сур. 4.9.5: Антропогендік қайта құрылған және табиғи ортада омыртқасыз герпетобионттар

Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 

4.9 бөлім 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

181 бет 

 

Жалпы  топырақ  қабатты  мекендеушілер  кешені  айтарлықтай  көлемде  қатынасы  әртүрлі 

биотоптарда  бірдей  емес  таксономикалық  топтардың  (өрмекшілер,  ызылдақ  қоңыздар, 

құмырсқалар,  кенелер)  біртиптес  жинағынан  тұратын  зоофагтардан  құралған.  Бұл  екі  басым 

топтар арасында туындайды: құмырсқалар мен ызылдақ қоңыздар. Жыртқыш топтар санының 

айтарлықтый  ұлғаюы  тіпті  омыртқасыздардың  ұсынылған  тұқымдастары  мен  отрядтарының 

жалпы  алуантүрлілігінде  биоценоз  құрылымында  болған  үлкен  бұзылымдар  туралы 

куәландырады.  

 

Осылай,  зерттеу  ауданының  өсімдікті  қауымдастықтарының  жәндіктер  және  өзге 

омыртқасыздардың жеткілікті алуантүрлі фаунасы анықталды. Ашық сипатқа ие антропогендік 

қайта құрылған ценоздар омыртқасыздар кешенінің келесі ерекшеліктері тіркелген: 

 



  Бақылау  аумағымен    (буферлік  аумақпен)  салыстырғанда  тұқымдастар 

көлемінің өзгеруі (ұлғаюы немесе азаюы) және отрядтар көлемінің азаюы 



  Бақылау  аумағымен (санитарлық және буферлік аймақтармен) салыстырғанда 

тұқымдастардың  басым  болу  схемасының  өзгеруі,  онда  эудоминанттар  – 

жыртқыш Formicidae,сапрофагтар Dermestidae, Onychiuridae немесе фитофагтар 

Acrididae 



  Рецеденттік және субрецеденттік тұқымдастар көлемінің өсуі (жалпы саны 2% 

төмен үлеспен)  



  Қаттықанатты-эудоминанттарды дамыту фазаларын тарту 



  Герпетобионтты 

омыртқасыздар 

қауымдастығының 

трофикалық 

құрылымындағы зоофагтардың үлесінің өсуі 



  ТҚХО  Қызыл  тізіміне  және  шекаралас  елдердің  өңірлік  Қызыл  кітаптарына 

енгізілген осал түрлердің жергілікті жойылуы: 

o

  Calosoma  auropunctatum  (Herbst,  1784)  Красотелзолотистоточечный. 

Қаттықанаттылар отряды – Coleoptera. Ызылдақ қоңыз тұқымдасы – 

Carabidae. 

o

  Calosoma  (Campalita)  denticolle  Gebler,  1833  -  Красотелстепной. 

Қаттықанаттылар отряды – Coleoptera. Ызылдақ қоңыз тұқымдасы – 

Carabidae. 

o

  Coenonympha  tullia  -  Сенница  туллия  немесе  Сенница  балшықты.  

Қабыршаққанатты  отряды—  Lepidoptera.  Бархатница  тұқымдасы  – 

Satyridae. 

o

  Hyles  galii  Rottemburg,  1775  -  Бражник  подмаренниковый. 

Қабыршаққанатты  отряды—  Lepidoptera.  Бражник  тұқымдасы  — 

Sphingidae. 

o

  Xylocopa  valga  (Gerstaecker,  1872)  –  кәдімгі  ұста  ара.  Жарғаққанаттылар 

отряды – Hymenoptera. Антофоридтер – Anthophoridae тұқымдасы. 

 

Омыртқасыздар 

фаунасының 

жағдайын 

диагностикалау 

қолданылған 

схемасы 

жалпықабылданған топырақ-зоологиялық көрсеткіштерді анықтауға негіздеоген. 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 

4.9 бөлім 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

181 бет 

 

 

Омыртқасыздардың сирек түрлері 

 

Өрістік  зерттеулер  барысында  анықталған  тек  бір  түрі  Қазақстанның  Қызыл  Кітабына 

енгізілген.  Coenonympha  tullia  III  (сирек  түр)  санаты  бойынша  жіктелген,  сонымен  қатар,  осал 

түр ретінде Еуропа көбелектерінің Қызыл Кітабына енгізілген. Бұрын сипатталғандай, бұл түр 1 

және 2 санитарлық-қорғау аймақтарының табиғи мекендеу ортасында ғана белгіленген; және 

әдебиет  көздері  бойынша  жол  жиектері,  орман  жиегі  мен  далашық,  шалғындық  аймақ, 

балшықтар  және  арктикалық  және  альпі  тайгасы  мен  тундраны  қоса  алғанда,  шөпті  ортаның 

үлкен аумағын алады. 

 

2013  жылғы  өрістік  зертетулер  барысында  белгіленген  бес  түр  көрші  мемлекеттердің  Қызыл 

Кітаптарына  енгізілген,  дегенмен,  олар  Қазақстанның  Қызыл  Кітабына  енгізілмеген,  сонымен 

ҚР  аумағында  жойылу  қаупінде  тұрған  түрлер  ретінде  қаралмайды.  Бес  түрдің  ешбірі  ТҚХО 

Қызыл  Тізіміне  енгізілмеген.    Шебер  ара  (Xylocopa  valga)  Ресейдің:    Татарстанның, 

Башқұртстанның;  Мәскеудің;  Кировтың;  Нижний  Новгородтың;  Ленинград  және  Мәскеу 

облыстарының; 

және 

Орта 

Уралдың  

Қызыл Кітабына енгізілген. Ызылдақ қоңыздар Calsoma denticolle және Calsoma auropunctatum 

Воронеж өңірі және Чуваш Республикасы секілді Ресейдің бір қатар өңірлерінің өңірлік Қызыл 

Кітаптарына  енгізілген.  Көбелек  (Hyles  galii)  Камчатканың  (Ресей)  өңірлік    Қызыл  Кітабына 

енгізілген. Oedipoda caerulescens Мәскеу облысының Қызыл Кітабына (2-санат – қысқартылған 

түр) енгізілген.  

 

Гидрофлора және гидрофаунаны зерттеу 

 

Қазақстанның  түрлі  өңірлеріндегі  кіші  су  ағыстары  және  олардың  фаунасы  тым  әлсіз 

зерттелген.  Әдетте  жоғары  кәсіби  мағынасы  бар  ірі  су  жүйелері  зерттеледі.  Бұл  үлкен 

дәрежеде  көп,  негізінен-кәсіби  емес  түрлері  бойынша  деректердің  болмауын  түсіндіреді. 

Төмен,  кәсіби  емес  шоғырлануына  байланысты  (мысалы,  кіші  өзендер  мен  тоғандарда) 

мекендейтін коммерциялық құнды түрлері аз зерттелген.   

 

Сонымен  бірге,  бұл  популяциялар  түрдің  жалпы  генофондын  құрады  және  олардың 

биологиялық  көрсеткіштерін  зерттеу  түрдің  қандай  да  бір  сыртқы  факторға  реакциясын 

бағалауға,  популяцияларда  динамикалық  үрдістердің  заңдылығын  анықтауға  ықпалын 

тигізеді.  

 

Антропогендік  әсер  жағдайында  бұл  су  жүйелері  аса  осал  болады.  Поллютанттардың  көп 

көлемінің түсуі  әдетте  кіші  өзендердің  биогидроценозы  бұзылуына  және  жоғалуына әкеледі. 

Бұл аз судың әлсіз қалпына келу әлеуетімен түсіндіріледі. 

 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 

4.9 бөлім 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

181 бет 

 

Бұл  су  ағындары  әсіресе  осы  экожүйелердің  жағдайына  қатты  тәуелді  жергілікті  қауым 

өмірінде  маңызды  рөл  ойнайды.  Сондықтан  биогидроценоздың  тұрақты  жағдайын  ұстау 

маңызды әлеуметтік-экономикалық мағынаға ие. 

 

2013  жылдың  зерттеу  мақсаты  БТК  ықпалы  аумағында  Қызылсу  ө.  (Ертіс  ө.  сол  ағысы) 

бассейнінің су экожүйелерінің биологиялық алуантүрлілігін зерттеу болды. 

 

Зерттеу міндеттеріне мыналар кіреді: 

 

1.

  Су және жағалау флорасының түрлі алуантүрлілігін бағалау; 

2.

  Су фаунасының түрлі алуантүрлілігін бағалау; 

3.

  Зерттелген  тоғандар  балықтарының  негізгі  түрлерінің  популяцияларының  жағдайын 

бағалау; 

4.

  Гидробиоценоз мониторингі және сақтау жөніндегі ұсынымдарды әзірлеу. 

 

Зерттеу объекттері ретінде 4.9.2-сызбасында және бұдан әрі 4.9.18-қосымшасында белгіленген 

БТК аумағында және оның ықпал ету аймағында орналасқан негізгі тоғандар.   

 

1.

  Дальний  карьерінің  тоғаны  –  алаңы  4,4  га.  Тоған  λ-тәріздес  формада.  Карьер 

үйінділеріндегі су сызығы бойынша қамыс пен қоғадан қуаты әлсіз жиек қопасы өседі 

(4.9.17-қосымшасының  1-суреті).  Тоғандардың  тереңдігі  осы  аймақта  3-5  м  жетеді, 

дегенмен, тоғанның ашық бөлігінде тереңдік 15 м дейін барады.  Барлық техногендік 

тоғандардың ішінен Майранбастау бұлағымен оған кіретін органиканы енгізу есебінен 

кейбір өнімділікке ие (Холодный ключ бұл. ағыны). Координаттары N 49º 44 'E 81º 33'. 

 

2.

  Дальний -1 карьері. Алаңы 0,6 га. Тоған қисық сопақ формалы. Тереңдігі – 20 м дейін. 

Тоған ультра-олиготрофикалық. Координаттары N 49º 45 'E 81º 31'. 

 

3.

  Нөмірі  2  карьер.  Тоған  алаңы  6,2  га  құрайды  (4.9.17-қосымшасының  2-суреті).  Бұдан 

басқа,  солтүстік  бөлікте  оқшауланған  тоған  бар.  Карьердің  оңтүстік  бөлігінде  жерасты 

суларының  шығуымен  қоректенетін  оқшауланған  тоған  бар.  Тоған  пияз  тәрізді 

майысқан  формаға  ие.  Тереңдіктің  төмендеуі    карьердегі  жынысты  тасымалдау 

жүйесіне  сәйкес  баспалдақты  жүреді.    Максималды  тереңдігі  –  30  м  дейін. 

Координаттары N 49º 43 'E 81º 36'. 

 

4.

  Нөмірі  5  және  6  карьер.  Алаңы  0,7  га  құрады.  Жұмыстарды  жүзеге  асыру  кезеңінде 

тоғаннан  су  тартып  шығарылды,  осыған  байланысты  зерттеулер  жүргізілген  жоқ.  

Координаттары N 49º 43 'E 81º 33'. 

 

5.

  Бұрынғы карьердегі су қоймасы (Сороковой). Алаңы 0,4 гектар. Тоған сопақ формалы 

(4.9.17-қосымшасының  3-суреті).  Жағалары  тік,  жалаңаш.  Тереңдіктері  біртіндеп  12  м 

дейін төмендейді. Координаттары 49º 42 'E 81º 31'. 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 

4.9 бөлім 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

181 бет 

 

 

6.

  Қызылсу су қоймасы. Тоған алаңы шамамен 38,6 га құрайды. Батыс бөлігінде жеткілікті 

терең  құйылуы  бар  арна  түрлі  су  қоймасы  (4.9.17  -қосымшасының  4  -суреті).  Оң 

жағалау  жарлауытты,  сол  жағалау  –  қоға  және  қамыстың  жиекті  балдырларымен 

жазық.  Жұмсақ  суасты  өсімділігі  5м  дейінгі  тереңдікте  бар.  Негізгі  тереңдіктер 

шамамен 4-5 м, таяз суда 2-3 м құрайды.  Максималды тереңдіктер 20 м дейін барады. 

Координаттары N 49º 38 'E 81º 33'. 

 

7.

  Алаайғыр  бөгеті.  Алаңы  7,6  га  құрайды.    Тоған  Алаайғыр  және  Атаусыз  бұлақтардың 

қосылу  орнында  пайда  болған  (4.9.17-қосымшаның  5-суреті).  Тірек  дамба  қазіргі 

уақытта  бұзылған.  Тереңдігі  3,5  м,  орташа  -  1,5-2,0  м  құрайды.  Жойылуқауіпті  тоған. 

Қысқа уақытта жағдайды оған құйылатын бұлақтар ғана құтқарады. Су

 бетіндегі қатты 

өсімділіктің  қопасы  күшті  жиек  жасай  алмайды,  бірақ  сумен  жабылған  кеңістіктің 

шығыс бөлігі іргелес жатқан аумақпен қатты өсіп кеткен. Жұмсақ батып тұрған өсімділік 

тоғанның барлық арнасына бөлінген. Координаттары N 49º 41 'E 81º 36'. 

 

8.

  Алаайғыр  бұлағы.    Алаайғыр  бөгетіне  түскенге  дейін  шамамен  7,9  км  және  бөгеттен 

шығуынан Қызылсу ө.кіргенге дейін 7,2 км ары қарай ағады (4.9.17 қосымшысының 6 

суреті).  Үстінгі  жағындағы  ені  2м  асады.  Бөгеттен  төмен  Алаайғыр  ені  5-10  м  дейін 

рәсімделген  жайылымы  бар  кіші  өзен.  Қызылсу  ө.  Теміржол  көпірінің  жанында 

құйылады. Координаттары N 49º 42' E 81º 41' бастап N 49º 39' E 81º 32' дейін. 

 

9.

  Атаусыз бұлақ. Ұзындығы 4,7 км. Координаттары N 49º 43 '23 "E 81º 39' 13" бастап N 49º 

41 '25 "E  81º  37' 17"  дейін. Айтарлықтай  ағысы бар тар ағынна тұрады. Алаайғыр бөг. 

жанында аттас бұлақ ағады.   

 

10.

 Ақбастаубұлақ  бұлағы.  Ұзындығы  шамамен  12,1км.  Қызылсу  өзенінің  құйылуы, 

Шалабай  ауылында  қосылумен.    Ақбастаубұлақ  бұлағы  –  Алаайғыр  ө.қарағанда 

Қызылсу  ө.су  ағыны  азырақ.  Бұлақ  ағынына  ауылшаруашылық  қажеттіліктері  үшін 

бірнеше тоған салынған (4.9.17 -қосымшасының 7 -суреті). Координаттары: N 49º 44' E 

81 º 34'  бастап  N 49º 42'  E  81 º  30  '  дейін.  Карьерден  алынған  сулар  қазіргі  уақытта 

қолданыстағы  қалдық  қоймасының  орнына  Ақбастаубұлақ  бұлағына  құйылады  (Су 

қорлары  4.8  бөлімін  қараңыз).  Құйылу  қанша  жалғасатыны  белгісіз,  дегенмен 

карьердегі  барлық  сулар  ағындағы  суды  ластануына  жол  бермеу  мақсатында  тазалау 

құрылғысына  қайта  бағытталатын  болады.    Жоба  аясында    Ақбастаубұлақ  бұлағының 

ағыны  Жұматайбастау  ағысыме  қосылу  үшін  солтүстікке  қайта  бағытталатын  болады. 

Екі  су  ағыны  батысқа  Майранбастау  өзеніне  қайта  бағытталатын  болады.  Бұл  бос 

жыныстың  жобаланған  үйіндісінің  орнына  Ақбастаубұлақ  бұлағының  ағуының  алдын 

алады.  Ақбастаубұлақ  секілді  Майранбастау  бұлағы  Қызылсу  өзенінің  ағыны  болып 

табылады,  осылай,  Қызылсу  өзенінің  жалпы  ағыны  бұлақ  бағытын  қайта  бағыттау 

нәтижесінде  тоқтатылады.  Ақбастаубұлақ  бұлағының  ағысын  қайта  бағыттаудан 

келетін әсер осы бөлімде бұдан әрі талқыланады. 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 

4.9 бөлім 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

181 бет 

 

 

Бірнеше  жыл  ішінде  жоба  ауданында  жерасты  және  үстіңгі  қабат  сулардың  мониторингі 

жүргізілгенін  айта  кету  керек,  дегенмен  сульфат,  кадмий  және  күшән  артықшылығы 

болғанымен, бұл судың табиғи сипаттарымен байланысты және тарихи кен өндіру қызметімен 

немесе шахталық судың құйылуымен байланысты еместігі анықталды. 

 

Зерттеулер нәтижесінде флора және фаунаның түрлік алуантүрлілігі туралы деректер алынды; 

бір қатар ірі балықтар түрінің популяциясының жағдайына баға берілді; және экожүйелер мен 

тоғандарды сақтау жағдайының мониторингі жөніндегі ұсынымдар жасалды. 

 

2013 жылы шілдеде жүргізілген зерттеу барысында бес жасанды тоған (бұрынғы карьерлерде 

пайда болған) және бес табиғи тоған зерттелді. Сынамалар зоопланктонға, зообентосқа және 

фитопланктонға  талданды.  Сынау  орындары  4.9.6-сур  (төменде)  және  4.9.1-сызбада 

көрсетілген. 

