кейін  «Қан 
аздық ауруы» тақырыбындағы пікірталас қызу жҥрді, кей топ мҥшелері  ол қан мӛлшерінің 
азаюынан  десе,  кейбіреулері  қан  қҧрамындағы  элементтердің  санының  азаюынан  деген 
пікірлер айтты.  
Сҧрақтарды дҧрыс қою оқыту процесінде ӛте маңызды.  
Мысалы оқытушы сҧрақ қою арқылы: 
- оқушыларды тақырып бойынша және сындарлы сӛйлеуге ынталандырады. 
- оқушылардың шынайы қызығушылығы мен сезімдерін анықтайды. 
- білімге қҧштарлықты дамытады және зерттеуге ынталандырады. 
- оқушыларға білімін қалыптастыруға және вербалдандыруға кӛмектеседі. 
- оқушылардың сыни тҧрғыдан ойлауына ықпал етеді. 
- оқушыларға сыни тҧрғыдан ойлауға кӛмектеседі. 
- оқушылардың бір-бірінен ҥйренуіне, басқа оқушылардың идеяларын 
қҧрметтеуіне және бағалауына ықпал етеді.(Мҧғалімге арналған нҧсқаулық, 41 - бет.) 
Диалогтық  оқыту  тәсілінің    тиімділігі  бірнеше  сабақта    байқала  бастады.    Ол 
ҧжымдық  және  ӛзара  білім  алмасуға  жағдай  туғызады.  Бҧл  тәсілмен  оқыту  топпен 
әңгімелесу,  сҧхбаттасу,  ―миға  шабуыл‖  логикалық  сҧрақ-жауап  әдістері  арқылы  жҥзеге 
асады.  Топпен  жҧмыс  жасау  кезінде  тҧйық  студенттердің  де    тапсырманы  талқылауға  
араласа бастағаны аңғарылды.  
Студенттер  диалог  арқылы  сын  тҧрғысынан  ойлауды  дамытатын    шығармашылық 
тапсырмалар да орындады. Әсіресе кӛзге тҥскені бҧрын шығармашылық қабілеті еленбеген 
студенттер  ашылып,  керемет  идеялар    бере  бастады.  Мҧның  мысалы  ретінде,  топта  ҥнемі 
ҥндемей отыратын  Д. атты студент ӛзінің графикалық бейнелеуді жақсы орындай алуымен 
кӛзге тҥсті.  

40 
 
 
Ӛткізілген бірнеше сабақтар барысында, оның ішінде топ мҥшелеріне сҧрақ қою 
кезінде, студенттердің  ойлау қабілетін мҥмкіндігінше жоғары деңгейге кӛтеру ҥшін  ойда  
болған ӛзгерістер: 
- бірден кӛп, әрі кҥрделі  сҧрақ қоймау. 
- студенттерге ойлауға уақыт беру. 
- ойлауды дамыту ҥшін проблемалық сҧрақтар пайдалану. 
- студенттердің  жауап беру қҧлшынысын басатын  сҧрақтарды қоймау. 
- жауаптарын мҧқият тыңдап, басқа топтардың пікірімен салыстыруға бағыттап, 
дҧрысжауапқа бірлесе жетуге мҥмкіндік беру.  
Осы  эксперимент  кезеңінде  қолданылған  әдістің  оң  нәтиже  бергенін  тӛмендегі 
диаграммадан кӛруге болады: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Тәжірибе нәтижелерін қорытындылай келе  келесідей тҧжырымдама жасауға болады: 
Студенттер қол жеткізді - 

 
топта ӛзара ынтымақтастықта қарым-қатынас жасайды; 

 
ӛз ойларын еркін, ашық жеткізе алады; 

 
ӛзгенің ойымен санасады және талдайды; 

 
сындарлы сӛйлеуге және ойлауға машықтанды; 

 
білім алуға қҧштарлығы артты; 
 

жүктеу/скачать 2,86 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: