Пікір жазғандар: филология ғылымдарының докторы, профессор Д
жүктеу/скачать 229,89 Kb.
|
Қазіргі қазақ тліі, құрмалас сөйлемдер жүйесі
- Бұл бет үшін навигация:
- YРМАЛАС СӨЙЛЕМДЕРДІ ГРАММАТИКАЛЫ БЕЛГІЛЕРІ
ƏОЖ 811.512.122(075.8)КБЖ 81.2 каз-923 ISBN 978-601-04-0669-8 © Əмір Р.С., Əмірова Ж.Р., 2020 © Əл-Фараби атындағы ҚазҰУ, 2020 YРМАЛАС СӨЙЛЕМДЕРДІ ГРАММАТИКАЛЫ БЕЛГІЛЕРІ,ЫЗМЕТІ ұрмалас сөйлемдер жай сөйлемдер типтес компонент- терден құралады: «Шұқырма» көктемде тасып, шо- лақ сай суға шүпілдеп толады (А. Нұрманов). Қ Осы құрмалас конструкция екі предикативтік құрылымнан құралған. Əр құрылымның предикативтік байланысқа түскен бастауыш, баяндауышы бар: 1) «Шұқырма» көктемде тасып, 2) шолақ сай суға шүпілдеп толады. Осы белгісіне қарамай бұл құрылымдар жай сөйлем болып танылмайды. Олар жай сөйлемге тəн грамматикалық белгілер- дің бəріне ие емес: а) дара интонациялық қалыпқа ие емес; ə) компоненттердің бірінің баяндауышы тиянақты (финит- тік) форма алмаған; б) бұлар дара информация хабарлап, дара коммуникативтік қызмет атқарып тұрған жоқ. Құрайтын компоненттер предикативтік тұлға болғандықтан, құрмалас сөйлемдер көп предикативті конструкция болып табылады. Құрмалас сөйлем – бір бүтін грамматикалық (синтаксис- тік) тұлға.а) Ол компоненттерімен бірігіп бір тұтас мағына білдереді: табиғаттағы заттардың, адамдардың іс-əрекетіндегі бай- ланыстарды көрсетеді. Осылай болғандықтан құрмалас сөйлемдердің қызметі күр- делі пікірді хабарлау деп есептеледі. ə) Құрмалас сөйлем бір бүтін дербес грамматикалық (синтаксистік) тұл- ға болғандықтан, оны қалыптастыратын синтаксистік формасы болады. Бұл конструкцияның грамматикалық формасы мына компоненттерден (амалдардан) қалыптасады. Конструкцияны бір тұлға ретінде тұтастыратын интонация; Компоненттерді байланыстыратын орын тəртібі; Соңғы компоненттің баяндауышының предикативтік тұлғасы; Компоненттердің жігіндегі олардың өзара грамматикалық байланысын білдіретін амалдар. Бұл амалдардың əрқайсысының құрмалас сөйлемді грамматикалық, семантикалық жағынан қалыптастыратын нақты үлесі бар. жүктеу/скачать 229,89 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|