Пәннің оқу-әдістемелік кешені «Физика және математика» ббб мәжілісінде қаралды
Ғылыми критерийлер. Ғылыми жаңалық
жүктеу/скачать 6,14 Mb.
|
| Ғылыми критерийлер. Ғылыми жаңалық. Ғылым әрқашан «Қандай білім шынымен ғылыми?» сұрағын қояды. Жаратылыстану ғылымында теорияның эмпирикалық фактілермен расталу сипаты маңызды рөл атқарады.
Ғылыми критерийлер-ғылыми білімді анықтайтын көптеген белгілер; ғылым қанағаттандыруы керек бірқатар талаптар.Жаратылыстану теориясын сипаттау үшін "шындық" термині емес, "растау"термині қолданылады. Ғалымның басымдығы-дәл сөйлеуге және көп мағыналы терминдерді қолданбауға деген ұмтылыс. Жаратылыстану ғылымының басты критерийі-теорияның расталуы. "Шындық", "Ақиқат" терминдерінің өзі кеңірек түсіндірілген және әртүрлі салаларда қолданылады, олар жаратылыстану ғылымы үшін өте маңызды "растау" терминінен айырмашылығы, ғылымның ерекшелігін білдірмейді. Растау-бұл ғылыми тұжырымдаманың сапасы, бұл тұжырымдаманы растайтын осындай түпнұсқа нәтижемен кез-келген нақты эксперименттер жүргізуге болатындығын білдіреді. Дәл сол мағынада тексеру термині қолданылады. Гуманитаристикада теориялар тиімділік дәрежесіне байланысты бөлінеді. ХХ ғасырда. ғылыми білімнің екі негізгі критерийі анықталды: 1) Білім Зерттелетін құбылыстарды түсінуге көмектесуі керек; 2) білім өткенді және болашақты болжауды жүзеге асыруы керек. Жаратылыстану ғылымдары бұл талаптарды гипотетикалық-дедуктивті әдіс ұғымдарын қолдана отырып орындайды және растау өлшемдеріне негізделеді, ал гуманитарлық ғылымдар құндылық ұғымдарына, прагматикалық әдіс пен тиімділік өлшемдеріне сүйенеді, олар гуманитаристиканың үш негізгі ғылыми негізі. Ғылымның негізгі критерийлері: Объективтілік немесе объективтілік принципі: ғылыми білім "өздері" алған табиғи элементтерді "өз ішіндегі заттар" ретінде ашуға дейін азаяды (Кант түсінігінде емес, әлі белгісіз, бірақ белгілі). Сонымен қатар, адамның мүдделерінен де, барлық табиғаттан ауытқу бар. Табиғатты өзінен-өзі түсіну керек, ол осы мағынада өзін-өзі қамтамасыз етеді. Нысандар мен олардың қарым-қатынасы, әрине, сыртқы қоспаларсыз, яғни оларға субъективті немесе табиғаттан тыс нәрсе әкелместен танылуы керек. Ұтымдылық, рационалистік жарамдылық, дәлел. Кейбір зерттеушілер қарапайым білім, басқалармен қатар, сілтеме болып табылады, яғни "пікірлерге", "билікке"сүйенеді деген пікірге келді. Ғылыми білімде бір нәрсе ғана айтылмайды, бірақ оның ақиқатын растайтын қажетті негіздер келтірілген. Мұнда жеткілікті негіз принципі жұмыс істейді, онда: "бірде – бір құбылыс шынайы немесе жарамды бола алмайды, бірде-бір тұжырым дұрыс емес, неге олай емес, басқаша емес". Ақиқат мәселелеріндегі судья-ақыл, ал оған жетудің жолы – сыни және білімнің ұтымды принциптері. Эссенциалистік бағыт-нысанды, элемент заңдылықтарын көбейтуге бағытталған (объектінің жүйелік, бірақ маңызды емес қасиеттерін көрсету де осы мақсатқа бағынады). Арнайы ұйым, білімнің ерекше жүйелілігі-бұл қарапайым білімдегідей тәртіп қана емес, сонымен қатар саналы принциптерге сәйкес тапсырыс беру, теория мен егжей-тегжейлі теориялық тұжырымдама түрінде ұйымдастыру. Тексеру-ғылыми бақылауға, практикаға жүгіну, логиканы сынау. Ғылыми ақиқат негізінен тексерілетін және сайып келгенде расталатын білімді анықтайды. Ғылыми шындықтардың тексерілуі, олардың тәжірибе арқылы көбеюі оларға жалпы маңыздылық қасиетін береді (және бұл мағынада "интерсубективтілік"). Жалпыға қол жетімділіктің өзі белгілі бір позицияның ақиқатының критериалды белгісі емес. Көпшілік қандай-да бір позиция үшін дауыс беруі оның шын екенін білдірмейді. Шындықтың негізгі өлшемі әртүрлі. Шындықтың өзі жалпы мағынадан туындамайды, керісінше, шындық жалпы мағынаны талап етеді және оны қамтамасыз етеді. Ғылыми жаңалық (ғылымға қосқан үлесі) – ғылыми жұмыс тақырыбына қойылатын негізгі талаптардың бірі – ғылымда қалыптасқан идеяларды тереңдетуді немесе жаңартуды қамтамасыз ететін негізгі идеяның өзіндік ерекшелігінен тұрады. Жаңалық элементтерін келесі жолдармен анықтауға болады: - зерттеу пәні бойынша қажетті материалды егжей-тегжейлі зерттеу; - бар көзқарастарды зерттеу; ‒ жаңа сандық және нақты материалдарды тарту, мысалы, эксперимент нәтижесінде-бұл өзіндік ерекшелікке нақты өтініш. Ғылыми тұрғыдан қызықты кез-келген объектіні егжей-тегжейлі талдау жаңа пайдалы нәтижелерге, тұжырымдарға, жалпылауға әкеледі. Ғылыми жұмыста көрсетілуі керек жаңалық элементтерін бөліп көрсету керек: - мәселенің жаңа мәні, яғни мұндай міндет алғаш рет қойылды; - белгілі мәселелер мен міндеттердің жаңа тұжырымы; - жаңа шешім әдісі; - белгілі әдісті немесе шешімді жаңаша қолдану; – жаңа нәтижелер мен салдарлар. Жаңалық ғылыми білімді арттыру терминдерін, яғни таңдалған ғылыми зерттеу аясында не орындалғаны туралы ақпаратты қамтиды. жүктеу/скачать 6,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|