 

 

 

4.9.6- сур Зерттелген учаскеде іріктеу нүктелері (қара нүктелер сынамаларды іріктеу 

учаскелеріне көрсетеді) 

 

Гидробиологиялық  сынамаларды  іріктеу  және  талдау  барысында  Кузнецова  және  басқа, 

1995ж.  әдістемесіне  (Сулы  экожүйесінің  биоиндикациясының  әдістері  –    Экологиялық 

мониторинг.  1-б.    Биомониторинг  әдістері)  негізделді.  Гидробиологиялық  материалды  жинау 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 

4.9 бөлім 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

181 бет 

 

Үстінгі қабатты суларды және түбіндегі қатпарды гидробиологоиялық талдау әдістері жөніндегі 

құралда.  -  Гидрометиздат,  1983ж.,  және  Қазақстанның  тоғандарын  гидробиологиялық 

балықшаруашылық  зерттеулер  барысындағы  әдістемелік  құралда,  Алматы,  2006  ж. 

сипатталған жалпы әдістемелерге сәйкес жүргізілді. 

 

Келесі терминология пайдаланылды: 

 



  Планктон – су қабатында мекендейтін жануарлар, өсімдіктер секілді пассивтік 

ағзалардың қауымдастығы; 



  Перифитон – су ортасында түрлі заттарда өсуді тудыратын өсімдік ағзалардың 

қауымдастығы; 



  Бентос  –  түпкі  жануарлық  ағзалардың  қауымдастығы  (тоғанның  төменгі 

деңгейін,  соның  ішінде  тұндыру  қабаттарын  және  кейбір  суб-қабатты 

қатпарларды мекендейді); 



  Нектобентос – бентали аумағында және су қабатында да мекендеуге және бос 

жүруге қабілетті ағзалардың тобы; 



  Морфофизиологиялық  индикаторлар  –  мекендеу  ортасының  жағдайына 

байланысты физиологиялық үрдістердің индикациясы және қауырттылығы үшін 

қолданылатын ішкі органдардың салмақты көрсеткіштері; 



  GSI - гонадосоматикалық индекс (гонадалардың  промильдегі балық тұтас етінің 

салмағына қатынасы); 



  HSI  -  гепатосоматикалық  индекс  (бауыр  салмағының  пайыздағы  балық  тұтас 

етінің салмағына қатынасы); 



  CSI  –  кардиосоматикалық  индекс  (жүрек  салмағының  пайыздағы  балық  тұтас 

етінің салмағына қатынасы); 



  Qf  –  Фультон  бойынша  семіздігі  (балықтың  дене  салмағы  мен  ұзындығының 

қатынасы); 



  Qc  –  Кларк  бойынша    семіздігі  (балықтың  дене  салмағы  мен  ұзындығының 

қатынасы); 



  FI – абсолюттік жеке тұқымдылық, мың дана; 



  RFSL  –  салыстырмалы  жеке  тұқымдылық  (ұрғашы  денесінің  ұзындығына  FI 

қатынасы, дана/см.);  



  RFm  -  салыстырмалы  жеке  тұқымдылық  (ұрғашы  денесінің  салмағына  FI 

қатынасы, дана/г.). 

 

Зоопланктон сынамалары 100 литр суды Апштейн селі арқылы формалиннің 40% ерітіндісінде 

кейінгі бекітумен сүзгілеу арқылы іріктелді. Зертханада макроскопикалық сәйкестендіру және 

планктонды  есептеу  жүргізілді.  Композиция  түрлерін  анықтау  әдістері  Кутиков  (1970); 

Мордухай (1987); Цалолихин (1994); және Цалолихин (1995) кітаптарынан алынды.  

 

Зоопланктон  ағзалары  Богоров  камерасында  сынаманың  белгілі  бөлігінде  ірі  және  сирек 

түрлерді  анықтау  үшін  оның  көлемінің  жартысын  немесе  барлық  қалдығын  кейінгі  қараумен 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 

4.9 бөлім 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

181 бет 

 

есептелді.  Зоопланктерлердің  жеке  салмағын  есептеу  барысында  сызықтық-салмақтық 

тәуелділікті  теңестіру  қолданылды.  Шаян  тәрізділердің  әрбір  түрлері  үшін  дамудың  барлық 

кезеңдерінің  саны  мен  салмағы  ескерілді.  Барлық  анықталған  түрлердің  көлемі  мен 

салмақтық  көрсеткіші  ағзалардың  негізгі  топтары  және  жалпы  қауымдастығы  бойынша 

қосылады.  Зоопланктонның саны мен салмағы су қабатының 1 м

3 

есептелді. 

 

Бентос  сынамаларын  1,0  м2  ұстауымен  қырғыш  көмегімен  іріктелді,  әртүрлі  торлары  бар 

сүзгіште  жуылды.  Бентос  ағзалары  формалиннің  4-10  %  ерітіндісіне  салынды.  Сынамада 

қосжақтаулы  ұлулар  көп  болған  жағдайда  формалиннің  10  %  ерітіндісі  қолданылды,  себебі 

мантиялық қуыстан алынған су бекітуші сұйықтықты араластырады.  

 

Сынамалар  қара  әйнектен  жасалған  кеңмойынды  банкаларда  сақталды.  Санын  анықтау  үшін 

ағзалар  Петри  табақшаларына  салынған,  формаларды  есептеу  үрдісінде  анықталғандарды 

ағзалардың  күрделі  анықталатын  топтардан  басқа,  жануарлардың  тұқымдас  және  түр 

деңгейіне  дейін  жүйелік  жағдайын  нақты  кейінгі  анықтаумен  түр,  сынып  немесе  отряд 

деңгейлеріне  дейін  жүйелік  топтар  бойынша  бөлінді.  Өлшеу  талдау  таразыларындағы 

бюкстарда алдын ала кептіруден кейін жүргізілді. Саны мен биосалмағын анықтау әдістемелік 

ұсынымдар бойынша жүргізілді.  

 

Су  сынамаларында  балдырлардың  талдауы  жүргізілді.  Сынамалар  судың  0,5  л  қарапайым 

батырып алумен іріктелді, формалиннің 4% ерітіндісімен бекітілді, қойытылды, сосын сапалы 

және  көлемді  өңдеу  жүргізілді.  Фитопланктонды  шоғырландыру  седиментация  әдісімен 

жүргізілді.  Түрін  сәйкестендіру  «Биолам»  микроскопын  қолданумен  анықтағыщтардың 

көмегімен  жүзеге  асырылды.  Жасушалар  санын  есептеу  Горяев  есептеу  камерасында 

жүргізілді,  биосалмақ  жеке  популяциялардың  биосалмақтарын  қосу  әдісімен  есептелді. 

Тоғанның азықтылығы С.П. Китаев,  1986 бойынша анықталды. 

 

Ихтиологиялық  талдау  сызықтық  көлемдерін,  салмағын,  семіздігін,  морфофизиологиялық 

индикаторларын, ұрғашылардың тұқымдылығын, жасын анықтаудан, бір қатар жағдайларда – 

өсу қарқындарының керісінше есептеуінен тұрды. 

 

Сызықтық-салмақтық  көрсеткіштерді  анықтау  стандартты  әдістемелер  бойынша  жүргізілді 

(Правдин, 1966 ж.). Семізділік екі көрсеткіш бойынша - Фультон (Q

f

) бойынша және Кларк (Q

c

) 

бойынша  (Николас,  1974ж.)  есептелді.  Абсолюттік  жеке  тұқымдылық  (АЖТ)  ілу  және  гонада 

қатынасының стандарты әдісімен есептелді (Сранковская және басқа, 1976ж.). 

 

Морфофизиологиялық  көрсеткіштер  жеке  органдарды  (бауыр,  жүрек)  өлшеумен  анықталды 

және  тұтас  ет  салмағынан  индестер  ретінде  ұсынылды  (Шварц  және  басқа,  1978ж.).  Жас 

жылдық  сақиналармен  анықталды.  Бұл  мақсаттар  үшін  тұқыбалықтардан  (қарабалықтан 

басқа)  қабыршақ,  өзге  тұқымдастардың  өкілдерінен  (шортанды  және  алабұғалы) 

жәнеқарабалықтан желбезек қақпағы алынған (Николас, 1974 ж.). 

 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 

4.9 бөлім 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

181 бет 

 

Материалдың статистикалық өңдеуі MS Office Excel 2003 және MS Office Excel 2007 қолданумен 

Л.А. Животский (1991 ж.) бойынша жүргізілді. 

 

жүктеу/скачать 57,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: